zapala się wprawdzie, lecz gdy jest położona na języku, ma smak przykro gryzący, co jest słonną materią. O różnicy będącęj między drzewem i węglem.
Drzewo jakiego kolwiekby było rodzaju, odmienia kolor będąc przemienione w węgiel, kolory te wszystkie mniej lub więcej do czarnego zbliżają się, co po części dzieje się dla wielkiej dziurkowatości będącęj w węglach, która sprawia, że się mało od nich odbija światła. Lecz czarność ta jest częstokroć bardzo ciemna, jaki jest kolor żaru i węglów nad to przepalonych. Inne zaś węgle mają kolor czarny, zbliżający się do fioletu lub miedzianej farby: takie węgle robią się z drzewa twardego i dobrze wyschłego. Drzewa
zapala się wprawdzie, lecz gdy iest położona na ięzyku, ma smak przykro gryzący, co iest słonną materyą. O rożnicy będącęy między drzewem i węglem.
Drzewo iakiego kolwiekby było rodzaiu, odmienia kolor będąc przemienione w węgiel, kolory te wszystkie mniey lub więcey do czarnego zbliżaią się, co po częsci dzieie się dla wielkiey dziurkowatosci będącęy w węglach, ktora sprawia, że sie mało od nich odbiia swiatła. Lecz czarność ta iest częstokroć bardzo ciemna, iaki iest kolor żaru i węglow nad to przepalonych. Inne zaś węgle maią kolor czarny, zbliżaiący się do fioletu lub miedzianey farby: takie węgle robią się z drzewa twardego i dobrze wyschłego. Drzewa
Skrót tekstu: DuhMałSpos
Strona: 8
Tytuł:
Sposób robienia węglów czyli sztuka węglarska
Autor:
Henri-Louis Duhamel Du Monceau
Tłumacz:
Jacek Małachowski
Drukarnia:
Michał Gröll
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1769
Data wydania (nie wcześniej niż):
1769
Data wydania (nie później niż):
1769
w której się ścinają drzewa i na inne potrzeby, to jest zacząwszy od tego czasu w którym liście opadają, aż do kwietnia, w którym sok z siebie wypuszczają; są niektórzy twierdzący, że drzewa ścięte w zimie, mniej mając w sobie soku, łatwiej mogą być wysuszone: lecz błąd to jest wielki, ponieważ dziurkowatość drzewa będąc dobrze otwarta w lecie, i sok w ustawicznym płynieniu, wilgoć łatwo bardzo może być z niego wyprowadzona, co prawdą jest o której wielą eksperymentami odemnie zrobionemi dobrze jestem przekonany. Ztym wszystkim Ustawa Parlamentu jest w tej mierże arcy rozumna, która rozkazuje, a żeby tylko w zimie ścinane były drzewa,
w ktorey się scinaią drzewa i na inne potrzeby, to iest zacząwszy od tego czasu w ktorym liscie opadaią, áż do kwietnia, w ktorym sok z siebie wypuszczaią; są niektorzy twierdzący, że drzewa scięte w zimie, mniey maiąc w sobie soku, łatwiey mogą być wysuszone: lecz błąd to iest wielki, ponieważ dziurkowatość drzewa będąc dobrze otwarta w lecie, i sok w ustawicznym płynieniu, wilgoć łatwo bardzo może być z niego wyprowadzona, co prawdą iest o ktorey wielą experymentami odemnie zrobionemi dobrze iestem przekonany. Ztym wszystkim Ustawa Parlamentu iest w tey mierże arcy rozumna, ktora roskazuie, á żeby tylko w zimie scinane były drzewa,
Skrót tekstu: DuhMałSpos
Strona: 15
Tytuł:
Sposób robienia węglów czyli sztuka węglarska
Autor:
Henri-Louis Duhamel Du Monceau
Tłumacz:
Jacek Małachowski
Drukarnia:
Michał Gröll
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1769
Data wydania (nie wcześniej niż):
1769
Data wydania (nie później niż):
1769
z siebie tej, której po nim żądają gorącości, chyba żeby był dobrze podymany miechami. Nie rozumiem a żeby woda przeniknąć mogła części węgla, ponieważ konserwuje się bardzo dobrze w sklepach, i nawet lepiej jeszcze niźli w suchych miejscach, na których kruszy się na drobne cząstki; ztym wszystkim woda wkrada się w jego dziurkowatość, ponieważ staje się ciężkim.
