jako to łopatnie nawrotnie, sworzniowe, grabelne, łatne, hybIe różne jakoto, szarfhybel, drugi śliszfhybel gładzący, trzeci fibanek, czwarty szpuntybel etc. Oksza, dłuta różne, sznur, waga, pian, węgielnica, dojbnia, winda, kafar, liny etc.
Folwark i Dwór, i o wielu rzeczach folwarcznych. Folwark, u porządnego Pana być powinien porządny. Naprzód Dwór mocny honestè erygowany na pagórku, aby jak zstrazni- O Ekonomice, mianowicie o Folwarku.
cy widać było, co się we wsi na łanach, łąkach dzieje i ogrodach. Plac ma mieć obszerny, czysty, od chat chłopskich, od karczmy opodal, dla
iako to łopatnie nawrotnie, sworzniowe, grabelne, łatne, hybIe rożne iakoto, szarfhybel, drugi sliszffhybel gładzący, trzeci fibanek, czwarty szpunthybel etc. Oksza, dłuta rożne, sznur, waga, pian, węgielnica, doybnia, winda, kafar, liny etc.
Folwark y Dwor, y o wielu rzeczach folwarcznych. Folwark, u porządnego Pana bydź powinien porządny. Naprzod Dwor mocny honestè erygowany na pagorku, aby iak zstrazni- O Ekonomice, mianowicie o Folwarku.
cy widać było, co się we wsi na łanach, łąkach dzieie y ogrodach. Plac ma miec obszerny, czysty, od chat chłopskich, od karczmy opodal, dla
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 399
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
ziemi wyciągają; z czego jarzyna drobna. To w ogrodzie siać, sadzić, czego więcej na Pańską kuchnię wychodzi, albo prędzej spieniężysz na skarb: jakoto u wielkich Panów wiele pietruszki, cebuli, wychodzi na kuchnię. Kapustę, buraki, marchew, ogórki możesz przedać, zostawiwszy na dworski rozchód, i na czeladź folwarczną. Buraki, marchew, dobrawszy z kąd dobrego nasienia nie siej gęsto, wielkie się urodzą, ile napulchnej ziemi, nasienie w miodzie namoczywszy, słodka będzie marchew. Kapusta także na gnojnej ziemi rzadko sadzona, dobrze obsypana, wielka się rodzi; osobliwie na nizinach; nad wodami; gdzie w brozdach stojącą wodą często polewać
ziemi wyciągaią; z czego iarzyna drobna. To w ogrodzie siać, sadzić, czego więcey na Pańską kuchnię wychodzi, albo prędzey zpieniężysz na skarb: iakoto u wielkich Panow wiele pietruszki, cebuli, wychodzi na kuchnię. Kapustę, buraki, marchew, ogorki możesz przedać, zostawiwszy na dworski rozchod, y na czeladź folwarczną. Buraki, marchew, dobrawszy z kąd dobrego nasienia nie siey gęsto, wielkie się urodzą, ile napulchney ziemi, nasienie w miodzie namoczywszy, słodka będzie marchew. Kapusta także na gnoyney ziemi rzadko sadzona, dobrze obsypana, wielka się rodzi; osobliwie na nizinach; nad wodami; gdzie w brozdach stoiącą wodą często polewać
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 400
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
noc w soku piołunowym, to nasienie posiej no między kapustę. Albo proch zapalaj w końcu grząd, gdy motyle siadają wtedy, kiedy wiatr mały pociąga, aby dym ten szedł po kapuście. Konopie siane po między kapustą od robactwa prezerwują; kto ma nie wiele, może pognieść robactwo, albo kaczki zapuściwszy wygubić. Drób Folwarczny wychować jest rzecz także przytrudna, i do tego szczęścia potrzeba, jako to kury czasem się nie niosą, albo nie rychło, albo siedzieć nie chcą. Na co rzecz dobra mieć kurnik duży, oblepiony, zamknięty, i w koło ziemi, pogrodzić kilkanaście kuczek małych, żeby kura każda w swojej kuczce gniazdo mając,
noc w soku piołunowym, to nasienie posiey no międźy kapustę. Albo proch zapalay w końcu grząd, gdy motyle siadaią wtedy, kiedy wiatr mały pociąga, aby dym ten szedł po kapuście. Konopie siane po między kapustą od robactwa prezerwuią; kto ma nie wiele, może pognieść robactwo, albo kaczki zapuściwszy wygubić. Drob Folwarczny wychować iest rzecz także przytrudna, y do tego szczęścia potrzeba, iako to kury czasem się nie niosą, albo nie rychło, albo siedzieć nie chcą. Na co rzecz dobra mieć kurnik duży, oblepiony, zamknięty, y w koło ziemi, pogrodzić kilkanaście kuczek małych, żeby kura każda w swoiey kuczce gniazdo maiąc,
