pomocy.
Opostanowieniu przed jedzeniem, i o czasie do jedzenia. Nigdy nie jedz żołądek/ aż pusty uczujesz/ Bo tym sobie apetyt więtszy nagotujesz. Poznasz go/ gdyć przystąpi chciwość do jedzenia/ Gdy ślina rzadka w ustach/ zażyj posilenia.
O Melancholikach od jakich potraw stronić mają. Kto Melancholik niechaj gardzi brzoskwiniami/ Tenże jabłek nie jada wespół i z gruszkami. Ani pożąda mleka/ ni sera twardego/ Ni Jelenia Zająca/ i mięsa słonego. Ani wołu/ ani też kozy niezażywa/ Więtszą melancholią bo tym zaostrzywa.
O Potrawach które dodają zdrowia. Czerwień w inie/ polewka tłusta/ świeże jaje/ Przytym
pomocy.
Opostánowieniu przed iedzeniem, y o czásie do iedzenia. Nigdy nie iedz żołądek/ áż pusty vczuiesz/ Bo tym sobie ápetyt więtszy nágotuiesz. Poznasz go/ gdyć przystąpi chćiwość do iedzenia/ Gdy śliná rzadka w vstách/ záżiy pośilenia.
O Melánkolikách od iákich potraw stronić máią. Kto Melánkolik niechay gárdźi brzoskwiniámi/ Tenże iábłek nie iada wespoł y z gruszkámi. Ani pożąda mleká/ ni será twárdego/ Ni Ieleniá Záiącá/ i mięsá słonego. Ani wołu/ áni też kozy niezáżywa/ Więtszą melánkolią bo tym záostrzywa.
O Potráwách ktore dodáią zdrowia. Czerwień w inie/ polewká tłustá/ świeże iáie/ Przytym
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: B3
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
. Podaj chłopcze po gruszkach wina/ jabłko ziadszy/ Iść pamiętaj na przechód nic nie popijawszy.
O Wiśniach Wiśnie trzy te za sobą daty pociągają/ Purgunią/ jądro kamień łamie/ krwie dodają.
O Śliwach. Zimne są śliwy i z tąd z przyrodzenia chłodzą/ Latują/ a jedzone w miarę nie zaszkodzą.
O Brzoskwiniach, Winie w gronach, i Rozynkach. Z młodem winem Brzoskwinią pożyta surowa/ Bywa ta żołądkowi/ ba i wnątrzu zdrowa. Z orzechem wino w gronach niechaj towarzyszy. Kto na śledzionę chory/ rozynkami zgrzyszy. Rozynki zaś kaszlącem ciężkie zdrowie dają/ Od nich także i lędźwie schorzałe wzmagają.
O Figach. Maść
. Poday chłopcze po gruszkách winá/ iábłko ziadszy/ Iśdź pámiętáy ná przechod nic nie popiiawszy.
O Wiśniách Wiśnie trzy te zá sobą dáty poćiągáią/ Purgunią/ iądro kámień łamie/ krwie dodáią.
O Sliwách. Zimne są śliwy y z tąd z przyrodzenia chłodzą/ Látuią/ á iedzone w miárę nie zászkodzą.
O Brzoskwiniách, Winie w gronách, y Rozynkách. Z młodem winem Brzoskwinią pożyta surowa/ Bywa ta żołądkowi/ ba y wnątrzu zdrowa. Z orzechem wino w gronach niechay towárzyszy. Kto ná śledzionę chory/ rozynkámi zgrzyszy. Rozynki zaś kászlącem ćięszkie zdrowie daią/ Od nich tákże y lędźwie zchorzáłe wzmagaią.
O Figach. Máść
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: C2v
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
na przechód nic nie popijawszy.
O Wiśniach Wiśnie trzy te za sobą daty pociągają/ Purgunią/ jądro kamień łamie/ krwie dodają.
O Śliwach. Zimne są śliwy i z tąd z przyrodzenia chłodzą/ Latują/ a jedzone w miarę nie zaszkodzą.
O Brzoskwiniach, Winie w gronach, i Rozynkach. Z młodem winem Brzoskwinią pożyta surowa/ Bywa ta żołądkowi/ ba i wnątrzu zdrowa. Z orzechem wino w gronach niechaj towarzyszy. Kto na śledzionę chory/ rozynkami zgrzyszy. Rozynki zaś kaszlącem ciężkie zdrowie dają/ Od nich także i lędźwie schorzałe wzmagają.
