/ i przy groblach w bagniskach/ Jeziorach stojących na miejscach wilgotnych. Przyrodzenie.
Galenus w siódmych księgach o ziołach pisze/ że ma w sobie cząstki subtelne i przenikające/ przyciągając/ rozprawując/ a znacznie wysuszając i rozgrzewając/ a to w trzecim stopniu/ zwłaszcza korzeń/ a jeszcze więcej nasienie jego. Tak/ iż żuchane usta i język rozpala/ do tego rozsiekuje/ otwiera potężnie/ wyciera i rozprawuje. Moc i skutki.
Tego ziela barzo rzadko przez usta używamy/ dla przykrego smrodu jego. Moczu
Nasienia jego pół quinty co zaważy/ w jakimkolwiek trunku biorąc/ mocz potężnie wywodzi i żenie/ to korzeniu jego drudzy przypisują. Przeto moczu
/ y przy groblách w bágniskách/ Ieźiorách stoiących ná mieyscách wilgotnych. Przyrodzenie.
Galenus w śiodmych kśiegách o źiołách pisze/ że ma w sobie cząstki subtelne y przenikaiące/ przyćiągáiąc/ rozpráwuiąc/ á znácznie wysuszáiąc y rozgrzewáiąc/ á to w trzećim stopniu/ zwłasczá korzeń/ á iescze więcey naśienie iego. Ták/ iż żucháne vstá y ięzyk rozpala/ do tego rozśiekuie/ otwiera potężnie/ wyćiera y rozpráwuie. Moc y skutki.
Tego źiela bárzo rzadko przez vstá vżywamy/ dla przykrego smrodu iego. Moczu
Naśienia iego puł quinty co záważy/ w iákimkolwiek trunku biorąc/ mocz potężnie wywodźi y żenie/ to korzeniu iego drudzy przypisuią. Przeto moczu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 18
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w miedzie smażonym/ bądź trunkiem używany/ warząc go w miodowym occie/ a na czczo i na noc pijać. Zwierzchu też nim naparzając bok lewy/ albo plastrując/ dobrze czyni. Gal. Ustom zapach.
Smród z ust pochodzący/ i czuchnienie przykre odpędza/ a zapach wdzięczny daje/ sam korzeń gryziony i żuchany. Kaszlu
Kaszel z Flisów zimnych zastanawia warząc go w wodzie/ a parę ciepła przez lijek usty w się puszczając: Polewkę też jego rano i na noc ciepło pijąc. Także w cukrze smażonego często używać dobrze. Żołądku
Żołądek zaziębiony rozgrzewa.
Tenże z flegmy wychędaża/ wyciera/ posila/ i utwierdza/ tym sposobem
w miedźie smáżonym/ bądź trunkiem vżywány/ wárząc go w miodowym ocćie/ á ná czczo y ná noc piiáć. Zwierzchu też nim náparzáiąc bok lewy/ álbo plastruiąc/ dobrze czyni. Gal. Vstom zapách.
Smrod z vst pochodzący/ y czuchnienie przykre odpądza/ á zapách wdźięczny dáie/ sam korzeń gryźiony y żuchany. Kászlu
Kászel z Flisow źimnych zástánawia wárząc go w wodźie/ á párę ćiepłá przez liiek vsty w się pusczáiąc: Polewkę też iego ráno y ná noc ćiepło piiąc. Tákże w cukrze smáżone^o^ często vzywáć dobrze. Zołądku
Zołądek záźiębiony rozgrzewa.
Tenże z flágmy wychędaża/ wyćiera/ posila/ y vtwierdza/ tym sposobem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 20
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Z którego kostowne syry i barzo smaczne bywają. Tab.
Jadem zarażonym/ korzeń miałko utarty/ kwintę albo pułtory/ z białym winem ciepło dać pić/ jest wielkim ratunkiem. Albowiem jad potem wywodzi i moczem.
Cuchnieniu z ust zapach przyjemny daje/ w uściech go trzymając.
Boleści zębów/ także w uściech trzymany i żuchany/ uśmierza/ bo wiele szlamowatości flegmistych wyciąga. Toż czyni w winie warzony/ i co nacieplej często i długo trzymany. Księgi jerwsze. Szkodzi.
Korzenie Oleśnikowe często używane/ czyni bolenie głowy/ dla zbytniej a surowej swej i gorącej wilgotności/ którą w kurzawy i w pary obraca/ a do głowy puszcza.
Z ktorego kostowne syry y bárzo smáczne bywáią. Tab.