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 401
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
ń słońce lub ciepłe wiatry by grzały, ale z grubych snopków, lub słomą bardzo na walić, dziurę od pułnocy zostawiwszy, i wiązaną słomą zatykać. Stróż na folwarku powinień być wybrany, z czujności i wierności, który lepszy roczny, od gromady najęty, żeby codziennej nie czynić rewizyj i oddawania mu w dozór rzeczy folwarcznych i nie wszystko go uczyć. Powinien drew narąbawszy, w piecu zapaliwszy, jeśli komu inszemu niemasz, gumno, szpichlerz stajnie, obory obchodzić, wrota pozamykać, psami szczuć, ognia i złodzieja przestrzegając, wołając wnocy, aby każdy się bał natrzyć, czujną widząc straż. Ta to jest stróża prawdziwa funkcja,
ń słońce lub ciepłe wiatry by grzały, ale z grubych snopkow, lub słomą bardzo na walić, dziurę od pułnocy zostawiwszy, y wiązaną słomą zatykać. Stroż na folwarku powinień bydź wybrany, z czuyności y wierności, ktory lepszy roczny, od gromady naięty, żeby codzienney nie czynić rewizyi y oddawania mu w dòzor rzeczy folwarcznych y nie wszystko go uczyć. Powinien drew narąbawszy, w piecu zapaliwszy, iezli komu inszemu niemasz, gumno, szpichlerz staynie, obory obchodzić, wrota pozamykać, psami szczuć, ognia y złodzieia przestrzegaiąc, wołaiąc wnocy, aby każdy się bał natrzyć, czuyną widząc straż. Ta to iest stroża prawdziwa funkcya,
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 412
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
, owszem tych brać nie ma, bo je razem ciężko będzie oddać przy kalkułacyj. Bankietów, trakta- O Ekonomice, mianowicie o Podstarościm.
mentów, dla swych Kumów, Przyjaciół nie ma sprawować, bo siano, obroki, drób Pański nie sumiennie na to idzie. Przy odebraniu folwarku ma się domowić o inwentarz wszystkich rzeczy folwarcznych, o instruktarz; czemu nie zmoże wydołać, powinien się wymówić, aby Pana nie zawieść. Pola, łąki, pańszczyznę ma mieć pilno i accuratè spisane i Remanenta. Koni, krów, owiec, nad kapitulacją mieć nadto nie powinien, ani pasieki, ani przysiewku, sub confiscatione, bo sobie, nie Panu będzie
, owszem tych brać nie ma, bo ie razem cięzko będzie oddać przy kalkułacyi. Bankietow, trakta- O Ekonomice, mianowicie o Podstarościm.
mentow, dla swych Kumow, Przyiacioł nie ma sprawować, bo siano, obroki, dròb Pański nie sumiennie na to idzie. Przy odebraniu folwarku ma się domowić o inwentarz wszystkich rzeczy folwarcznych, o instruktarz; czemu nie zmoże wydołać, powinien się wymowić, aby Pana nie zawieść. Pola, łąki, pańszczyznę ma mieć pilno y accuratè spisane y Remanenta. Koni, krow, owiec, nad kapitulacyą mieć nadto nie powinien, ani pasieki, ani przysiewku, sub confiscatione, bo sobie, nie Panu będzie
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 448
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
m na oko pokazał, reprezentuję najprzód bezbożną maksymę w Domach Książęcych, Pańskich, Sematorskich, zagęszczoną, według niej, owi to panowie Familianci, aby Domy ich nie zdrobniały, uppodobawszy sobie pierworódnego Syna; albo przez sekretne sposoby drugich partum impediunt, albo o rodzące się niedbając: na cudzych, a często i na folwarcznych opiekach zostawują, aby tam mizernie niszczeli, i umierali Starszemu zaś Synowi in folio Regum budują mieszkanie, dobierając mu jeszcze w dzieciństwie Zony, podobnie Jedynaczki. Już się cieszą: ze tu w tych Województwach nad Syna mego niebędzie, pysznią się i odymają: a niewiedzą quid ferus vehat vesper. Ani się spodziewają
