przestanku/ a tego miasto trunku pospolitego/ w Febrze używać/ przy obiedzie i wieczerzy. Ale gdzieby już Febra nadeszła/ nietylko od tego/ ale od wszelakiego trunku zatrzymać się/ aże prawie opuści. Księgi Pierwsze. Piwo każdej gorączce należące Trunek rannym
Rannym trunek barzo użyteczny: Wziąć liścia Biedrzeńcowego dwie garści/ Prosianej włoci/ którą też Trankiem zowią/ Zanklu po garści: to posiekawszy/ w winie albo w piwie starym/ w Flaszy/ albo w Cynowej konwi zalutowawszy/ w kotle ukropu wrzącego warzyć/ przez godzin cztery/ a tego na czczo i na noc/ po piąci albo sześci łyżek/ rannemu każdy dzień ciepło dawać.
przestánku/ á tego miásto trunku pospolitego/ w Febrze vżywáć/ przy obiedźie y wieczerzy. Ale gdźieby iuż Febrá nádeszłá/ nietylko od tego/ ále od wszelákiego trunku zátrzymáć się/ áże práwie opuści. Kśięgi Pierwsze. Piwo káżdey gorączce náleżące Trunek ránnym
Ránnym trunek bárzo vżyteczny: Wźiąć liśćia Biedrzeńcowego dwie gárśći/ Prośiáney włoći/ ktorą też Trankiem zowią/ Zánklu po gárśći: to pośiekawszy/ w winie álbo w piwie stárym/ w Flászy/ álbo w Cynowey konwi zálutowawszy/ w kotle vkropu wrzącego wárzyć/ przez godźin cztery/ á teg^o^ ná czczo y ná noc/ po piąći álbo sześći łyżek/ ránnemu káżdy dźień ćiepło dawáć.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 69
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i to dystylować z Balneum maris z Alembiku szklanego/ tej wodki po cztery łyżki na raz choremu pić dawać. Rannym
Rannym trunek barzo osobliwy/ który cały rok bez skazy/ i wywietrzenia chować może/ miasto Syropu rannym należącego: Wziąć ziela Biedrzeńcowego sześć garści/ Zanklu cztery/ Gęsiego poleju abo Pieniężniku/ Tranku abo Prosianej włoci/ Barwinku/ po trzy garści/ Naparstnice/ Kosztywału/ Muszterza abo Muszcu błękitnego kwiatu/ to jest samca/ po dwu garści/ Kurzego ziela i z korzeniem/ Języczków abo Babki wąskiej/ Nasięźrzału ziela samego bez korzenia/ Pięciorniku wielkiego i mniejszego po półtorej garści/ Pigwowego drzewa liścia/ Koczanków żółtych po garści/
y to distyllowáć z Balneum maris z Alembiku śklánego/ tey wodki po cztery łyszki ná raz choremu pić dáwáć. Ránnjm
Ránnym trunek bárzo osobliwy/ ktory cáły rok bez skázy/ y wywietrzenia chowáć może/ miásto Syropu ránnym należącego: Wźiąć źiela Biedrzeńcowego sześć garśći/ Zánklu cztery/ Gęśiego poleiu ábo Pieniężniku/ Tranku ábo Prośiáney włoći/ Bárwinku/ po trzy garśći/ Napárstnice/ Kosztywału/ Muszterza ábo Muszcu błękitnego kwiátu/ to iest samcá/ po dwu garśći/ Kurzego źiela y z korzeniem/ Ięzyczkow ábo Bábki wąskiey/ Náśięźrzału źiela samego bez korzenia/ Pięćiorniku wielkiego y mnieyszego po połtorey garśći/ Pigwowego drzewá lisćia/ Koczánkow żołtych po garśći/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
