/ i do trawienia sposobnym czyni pijąc juchę jego/ abo Sok z winem. Toż czynią woreczki z niego w Winie gorącym/ abo na Cegłach gorących zagrzewane/ a przykładane. (Aben. Mesue.) Cerę cudnę czyni
Cerę cudną i rumienną czyni.
Ustom zapach cudny daje/ trzymając go w nich i żuchając. Złotem żyłkon.
Złote żyłki otwiera/ swym naparzaniem w stolcu. Tenże. Trzewom zaziębionym.
Trzewa to jest: Żołądek i kiszki/ z zaziębienia bolejące/ swym plastrowaniem leczy jako się wyżej powiedziało/ o ciężkim puszczaniu Moczu. Albo w winie warzony/ przydawszy Mastyki/ a piją. Też Wino/ z sokiem
/ y do trawienia sposobnym czyni piiąc iuchę iego/ ábo Sok z winem. Toż czynią woreczki z niego w Winie gorącym/ ábo ná Cegłách gorących zágrzewáne/ á przykłádáne. (Aben. Mesue.) Cerę cudnę czyni
Cerę cudną y rumienną czyni.
Vstom zapách cudny dáie/ trzymáiąc go w nich y żucháiąc. Złotem żyłkon.
Złote żyłki otwiera/ swym náparzániem w stolcu. Tenże. Trzewom záziębionym.
Trzewá to iest: Zołądek y kiszki/ z záźiębienia boleiące/ swym plástrowániem leczy iáko sie wyszey powiedźiáło/ o cięszkim pusczániu Moczu. Albo w winie wárzony/ przydawszy Mástyki/ á piią. Też Wino/ z sokiem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 27
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Simona Syrenniusa/ Zmazom na twarz
Zmazy wszelakie z twarzy spądza/ i ściera/ Sokiem Biedrzeńcowym/ tak z ziela samego/ jako z korzenia twarz mazać/ a nie ocierać/ aż samo oschnie/ czyniąc to często. Bolenie Zębów.
Zębów boleniu/ korzeń barzo jest użyteczny/ zwłaszcza z zimnych a klejowatych flusów/ żuchając go długo. Tak abowiem slamowatości flegmiste wyciąga. Toż czyni w winie warzony pokrajawszy go/ a tym winem co naczęściej i nacieplej usta płókać/ co nadłużej w nich trzymając. Dzięgnom
Toż też dzięgnę leczy. BolejącemMamkom mleka obfitość daje.
Mamkom Paniom/ dziatki małe piersiami karmiącym/ gdzieby przysuszały i mleko
. Simoná Syrenniusá/ Zmázom na twarz
Zmázy wszelákie z twarzy spądza/ y śćiera/ Sokiem Biedrzeńcowym/ ták z źiela sámego/ iáko z korzenia twarz mázáć/ á nie oćieráć/ áż sámo oschnie/ czyniąc to często. Bolenie Zębow.
Zębow boleniu/ korzeń bárzo iest vżyteczny/ zwłasczá z źimnych á kliiowátych flusow/ żucháiąc go długo. Tak ábowiem slámowátośći flegmiste wyćiąga. Toż czyni w winie wárzony pokráiawszy go/ á tym winem co naczęściéy y náćiepléy vstá płókáć/ co nadłużéy w nich trzymáiąc. Dźięgnom
Toż téż dźięgnę léczy. BoleiącemMámkom mleká obfitość dáie.
Mámkom Pániom/ dźiatki máłé pierśiami kármiącym/ gdźieby przysuszáły y mléko
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 70
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wywodzi.
Piasek i kamień potężnie z moczem wywodzi. Macicy.
Macicę i męski członek do rodzenia/ od przyrodzenia dane/ oziębłe zagrzewa. Czasu morowego powietrza
Czasu jadowitego powietrza jest osobliwym lekarstwem/ zachowując od zarazy morowej/ rano go używając: także z domu wychodząc/ pod taki czas niebezpieczny/ w uściech trzymając/ i żuchając: abowiem powietrze zaraźliwe odraża. Tabula. Kołaczki Biedrzeńcowe.
Bywają podczas Kołaczki abo morszele z Biedrzeńcowego korzenia robione tym sposobem: Wziąć funt Cukru białego/ i rozpuścić go w wódce tegoż ziela/ a warzyć do przystojnego zgęszczenia: W tym zaczynić trzy łoty prochu tego korzenia/ a umieszawszy dobrze/ naczynić Morszeli/ albo
wywodźi.
Piasek y kámień potężnie z moczem wywodźi. Máćicy.