Większa część kowalów i Pan JOUSSE w swoim traktaciku o slusarstwie twierdzą, że węgiel konserwowany na miejscu suchym, tym lepszy jest, im jest dawniejszy. Do kuznic nie potrzeba używać węgla, któryby przynajmniej od trzech niedziel nie był ugaszony. Węgiel bardzo świeży prędko obraca się w popiół;
z siebie tey, ktorey po nim żądaią gorącosci, chyba żeby był dobrze podymany miechami. Nie rozumiem á żeby woda przeniknąć mogła częsci węgla, ponieważ konserwuie się bardzo dobrze w sklepach, i nawet lepiey ieszcze niźli w suchych mieyscach, na ktorych kruszy się na drobne cząstki; ztym wszystkim woda wkrada się w iego dziurkowatość, ponieważ staie się ciężkim.
Większa część kowalow i Pan JOUSSE w swoim traktaciku o slusarstwie twierdzą, że węgiel konserwowany na mieyscu suchym, tym lepszy iest, im iest dawnieyszy. Do kuznic nie potrzeba używać węgla, ktoryby przynaymniey od trzech niedziel nie był ugaszony. Węgiel bardzo swieży prędko obraca się w popioł;
Skrót tekstu: DuhMałSpos
Strona: 33
Tytuł:
Sposób robienia węglów czyli sztuka węglarska
Autor:
Henri-Louis Duhamel Du Monceau
Tłumacz:
Jacek Małachowski
Drukarnia:
Michał Gröll
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1769
Data wydania (nie wcześniej niż):
1769
Data wydania (nie później niż):
1769
Matematycznym Podziale Materyj 84. ROZDZIAŁ III. O Nieprzenikłości Materyj 93. Doświadczenia, które pokazują, że Powietrze na jednym z innemi rzeczami miejscu nie zostaje, i że ma moc oporu 94. ROZDZIAŁ IV. O Kształcie czyli Figurze rzeczy Materialnych 107. Doświadczenia, które pokazują najdrobniejszych rzeczy Figurę 110. ROZDZIAŁ V. O Dziurkowatości rzeczy Materialnych 119. §. I. Opisanie Machiny Pneumatycznej 120. §. II. Doświadczenia które pokazują, że rzeczy Materialne są dziurkowate 126. §. III. O czczości w rzeczach Materialnych, to jest, czyli wszystkie w rzeczach Materialnych pory albo dziurki są napełnione powietrzem, lub jaką Materią subtelną? czyli
Matematycznym Podziale Materyi 84. ROZDZIAŁ III. O Nieprzenikłości Materyi 93. Doświadczenia, ktore pokazuią, że Powietrze na iednym z innemi rzeczami mieyscu nie zostaie, y że ma moc oporu 94. ROZDZIAŁ IV. O Kształcie czyli Figurze rzeczy Materyalnych 107. Doświadczenia, ktore pokazuią naydrobnieyszych rzeczy Figurę 110. ROZDZIAŁ V. O Dziurkowatości rzeczy Materyalnych 119. §. I. Opisanie Machiny Pneumatyczney 120. §. II. Doświadczenia ktore pokazuią, że rzeczy Materyalne są dziurkowate 126. §. III. O czczości w rzeczach Materyalnych, to iest, czyli wszystkie w rzeczach Materyalnych pory albo dziurki są napełnione powietrzem, lub iaką Materyą subtelną? czyli
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 5
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
Newtonianie, za powszechną materyj uznają własność, i różnemi ją potwierdzają dowodami. rzeczy Materialnych.
41. Wyłożywszy więc, co do Materyj w pospolitości należy, o jej własnościach z osobna mówić będę, i przywiodę Doświadczenia, których, na ich potwierdzenie, Filozofowie zażywać zwykli. Teraz zaś, Obieram tylko Podzielność, Nieprzenikłość, Dziurkowatość, Figurę, i Ciężkość. Aże o ciężkości te mam przywieść doświadczenia, które Powietrza ciężkość pokazują, więc razem jego potwierdzę Elastyczność. ROZDZIAŁ II. O Podzielności Materyj.
42. DWie tu rzeczy do roztrząśnienia mamy; Najprzód, Aktualny Materyj podział; powtóre, podział, który myślą naszą w tejże materyj czynić
Newtonianie, za powszechną materyi uznaią własność, y rożnemi ią potwierdzaią dowodami. rzeczy Materyalnych.
