na bydło skuteczna i O Ekonomice mianowicie o Bydle.
ta. Weź hubki lipowej prawdziwej, przestępnego korzenia po łacinie Brionia, chrzanu, plew konopńych, albo in defectu ich nasienia konopnego: to wszystko od godziny do godziny, warzyć w wodzie i dolewać; potym tę wodę przechłodzić, i przydać do tego chrzanu surowego drobno usiekanego. Także plew konopnych surowych, lub siemienia, przydać soli albo ropy śledziowej, aby była ta woda bardzo słona: przydać siarki na każde bydle co dwa szelągi waży, salitry, tyle, ile grosz zaważy; to wszystko razem zmieszawszy po kwarcie każdemu bydlęciu wlać w gardło, małemu zaś po półkwarty, z czego bydło
na bydło skuteczna y O Ekonomice mianowicie o Bydle.
ta. Weź hubki lipowey prawdziwey, przestępnego korzenia po łacinie Brionia, chrzanu, plew konopńych, albo in defectu ich nasienia konopnego: to wszystko od godziny do godziny, warzyć w wodzie y dolewać; potym tę wodę przechłodzić, y przydać do tego chrzanu surowego drobno usiekanego. Także plew konopnych surowych, lub siemienia, przydać soli albo ropy sledziowey, aby była ta woda bardzo słona: przydać siarki na każde bydle co dwa szelągi waży, salitry, tyle, ile grosz zaważy; to wszystko razem zmieszawszy po kwarcie każdemu bydlęciu wlać w gardło, małemu zaś po pułkwarty, z czego bydło
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 368
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
cielęciny/ ociągnij/ odbierz/ roźbierz w członki/ Weźmij Raków odbierz na bigosek/ odwarżywszy, złoż to pospołu w naczynie gliniane/ włóż masła dobrego wymocz Sardelle/ uwierć albo drobno pokraj/ wlej rosolu/ i wina/ Kwiatu i Pieprzu/ przywarz/ a daj gorąco na stół. Pietruszki/ i Cebule drobno usiekanej przydawszy. Toż o samym Bigosku Rakowym rozamiej. XXXVII. Potrawa z Rakami, albo Bigoskiem Rakowym.
WEźmij Kapłona/ albo Cielęciny/ albo Golembi/ wymocz/ ociągnij/ odbierz pięknie w członki rozebrawszy/ Raki odwarz/ odbierz same mięso na bigosek/ włóż to pospołu/ pietruszki i cebule drobniusienko nakraj/ masła
ćielęćiny/ oćiągniy/ odbierz/ roźbierz w członki/ Weźmiy Rákow odbierz na bigosek/ odwárżywszy, złoż to pospołu w naczynie gliniane/ włoż masłá dobrego wymocz Sárdelle/ vwierć álbo drobno pokray/ wley rosolu/ y winá/ Kwiátu y Pieprzu/ przywarz/ a day gorąco ná stoł. Pietruszki/ y Cebule drobno vśiekaney przydawszy. Toż o sámym Bigosku Rákowym rozamiey. XXXVII. Potráwá z Rákámi, álbo Bigoskiem Rákowym.
WEźmiy Kápłoná/ álbo Cielęćiny/ álbo Golembi/ wymocz/ oćiągniy/ odbierz pieknie w członki rozebrawszy/ Raki odwarz/ odbierz same mięso na bigosek/ włoż to pospołu/ pietruszki y cebule drobniuśienko nakray/ masła
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 23
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
Weźmij Botwin/ to jest naci Ćwiklanej/ wkraj drobno/ wlej trochę Rosołu/ przewarz to wlej potym śmietanej gęstej/ i masła przydaj płokanego/ Kwiatu/ pieprzu/ przywarz/ a daj ciepło. Toż rożumiej o samym Bigosku Rakowym. XL. Raki z Botwiną.
WEźmij Raki/ wstaw w piwie/ przewarz/ usiekanej Botwiny/ wloż Śmietanej gęstej/ Masła płokanego/ Pieprzu/ Kwiatu/ przywarz/ a wysadz dobrze/ a daz na Stół. Raki także mogą być same z śmietaną bez Botwiny. XLI. Potrawa z Rakami tretowanemi z Suropieckami szpikowanemi.
WEźmij Kapłona/ albo Cielęciny/ albo Golembi/ ociągnij/ rozbierz w ćwierci/
Weźmiy Botwin/ to iest naći Cwikláney/ wkray drobno/ wley trochę Rosołu/ przewarz to wley potym śmietaney gęstey/ y másłá przyday płokanego/ Kwiátu/ pieprzu/ przywarz/ á day ćiepło. Toż rożumiey o sámym Bigosku Rákowym. XL. Ráki z Botwiną.