Iadem záráżonym/ korzeń miáłko vtarty/ kwintę álbo pułtory/ z białym winem ćiepło dáć pić/ iest wielkim rátunkiem. Albowiem iad potem wywodźi y moczem.
Cuchnieniu z vst zapách przyiemny dáie/ w vśćiech go trzymáiąc.
Boleśći zębow/ tákże w vśćiech trzymány y żuchány/ vśmierza/ bo wiele szlámowátośći flágmistych wyćiąga. Toż czyni w winie wárzony/ y co náćiepley często y długo trzymány. Kśięgi ierwsze. Szkodźi.
Korzenie Oleśnikowe często vżywáne/ czyni bolenie głowy/ dla zbytniey á surowey swey y gorącey wilgotnośći/ ktorą w kurzáwy y w páry obráca/ á do głowy puscza.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zapachem i smakiem/ jednak póki świeży/ niema żadnej w sobie gorzkości i ostrości/ dla zbytniej swej wilgotności. Ale suchy ostrzejszy/ wszakoż nie tak barzo/ jako Imbier. Ten Aptekarze/ Maurów naśladując/ Curcumą zowią/ przeto że Curcuma ma w sobie wszystkie okoliczności i znaki/ które Ostyżowi Indiańskiemu Dioscorydes przypisuje: żuchany puszcza z siebie farbę/ jako Szafran. Przeto też od nas Szafrańcem/ albo żołcienicą i Zołcieniem Indiańskim nazwany. Księgi Pierwsze. Przyrodzenie.
OStryż Indiański/ albo Szafranica/ jest przyrodzenia rozgrzewającego i wysuszającego/ w trzecim Stopniu. Moc i skutki. Żółtej niemocy.
Żółtą niemoc leczy/ dając go po trzy poranki z Szafranem
zapáchem y smákiem/ iednák poki świeży/ niema żadney w sobie gorzkośći y ostrośći/ dla zbytniey swey wilgotnośći. Ale suchy ostrzeyszy/ wszákoż nie ták bárzo/ iáko Imbier. Ten Aptekárze/ Maurow náśláduiąc/ Curcumą zowią/ przeto że Curcuma ma w sobie wszystkie okolicżnośći y znáki/ ktore Ostyżowi Indiánskiemu Dioscorides przypisuie: żuchány puscza z śiebie fárbę/ iáko Száfran. Przeto też od nas Szafráńcem/ álbo żołćienicą y Zołćieniem Indiáńskim názwány. Kśięgi Pierwsze. Przyrodzenie.
OStryż Indyáński/ álbo Száfránicá/ iest przyrodzenia rozgrzewáiącego y wysuszáiącego/ w trzećim Stopniu. Moc y skutki. Zołtey niemocy.
Zołtą niemoc leczy/ dáiąc go po trzy poránki z Száfránem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 28
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ i nosem je wywodzą. (Turn.) Surowości.
Surowości z Żołądka wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ a nosem nic nie odchodzi: rozerznąć korzeń/ a sokiem jego żółtym nozdrza namazać: Tak abowiem mózg wyczyści. Toż czyni Mózg wyczyścia. Item.
Korzeń w uściech żuchany. Głowy boleniu.
Bolenie głowy układa/ także go żuchając albo i Sok w nozdrza puszczając. Oddechom.
Oddechy i Sklepy w mózgu.
Sklepy w mózgu zatkane/ otwiera i wychędaża. Przeto Paraliżowi.
Paraliżem naruszonym/ albo do niego skłonnym/ jest barzo użytecznym używaniem. Chrobactwu w głowie.
Chrobactwo w mózgu zalągłe/
/ y nosem ie wywodzą. (Turn.) Surowośći.
Surowośći z Zołądká wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ á nosem nic nie odchodźi: rozerznąć korzeń/ á sokiem iego żołtym nozdrzá námázáć: Ták ábowiem mozg wyczyśći. Toż czyni Mozg wyczyśćia. Item.
Korzeń w vściech żuchány. Głowy boleniu.
Bolenie głowy vkłáda/ tákże go żucháiąc álbo y Sok w nozdrzá pusczáiąc. Oddechom.
Oddechy y Sklepy w mozgu.
Sklepy w mozgu zátkáne/ otwiera y wychędaża. Przeto Páráliżowi.
Páráliżem náruszonym/ álbo do niego skłonnym/ iest bárzo vżytecznym vżywániem. Chrobáctwu w głowie.
Chrobáctwo w mozgu zálągłe/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 87
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
go żucha/ albo tylko w uściech trzyma/ język i usta barzo rozpala. Przeciwko Czarom.
