kilka mirabolanów emblicos, abo dać prochu z Rebarbarum z rożą wydeńską w cukrze/ jeśli choroba będzie wyciągała/ abo napiwszy się miodu rożanego zaraz do śrzodków wycierających/ ale przecię nie do mocnych nich przystąpi/ wprzód womit sprawiwszy/ który dziwnie tu służy/ a jeśliby żołądek od ostrej/ kwaśnej/ abo słonej wilgotności był gryziony/ ciepłą wodą przynamniej mianowicie womit spraw/ a jeśliby trudna była białagłowa do womitów/ aboby też była wilgotność gruba/ przydać trochę miodu z octem warzonego/ abo syropu szczawiowego/ abo chrzanowego/ abo zwarzeniem z wodą kopru ogródnego prostego/ i z octem womit przywiedziesz. Przytym wiedząc że Rapociej i śpikonardy treść
kilká mirabolanow emblicos, ábo dáć prochu z Rhebárbárum z rożą wydeńską w cukrze/ ieśli chorobá będźie wyćiągáłá/ ábo nápiwszy się miodu rożánego záraz do śrzodkow wyćieraiących/ ále przećię nie do mocnych nich przystąpi/ wprzod womit spráwiwszy/ ktory dźiwnie tu służy/ á ieśliby żołądek od ostrey/ kwáśney/ ábo słoney wilgotnośći był gryźiony/ ćiepłą wodą przynamniey miánowićie womit spraw/ á jeśliby trudna byłá białagłowá do womitow/ áboby też byłá wilgotność gruba/ przydáć trochę miodu z octem wárzonego/ ábo syropu szczawiowego/ ábo chrzanowego/ ábo zwárzeniem z wodą kopru ogrodnego prostego/ y z octem womit przywiedźiesz. Przytym wiedząc że Rhapociey y śpikonárdy treść
Skrót tekstu: CiachPrzyp
Strona: B2
Tytuł:
O przypadkach białychgłów brzemiennych
Autor:
Piotr Ciachowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki, traktaty
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1624
Data wydania (nie wcześniej niż):
1624
Data wydania (nie później niż):
1624
/ i Aniołom jego. V. Czemuż to tych Mąk Dziewięć cier- pią? M. Iż towarzystwa Dziewiąci Chórów Anielskich zaniedbali/ a że tu pożądliwością pałali/ tak w ogniu gorzeć będą; tu oziębłemi dla złości/ tam trętwieć i zgrzytać zebami będą; tu nienawiścią sami się wsobie gryzli/ tam od robactwa gryzieni będą; tu się smrodem lubieżności kochali/ tam im na tychże zapachach nie będzie zbywało; tu z dobremi karania nie przyjmowali/ tam na wieki dręczeni będą; ciemności na świecie sobie ulubili/ na wieki światła widzieć nie będą; tu za grzechy nie pokutowali/ dobrych nie radzi widzieli/ ani słuchali/ tam zbluźniącemi
/ y Anyołom iego. V. Czemuż to tych Mąk Dźiewięć ćier- pią? M. Iż towárzystwá Dźiewiąći Chorow Anyelskich zániedbáli/ á że tu pożądliwośćią pałáli/ ták w ogniu gorzeć będą; tu oźiębłemi dla złośći/ tám trętwieć y zgrzytáć zebámi będą; tu nienawiśćią sámi się wsobie gryzli/ tám od robáctwá gryźieni będą; tu się smrodem lubieżnośći kocháli/ tám im ná tychże zapáchách nie będźie zbywáło; tu z dobremi karánia nie przyimowáli/ tám ná wieki dręczeni będą; ćiemnośći ná świećie sobie vlubili/ ná wieki świátłá widźieć nie będą; tu zá grzechy nie pokutowáli/ dobrych nie rádźi widźieli/ áni słucháli/ tám zbluźniącemi
Skrót tekstu: AnzObjWaś
Strona: 76
Tytuł:
Objaśnienie trudności teologicznych zebrane z doktorów św. od Anzelma świętego
Autor:
Wojciech Waśniowski
Drukarnia:
Łukasz Kupisz
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
dialogi
Tematyka:
religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1651
Data wydania (nie wcześniej niż):
1651
Data wydania (nie później niż):
1651
abo i w miedzie smażonym/ bądź trunkiem używany/ warząc go w miodowym occie/ a na czczo i na noc pijać. Zwierzchu też nim naparzając bok lewy/ albo plastrując/ dobrze czyni. Gal. Ustom zapach.
Smród z ust pochodzący/ i czuchnienie przykre odpędza/ a zapach wdzięczny daje/ sam korzeń gryziony i żuchany. Kaszlu
Kaszel z Flisów zimnych zastanawia warząc go w wodzie/ a parę ciepła przez lijek usty w się puszczając: Polewkę też jego rano i na noc ciepło pijąc. Także w cukrze smażonego często używać dobrze. Żołądku
Żołądek zaziębiony rozgrzewa.