O Figach. Maść robiona z owocu drzewa figowego/ Gardziel znosi uzdrawia taż dyminicznego
ná przechod nic nie popiiawszy.
O Wiśniách Wiśnie trzy te zá sobą dáty poćiągáią/ Purgunią/ iądro kámień łamie/ krwie dodáią.
O Sliwách. Zimne są śliwy y z tąd z przyrodzenia chłodzą/ Látuią/ á iedzone w miárę nie zászkodzą.
O Brzoskwiniách, Winie w gronách, y Rozynkách. Z młodem winem Brzoskwinią pożyta surowa/ Bywa ta żołądkowi/ ba y wnątrzu zdrowa. Z orzechem wino w gronach niechay towárzyszy. Kto ná śledzionę chory/ rozynkámi zgrzyszy. Rozynki zaś kászlącem ćięszkie zdrowie daią/ Od nich tákże y lędźwie zchorzáłe wzmagaią.
O Figach. Máść robiona z owocu drzewa figowego/ Gardziel znośi vzdrawia táż dyminicznego
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: C2v
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
Scientiae Boni et Mali, albo omnium rerum, według Tyryna, które według Hebrajskich Tradycyj, Teodoreta, zdaje się być Drzewo figowe, według Roberta, Pereriusza, Saliana, pakazuje się być Jabłonią: Inni rozumieją verò similius ese, że był cale frukt jakis od wszystkich species Jabłek dystyngwowany, tojest od Pomarańczy, Cytryn, Brzoskwiń, Morelów, dopieroż od fruktu Jabłoni cale inny, Alias gdyby takichże w Raju było więcej, mógłby był Adam z Ewą z innych drzew tegoż rodzaju, którego rodzaju jedno było zakazane, bezpiecznie gust, i ciekawość ukontentować, tamtego tylko in individuo nietykając, które tylko Specificè et Nominaliter było zakazane
Scientiae Boni et Mali, albo omnium rerum, według Tyrina, ktore według Hebrayskich Tradycyi, Teodoreta, zdaie się bydź Drzewo figowe, według Roberta, Pereriusza, Saliana, pakazuie się bydź Iabłonią: Inni rozumieią verò similius ese, że był cale frukt iakis od wszystkich species Iabłek dystyngwowany, toiest od Pomárańczy, Cytryn, Brzoskwiń, Morelow, dopieroż od fruktu Iabłoni cale inny, Alias gdyby takichże w Raiu było więcey, mogłby był Adam z Ewą z innych drzew tegoż rodzaiu, ktorego rodzaiu iedno było zakazane, bespiecznie gust, y ciekawość ukontentować, tamtego tylko in individuo nietykaiąc, ktore tylko Specificè et Nominaliter było zakazane
Skrót tekstu: ChmielAteny_I
Strona: 89
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 1
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1755
Data wydania (nie wcześniej niż):
1755
Data wydania (nie później niż):
1755
Sub Arbore Malo suscitavi te, ibi corrupta est Mater tua, ibi violata genitrix tua etc. Inni zaś mniemają, jako to Isidorus Pelusiota i Teodoretus, że to było Figowe Drzewo. Inni tandem sentiunt, że nie była Species Drzew jabłka rodzących, tojest ani Jabłoń, Cytr, ani Pomarańcza, ani Morela, ani Broskwinia, ale jakiś rodzaj osobliwy, od wyliczonych dystyngwowany; alias gdy by ich takich wiele było w Rajskim Ogrodzie, toby Adam z Ewą nie tykając zakazanęgo in individuô drzewa, mogliby byli gustu dociec na podobnych, a tak pokusnika oszukać, a BOGA nie obrazić, jako raciocynują Salianus, Cornelius a lapide i Tirynus
Sub Arbore Malo suscitavi te, ibi corrupta est Mater tua, ibi violata genitrix tua etc. Inni zaś mniemaią, iako to Isidorus Pelusiota y Theodoretus, że to było Figowe Drzewo. Inni tandem sentiunt, że nie była Species Drzew iabłka rodzących, toiest ani Iabłoń, Cytr, ani Pomarańćza, ani Morela, ani Broskwinia, ale iakiś rodzay osobliwy, od wyliczonych distyngwowany; alias gdy by ich takich wiele było w Rayskim Ogrodzie, toby Adam z Ewą nie tykaiąc zakazanęgo in individuô drzewa, mogliby byli gustu dociec na podobnych, a tak pokusnika oszukać, a BOGA nie obrazić, iáko raciocynuią Salianus, Cornelius a lapide y Tirinus
Skrót tekstu: ChmielAteny_I
Strona: 641