lekarstwem: który tym sposobem ma być czyniony: Wziąć liścia Dzięgielu ogródnego albo sianego świeżo zielonego dwie garzci/ Dzięgielu płonnego/ liścia/ Włosków czerwonych P Mar. Bylice/ Koziej stopki/ Wirzchołków dzwonków Matki Bożej/ Czarłowego żebra/ Barwinku/ po garzci każdego/ liścia Jemioły brzozowej/ Ruty ogródnej po garzci/ Traku albo Prosianej włoci/ Zajęczych uszek/ Lebiotki po garzci/ a te wszytko świeżo zielone/ drobno posiekane i przetłuczone/ a do przetłucenia ich/ przydać masła świeżego bez soli trzydzieści i dwa łoty/ Oliwy prawie doźrzałej słodkiej dwa funty/ Wina białego przedniego funt. To wszytko wespół w garncu glinianym/ przez dwie Niedzieli na jarkim słońcu
lekárstwem: ktory tym sposobem ma być czyniony: Wźiąć liśćia Dźięgielu ogrodnego álbo śianego świeżo źieloneg^o^ dwie garzći/ Dźięgielu płonnego/ liśćia/ Włoskow czerwonych P Már. Bylice/ Koźiey stopki/ Wirzchołkow dzwonkow Mátki Bożey/ Czárłowego źiebrá/ Bárwinku/ po garzći káżdego/ liśćia Iemioły brzozowey/ Ruty ogrodney po garzći/ Tráku álbo Prośiáney włoći/ Záięczych vszek/ Lebiotki po garzći/ á te wszytko świeżo źielone/ drobno pośiekáne y przetłuczone/ á do przetłucenia ich/ przydáć másłá świeżeg^o^ bez soli trzydźieśći y dwá łoty/ Oliwy práwie doźrzáłey słodkiey dwá funty/ Winá białe^o^ przednieg^o^ funt. To wszytko wespoł w gárncu gliniánym/ przez dwie Niedźieli ná iárkim słońcu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 92
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zaszputnować/ i w kotle ukropu wrzącego/ przez cztery godziny warz/ a tego każdy dzień naczczo i na noc po ośmiu/ abo dzięsiąciu łyżek choremu daj pić. Item.
Item, Weźmi korzenia z liściem sześć garści/ Benedyktu z korzeniem/ Kunradu abo Bluszczu ziemnego/ Barwinku/ po trzy garści/ Głowienek żółtych/ Prosianej włoci/ abo Tranku/ Zanklu Sadźcu/ Biedrzeńcu Włoskiego liścia/ po dwu garści/ liścia polnej Roże/ albo wierzchołków jej/ Dzięgielu płonnego korzenia/ Trędowniku liścia/ po pułtory garści/ Wężowych języczków/ albo Nasięźrzału/ Kocanków żółtych/ ziela Wroniej nogi/ po garści/ ziela i z korzeniem drobno posiekać/ i z
zászputnowáć/ y w kotle vkropu wrzącego/ przez cztery godźiny warz/ á tego káżdy dźien náczczo y ná noc po ośmiu/ ábo dźięsiąćiu łyżek choremu day pić. Item.
Item, Weźmi korzenia z liśćiem sześć gárśći/ Benediktu z korzeniem/ Kunradu ábo Blusczu źiemnego/ Bárwinku/ po trzy gárśći/ Głowienek żołtych/ Prośiáney włoći/ ábo Tránku/ Zánklu Sadźcu/ Biedrzeńcu Włoskieg^o^ liśćia/ po dwu gárśći/ liśćiá polney Roże/ álbo wierzchołkow iey/ Dźięgielu płonnego korzenia/ Trędowniku liśćia/ po pułtory gárśći/ Wężowych ięzyczkow/ álbo Náśięźrzału/ Kocánkow żołtych/ źiela Wroniey nogi/ po gárśći/ źiela y z korzeniem drobno pośiekáć/ y z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 298
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przyjętemu i zadanemu/ jest osobliwym lekarstwem. Ten klącza złobkowanego/ na Pułtora łokcia/ podczas i na dwa wzwyż/ podczas ciemno pobruniałe/ niekiedy jako Bylica zielone. Liścia wąskiego od kłącza/ ku końcu wierzchniemu szerszego/ podługowatego/ jako na Wierzbie/ około krajów karbowanego. Kwiatu żółtego/ który gdy okwitnie/ także jako Prosiana włoć w pirzysko wypuszcza. Korzeń knodowaty albo węzłowaty/ długi/ mało odnóżek z siebie puszczający. Księgi Pierwsze. Miejsce.