Tenże z flegmy wychędaża/ wyciera/ posila/ i utwierdza/
ábo y w miedźie smáżonym/ bądź trunkiem vżywány/ wárząc go w miodowym ocćie/ á ná czczo y ná noc piiáć. Zwierzchu też nim náparzáiąc bok lewy/ álbo plastruiąc/ dobrze czyni. Gal. Vstom zapách.
Smrod z vst pochodzący/ y czuchnienie przykre odpądza/ á zapách wdźięczny dáie/ sam korzeń gryźiony y żuchany. Kászlu
Kászel z Flisow źimnych zástánawia wárząc go w wodźie/ á párę ćiepłá przez liiek vsty w się pusczáiąc: Polewkę też iego ráno y ná noc ćiepło piiąc. Tákże w cukrze smáżone^o^ często vzywáć dobrze. Zołądku
Zołądek záźiębiony rozgrzewa.
Tenże z flágmy wychędaża/ wyćiera/ posila/ y vtwierdza/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 20
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
użyteczna tym wszytkim wnętrznym niedostatkom przerzeczonym/ skromnie jej naczczo używając. Przyprawa w Cukrze/albo w miedzie. Conditum Acory.
Ziele Tatarskie rozmaicie bywa przyprawione/ i rozmaitym sposobem używane/ w pomienionych przypadkach: w Soku/ w polewce/ w Syropie/ w Cukrze/ albo w miedzie smażone/ Także i same przez się gryzione. Przyprawując go w Cukrze albo w miedzie/ tym sposobem/ jako Imbier abo Oman. Żołądkowi.
Żołądkowi zimnemu/ i wtrawieniu Potraw osłabiałemu barzo śłuży. Apetit czyni.
Chęć do jedzenia wzbudza. Ustom wdzieczny zapach daje. Zamuleniu.
Zamulenia w wnętrznościach otwiera. Mózgu.
Mózgu i Nerwom
Nerwom dolegliwościam z zimnych Flusów
vżyteczna tym wszytkim wnętrznym niedostátkom przerzeczonym/ skromnie iey náczczo vżywáiąc. Przypráwá w Cukrze/álbo w miedzie. Conditum Acori.
Ziele Tátárskie rozmáićie bywa przypráwione/ y rozmáitym sposobem vżywáne/ w pomienionych przypadkách: w Soku/ w polewce/ w Syropie/ w Cukrze/ álbo w miedźie smáżone/ Tákże y sáme przez śię gryźione. Przypráwuiąc go w Cukrze albo w miedźie/ tym sposobem/ iáko Imbier ábo Oman. Zołądkowi.
Zołądkowi źimnemu/ y wtrawieniu Potraw osłábiáłemu bárzo śłuży. Apetit czyni.
Chęć do iedzenia wzbudza. Vstom wdźieczny zapách dáie. Zámuleniu.
Zámulenia w wnętrznośćiách otwiera. Mozgu.
Mozgu y Nerwom
Nerwom dolegliwośćiam z źimnych Flusow
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 22
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przyczyny leczy/ Jęczmień tak długo warząc/ aż ona woda zgęstnieje/ potym korzeń Omanowy miałko utarty w niej warzyć/ i to na czczo i na noc po dobrym trunku ciepło pić. Wodki też z korzenia jego wyciągnioną/ na toż dobrze używać. Item Zębom chwiejącem
Zęby osłabiałe/ i chwierocące się/ utwierdza na czczo gryziony/ jedno żeby się po wykopaniu/ ziemie nie dotknął. (Plin) Glistom.
Glisty ze wnątrza wypędza/ juchę z warzonego korzenia pijąc. (Gal:)
Sok też jego pijąc toż czyni. (Tabe) Scjatyce
Scjatyce i w biodrach boleniu/ jest lekarstwem/ nacierając je nim i plastrując/ a
przyczyny leczy/ Ięczmień ták długo wárząc/ áż oná wodá zgęstnieie/ potym korzeń Omanowy miáłko vtárty w niey wárzyć/ y to ná czczo y ná noc po dobrym trunku ciepło pić. Wodki też z korzenia iego wyćiągnioną/ ná toż dobrze vżywáć. Item Zębom chwieiącem
Zęby osłábiáłe/ y chwierocące sie/ vtwierdza ná czczo gryźiony/ iedno żeby sie po wykopániu/ źiemie nie dotknął. (Plin) Glistom.