WEźmiy Ráki/ wstaw w piwie/ przewarz/ vśiekáney Botwiny/ wloż Smietáney gęstey/ Másłá płokánego/ Pieprzu/ Kwiátu/ przywarz/ á wysadz dobrze/ á daz ná Stoł. Ráki tákże mogą bydź sáme z śmietáną bez Botwiny. XLI. Potráwá z Rákámi tretowánemi z Suropieckámi szpikowánemi.
WEźmiy Kápłoná/ álbo Cielęciny/ álbo Golęmbi/ oćiągniy/ rozbierz w ćwierći/
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 24
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
juchę z warzonego korzenia pijąc. (Gal:)
Sok też jego pijąc toż czyni. (Tabe) Scjatyce
Scjatyce i w biodrach boleniu/ jest lekarstwem/ nacierając je nim i plastrując/ a to tak liściem/ jako korzeniem. (Galenus) Jadu w żyłach.
Jad z żył wyciąga/ korzeń Omanowy drobno usiekany/ a w winnym occie mocnym moczony/ a tym ciało w łaźni nacierać. Mózgu zbytnie zimnemu.
Mózg zbytnie zimny rozgrzewa/ korzeń jego warzyć/ i tym głowę przemywać. Nyrkom pęcherzowi.
W Nyrkach i
W Pęcherzu boleści układa i leczy/ Proch korzenia jego/ z Opichowym nasieniem/ z Sparagowym/ i z Koprem
iuchę z wárzonego korzenia pijąc. (Gal:)
Sok też iego pijąc toż czyni. (Tabe) Scyátyce
Scyátyce y w biodrách boleniu/ iest lekárstwem/ nácieráiąc ie nim y plástruiąc/ á to ták liśćiem/ iáko korzeniem. (Galenus) Iádu w żyłách.
Iad z żył wyćiąga/ korzeń Omanowy drobno vśiekány/ á w winnym ocćie mocnym moczony/ á tym ćiáło w łáźni náćieráć. Mozgu zbytnie źimnemu.
Mozg zbytnie źimny rozgrzewa/ korzeń ieg^o^ wárzyć/ y tym głowę przemywáć. Nyrkom pęchyrzowi.
W Nyrkách y
W Pęchyrzu boleśći vkłáda y leczy/ Proch korzenia iego/ z Opichowym naśieniem/ z Spárágowym/ y z Koprem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 60
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i nalać połgarnca pierwszej wodki prostym a pospolitym obyczajem wyciągnionej/ nakrywszj dobrze przez 24 god. w Bal: maris, albo w miejscu ciepłym postawić. Potym ją wolnym ogniem z Balneum marysalbo w popiele przelurować. Tak tym sposobem będzie potężniejsza i mocniejsza. Księgi Pierwsze. 3.
Drudzy biorą toż ziele z korzeniem drobno usiekane/ i przez kilka dni pirwej w dobrym białym winie moczą/ potym dystylują. Ale ta przednia lepsza i silniejsza. 4.
Inni biorą korzenie suche/ i zgruba przetłukszy/ w stare przednie wino sypią/ żeby na dwa palca w nim zagrąznęło/ a tak przez niemały czas moczą. Potym wyciągają jako Aquauitę.
y nálać połgárncá pierwszey wodki prostym á pospolitym obyczáiem wyćiągnionej/ nákrywszj dobrze przez 24 god. w Bal: maris, álbo w mieyscu ćiepłym postáwić. Potym ią wolnym ogniem z Balneum marisálbo w popiele przelurowáć. Ták tym sposobem będźie potężnieysza y mocnieysza. Kśięgi Pierwsze. 3.
Drudzy biorą toż źiele z korzeniem drobno vśiekáne/ y przez kilká dni pirwey w dobrym białym winie moczą/ potym distylluią. Ale tá przednia lepsza y silnieysza. 4.
Inni biorą korzenie suche/ y zgrubá przetłukszy/ w stáre przednie wino sypią/ żeby ná dwá pálcá w nim zágrąznęło/ á ták przez niemáły czás moczą. Potjm wyćiągáią iáko Aquauitę.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 39
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Melancholicznym. Szalonem i od rozumu odchodzącym.