m na oko pokazał, reprezentuię nayprzod bezbożną maxymę w Domach Xiążęcych, Pańskich, Sematorskich, zagęszczoną, według niey, owi to panowie Familianci, aby Domy ich nie zdrobniały, uppodobawszy sobie pierworodnego Syna; albo przez sekretne sposoby drugich partum impediunt, albo o rodzące się niedbaiąc: na cudzych, a często y na folwarcznych opiekach zostawuią, aby tam mizernie niszczeli, y umierali Starszemu zaś Synowi in folio Regum buduią mieszkanie, dobieraiąc mu ieszcze w dzieciństwie Zony, podobnie Jedynaczki. Już się cieszą: ze tu w tych Wojewodztwach nad Syna mego niebędzie, pysznią się y odymaią: a niewiedzą quid ferus vehat vesper. Ani się spodziewaią
Skrót tekstu: GarczAnat
Strona: 41
Tytuł:
Anatomia Rzeczypospolitej Polskiej
Autor:
Stefan Garczyński
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty perswazyjne
Gatunek:
pisma polityczne, społeczne
Tematyka:
polityka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1753
Data wydania (nie wcześniej niż):
1753
Data wydania (nie później niż):
1753
, Modeluszami abo Tabułami Arytmetycznemi OBIASNIONA. Panom Dziedzicznym, Arendarzom, Ekonomom, Atendentom, Urzędnikom, Pisarzom Prowentowym, i wszytkim wpospolitości Dóbr ziemskich Dozorcom. PożyteCZNA I POTRZEBNA W KtórEJ Znajdują się dostateczne w Gospodarstwie Informacje, Przestrogi, N[...] nda różne. Remedia wszelkiemu bydłu, osobliwie na Końskie defektajch i choroby pomocne, także folwarcznemu drobiu: przytym, Sekreta doświadczone na wygubienie szkodliwej gadziny, powietrznej, ziemnej, i wodnej. PRZEZ rodzonego JAKUBA KAŻIMIFRZA HAVRA, Pisarza i Sup[...] endenta wszelkich intrat Jaśnie W.I.M.P. KasztelANA WOJNICKIEGO, Wielkorządzcy Krakowskiego, Drohobyckiego, Złotoryskiego i Barwałdskiego, etc. Starosty. Ekonomiej Samborskiej, Wielickiej
, Modelluszámi ábo Tabułámi Arithmetycznemi OBIASNIONA. Pánom Dźiedźicznym, Arendarzom, Oekonomom, Attendęntom, Vrzędnikom, Pisárzom Prowentowym, y ẃszytkim wpospolitośći Dobr źiemskich Dozorcom. POZYTECZNA Y POTRZEBNA W KTOREY Znáyduią się dostáteczne w Gospodárstwie Informácye, Przestrogi, N[...] ndá rożne. Remedia wszelkiemu bydłu, osobliwie ná Końskie defektáych y choroby pomocne, także folwárcznemu drobiu: przytym, Sekretá doswiádczone ná wygubienie szkodliwey gádziny, powietrzney, źiemney, y wodney. PRZEZ rodzonego IAKVBA KAŻIMIFRZA HAVRA, Pisárzá y Sup[...] endentá wszelkich intrat Iáśnie W.I.M.P. KASZTELLANA WOYNICKIEGO, Wielkorządzcy Krákowskiego, Drohobyckiego, Złotoryskiego y Bárwáłdskiego, etc. Stárosty. Oekonomiey Sámborskiey, Wielickiey
Skrót tekstu: HaurEk
Strona:
Tytuł:
OEkonomika ziemiańska
Autor:
Jakub Kazimierz Haur
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
gospodarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1675
Data wydania (nie wcześniej niż):
1675
Data wydania (nie później niż):
1675
& Remanentium? Specyfikacja Plonu z Proby różnego Zboża dla veryfikaciej, i snadie zrozumienia powyższych[...] ModelÓW Trzech Rachunk IV. ModelUSZ. Jakim trybem[...] Urzędnik abo Pisarz Pro ma trzymać Rachunki Roczne, Mięsięczne,[...] Tygodniowe i inne, to jest. omnium Perceptorum, Distriburorum & Reman V. ModelUSZ. Jaka być ma Specyfikacja Percepty i DFolwarcznego Dobytku, naprzód, Bydła Obornego, jako to Krów, Jałowic, Cielców, Ciołków, Cieląt, Przychowków, Wołów, Koni, Wieprzów, tak Samców jako też Samic etc. Skor bydlęcych: także wszelkiego Drobiu, jako to: Kur, Gęsi, Kapłonów, Indyków etc. A to wszystko dla snadniejszego porozumienia,