Glisty ze wnątrza wypądza/ iuchę z wárzonego korzenia pijąc. (Gal:)
Sok też iego pijąc toż czyni. (Tabe) Scyátyce
Scyátyce y w biodrách boleniu/ iest lekárstwem/ nácieráiąc ie nim y plástruiąc/ á
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 60
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ mając w środku jako włoski jakie żółte. Te gdy okwitną/ bywa z nich nasienie graniste/ szarawe/ zlekka wełniste: Z którego potym znowu wschodzi na wiosnę. Kłącze Kwiat Księgi Pierwsze. Nasienie. Korzeń.
Druga mniejsza/ korzenia drobniejszego/ blado żółtego: jednak nie mniej usta ściągającego/ jako i pierwsza gryziona. Więtszej Rożycce/ tak korzeniem/ jako liściem/ nasieniem/ i kwiatem podobna/ jeno we wszytkim mniejsza i drobniejsza/ do pozoru wdzięczniejsza. Oboja zapachu jest ogurczanego/ jednak Mniejsza przyjemniejszego i wdzieczniejszego/ niżli więtsza. Sanguisorba. Sorbastela. Pimpinnella Italica. Sowia strzała wielka. Sowia strzała mała. Sanguisorba minor. Sperbenkraut
/ máiąc w środku iáko włoski iákie żołte. Te gdy okwitną/ bywa z nich naśienie grániste/ száráwe/ zlekká wełniste: Z ktorego potym znowu wschodźi ná wiosnę. Kłącze Kwiát Kśięgi Pierwsze. Naśienie. Korzeń.
Druga mnieysza/ korzeniá drobnieyszego/ bládo żołtego: iednák nie mniey vstá śćiągáiącego/ iáko y pierwsza gryźiona. Więtszey Rożycce/ ták korzeniem/ iáko liśćiem/ náśieniem/ y kwiátem podobna/ ieno we wszytkim mnieysza y drobnieysza/ do pozoru wdźięcznieysza. Oboiá zapáchu iest ogurczánego/ iednák Mnieysza przyiemnieyszego y wdźiecznieyszego/ niżli więtsza. Sanguisorba. Sorbastella. Pimpinnella Italica. Sowia strzáłá wielka. Sowia strzáłá máłá. Sanguisorba minor. Sperbenkraut
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 81
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
krosty leczy Boleniu żołądka i zapaleniu w nim.
Bolenie Żołądka. I
Zapalenie wilgotności w nim gasi. Od powietrza morowego.
Wchodzi dzisiejszych czasów do wielkich i rozmaitych lekarstw: A zwłaszcza do tych/ które bywają przeciw morowemu powietrzu/ także przeciwko jadom i truciznom czynione. Przeto Od zarazy powietrza morowego.
Którego dnia Korzeń Dzięgielowy gryziony/ albo z ciepłym winem był pity na czczo/ tegoż dnia może się od zarazy morowego powietrza zachować i ustrzec. Abowiem jad wszytek moczem i potem z ciała wywodzi: Zimie dosyć go wziąć w piachu z winem/ jako wielkie grochowe ziarno. Lecie także wiele/ ale Rożaną wodką. Wzroku.
Wzrok ostrzy/
krosty leczy Boleniu żołądká y zápaleniu w nim.
Bolenie Zołądká. Y
Zápalenie wilgotnośći w nim gáśi. Od powietrza morowego.
Wchodźi dźiśieyszych czásow do wielkich y rozmáitych lekárstw: A zwłasczá do tych/ ktore bywáią przećiw morowemu powietrzu/ tákże przećiwko iádom y trućiznom czynione. Przeto Od zárázy powietrza morowego.
Ktorego dniá Korzeń Dźięgielowy gryźiony/ álbo z ćiepłym winem był pity ná czczo/ tegoż dniá może sie od zárázy morowego powietrza záchowáć y vstrzedz. Abowiem iad wszytek moczem y potem z ćiáłá wywodźi: Zimie dosyć go wźiąć w piachu z winem/ iáko wielkie grochowe źiárno. Lećie tákże wiele/ ále Rożáną wodką. Wzroku.
Wzrok ostrzy/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 88
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
tylko im z razu po zachwyceniu z trunkiem wina łot był dany. Także dla uwarowania jego naczczo/ niżby z domu wyszedł. Też na gołym ciele nosić go dobrze. (Tab) Trętwieniu ciała
Przeciwko trętwieniu i zmartwieniu ciała/ dobrze go używać/ tak w prochu/ jako warzonego w trunku.
Na czczo korzeń gryziony/ albo w Cukrze i w miedzie smażony/ a używany/ zaraźliwe powietrze odpędza. Chorobom wszelakim zimnych wilgotn
Proch korzenia Dzięgielowego bywa barzo użyteczny/ we wszytkich chorobach zimnych zwilgotności pochodzących/ używany bądź w potrawach/ w polewkach/ bądź w winie/ albo w jakim inym trunku. Od psa wściekłego ukąszonym.