Mácicę y męski członek do rodzenia/ od przyrodzenia dáne/ oźiębłe zágrzewa. Czásu morowego powietrza
Czasu iádowitego powietrza iest osobliwym lekárstwem/ záchowuiąc od zárázy morowey/ ráno go vżywáiąc: tákże z domu wychodząc/ pod táki czás niebespieczny/ w vśćiech trzymáiąc/ y żuchaiąc: ábowiem powietrze záráźliwe odraża. Tabula. Kołaczki Biedrzeńcowe.
Bywáią podczás Kołaczki ábo morszele z Biedrzeńcowego korzenia robione tym sposobem: Wźiąć funt Cukru białego/ y rospuśćić go w wodce tegoż źiela/ á wárzyć do przystoynego zgęsczenia: W tym záczynić trzy łoty prochu tego korzeniá/ á vmieszawszy dobrze/ náczynić Morszeli/ álbo
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 74
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
.
Surowości z Żołądka wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ a nosem nic nie odchodzi: rozerznąć korzeń/ a sokiem jego żółtym nozdrza namazać: Tak abowiem mózg wyczyści. Toż czyni Mózg wyczyścia. Item.
Korzeń w uściech żuchany. Głowy boleniu.
Bolenie głowy układa/ także go żuchając albo i Sok w nozdrza puszczając. Oddechom.
Oddechy i Sklepy w mózgu.
Sklepy w mózgu zatkane/ otwiera i wychędaża. Przeto Paraliżowi.
Paraliżem naruszonym/ albo do niego skłonnym/ jest barzo użytecznym używaniem. Chrobactwu w głowie.
Chrobactwo w mózgu zalągłe/ zapachem swym morzy i wywodzi. Wszom.
Wszy w głowie
.
Surowośći z Zołądká wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ á nosem nic nie odchodźi: rozerznąć korzeń/ á sokiem iego żołtym nozdrzá námázáć: Ták ábowiem mozg wyczyśći. Toż czyni Mozg wyczyśćia. Item.
Korzeń w vściech żuchány. Głowy boleniu.
Bolenie głowy vkłáda/ tákże go żucháiąc álbo y Sok w nozdrzá pusczáiąc. Oddechom.
Oddechy y Sklepy w mozgu.
Sklepy w mozgu zátkáne/ otwiera y wychędaża. Przeto Páráliżowi.
Páráliżem náruszonym/ álbo do niego skłonnym/ iest bárzo vżytecznym vżywániem. Chrobáctwu w głowie.
Chrobáctwo w mozgu zálągłe/ zapáchem swym morzy y wywodźi. Wszom.
Wszy w głowie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 87
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
mózgu.
Sklepy w mózgu zatkane/ otwiera i wychędaża. Przeto Paraliżowi.
Paraliżem naruszonym/ albo do niego skłonnym/ jest barzo użytecznym używaniem. Chrobactwu w głowie.
Chrobactwo w mózgu zalągłe/ zapachem swym morzy i wywodzi. Wszom.
Wszy w głowie zabija i wytraca. (Turn.) Sercu smętnemu
Serce smętne/ żuchając go/ uwesela/ i w uściech długo trzymając/ a podczas połykając. Cuchnieniu z gar.
Komuby zgorzelina/ jako spalony ścierw: abo kiedy na mękach kogo świecami/ albo rozpalonymi blachami/ i szynami żelaznymi palą/ z garła cuchnęła/ tego korzenia żuchać/ i w uściech trzymać dobrze.
Niektórzy/ a zwłaszcza
mozgu.
Sklepy w mozgu zátkáne/ otwiera y wychędaża. Przeto Páráliżowi.
Páráliżem náruszonym/ álbo do niego skłonnym/ iest bárzo vżytecznym vżywániem. Chrobáctwu w głowie.
Chrobáctwo w mozgu zálągłe/ zapáchem swym morzy y wywodźi. Wszom.
Wszy w głowie zábiia y wytráca. (Turn.) Sercu smętnemu
Serce smętne/ żucháiąc go/ vwesela/ y w vśćiech długo trzymáiąc/ á podczás połykáiąc. Cuchnieniu z gár.
Komuby zgorzeliná/ iáko spalony śćierw: ábo kiedy ná mękách kogo świecámi/ álbo rospalonymi bláchámi/ y szynámi żeláznymi palą/ z gárłá cuchnęłá/ tego korzenia żucháć/ y w vśćiech trzymáć dobrze.
Niektorzy/ á zwłasczá
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 87
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
dobrze.
