w Księżycu Lipcu. Zaś z liściem i z kłączem jego/ szóstego/ siódmego/ i ósmego dnia Sierpnia/ gdy Słońce w szóstym a dwudziestym/ w siódmym i ośmym a dwudziestym stopniu Lwa przebywa/ a Miesiąc w domu dziesiątym i w jedenastym: A to rano/ póki z rosy nie oschnie.
Także Nasienie Dzięgielowe ma być zbierane: a ile przeciwko kamieniowi w nyrkach i w pęcherzu/ gdy Słońce w Niedźwiadku/ znaku niebieskim będzie. Miesiąc w domu siedmnastym. A Mars w Wadze.
Przy korzeniu Biedrzeńcowym znajdują się/ w Księżycu Maju/ ziarnka czerwone/ ktrore Czerwcem zowią: z którym Karmazynowa śliczna barwa bywa/ te też na
w Kśiężycu Lipcu. Záś z liśćiem y z kłącżem iego/ szostego/ śiodmego/ y osmego dniá Sierpniá/ gdy Słonce w szostym á dwudźiestym/ w śiodmym y osmym á dwudźiestym stopniu Lwá przebywa/ á Mieśiąc w domu dźieśiątym y w iedenastym: A to ráno/ poki z rosy nie oschnie.
Tákże Naśienie Dźięgielowe ma być zbieráne: á ile przećiwko kámieniowi w nyrkách y w pęchyrzu/ gdy Słońce w Niedźwiadku/ znáku niebieskim będźie. Mieśiąc w domu śiedmnastym. A Mars w Wadze.
Przy korzeniu Biedrzeńcowym znáyduią sie/ w Kśiężycu Máiu/ źiarnká czerwone/ ktrore Czerwcem zowią: z ktorym Kármázynowá śliczna bárwá bywa/ te też ná
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 63
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Rany niebezpieczne w głowie. Także
Parchy/ Sok z korzenia tego ziela/ leczy/ wymywając je nim/ albo Flajtuch w nim maczając/ kłaść na nie.
Toż Olejek z tego ziela czyni/ pomazując nim. Także Wodka z korzenia jego/ wymywając je nią. (Turn.) Przepukłym.
Przepukłym/ Korzenie Dzięgielowe tłuc/ a ile świeże: i przykładać na miejsce naruszone. Mocz wywodzi.
Mocz nad przyrodzenie zatrzymany wywodzi/ na Pępek Korzeń także tłuczony przywijając. (Turn:) Biegunkom.
Nasienie jego tejże nocy jest/ której i Korzeń: To biegunki wszelakie zastanawia/ z winem go pijąc. Dychawicznym.
Dychawicznym/ a
Rány niebespieczne w głowie. Tákże
Párchy/ Sok z korzenia tego źiela/ leczy/ wymywáiąc ie nim/ álbo Fláytuch w nim maczáiąc/ kłáść ná nie.
Toż Oleiek z tego źiela czyni/ pomázuiąc nim. Tákże Wodká z korzenia iego/ wymywáiąc ie nią. (Turn.) Przepukłym.
Przepukłym/ Korzenie Dźięgielowe tłuc/ á ile świeże: y przykłádáć ná mieysce náruszone. Mocz wywodźi.
Mocz nád przyrodzenie zátrzymány wywodźi/ ná Pępek Korzeń tákże tłuczony przywiiáiąc. (Turn:) Biegunkom.
Naśienie iego teyże nocy iest/ ktorey y Korzeń: To biegunki wszelákie zastánawia/ z winem go pijąc. Dycháwicznym.