Szalonym/ i od rozumu odstępującym. Którym tak ma być czyniony. To ziele póki jeszcze kwitnie/ w punkcie Nowiu Księżyca kopać/ i na suchym a nie wilgotnym powietrzu/ a k temu w cieniu go suszyć. Potym czasu wina zbierania/ wziąć go funtów trzydzieści/ drobno usiekanego/ a w dziewięćdziesiąt funtów Mosztu co nalepszego i nasłodszego wsypać/ dobrze naczynie ze wsząd okrywszy guniami/ albo czym inym ażeby wilgotność parna i suptylna z niego nie odchodziła. To potym warzyć/ a trzecia część tylko zostanie/ a dwie wywreją. Powoli temu dać wychłodnąć i przecedzić w polewany garniec/ że jako miód zgęstnieje
Melánkolicznym. Szálonem y od rozumu odchodzącym.
Szalonym/ y od rozumu odstępuiącym. Ktorym ták ma być czyniony. To źiele poki iescze kwitnie/ w punkćie Nowiu Xiężycá kopáć/ y ná suchym á nie wilgotnym powietrzu/ á k temu w ćieniu go suszyć. Potym czásu winá zbieránia/ wźiąć go funtow trzydźieśći/ drobno vśiekánego/ á w dziewięćdźieśiąt funtow Mosztu co nalepszego y nasłodszego wsypáć/ dobrze naczynie ze wsząd okrywszy guniámi/ álbo czym inym áżeby wilgotność parna y suptylna z niego nie odchodźiłá. To potym wárzyć/ á trzećia część tylko zostánie/ á dwie wywreią. Powoli temu dáć wychłodnąć y przecedźić w polewány gárniec/ że iáko miod zgęstnieie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 145
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
warząc go miasto jarzyny/ z ynymi ziółmi/ jako z chmielem miodym/ z Jaskrem/ albo z Zabincem słodkim/ z pokrzywami młodymi/ albo z Szparagami/ które Gromowym korzeniem zowiemy Jednak/ mniej go zawsze go używania brać niżli innych/ boby stolcem zbytnie purgował. Purguje flegmę i Kolerę.
Wziąć tego ziela drobno usiekanego garść/ Mąki Owsianej łyżkę/ to wespół warzyć w mięśnej polewce/ przynamniej z pół godziny/ trochę osoliwszy/ i to na czczo jeść albo pić bez chleba/ miasto lekarstwa godzinę albo cztery przed obiadem. Wywodzi z ciała flegmę/ i Kolerę stolcy/ równie jako nalepsze lekarstwo purgujące. A to bez szkody/ obrazy
wárząc go miásto iárzyny/ z ynymi źiołmi/ iáko z chmielem miodym/ z Iáskrem/ álbo z Zábincem słodkim/ z pokrzywámi młodymi/ álbo z Szpáragámi/ ktore Gromowym korzeniem zowiemy Iednák/ mniey go záwsze go vżywánia bráć niżli inych/ boby stolcem zbytnie purgował. Purguie flágmę y Kolerę.
Wźiąć tego źiela drobno vśiekánego garść/ Mąki Owśiáney łyszkę/ to wespoł wárzyć w mięśney polewce/ przynamniey z poł godźiny/ trochę osoliwszy/ y to ná cżczo ieść álbo pić bez chlebá/ miásto lekárstwá godźinę álbo cztery przed obiadem. Wywodźi z ćiáłá flagmę/ y Kolerę stolcy/ rownie iáko nalepsze lekárstwo purguiące. A to bez szkody/ obrázy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 173
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przerzeczonym sposobem nasiekawszy/ w tenże Olej nasypać/ tak/ żeby zagrąznęło dobrze/ i tak to do dziewiąci kroć czynić. Tak Eliksir będziesz miał kosztowny/ do wzbudzenia i wywiedzienia białogłowskiej Miesięcznej choroby. Wyciągnienie Istności. Extract.
Extract/ to jest wyciągnienie Istności/ tym sposobem/ jako Eliksir bywa: Wziąć korzenia drobno usiekanego funtów trzydzieci/ na to wody nalać/ z tegoż ziela wszystkiego wyciągnionej/ żeby na dwa palca w niej zagrąznęło. To nakrywszy dobrze/ przez trzy godziny warzyć. Potym nie odkrywając przez cały Miesiąc dać gnić i kisnąć. Po wyszciu Miesiąca/ przecedzić/ i mocno wyżąć/ albo wyprasować/ a przez gęsty płat
przerzeczonym sposobem násiekawszy/ w tenże Oley nasypáć/ ták/ żeby zágrąznęło dobrze/ y ták to do dźiewiąći kroć czynić. Ták Elixir będźiesz miał kosztowny/ do wzbudzenia y wywiedźienia białogłowskiey Mieśięczney choroby. Wyćiągnienie Istnośći. Extract.