Niektórzy/ a zwłaszcza Anglicy z liścia zielonego czynią salszę i polewki/ osobliwego smaku/ które w częstym używaniu mają/ dla tych wszystkich przerzeczonych niedostatków. Żołądek czyści.
Wilgotności w żołądku grube rozsiekuje i wywodzi. Trawienie czyni.
Do trawienia potężny czyni. Smrodom.
Smród z ust abo ze wnętrzności pochodzący odpędza/ żuchając go. Piersiom i Płucom.
Piersi i Płuca z grubych wilgotności wychędaża. Mdłości.
Sercu mdłemu albo mdłości serdecznej/ proch z korzenia z winem używany/ jest posiłkiem wielkim. Albo jakimkolwiek inym sposobem dany/ toż czyni Piersiom zamulonym. Płucom zatkanym. Kaszlu zastarzałemu. Dusznościom w piersiach. Piersiom Płucom Kaszlu Duszność Żołądkowi.
dobrze.
Niektorzy/ á zwłasczá Anglicy z liśćia źielonego czynią sálszę y polewki/ osobliwego smáku/ ktore w częstym vżywániu máią/ dla tych wszystkich przerzeczonych niedostátkow. Zołądek czyśći.
Wilgotnośći w żołądku grube rozśiekuie y wywodźi. Trawienie czyni.
Do trawienia potężny czyni. Smrodom.
Smrod z vst ábo ze wnętrznośći pochodzący odpądza/ żucháiąc go. Pierśiom y Płucom.
Pierśi y Płucá z grubych wilgotnośći wychędaża. Mdłośći.
Sercu mdłemu álbo mdłośći serdeczney/ proch z korzeniá z winem vżywány/ iest pośiłkiem wielkim. Albo iákimkolwiek inym sposobem dány/ toż czyni Piersiom zámulonym. Płucom zátkánym. Kászlu zástárzáłemu. Dusznośćiom w pierśiách. Pierśiom Płucom Kászlu Duszność Zołądkowi.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 87
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
korzenia tegoż ziela wziąć co złoty czerwony zaważy/ aż octem Gwoździkowym albo z winnym/ co nacieplej wypić/ i potym się pocić. Tym którzy jeszcze jadem powietrza morowego nie są zarażeni/ dla ustrzeżenia i zachowania od niego/ dobrze go każdy poranek/ póki się z domu nie ruszą/ w usta dać/ a żuchając go/ znienagła połykać. Księgi Pierwsze. Dla uwiarowania powietrza morowego.
Albo gdy z domu chce wyniść/ korzenia tego ziela miałko utłuczonego wziąć jako ziarno Bobowe/ z winem ciepłym co naprzedniejszym wypić. A to Zimie. Zaś Lecie z przednie dobrą wodką Rożaną/ abo Szczawikową: i kto takowego lekarstwa poranu naczczo
korzeniá tegoż źiela wźiąć co złoty czerwony záważy/ áż octem Gwoźdźikowym álbo z winnym/ co naćiepley wypić/ y potym sie poćić. Tym ktorzy iescze iádem powietrza morowe^o^ nie są záráżeni/ dla vstrzeżenia y záchowánia od niego/ dobrze go káżdy poránek/ poki sie z domu nie ruszą/ w vstá dáć/ á żucháiąc go/ znienagłá połykáć. Kśięgi Pierwsze. Dla vwiárowánia powietrza morowego.
Albo gdy z domu chce wyniść/ korzenia tego źiela miáłko vtłuczonego wźiąć iáko źiárno Bobowe/ z winem ćiepłym co naprzednieyszym wypić. A to Zimie. Záś Lećie z przednie dobrą wodką Rożáną/ ábo Sczawikową: y kto tákowego lekárstwá poránu náczczo
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 89
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w małe i w wąskie woreczki/ na palec wszerz/ nasypać/ przeszyć/ a po jednemu w uściech obracać. Tak abowiem ustawicznie śliny będzie wywodził/ zaczym głowa będzie i Mózg wyczeszczony/ a zatym i choroba padająca ustanie. Smrodu z czosnku.
Smrodliwy zapach z Czosnku zatłumia i odgania/ w uściech go trzymając albo żuchając. Mowie naruszon.
Naruszeniu mowy jest użytezny korzeń warząc a pijąc/ albo proch jego z winem i z inym przystojnym trunkiem/ z wodką też do tego służącą: także i sam gryziony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęcherzowi.