Rad w lesiech przy mokradliskach roście/ na miejcach wyprawnych/ w krzewinach/ i przy krzewinach/ miedzy wierzbą/ i przy wodach rzecznych. Przyrodzenie
WYrusza/ i rozgrzewa we wtórym stopniu/ co się
przyiętemu y zádánemu/ iest osobliwym lekárstwem. Ten klącza złobkowánego/ ná Pułtorá łokćiá/ podczás y ná dwá wzwysz/ podczás ćiemno pobruniáłe/ niekiedy iáko Bylicá źielone. Liśćia wąskiego od kłącza/ ku końcu wierzchniemu szerszego/ podługowátego/ iáko ná Wierzbie/ około kráiow kárbowánego. Kwiátu żołtego/ ktory gdy okwitnie/ tákże iáko Prośiána włoć w pirzysko wypuscza. Korzeń knodowáty álbo węzłowáty/ długi/ máło odnożek z śiebie pusczáiący. Kśięgi Pierwsze. Mieysce.
Rad w leśiech przy mokrádliskách rośćie/ ná mieycách wypráwnych/ w krzewinách/ y przy krzewinách/ miedzy wierzbą/ y przy wodách rzecznych. Przyrodzenie
WYrusza/ y rozgrzewa we wtorym stopniu/ co się
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 305
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ zagniłe/ smrodliwe/ wyczyścia i goi/ wymywając nim/ albo sok z niego w nie puszczając. A prochem jegoż zasypując. Przepukłym.
Narwanym/ i przepukłym/ z Niedośpiałkiem w czerwonym winie cirpkim warzony/ a trunkiem rano i na noc używany/ ratunek daje. Macicy zawrzedziałej.
Macicę zawrzedziałą/ jako i Prosiana włoć leczy/ warząc w winie a dystylując/ i trunkiem tej wodki rano/ i na noc używając. Kiszkom nadętym.
Toż też nadęcie kiszek/ z żarciem i z gryzieniem układa/ wietrzności rozpędziwszy
Wrzody Ustom zakażonym.
Rany w uściech z ognistymi przymioty goi. Także. Języczku nabrzmiałemu.
Języczka nabrzmiałość/ i napuchnienie
/ zágniłe/ smrodliwe/ wyczyśćia y goi/ wymywáiąc nim/ álbo sok z niego w nie pusczáiąc. A prochem iegoż zásypuiąc. Przepukłym.
Nárwánym/ y przepukłym/ z Niedośpiałkiem w czerwonym winie ćirpkim wárzony/ á trunkiem ráno y ná noc vżywány/ rátunek dáie. Máćicy záwrzedźiáłey.
Máćicę záwrzedźiáłą/ iáko y Prośiána włoć leczy/ wárząc w winie á distyluiąc/ y trunkiem tey wodki ráno/ y ná noc vżywáiąc. Kiszkom nádętym.
Toż też nádęcie kiszek/ z żárćiem y z gryźieniem vkłáda/ wietrznośći rospędźiwszy
Wrzody Vstom zákáżonym.
Rány w vśćiech z ognistymi przymioty goi. Tákże. Ięzyczku nábrzmiáłemu.
Ięzyczká nábrzmiáłość/ y nápuchnienie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 305
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
gdy na nawiętsze kwitnie/ ma być wyciągana. Ranom. Wrzodom.
Rany i wrzody/ tak wnętrzne/ jako i zwierzchne goi/ pijąc/ i nią wymywając. Przeczosom.
Przeto i starcia w siedzeniu i w łonie/ goi/ chusteczkę maczając/ i ciepło kładąc.
Też tym chorobom wszystkim służy którym Trank/ albo Prosiana włoć należy. Rozsądek.
TO ziele aczkolwiek mało nie wszędy pospolite jest/ wszakoż dla zaniedbania/ i nieznajomości jego/ rzadkiemu jest wiadome/ tak z kształtu/ jako skutków. Trank/ abo Prosianawłoć/ Rozdział 90.
TRank/ który Prosianąwłocią drudzy zowią/ kłącza abo rózgi jest dwułokietnej i trzyłokietnej/ według bujności miejsca/
gdy ná nawiętsze kwitnie/ ma bydź wyćiągána. Ránom. Wrzodom.
Rány y wrzody/ ták wnętrzne/ iáko y zwierzchne goi/ piiąc/ y nią wymywáiąc. Przeczosom.
Przeto y stárćiá w śiedzeniu y w łonie/ goi/ chusteczkę máczáiąc/ y ćiepło kłádąc.
Też tym chorobom wszystkim służy ktorym Tránk/ álbo Prośiana włoć należy. Rozsądek.