& Remanentium? Specifikácya Plonu z Proby rożnego Zboża dla verifikáciey, y snádie zrozumienia powyższych[...] MODELLOW Trzech Ráchunk IV. MODELLVSZ. Iákim trybem[...] Vrzędnik ábo Pisarz Pro ma trzymáć Ráchunki Roczne, Mięśięczne,[...] Tygodniowe y inne, to iest. omnium Perceptorum, Distriburorum & Reman V. MODELLVSZ. Iáka bydż ma Specifikácya Percepty y DFolwárcznego Dobytku, naprzod, Bydłá Obornego, iâko to Krow, Iáłowic, Cielcow, Ciołkow, Cieląt, Przychowkow, Wołow, Koni, Wieprzow, ták Sámcow iáko teź Sámic etc. Skor bydlęcych: tákże wszelkiego Drobiu, iáko to: Kur, Gęśi, Kápłonow, Indykow etc. A to wszystko dla snádnieyszego porozumienia,
Skrót tekstu: HaurEk
Strona: 12
Tytuł:
OEkonomika ziemiańska
Autor:
Jakub Kazimierz Haur
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
gospodarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1675
Data wydania (nie wcześniej niż):
1675
Data wydania (nie później niż):
1675
pospieszyć, dla następującego zniwa, i szkody w nich przestrzegać, a sucho zwieść do Gumna,wiele fur z Stert, Brogów, konotować. Pogodnego Siana z niepogodnym nie mieszać, ale je mieć w osobności. Pilnie tego przestrzegać, aby wiedzieć które dla którego bydła ma się udzielac, o którym udzielaniu przy bydłu Folwarcznym niżej opisano jest. Na pokosie długo aby nie gniło przestrzegać. Mannę trząść i kminek, gdzie się w której zrodzi łące, mieć na pamięci, i zbierać według czasu i zwyczaju. Łąki stare podorywać, aby z nich lepsze i nowe były trawniki. Zródliska zatkane zamulone abo rzeczki przekopami dla spadku wody dobywać dla bujniejszych
pospieszyć, dla nástępuiącego zniwá, y szkody w nich przestrzegác, á sucho zwieść do Gumná,wiele fur z Stert, Brogow, connotowáć. Pogodnego Siáná z niepogodnym nie mieszáć, ále ie miec w osobności. Pilnie tego przestrzegác, áby wiedźiec ktore dla ktorego bydłá ma się vdźielác, o ktorym vdzielániu przy bydłu Folwárcznym niżey opisáno iest. Ná pokośie długo áby nie gniło przestrzegáć. Mánnę trząść y kminek, gdźie się w ktorey zrodźi łące, mieć ná pámięći, y zbieráć według czásu y zwyczáiu. Łąki stáre podorywáć, áby z nich lepsze y nowe były trawniki. Zrodliská zátkáne zámulone ábo rzeczki przekopámi dla spadku wody dobywáć dla buynieyszych
Skrót tekstu: HaurEk
Strona: 10
Tytuł:
OEkonomika ziemiańska
Autor:
Jakub Kazimierz Haur
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
gospodarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1675
Data wydania (nie wcześniej niż):
1675
Data wydania (nie później niż):
1675
do gumna obiady, dla mitręgi ile pod czas dnia krótkiego. Do tego pilny mieć dozór, aby Młockowie w zanadrzu, i w butach zboża nie wynosili z Gumna. Groch za susza omłocić, ile na nasienie, bo kiedy zmięknieje, z pięknego byłby szpetny. Poślady osobno chować, i pod miarą na drób folwarczny udawać, według potrzeby i czasu dla wystarczenia do nowego. Przy mierze z bojowiska bywać; abo swego mieć wiernego dozorce. Przymiarki które się znajdują w szpichlerzu; wiernie rachować, i do regestru kłaść, i oddawać powinno. Z Pola zaraz zebrane te zboża trzeba wymłocić. Proso aby się nie zagrzało, Siemię Lnianie i
do gumná obiády, dla mitręgi ile pod czás dniá krotkiego. Do tego pilny mieć dozor, áby Młockowie w zánádrzu, y w butách zboża nie wynośili z Gumna. Groch zá susza omłocić, ile ná náśienie, bo kiedy zmięknieie, z pięknego byłby szpetny. Poślády osobno chowáć, y pod miárą ná drob folwárczny vdawáć, według potrzeby y czásu dla wystárczenia do nowego. Przy mierze z boiowiská bywáć; ábo swego mieć wiernego dozorce. Przymiárki ktore się znáyduią w szpichlerzu; wiernie ráchowáć, y do regestru kłáść, y oddawáć powinno. Z Polá záraz zebráne te zbożá trzebá wymłoćić. Proso áby się nie zágrzało, Sięmię Lniánie y
Skrót tekstu: HaurEk
Strona: 11
Tytuł:
OEkonomika ziemiańska
Autor:
Jakub Kazimierz Haur
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
gospodarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1675
Data wydania (nie wcześniej niż):
1675
Data wydania (nie później niż):
1675