Extract/ to iest wyćiągnienie Istnośći/ tym sposobem/ iáko Elixir bywa: Wźiąć korzeniá drobno vśiekánego funtow trzydźieći/ ná to wody nálać/ z tegoż źiela wszystkiego wyćiągnioney/ żeby ná dwá pálcá w niey zágrąznęło. To nákrywszy dobrze/ przez trzy godźiny wárzyć. Potym nie odkrywáiąc przez cáły Mieśiąc dáć gnić y kisnąć. Po wyszćiu Mieśiącá/ przecedźić/ y mocno wyżąć/ álbo wyprásowáć/ á przez gęsty płát
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 175
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Medyjej i Armenijej bywa przywożony/ i do lekarstw używany. Zielnik D. Simona Syrenniusa/ Zbieranie Gębczystej materii.
Gębczysta ta Materia/ którą my Sosikami zowiemy/ chochołato wyrastająca/ przed tym/ niżli się w kłącze wzwyż wyniesie/ albo niżliby się moc wszytka jego w liście udała przed wschodem słońca zerwana/ i drobno usiekana/ a w naczyniu/ któreby miało szyję długą i wąską/ chowana/ wypuszcza z ziebie niejaką wilgotność wodnistą. Potym to naczynie helmem Cynowym nakryć/ któregoby w wierzchu Rurka była Miedziana/ dobrze ciastem albo gliną olutowana/ a podstawiwszy pod Nos Alembika małe naczynie szklane/ któreby się wielkością równało Helmowi/ także
Medyiey y Armeniiey bywa przywożony/ y do lekarstw vżywány. Zielnik D. Simoná Syrenniusá/ Zbieránie Gębczystey máteryey.
Gębczysta tá Máteria/ ktorą my Sośikámi zowiemy/ chochołáto wyrastáiąca/ przed tym/ niżli sie w kłącze wzwysz wynieśie/ álbo niżliby śię moc wszytká iego w liśćie vdáłá przed wschodem słońcá zerwána/ y drobno vśiekána/ á w naczyniu/ ktoreby miáło szyię długą y wąską/ chowána/ wypuscza z źiebie nieiáką wilgotność wodnistą. Potym to naczynie helmem Cynowym nakryć/ ktoregoby w wierzchu Rurka byłá Miedźiána/ dobrze ćiástem álbo gliną olutowána/ á podstáwiwszy pod Nos Alembiká máłe naczynie sklane/ ktoreby śię wielkośćią rownáło Helmowi/ tákże
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 181
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z żywota Paniom/ Molam Łacinnicy zowią/ dając tegoż Soku z Stosiłu Herkulesowego ćwierć łota/ może i półtora z pitym miodem. Scjatyce.
Scjatyce/ jest lekarstwem tenże Sok dwie części go kwinty z jedną częścią Bobrowych strojów/ z winem białym dając go pić. Płód martwy wywodzi.
Korzeń czopkiem zastrugany/ albo usiekany/ a w wiotchej chustecce węzełkiem w łono puszczony/ płód martwy z żywota wyciąga. Bolączce w oczach.
Bolaczkę/ albo wrzód w oczach leczy/ Sok z Herkule z trochą octu a z Olejkiem Ptaszej zobi na nie plastowany. Zębom bolejącym.
Ból zębów uśmierza/ tenże Sok w occie moczony/ a ciepło w
z żywotá Pániom/ Molam Láćinnicy zowią/ dáiąc tegoż Soku z Stośiłu Herkulesowego czwierć łotá/ może y połtorá z pitym miodem. Scjátyce.
Scyátyce/ iest lekárstwem tenże Sok dwie częśći go kwinty z iedną częśćią Bobrowych stroiow/ z winem białym dáiąc go pić. Płod martwy wywodźi.
Korzeń czopkiem zástrugány/ álbo vśiekány/ á w wiotchey chustecce węzełkiem w łono pusczony/ płod martwy z żywotá wyćiąga. Bolączce w oczách.
Bolaczkę/ álbo wrzod w oczách leczy/ Sok z Herkule z trochą octu á z Oleykiem Ptászey zobi ná nie plastowány. Zębom boleiącym.
Bol zębow vśmierza/ tenże Sok w occie moczony/ á ćiepło w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 230
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