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 1
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1755
Data wydania (nie wcześniej niż):
1755
Data wydania (nie później niż):
1755
, w drugiej główkę makową, Symbolum urodzaju i rozmnożenia piastująca. O Herkulesie bają Poetowie, że on pokonawszy smoka w ogrodzie Hesperydów, trzy złote stamtąd uniósł jabłka, to jest według moralnej eksplicacyj, chciwość swoję mestwem zwyciężywszy, odtąd do swej odwagi przyłączył prudentiam, iustitiam, temperantiam. Malum Persicum , Perskie jabłko, alias Brzoskwinia, olim w Persji tylk o się rodząca, do Włoch posłana, aby tej zaszkodziła nacyj; lecz z odmianą powietrza i gruntu, i ona naturę złą, w dobrą zdrową zmieniła, i jest lekarstwem; dościgłych bowiem pożywając żołądek odmiękcza, nie dościgłę jedząc solucję jego zatrzymują. Malum Punicum, granatum Granatowe jabłko, alias
, w drugiey głowkę makową, Symbolum urodzaiu y rozmnożenia piastuiąca. O Herkulesie baią Poetowie, że on pokonawszy smoka w ogrodzie Hesperidow, trzy złote ztamtąd uniosł iabłka, to iest według moralney explicacyi, chciwość swoię mestwem zwyciężywszy, odtąd do swey odwagi przyłączył prudentiam, iustitiam, temperantiam. Malum Persicum , Perskie iabłko, alias Brzoskwinia, olim w Persii tylk o się rodząca, do Włoch posłana, aby tey zaszkodziła nacyi; lecz z odmianą powietrza y gruntu, y ona naturę złą, w dobrą zdrową zmieniła, y iest lekarstwem; dościgłych bowiem pożywaiąc żołądek odmiękcza, nie doscigłę iedząc solucyę iego zatrzymuią. Malum Punicum, granatum Granatowe iabłko, alias
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 329
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
pomiarkowane, według proporcyj. aby za czynsz nie był cenzurowany od Najwyższego Legislatora BOGA. D D D Dziesięcina videatur sub verbo zboże z piękną nauką.
DRzewa urodzajne ogrodowe. Urodzajne te tu zowię, co na pożytek fzukt ludziom wydają, jako to: ja błoń, grusza, trzesnia, wisznia, śliwa, morela, brzoskwinia; o których fię tu mówi. Koło drzew tych, aby rodziły i nie poschły O Ekonomice, mianowicie o Drzewach.
ars summa chodzić. Mogą być w ogrodach włoskich pod linie sadzone, ale opodal od siebie, bo i ulicę zatłumią gałęziami, i rodzić nie będą w głuchocie. Mogą być, gdy są maleńkie
pomiarkowane, według proporcyi. aby za czynsz nie był censurowany od Naywyższego Legislatora BOGA. D D D Dziesięcina videatur sub verbo zboże z piękną nauką.
DRzewa urodzayne ogrodowe. Urodzayne te tu zowię, co na pożytek fzukt ludziom wydaią, iako to: ia błoń, grusza, trzesnia, wisznia, sliwa, morela, brzoskwinia; o ktorych fię tu mowi. Koło drzew tych, aby rodziły y nie poschły O Ekonomice, mianowicie o Drzewach.
ars summa chodzić. Mogą bydź w ogrodach włoskich pod linie sadzone, ale opodal od siebie, bo y ulicę zatłumią gałęziami, y rodzić nie będą w głuchocie. Mogą bydź, gdy są malenkie
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 372
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
dłoni, jako też w Styczniu; ale O Ekonomice, mianowicie o Drzewach.
dla prędszego wyniknienia z ziemi mocz w ługu letnim kostki trzy dni. Jak się tak gdzie w zagrodzie, albo szkole (po ogródniczemu mówiąc) wykochają, za dwie lecie przesadz do ogrodu albo sadu. Może się to drzewo sadzić w brzoskwinie, migdale, moreli, ale swój rodzaj odmieniają: często je skrapiaj, okopuj, ratując, cheptę po pod nie wyrywając, kosząc. Prędką te drzewo zwykło albo całe, albo po części usychać, z racyj mnogości fruktów; ale je przerzedzić należy, i suche obcinać gałęzie, bo zdrowym szkodzą gałęziom. Owoc śliwczany
dłoni, iako też w Styczniu; ale O Ekonomice, mianowicie o Drzewach.