TO źiele áczkolwiek máło nie wszędy pospolite iest/ wszákoż dla zániedbánia/ y nieznáiomośći iego/ rzadkiemu iest wiádome/ ták z kształtu/ iáko skutkow. Tránk/ ábo Prośiánawłoć/ Rozdźiáł 90.
TRánk/ ktory Prośiánąwłoćią drudzy zowią/ kłącza abo rozgi iest dwułokietney y trzyłokietney/ według buynośći mieyscá/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 305
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
do wychędożenia i gojenia służy/ zwłaszcza z sokiem Kokornakowym napoły zmieszany/ abo z miałkim prochem jego. Abowiem w nich trawi wszelakie złe wilgotności. Napuchnieniu.
Napuchnieniu wszelakiemu ku leczeniu trudnemu/ pijąc/ i nim nacierając. Chropowatości ciała
Chropowatość ciała i zmazy nacierając nim zgładza i spądza. Wodka z Tranku/ abo Włoci Prosianej.
Wodkę z tego ziela naprzystojniej dystylować z Balneum maris w Lipcu/ i w Sierpniu/ gdy nalepiej kwitnie.
Do zranienia wnętrzności/ tak jako juchy z warzonego ziela/ trunkiem używać może.
W czerwonej ciekącze. Także w innych biegunkach/ gdzieby były kiszki nazbyt wystrugane/ wygryzione jadowitą materią/ i zranione/ tej
do wychędożenia y goienia służy/ zwłasczá z sokiem Kokornakowym nápoły zmieszány/ ábo z miáłkim prochem iego. Abowiem w nich trawi wszelákie złe wilgotnośći. Nápuchnieniu.
Nápuchnieniu wszelákiemu ku leczeniu trudnemu/ piiąc/ y nim náćieráiąc. Chropowátośći ćiáłá
Chropowátość ćiáłá y zmázy náćieráiąc nim zgładza y spądza. Wodká z Tránku/ ábo Włoći Prośiáney.
Wodkę z tego źiela naprzystoyniey dystyllowáć z Balneum maris w Lipcu/ y w Sierpniu/ gdy nalepiey kwitnie.
Do zránienia wnętrznośći/ ták iáko iuchy z wárzonego źiela/ trunkiem vżywáć może.
W czerwoney ćiekącze. Tákże w inych biegunkách/ gdźieby były kiszki názbyt wystrugáne/ wygryźione iádowitą máterią/ y zránione/ tey
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 307
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przytym wielkie stada bydeł; Miechovius pisze: że w wielu mejyscach Tatarowie świnie zaprzągają do pługa dwie albo 3. przed sobą i niemi orzą. i uprawują ziemię, którą najwięcej sieją prosem, z którego robią napój, i z tym napojem gotują ścierw koński albo też z koni krwi dobywają, i z nią chleb prosiany robią i jedzą, najwięcej zaś w pół żywe mięso końskie jedzą, łowami się także bawią z łukami i ze psy, i owszem tak są przyuczeni, gdzie który zamierzy z łuku, tam zwierza utrafi i ubije, złodziejstwem, rozbojami, najazdami najwięcej się bawią, i za kuńszt najwojenniejszy sobie mają najechac i zlupić kogo
przytym wielkie stádá bydeł; Miechovius pisze: że w wielu meiyscách Tátárowie swinie záprzągáią do pługá dwie álbo 3. przed sobą y niemi orzą. y upráwuią ziemię, ktorą naywięcey sieią prosem, z ktorego robią nápoy, y z tym nápoiem gotuią scierw koński álbo też z koni krwi dobywáią, y z nią chleb prosiány robią y iedzą, naywięcey záś w puł żywe mięso końskie iedzą, łowámi się tákże báwią z łukámi y ze psy, y owszem ták są przyuczeni, gdzie ktory zámierzy z łuku, tám zwierzá utráfi y ubiie, złodzieystwem, rozboiámi, náiázdámi naywięcey się báwią, y zá kuńszt naywoiennieyszy sobie máią náiechác y zlupić kogo
Skrót tekstu: ŁubŚwiat
Strona: 548
Tytuł:
Świat we wszystkich swoich częściach
Autor:
Władysław Aleksander Łubieński
Drukarnia:
Wrocławska Akademia Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Wrocław
Region:
Śląsk
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
relacje
Tematyka:
egzotyka, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1740
Data wydania (nie wcześniej niż):
1740
Data wydania (nie później niż):
1740