Czary żeby nie szkodziły/ radzą go niektórzy przy sobie nosić. Także Strachom nocnym.
Strachy/ i nocne cienie. Sny.
Sny straszliwe odpędza. Zębom wyprochniałym bolącym.
Zębom dziurawym i wyprochniałym/ ktemu polejącym/ Korzeń Dzięgilowy żuchany na nie włożywszy/ lekarstwem bywa. Abowiem Item.
Boleści w nich uśmierza: Też Sok sam/ z tegoż korzenia/ w nie puszczając/ toż czyni. Uszu bolejącym.
Uszom bolejącym tenże Sok/ z olejkiem Kopru ogródnego i Rumienkowego zmieszany/ a ciepło w nie puszczany: układa bole w nich z zimna
go żucha/ álbo tylko w vśćiech trzyma/ ięzyk y vstá bárzo rospala. Przećiwko Czárom.
Czáry żeby nie szkodźiły/ rádzą go niektorzy przy sobie nośić. Tákże Stráchom nocnym.
Stráchy/ y nocne ćienie. Sny.
Sny strászliwe odpądza. Zębom wyprochniáłym bolącym.
Zębom dźiuráwym y wyprochniáłym/ ktemu poleiącym/ Korzeń Dźięgilowy żuchány ná nie włożywszy/ lekárstwem bywa. Abowiem Item.
Boleśći w nich vśmierzá: Też Sok sam/ z tegoż korzeniá/ w nie pusczáiąc/ toż czyni. Vszu boleiącym.
Vszom boleiącym tenże Sok/ z oleykiem Kopru ogrodnego y Rumienkowego zmieszány/ á ćiepło w nie pusczány: vkłáda bole w nich z źimná
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 91
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w ciele będące przykładane/ w którychby albo kule/ żeleźca/ Skło/ Tarn/ i Drzazga/ albo cokolwiek inego tkwiało/ wyciąga. Dios. Ślezienie bolejącej.
Ślezienie bolejącej jest osobliwym lekarstwem pijąc go z winem/ albowiem ją scieńcza. Też przykładaniem albo plastrowaniem swym toż czyni. Dios. Korzeń
Korzeń Dyptanu Kreteńskiego żuchany rozpala usta. Dziatkami się pracującym
Brzemiennym Paniom/ które się długo pracują dziatkami/ prędkie rodzenie czyni/ dając im go w usta do żuchania. Dios.
Toż boleści rodzącym układa. uszczknionym od gadziny.
Uszczknionym od węża i gadziny/ sok Dyptanowy/ albo proch korzenia jego z winem dobrym białym pijąc/ jest lekarstwem
w ćiele będące przykłádáne/ w ktorychby álbo kule/ żeleźcá/ Skło/ Tarn/ y Drzazgá/ álbo cokolwiek inego tkwiáło/ wyciąga. Dios. Sleźienie boleiącey.
Sleźienie boleiącey iest osobliwym lekárstwem piiąc go z winem/ álbowiem ią zćieńcza. Też przykłádániem álbo plastrowániem swym toż czyni. Dios. Korzeń
Korzeń Dyptanu Kreteńskiego żuchány rozpala vstá. Dźiatkámi sie prácuiącym
Brzemiennym Pániom/ ktore sie długo prácuią dziatkami/ prędkie rodzenie czyni/ dáiąc im go w vstá do żuchánia. Dios.
Toż boleśći rodzącym vkłáda. vsczknionym od gádźiny.
Vsczknionym od wężá y gádziny/ sok Dyptanowy/ álbo proch korzeniá iego z winem dobrym białym piiąc/ iest lekarstwem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: K
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ to jest szyj zakręconej z Szałwiową wodką/ albo z jaką inną przynależącą/ tak Nasienia /jako korzenia używając/ jest lekarstwem Księgi Pierwsze. Kręciu szyje. Zawrót głowy.
Zawrót głowy oddala/ z ciepłym winem go pijąc na czczo. Z ust cuchnieniu.
Smrodliwe cuchnienie z ust zastanawia a zapach wdzięczny czyni/ korzeń żuchany a podczas połykany. Strutem od czegokol
Gdyby się kto rozumiał być strutym/ bądź piciem/ bądź potrawą jaką nie dowarzoną/ zaczymby mu ohydzenie przyszło onej rzeczy/ albo w żołądku nie strawienie/ tylko mu tego korzenia drobno pokrajanego z ćwierć łota z ciepłym winem raz i dwa pić dać. Slakiem nakruszonym.