dla prędszego wyniknienia z ziemi mocz w ługu letnim kostki trzy dni. Iak się tak gdzie w zagrodzie, albo szkole (po ogrodniczemu mowiąc) wykochaią, za dwie lecie przesadz do ogrodu albo sadu. Może się to drzewo sadzić w brzoskwinie, migdale, moreli, ale swoy rodzay odmieniaią: często ie skrapiay, okopuy, ratuiąc, cheptę po pod nie wyrywaiąc, kosząc. Prędką te drzewo zwykło albo całe, albo po części usychać, z racyi mnogości fruktow; ale ie przerzedzić należy, y suche obcinać gałęzie, bo zdrowym szkodzą gałęziom. Owoc sliwczany
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 384
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
. Śliwy możesz konserwować, świeże drzewo z niemi, gdy dościgają wykopa, wszy, i w piwnicy w ziemi osadziwszy; albo gałęzi nałamać (lubo to szkodzi) i w piwnicy powieszać. Do nowych zaś dotrwają w baryłę nową włożywszy, warstwami, liściem dębowym przekładając, w wodę w puścić z baryłą zaszpuntowaną. Drzewko brzoskwinia lubi miejsce ciepłe osobliwie piaszczyste; wiatrów zimna nie lubi. Jest to cudzoziemskie, aż z Persyj drzewo, wtamtym kraju zdrowiu szkodzące. Sadzenie kostek jego ma być w Listopadzie, w ziemi tłustej; które gdy zejdą, w ogród mają być przesadzone, ale aż we dwie lecie w miesiącach Styczniu albo Lutym. Na
. Sliwy możesz konserwować, swieże drzewo z niemi, gdy doscigaią wykopa, wszy, y w piwnicy w ziemi osadziwszy; albo gałęzi nałamać (lubo to szkodzi) y w piwnicy powieszać. Do nowych zaś dotrwaią w baryłę nową włożywszy, warstwami, lisciem dębowym przekładaiąc, w wodę w puscić z baryłą zaszpuntowaną. Drzewko brzoskwinia lubi mieysce ciepłe osobliwie piaszczyste; wiatrow zimna nie lubi. Iest to cudzoziemskie, aż z Persyi drzewo, wtamtym kraiu zdrowiu szkodzące. Sadzenie kostek iego ma bydź w Listopadzie, w ziemi tłustey; ktore gdy zeydą, w ogrod maią bydź przesadzone, ale aż we dwie lecie w miesiącach Styczniu albo Lutym. Na
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 384
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
tam 1400. raz w Post wielki na dzień jedzących.
W tej Tebaidzie, gdy w Miasto HERMAPOLIS Najśw: Panna z JEZUSEM maleńkim, i Z. JózefEM do Egiptu uchodząc wstępowała, DRZEWO przed bramą cudnej wysokości i starości, i grubości, PERSEIS, czyli Persea, czyli Persika, czy to Terebint, podobno Brzoskwinia, (ale nie taka mała, jak nasza,) aż do ziemi się nachyliła, in odorationem tak wielkiego Gościa, z wypędzeniem z niego czarta odbierającego tam Cultum Divinum od Obywatelów, jako o tym świadczą: Sozomenus, Cassiodorus, Dratmarus, Cedrenus, Niceforus, Ksiądz Kański Soc: Jezu. Liście tego drzewa,
tam 1400. raz w Post wielki ná dzień iedzących.
W tey Thebaidzie, gdy w Miasto HERMAPOLIS Nayśw: Panna z IEZUSEM maleńkim, y S. IOZEFEM do Egyptu uchodząc wstępowała, DRZEWO przed bramą cudney wysokości y starości, y grubości, PERSEIS, czyli Persea, czyli Persika, czy to Terebint, podobno Brzoskwinia, (ále nie taka mała, iak nasza,) aż do ziemi się nachyliła, in odorationem tak wielkiego Gościa, z wypędzeniem z niego czarta odbieraiącego tam Cultum Divinum od Obywatelow, iako o tym świadczą: Sozomenus, Cassiodorus, Dratmarus, Cedrenus, Nicephorus, Xiądz Kański Soc: IESU. Liście tego drzewa,
Skrót tekstu: ChmielAteny_IV
Strona: 554
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 4
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1756
Data wydania (nie wcześniej niż):
1756
Data wydania (nie później niż):
1756