Dycháwicznym/ á
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 65
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ Cardamonu trzecią część kwinty/ Cynamonu pół kwinty/ Kamfory/ Jednorożcu prawdziwego/ abo miasto niego Bezoaru prawego po dziesiąć grań/ Driakwie i Mitrydarum naprzedniejszych po dwa łoty/ Olejku z Jagód Jałowcowych kwintę. I to wszystko co nalepiej w Moździerzu umieszać: a po pół kwinty tego Konfektu/ z octem gwoździkowego kwiecia albo z Dzięgielową wodką/ po cztery łyżki każdego wziąwszy/ dać pić ciepło: a ile dużych sił człowiekowi/ i kazać mu się przynamniej trzy godziny pocić. To lekarstwo jad z ciała potem i moczem potężnie wywodzi: słabszym w siłach po kwincie/ a Octu i z wodką przerzeczoną po trzy łyżki. Zielnik D. Symona Syrenniusa/
/ Cardámonu trzećią część kwinty/ Cynámonu poł kwinty/ Kámphory/ Iednorożcu prawdźiweg^o^/ ábo miásto niego Bezoaru práwego po dźieśiąć grań/ Dryiákwie y Mitrydarum naprzednieyszych po dwá łoty/ Oleyku z Iágod Iáłowcowych kwintę. Y to wszystko co nalepiey w Możdżerzu vmieszáć: á po poł kwinty teg^o^ Konfektu/ z octem gwoźdźikowego kwiećia álbo z Dźięgielową wodką/ po cztery łyszki káżde^o^ wźiąwszy/ dáć pić ćiepło: á ile dużych sił człowiekowi/ y kazác mu sie przynamniey trzy godźiny poćić. To lekárstwo iad z ciáłá potem y moczem potężnie wywodźi: słábszym w śiłách po kwinćie/ á Octu y z wodką przerzeczoną po trzy łyszki. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 68
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ trunek barzo kosztowny i użyteczny. Wziąć Biedrzeńcu korzenia dwa łoty/ Dzięgielu łot/ Drzewa Orlego/ Kadzidła/ Miry po quincie/ Kwiatu Muszkatowego połowicę quinty/ Driakwie/ Mitrydatum po łocie/ Małmazji/ albo w niedostatku jej/ wina przednie dobrego białego łyżek dwanaście/ abo piętnaście/ Wodki Centurii małej/ Kardusowej/ Wodki Dzięgielowej/ Wodki Ruty polnej/ po sześci łyżkach abo po ośmi/ korzenie i inne rzeczy suche z gruba przerazić/ a potym w wino i w one wodki wsypać i zamieszać dobrze/ a dać temu moknąć przez ośm dni/ potym z szklanego Alembiku dystylować/ a tego po kwaterce morowym powietrzem zarażonym na raz ciepło dać pić
/ trunek bárzo kosztowny y vżyteczny. Wźiąć Biedrzeńcu korzenia dwá łoty/ Dźięgielu łot/ Drzewá Orlego/ Kádźidłá/ Miry po quinćie/ Kwiátu Muszkátowego połowicę quinty/ Dryakwie/ Mitrydatum po łoćie/ Máłmázyey/ álbo w niedostátku iey/ winá przednie dobrego białego łyżek dwánaśćie/ ábo piętnaśćie/ Wodki Centuryey máłey/ Kárdusowey/ Wodki Dźięgielowey/ Wodki Ruty polney/ po sześći łyszkách ábo po ośmi/ korzenie y ine rzeczy suche z grubá przeráźić/ á potym w wino y w one wodki wsypáć y zámieszáć dobrze/ á dáć temu moknąć przez ośm dni/ potym z śklánego Alembiku distylowáć/ á tego po kwáterce morowym powietrzem záráżonym ná raz ćiepło dáć pić
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z całego ziela/ to jest / z korzenia/ z liścia/ z kłącza/ z kwiecia/ i z nasienia suchego/ a na popiół spalonego/ bywa robiona/ tym właśnie sposobem/ jako z Piołunu/ i z innych ziół. Przeciw morowemu powietrzu.
Tej Skrupuł/ to jest/ trzecią część kwinty z wodką Dzięgielową daną/ od powietrza morowego zachowuje/ a zarażone do zdrowia przywraca: gdzie by się przynamniej ze trzy godziny potym pocili. Od puchliny w bolączek morowych.
Ciało od wszelakiej puchliny/ od krost/ i bolączek też wnętrznych/ które bywają rade/ czasu morowego powietrza zachowuje/ biorąc jej pod przerzeczoną miarą na raz/ to
z cáłego źiela/ to iest / z korzenia/ z liśćia/ z kłącza/ z kwiećia/ y z naśienia suchego/ a ná popioł spalonego/ bywa robiona/ tym właśnie sposobem/ iáko z Piołunu/ y z inych źioł. Przećiw morowemu powietrzu.
Tey Skrupuł/ to iest/ trzećią część kwinty z wodką Dźięgielową dáną/ od powietrza morowego záchowuie/ á záráżone do zdrowia przywraca: gdźie by sie przynamniey ze trzy godźiny potym poćili. Od puchliny w bolączek morowych.