Od Psa
tylko im z rázu po záchwyceniu z trunkiem winá łot był dány. Tákże dla vwárowánia iego náczczo/ niżby z domu wyszedł. Też ná gołym ćiele nośić go dobrze. (Tab) Trętwieniu ćiáłá
Przećiwko trętwieniu y zmartwieniu ćiáłá/ dobrze go vżywáć/ ták w prochu/ iáko wárzonego w trunku.
Ná czczo korzeń gryźiony/ álbo w Cukrze y w miedźie smáżony/ á vżywány/ záráźliwe powietrze odpądza. Chorobom wszelákim zimnych wilgotn
Proch korzeniá Dźięgielowego bywa bárzo vżyteczny/ we wszytkich chorobách źimnych zwilgotnośći pochodzących/ vżywány bądź w potráwách/ w polewkách/ bądź w winie/ álbo w iákim inym trunku. Od psá wśćiekłego vkąszonym.
Od Psá
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 91
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ a zatym i choroba padająca ustanie. Smrodu z czosnku.
Smrodliwy zapach z Czosnku zatłumia i odgania/ w uściech go trzymając albo żuchając. Mowie naruszon.
Naruszeniu mowy jest użytezny korzeń warząc a pijąc/ albo proch jego z winem i z inym przystojnym trunkiem/ z wodką też do tego służącą: także i sam gryziony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęcherzowi.
Pęcherz zimnemi wilgotnościami zamulone wychędaża/ warząc go i pijąc. Opuszen:
Od opuszenia żołądek z odbywaniem wiatrów/ tak dołem/ jako górą/ wolny czyni. Puchlinie
Puchlinę z ciała wywodzi: Potj czynić
Poty czyni/ warząc a juchę pijąc. Chęć do Wenusa zatłumia.
Chęć i wzbudzenie
/ á zátym y chorobá padáiąca vstánie. Smrodu z czosnku.
Smrodliwy zapách z Czosnku zátłumia y odgánia/ w vśćiech go trzymáiąc álbo żucháiąc. Mowie náruszon.
Náruszeniu mowy iest vżytezny korzeń wárząc á piiąc/ álbo proch iego z winem y z inym przystoynym trunkiem/ z wodką też do tego służącą: tákże y sam gryźiony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęchyrzowi.
Pęchyrz źimnemi wilgotnośćiámi zámulone wychędáża/ wárząc go y piiąc. Opuszen:
Od opuszenia żołądek z odbywániem wiátrow/ ták dołem/ iáko gorą/ wolny czyni. Puchlinie
Puchlinę z ćiáłá wywodźi: Potj czynić
Poty czyni/ wárząc á iuchę piiąc. Chęć do Venusá zátłumia.
Chęć y wzbudzenie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 91
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ich niedostatkom/ z zimnych przyczyn/ jest lekarstwem/ warząc ziele/ a pijąc. Bydłu i ludziom.
Nietylko ludziom/ ale i bydłu/ zwłaszcza Kozom kotnym/ kocenie snadnie czyni/ dając wodę z warzonego ziela ciepło pić. Płodu.
Piszą niektórzy z zacnych Pisarzów/ a ile starodawnych: gdzieby korzeń był gryziony/ od obojga rodzaju/ tak ludzkie go jako bydlęcej/ godzinę przed społecznym zejściem/ być go barzo użytecznym do płodu. Także do lekkiego rodzenia. Księgi Pierwsze. Kaduku.
Padającej niemocy/ warzyć go w winie/ a pić dawać. Macicy.
Macicę zaduszoną/ i wzgórę zstąpioną/ Korzeń/ Ziele/ i Nasienie
ich niedostátkom/ z źimnych przyczyn/ iest lekarstwem/ wárząc źiele/ á piiąc. Bydłu y ludziom.
Nietylko ludźiom/ ále y bydłu/ zwłasczá Kozom kotnym/ kocenie snádnie cżyni/ dáiąc wodę z wárzonego źiela ćiepło pić. Płodu.
Piszą niektorzy z zacnych Pisarzow/ á ile stárodawnych: gdźieby korzeń był gryźiony/ od oboygá rodzáiu/ ták ludzkie go iáko bydlęcey/ godźinę przed społecznym ześćiem/ być go bárzo vżytecznym do płodu. Tákże do lekkiego rodzenia. Kśięgi Pierwsze. Káduku.
Padáiącey niemocy/ wárzyć go w winie/ á pić dawáć. Máćicy.
Máćicę záduszoną/ y wzgorę zstąpioną/ Korzeń/ Ziele/ y Naśienie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 147
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