Pęcherz zimnemi wilgotnościami zamulone wychędaża/ warząc go i pijąc. Opuszen:
Od opuszenia żołądek z odbywaniem
w máłe y w wąskie woreczki/ ná pálec wszerz/ násypáć/ przeszyć/ á po iednemu w vśćiech obrácáć. Ták ábowiem vstáwicznie śliny będźie wywodźił/ záczym głowá będźie y Mozg wyczesczony/ á zátym y chorobá padáiąca vstánie. Smrodu z czosnku.
Smrodliwy zapách z Czosnku zátłumia y odgánia/ w vśćiech go trzymáiąc álbo żucháiąc. Mowie náruszon.
Náruszeniu mowy iest vżytezny korzeń wárząc á piiąc/ álbo proch iego z winem y z inym przystoynym trunkiem/ z wodką też do tego służącą: tákże y sam gryźiony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęchyrzowi.
Pęchyrz źimnemi wilgotnośćiámi zámulone wychędáża/ wárząc go y piiąc. Opuszen:
Od opuszenia żołądek z odbywániem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 91
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ a ile flegmiste swym używaniem trawi. Kaszlu.
Kaszlom z zimnej przyczyny służy. Płucom i piersiom.
Płuca/ piersi/ grubemi/ lipkiemi/ i klejowatymi wilgotnościami napełnione/ i zatkane rozgrzewając/ i rozprawując/ wychędaża. Mózg rozgrzewa i wychędaż.
Mózg/ i wszystkę głowę/ z zimnych flegmistych wilgotności/ trzymając a żuchając/ w uściech korzeń wyprażnia. Albowiem je ściąga i uszy wywodzi.
Paraliżem naruszonym/ jest doświadczonym ratunkiem/ po ćwierci łotu albo po połtoru zszałwiową wodką/ przez kilka czasów rano i na noc ciepło trunkiem używając prochu korzenia tego ziela. Może go też po 2. Skrupułach na raz/ to jest po dwu częściach kwinty
/ á ile flegmiste swym vżywániem trawi. Kászlu.
Kászlom z źimney przyczyny służy. Płucom y pierśiom.
Płucá/ pierśi/ grubemi/ lipkiemi/ y kliiowátymi wilgotnośćiámi nápełnione/ y zátkáne rozgrzewáiąc/ y rospráwuiąc/ wychędaża. Mozg rozgrzewa y wychędaż.
Mozg/ y wszystkę głowę/ z źimnych flegmistych wilgotnośći/ trzymáiąc á żucháiąc/ w vśćiech korzeń wyprażnia. Albowiem ie ściąga y vszy wywodźi.
Páráliżem náruszonym/ iest doświadczonym rátunkiem/ po ćwierći łotu álbo po połtoru zszáłwiową wodką/ przez kilká czásow ráno y ná noc ciepło trunkiem vżywáiąc prochu korzeniá tego źiela. Może g^o^ też po 2. Skrupułách ná raz/ to iest po dwu częśćiách kwinty
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 116
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
oziebłą/ pobudza/ rozgrzewaniem swym/ po łyżce go z Muszkatelą/ albo z winem słodkim/ z Bastertem na raz używając. Ukąszonem od Myszy Pajęcznej
Od pajęcznej myszy obrażonym/ ćwierć łota/ z winem dobrym białym/ dając go trunkiem/ jest lekarstwem wielkim i pewnym. Z głowy flusy ściąga.
Korzeń w uściech długo żuchając/ flegmę z głowy wywodzi. (Dios.) Czwartaczcę.
Czwartaczkę tym sposobem leczy: wziąć cztery łoty tego korzenia/ Góryczki dwa łoty/ pokrajać oboje drobno/ do tego Cukru białego ośm łotów/ w Cynową flasze wsypać/ i pół garnca wodo chędogiej na to nalać/ a w Kotle ukropu wrzącego/ przez cztery
oźiebłą/ pobudzá/ rozgrzewániem swym/ po łyszce go z Muszkátelą/ álbo z winem słodkim/ z Bástertem ná raz vżywáiąc. Vkąszonem od Myszy Páięcznej
Od paięcznej myszy obráżonym/ czwierć łotá/ z winem dobrym białym/ daiąc go trunkiem/ iest lekárstwem wielkim y pewnym. Z głowy flusy śćiąga.
Korzeń w vśćiech długo żucháiąc/ flágmę z głowy wywodźi. (Dios.) Czwartacce.
Czwartaczkę tym sposobem leczy: wźiąć cztyry łoty tego korzeniá/ Goryczki dwá łoty/ pokráiáć oboie drobno/ do tego Cukru białego ośm łotow/ w Cynową flásze wsypáć/ y poł gárncá wodo chędogiey ná to nálać/ á w Kotle vkropu wrzącego/ przez cztery
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 159
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