Ciáło od wszelákiey puchliny/ od krost/ y bolączek też wnętrznych/ ktore bywáią ráde/ czásu morowego powietrza záchowuie/ biorąc iey pod przerzeczoną miárą ná raz/ to
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 75
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
jagodami/ Jemioły sosnowej abo Świerkowej półtory garści/ Zanklu/ Głowienek/ Dzięgielu/ Podojału wysokiego/ abo Lępieżniku/ Gęsiego poleju po garści/ Przetarzniku/ Leczywrzodu (Stulisem inni zowią/ Herbam Sophiam Alchimistowie) Polnej Driakwie/ Polnej szałwiej/ Bukwice/ Stokroci po pół garzści/ Jałowcu zgruba przetłuczonego półtora łota/ korzenia Dzięgielowego łot. To wszystko drobno posiekać/ i połowicę tego wziąwszy/ pół garnca wody studziennej/ a wina białego przedniego kwartę na to nalać/ i w Cynowej konwi/ abo we Flaszy co nalepiej zalepiwszy/ przez cztery godziny w kotle wrzącego ukropu warzyć. Potym gdy powoli przechłodnie/ przecedzić/ i dobrze nakrytym i obwarowanym w
iágodámi/ Iemioły sosnowey ábo Swierkowey półtory garśći/ Zánklu/ Głowienek/ Dźięgielu/ Podoiału wysokie^o^/ ábo Lępieżniku/ Gęśiego poleiu po gárśći/ Przetarzniku/ Leczywrzodu (Stulisem inni zowią/ Herbam Sophiam Alchimistowie) Polney Dryákwie/ Polney száłwiey/ Bukwice/ Stokroći po poł garzśći/ Iáłowcu zgrubá przetłuczonego połtorá łotá/ korzeniá Dźięgielowego łot. To wszystko drobno pośiekać/ y połowicę tego wźiąwszy/ poł gárncá wody studźienney/ á winá białego przedniego kwartę ná to nálać/ y w Cynowey konwi/ ábo we Flászy co nalepiey zálepiwszy/ przez cztery godźiny w kotle wrzącego vkropu wárzyć. Potym gdy powoli przechłodnie/ przecedzić/ y dobrze nákrytym y obwárowánym w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 82
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
co namielej utrzeć/ a w woreczku skórzanym do potrzeby chować. Tego prochu/ czasu powietrza morowego po pół kwinty używać/ zachowywa od zarazy tego dnia. A gdzieby więc już zachwycił powietrza/ wziąć tego prochu pół kwinty. Driakwie całą kwintę/ Octu winnego ostrego dwie łyżce/ z Przetarznikową wodką albo Kardusową albo z Dzięgielową która z tych być może/ cztery łyżki przydawszy/ ciepło dać pić zarażonemu/ nakrywszy go co nalepiej/ dać mu się ze trzy godziny dobrze pocić. Tak on jad potem się z ciała wyciągnie. (Tabe.) Fistule.
Fistuły zawiera i goi/ lejąc w nie Sok Sowiej strzały mniejszej/ a zwierzchu
co namieley vtrzeć/ á w woreczku skorzánym do potrzeby chowáć. Tego prochu/ czásu powietrza morowego po poł kwinty vżywáć/ záchowywa od zarázy te^o^ dniá. A gdźieby więc iuż záchwyćił powietrza/ wźiąć tego prochu poł kwinty. Dryákwie cáłą kwintę/ Octu winnego ostrego dwie łyszce/ z Przetárznikową wodką álbo Kárdusową álbo z Dźięgielową ktora z tych być może/ cztery łyszki przydawszy/ ćiepło dáć pić záráżonemu/ nákrywszy go co nalepiey/ dáć mu sie ze trzy godźiny dobrze poćić. Ták on iad potem sie z ćiáłá wyćiągnie. (Tabe.) Fistule.
Fistuły záwiera y goi/ leiąc w nie Sok Sowiey strzały mnieyszey/ á zwierzchu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 83
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
miodu odszymowanego cztery części/ i umieszać dobrze. Tyż też lekarstwa służą niechęci do jedzenia/ i żołądkowi nie trawiącemu. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Item. Womitom.
Womitom i niezatrzymaniu pokarmów/ używając ich na czczo i na noc/ dobrze.
Może też trunek przeciwko tymże nie dostatkom taki uczynić: Warzyć korzenie Dzięgielowe w winie/ a miodem przysłodzić odszymowanym/ i po kieliszku nie wielkim/ rano na czczo i na noc pić: Abowiem taki trunek Krwi w ciele.
Krew w ciele wychędaża/ a oziębłą rozgrzewa/ i dobrą czyni. (Turn.) Chorobactwu w zębiech.
Chorobactwo które zęby toczy/ zabija. (tenże
miodu odszymowáneg^o^ cztery częśći/ y vmieszáć dobrze. Tyż też lekárstwá służą niechęći do iedzenia/ y żołądkowi nie trawiącemu. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Item. Womitom.