41. Wyłożywszy więc, co do Materyi w pospolitości należy, o iey własnościach z osobna mówić będę, y przywiodę Doświadczenia, których, na ich potwierdzenie, Filozofowie zażywać zwykli. Teraz zaś, Obieram tylko Podzielność, Nieprzenikłość, Dziurkowatość, Figurę, y Cięszkość. Aże o cięszkości te mam przywieść doświadczenia, które Powietrza cięszkość pokazuią, więc razem iego potwierdzę Elastyczność. ROZDZIAŁ II. O Podzielności Materyi.
42. DWie tu rzeczy do rostrząśnienia mamy; Nayprzod, Aktualny Materyi podział; powtóre, podział, który myślą naszą w teyże materyi czynić
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 53
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
kwiatów, robią się; drugich podobniejsze do prawdy jest mnie- manie, że robactwo po powietrzu latające, swoje w owej wodzie zostawuje nasienie, z którego potym rodzą się robaczki. To zdanie i z tąd się potwierdza; że ocet dobrze zatkany, owych wężyków mieć nie będzie. najdrobniejszych rzeczy figurę. ROZDZIAŁ V. O Dziurkowatości rzeczy Materialnych.
104. NAjprzód tu doświadczeniem potwierdzić mamy, że każda rzecz materialna, ma w sobie pory, czyli Dziurki. Powtóre, obaczemy, czyli w tych najszczuplejszych dziurkach, znajduje się zawsze jakaś subtelna materia, lub powietrze? albo czyli te dziurki wcale są czcze (vacuum), to jest,
kwiatow, robią się; drugich podobnieysze do prawdy iest mnie- manie, że robactwo po powietrzu lataiące, swoie w owey wodzie zostawuie nasienie, z którego potym rodzą się robaczki. To zdanie y z tąd się potwierdza; że ocet dobrze zatkany, owych wężykow mieć nie będzie. naydrobnieyszych rzeczy figurę. ROZDZIAŁ V. O Dziurkowatości rzeczy Materyalnych.
104. NAyprzod tu doświadczeniem potwierdzić mamy, że każda rzecz materyalna, ma w sobie pory, czyli Dziurki. Powtore, obaczemy, czyli w tych nayszczupleyszych dziurkach, znayduie się zawsze iakaś subtelna materya, lub powietrze? albo czyli te dziurki wcale są czcze (vacuum), to iest,
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 119
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
, woda przez dno naczynia ED przeciskając się, i w Wiatrociąga misę AB spadając, deszcz na kształt ulewy sprawi.
115. Kolumna powietrznej Atmosfery leżąca na wodzie w naczyniu ED będącej, tak mocno ją przyciska, gdy powietrze z walca MN wy- ciągasz, że ona przez dno drewna przeciskając się, oczywiście nam jego dziurkowatość (porositas) pokazuje. Doświadczenia, że rzeczy
116. Lecz i stąd dziurkowatość drzewa poznać możesz, że klin drewniany suchy, w kamień zasadzony, i skropiony wodą, tak mocno ją w swoje subtelne dziurki ciągnie, że większej poniekąd rozciągłości nabierając, łatwo ów kamień rozdziela i rozrywa; tak dalece, że ani twardość
, woda przez dno naczynia ED przeciskaiąc się, y w Wiatrociąga misę AB spadaiąc, deszcz na kształt ulewy sprawi.
115. Kolumna powietrzney Atmosfery leżąca na wodzie w naczyniu ED będącey, tak mocno ią przyciska, gdy powietrze z walca MN wy- ciągasz, że ona przez dno drewna przeciskaiąc się, oczywiście nam iego dziurkowatość (porositas) pokazuie. Doświadczenia, że rzeczy
116. Lecz y ztąd dziurkowatość drzewa poznać możesz, że klin drewniany suchy, w kamień zasadzony, y skropiony wodą, tak mocno ią w swoie subtelne dziurki ciągnie, że większey poniekąd rozciągłości nabieraiąc, łatwo ow kamien rozdziela y rozrywa; tak dalece, że ani twardość
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 130
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
spadając, deszcz na kształt ulewy sprawi.