Slakiem albo
/ to iest szyi zákręconey z Száłwiową wodką/ álbo z iáką iną przynależącą/ ták Naśienia /iáko korzenia vżywaiąc/ iest lekárstwem Kśięgi Pierwsze. Kręćiu szyie. Zawrot głowy.
Zawrot głowy oddala/ z ćiepłym winem go piiąc ná czczo. Z vst cuchnieniu.
Smrodliwe cuchnienie z vst zástánawia á zapách wdźięczny czyni/ korzeń żuchány á podczás połykány. Strutem od czegokol
Gdyby sie kto rozumiał być strutym/ bądź piciem/ bądź potráwą iáką nie dowárzoną/ záczymby mu ohydzenie przyszło oney rzeczy/ álbo w żołądku nie strawienie/ tylko mu tego korzeniá drobno pokráiánego z ćwierć łotá z ćiepłym winem raz y dwá pić dáć. Slákiem nákruszonjm.
Slákiem álbo
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 117
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w ciele rozpędza. Morzysku u gryzieniu.
Morzysko i gryzienie w żywocie układa/ warząc w winie nasienie/ liście i korzeń/ a na czczo ciepło pijąc. Też prochu po ćwierci łota z winem dobrze używać. Dychawicznym.
Dychawicznym jest użytecznym trunkiem. Płuca z flegmy lipkiej i gęstej wychędażając i wysuszając. Flegmie.
Korzeń żuchany/ albo w uściech trzymany/ z głowy flegmę tak usty/ jako i nosem wyciąga. Zaczym odetchy wole nczyni. Kamień.
Kamień z ciała wywodzi/ ziele w wodzie warzone/ a biodra i lędźwie/ także ostatnie pacierze w grzbiecie/ albo w krzyżach tym naparzane. Zasiniałościom na ciele.
Zasiniałości na ciele/
w ćiele rozpądza. Morzysku u gryźieniu.
Morzysko y gryźienie w żywoćie vkłáda/ wárząc w winie naśienie/ liśćie y korzeń/ á ná czczo ćiepło piiąc. Też prochu po czwierći łotá z winem dobrze vżywáć. Dycháwicznym.
Dycháwicznym iest vżytecznym trunkiem. Płucá z flágmy lipkiey y gęstey wychędażáiąc y wysuszáiąc. Flágmie.
Korzeń żuchány/ álbo w vśćiech trzymány/ z głowy flágmę ták vsty/ iáko y nosem wyćiąga. Záczym odetchy wole nczyni. Kámień.
Kámień z ćiáłá wywodźi/ źiele w wodźie wárzone/ á biodrá y lędźwie/ tákże ostátnie paćierze w grzbiećie/ álbo w krzyżách tym náparzane. Záśiniáłośćiom na ćiele.
Záśiniáłośći ná ćiele/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 139
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Wzwyż/ podług bujności ziemie/ i nieba łaskawego/ na łokieć/ na półtora niegdzie. Na końcu Lipca/ a ile na miejscach skalistych/ a niebu otworzystych/ Okołki oganiste z gęstych szypułek wydaje/ na tych kwiateczki Koriandrowym podobne/ zapachu przyjemnego. Nasienia białego/ rozdwojonego/ kosmatego. To w Wrześniu doźrzewa. Zuchane/ w język szczypie/ a Nożdrzom zapach przyjemny daje. Liście. Kłącze. Kwiat. Nasienie. Miejsce i Wybór.
ROście na płoninach/ na pagórkach/ i górach wysokich skalistych. Roście po miedzach/ i polach pustych/ nad wąwozmi/ nawet przy drogach i ścieżkach. Ale w Krecie naprzedniejszy. Zielnik D.
. Wzwysz/ podług buynosći źiemie/ y niebá łáskáwego/ ná łokieć/ ná połtorá niegdźie. Ná końcu Lipcá/ á ile ná mieyscách skálistych/ á niebu otworzystych/ Okołki ogániste z gęstych szypułek wydáie/ ná tych kwiateczki Koryándrowym podobne/ zapáchu przyiemne^o^. Naśienia białeg^o^/ rozdwoione^o^/ kosmátego. To w Wrześniu doźrzewa. Zucháne/ w ięzyk sczypie/ á Nożdrzom zapách przyiemny dáie. Liście. Kłącze. Kwiát. Naśienie. Mieysce y Wybor.
ROśćie ná płoninách/ ná págorkách/ y gorách wysokich skálistych. Rośćie po miedzách/ y polách pustych/ nád wąwozmi/ náwet przy drogách y śćieszkách. Ale w Krećie naprzednieyszy. Zielnik D.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 154
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