Womitom y niezátrzymániu pokármow/ vżywáiąc ich ná czczo y ná noc/ dobrze.
Może też trunek przećiwko tymże nie dostátkom táki vczynić: Wárzyć korzenie Dźięgielowe w winie/ á miodem przysłodźić odszymowánym/ y po kieliszku nie wielkim/ ráno ná czczo y ná noc pić: Abowiem táki trunek Krwi w ćiele.
Kreẃ w ćiele wychędaża/ á oźiębłą rozgrzewa/ y dobrą czyni. (Turn.) Chorobáctwu w zębiech.
Chorobáctwo ktore zęby toczy/ zábiia. (tenże
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 88
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ciężko tchniącgo/ barzo użyteczny/ czyniący wolne odrzucanie wilgotności grubych i klejowatych/ zaczym wolny oddech mieć mogą. Także Kaszlu.
Kaszel z zimnej przyczyny zastanawia i leczy/ bo Płuca i piesi osobliwie rozgrzewa i czyści. Item.
Inny trunek przeciwko dychawicy i Gwiżdżotchnieniu/ kaszli z zaziębienia/ tym sposobem: Wziąć dwa łoty korzenia Dzięgielowego/ Biedrzeńcu łot/ korzenia Fiołkowego trzy ćwierci łota/ Ożanki/ wierzchołków suchego Izopu/ Bożego drzewka/ nasienia Kopru włoskiego/ Anyżu/ korzenia Obrasków/ albo Diablikowego/ Lebiodki górnej/ po pół łociu każdego. To wszystko we flaszę wielką włożyć/ i dwie kwarcie wody studziennej na to nalać/ a Miodu chędogo odszymowanego dwanaście
ćiężko tchniącg^o^/ bárzo vżyteczny/ czyniący wolne odrzucánie wilgotnośći grubych y kliiowátych/ záczym wolny oddech mieć mogą. Także Kászlu.
Kászel z źimney przyczyny zástánawia y leczy/ bo Płucá y pieśi osobliwie rozgrzewa y czyśći. Item.
Iny trunek przećiwko dycháwicy y Gwiżdżotchnieniu/ kászli z záźiębienia/ tym sposobem: Wźiąć dwá łoty korzeniá Dźięgielowego/ Biedrzeńcu łot/ korzeniá Fiiołkowego trzy czwierci łotá/ Ożanki/ wierzchołkow suchego Izopu/ Bożego drzewká/ naśienia Kopru włoskiego/ Anyżu/ korzeniá Obraskow/ álbo Diablikowego/ Lebiodki gorney/ po poł łoćiu káżdego. To wszystko we flászę wielką włożyć/ y dwie kwarćie wody studźienney ná to nálać/ á Miodu chędogo odszymowáneg^o^ dwánáśćie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 88
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i krosty leczy Boleniu żołądka i zapaleniu w nim.
Bolenie Żołądka. I
Zapalenie wilgotności w nim gasi. Od powietrza morowego.
Wchodzi dzisiejszych czasów do wielkich i rozmaitych lekarstw: A zwłaszcza do tych/ które bywają przeciw morowemu powietrzu/ także przeciwko jadom i truciznom czynione. Przeto Od zarazy powietrza morowego.
Którego dnia Korzeń Dzięgielowy gryziony/ albo z ciepłym winem był pity na czczo/ tegoż dnia może się od zarazy morowego powietrza zachować i ustrzec. Abowiem jad wszytek moczem i potem z ciała wywodzi: Zimie dosyć go wziąć w piachu z winem/ jako wielkie grochowe ziarno. Lecie także wiele/ ale Rożaną wodką. Wzroku.
Wzrok ostrzy
y krosty leczy Boleniu żołądká y zápaleniu w nim.
Bolenie Zołądká. Y
Zápalenie wilgotnośći w nim gáśi. Od powietrza morowego.
Wchodźi dźiśieyszych czásow do wielkich y rozmáitych lekárstw: A zwłasczá do tych/ ktore bywáią przećiw morowemu powietrzu/ tákże przećiwko iádom y trućiznom czynione. Przeto Od zárázy powietrza morowego.
Ktorego dniá Korzeń Dźięgielowy gryźiony/ álbo z ćiepłym winem był pity ná czczo/ tegoż dniá może sie od zárázy morowego powietrza záchowáć y vstrzedz. Abowiem iad wszytek moczem y potem z ćiáłá wywodźi: Zimie dosyć go wźiąć w piachu z winem/ iáko wielkie grochowe źiárno. Lećie tákże wiele/ ále Rożáną wodką. Wzroku.
Wzrok ostrzy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 88
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