115. Kolumna powietrznej Atmosfery leżąca na wodzie w naczyniu ED będącej, tak mocno ją przyciska, gdy powietrze z walca MN wy- ciągasz, że ona przez dno drewna przeciskając się, oczywiście nam jego dziurkowatość (porositas) pokazuje. Doświadczenia, że rzeczy
116. Lecz i stąd dziurkowatość drzewa poznać możesz, że klin drewniany suchy, w kamień zasadzony, i skropiony wodą, tak mocno ją w swoje subtelne dziurki ciągnie, że większej poniekąd rozciągłości nabierając, łatwo ów kamień rozdziela i rozrywa; tak dalece, że ani twardość kamienia, tego naturalnego skutku zatamować nie może; inaczej, klinby z wielkim
spadaiąc, deszcz na kształt ulewy sprawi.
115. Kolumna powietrzney Atmosfery leżąca na wodzie w naczyniu ED będącey, tak mocno ią przyciska, gdy powietrze z walca MN wy- ciągasz, że ona przez dno drewna przeciskaiąc się, oczywiście nam iego dziurkowatość (porositas) pokazuie. Doświadczenia, że rzeczy
116. Lecz y ztąd dziurkowatość drzewa poznać możesz, że klin drewniany suchy, w kamień zasadzony, y skropiony wodą, tak mocno ią w swoie subtelne dziurki ciągnie, że większey poniekąd rozciągłości nabieraiąc, łatwo ow kamien rozdziela y rozrywa; tak dalece, że ani twardość kamienia, tego naturalnego skutku zatamować nie może; inaczey, klinby z wielkim
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 130
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
między siebie ciągnąc i przyjmując; pęcznieją, i tak większej rozciągłości nabierają. Materialne są dziurkowate.
118. Ze naostatek nie tylko drzewa, lecz i wszelkie zioła, z ziemi ciągną w siebie wilgoć i wodę, która aż na wierzch ich idzie, i potym przez wapor z nich wychodzi, oczywiście i te dowody dziurkowatość Materialnych rzeczy pokazują. Doświadczenia że rzeczy Doświadczenie III.
119. Na wiatrociągu AB, (Fig: 10. Tab: I.) postaw szklankę ab pełną wody, i wpuść w nią jaje m, aby na dno poszło. Potym przykryj to wszystko Walcem lub kielichem szklanym CD.
Gdy powietrze z Walca
między siebie ciągnąc y przyimuiąc; pęcznieją, y tak większey rozciągłości nabieraią. Materyalne są dziurkowate.
118. Ze naostatek nie tylko drzewa, lecz y wszelkie zioła, z ziemi ciągną w siebie wilgoć y wodę, która aż na wierzch ich idzie, y potym przez wapor z nich wychodzi, oczywiście y te dowody dziurkowatość Materyalnych rzeczy pokazuią. Doświadczenia że rzeczy Doświadczenie III.
119. Na wiatrociągu AB, (Fig: 10. Tab: I.) postaw szklankę ab pełną wody, y wpuść w nią iaie m, aby na dno poszło. Potym przykryi to wszystko Walcem lub kielichem szklanym CD.
Gdy powietrze z Walca
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 132
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
, póty na wierzchu jaja zostają, póki w większą nie zbiora się gałkę: ta zaś od następującego zewnątrz innego powietrza, popchnięta, od skorupy odrywa się, i dla mniejszej od wody pod jedną z nią kupą ciężkości, na wierzch wody dobywa się. Materialne są dziurkowate.
121. A ponieważ jaja, dla dziurkowatości skorupy, wiele z swojej substancyj w krótkim czasie utracają, i do jedzenia już nie są tak wygo- dne; przeto, którzy dłużej, w zupełnej je chcą zachować całości, jako naprzykład żeglujący po morzu; woskiem je rozpuszczonym, albo pokostem pospolitym, lub tłustością baranią, oblewać lub ośmarowywać zwykli. Gdy albowiem tym
, póty na wierzchu iaia zostaią, poki w większą nie zbiora się gałkę: ta zaś od następuiącego zewnątrz innego powietrza, popchnięta, od skorupy odrywa się, y dla mnieyszey od wody pod iedną z nią kupą ciężkości, na wierzch wody dobywa się. Materyalne są dziurkowate.
121. A ponieważ iaia, dla dziurkowatości skorupy, wiele z swoiey substancyi w krótkim czasie utracaią, y do iedzenia iuż nie są tak wygo- dne; przeto, którzy dłużey, w zupełney ie chcą zachować całości, iako naprzykład żegluiący po morzu; woskiem ie rozpuszczonym, albo pokostem pospolitym, lub tłustością baranią, oblewać lub osmarowywać zwykli. Gdy albowiem tym
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 133
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
