skały, drzewa natrafiwszy, zabija się, lub kaleczy, do śmierci sposobi, a tym samym in alimentum Orłowi i drobniejszemu ptactwu. Tympius. Jest to Zwierz ad omnes humanos usus wchodzący, i potrzebny, Mięso na stół, skora na strój, rogi dla zdrowia ratowania, tłustość do smarowania. Postrzelony JELEN, do Dyptanu bieży, szukający remedium. Żyją po sto lat i więcej, jako się pokazało z łańcuchów od Aleksandra Wielkiego nań włożonych, Testibûs Solinô et Pliniô. Arystoteles pisze, że JELEN czasu jednego znaleziony któremu wiecha z między rogów wyrosła. SS. Idziego i Onufrego Łania mlekiem swoim karmiła. Karol Król Francuski złowił w sieci
skały, drzewa natrafiwszy, zabiia się, lub kaleczy, do śmierci sposobi, a tym samym in alimentum Orłowi y drobnieyszemu ptactwu. Tympius. Iest to Zwierz ad omnes humanos usus wchodzący, y potrzebny, Mięso na stoł, skora na stroy, rogi dla zdrowia ratowania, tłustość do smarowania. Postrzelony IELEN, do Dyptanu bieży, szukaiący remedium. Zyią po sto lat y więcey, iako się pokazało z łańcuchow od Alexandra Wielkiego nań włożonych, Testibûs Solinô et Pliniô. Aristoteles pisze, że IELEN czasu iednego znaleziony ktoremu wiecha z między rogow wyrosła. SS. Idziego y Onufrego Łania mlekiem swoim karmiła. Karol Krol Francuski złowił w sieci
Skrót tekstu: ChmielAteny_I
Strona: 574A
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 1
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1755
Data wydania (nie wcześniej niż):
1755
Data wydania (nie później niż):
1755
i wszelakeimu jadu uczynić: Wziąć Kozłku wielkiego pierwszego korzenia trzy łoty/ korzenia Koziej brody albo Diabliku/ który też obrastami zowiemy/ łót/ Czosnkowego ziela/ albo Szałby pachniącej/ albo Wilczego Czosnku/ Scordium łacinnicy zowią/ łót/ Glinki Ormiańskiej/ Ziemie albo Glinki pieczętowanej/ po trzy ćwierci łóta/ Góryczki/ Biedrzeńcu/ Dyptanu Kreteńskiego po pół ćwierci łóta/ Wierzchołków Matki Bożej/ Dzwonków ćwierć łota. To wszystko co nasubtelniej utłuc/ i przesiać/ a tego przerzeczonym sposobem czasu potrzeby używać/ bądź w trunku do pocenia/ bądź w konfekcie/ w morszelach/ albo w kołaczkach. Kozłek wielki i mały.
DRUGI KOZLEK wielki/ i inne mniejsze
y wszelákeimu iádu vczynić: Wźiąć Kozłku wielkiego pierwszego korzenia trzy łoty/ korzenia Koźiey brody álbo Diabliku/ ktory też obrastámi zowiemy/ łót/ Czosnkowego źiela/ álbo Szałby pachniącey/ álbo Wilczego Czosnku/ Scordium łáćinnicy zowią/ łót/ Glinki Ormiáńskiey/ Ziemie álbo Glinki pieczętowáney/ po trzy ćwierći łótá/ Goryczki/ Biedrzeńcu/ Diptanu Kreteńskieg^o^ po pół ćwierći łótá/ Wierzchołkow Mátki Bożey/ Dzwonkow ćwierć łotá. To wszystko co nasubtelniey vtłuc/ y prześiać/ á tego przerzeczonym sposobem czásu potrzeby vżywáć/ bądź w trunku do pocenia/ bądź w konfekćie/ w morszelách/ álbo w kołaczkách. Kozłek wielki y máły.
DRVGI KOZLEK wielki/ y ine mnieysze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 53
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Albo jakimkolwiek inym sposobem dany/ toż czyni Piersiom zamulonym. Płucom zatkanym. Kaszlu zastarzałemu. Dusznościom w piersiach. Piersiom Płucom Kaszlu Duszność Żołądkowi.
Żołądkowi nie trawiącemu/ Flegmą i grubemi wilgotnościami napełnionemu. Też Rzezanica taka/ albo siekanka barzo użyteczna bywa: Wziąć korzenia jego/ Imbieru/ ziela Tatarskiego/ Bobku/ Cytwaru/ Dyptanu: I z tego Siekankę uczynić/ a po szczypcie/ to jest/ co we trzy palce nabrać może/ na każdą noc pożywać/ a winem albo piwem popijać. Kto też chce/ z prochu tegoż Dzięgielu Lektwarz i Konfekt uczynić może/ wziąwszy go do jednej części miodu odszymowanego cztery części/ i umieszać dobrze
Albo iákimkolwiek inym sposobem dány/ toż czyni Piersiom zámulonym. Płucom zátkánym. Kászlu zástárzáłemu. Dusznośćiom w pierśiách. Pierśiom Płucom Kászlu Duszność Zołądkowi.
Zołądkowi nie trawiącemu/ Flágmą y grubemi wilgotnośćiámi nápełnionemu. Też Rzezánicá táka/ álbo siekanká bárzo vżyteczna bywa: Wźiąć korzenia iego/ Imbieru/ źiela Tatarskieg^o^/ Bobku/ Cytwaru/ Dyptanu: Y z tego Siekankę vczynic/ á po sczypćie/ to iest/ co we trzy pálce nábráć może/ ná káżdą noc pożywáć/ á winem álbo piwem popiiáć. Kto też chce/ z prochu tegoż Dźięgielu Lektwarz y Konfekt vczynić może/ wźiąwszy go do iedney części miodu odszymowáneg^o^ cztery częśći/ y vmieszáć dobrze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 88
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
naraz/ z wodką Bernadynkową/ albo Kardusową/ dawać pić/ albo z wodką Przetarznikową/ przylawszy ktemu octu dobrego łyżkę/ a zaraz kazać się pocić co nalepiej przez trzy godziny/ dobrze go nakrywszy. Też Konfekt takim sposobem może uczynić/ przeciwko tejże zarazie: Wziąć Dzięgielowego korzenia pół trzecia lota/ Kurzego ziela/ Dyptanu białego po dwu łotach/ korzenia Diablikowego/ albo Obrasków/ półtora łota/ glinki prawdziwej pieczętowanej/ albo tej/ która z Slaska pochodzi/ Glinki Ormiańskiej po półtora łota/ Biedrzeńcu białego/ Mistrzowniku po pół łota. To wszytko co namielej utłuc/ i z sześcią łotów Driakwie przedniej Veneckiej zmieszać/ przydawszy do tego syropu z
náraz/ z wodką Bernádynkową/ álbo Kárdusową/ dawać pić/ álbo z wodką Przetárznikową/ przylawszy ktemu octu dobrego łyszkę/ á záraz kazáć sie poćić co nalepiey przez trzy godźiny/ dobrze go nákrywszy. Też Konfekt tákim sposobem może vczynić/ przećiwko teyże záráźie: Wźiąć Dźięgielowego korzeniá poł trzećiá lotá/ Kurzeg^o^ źiela/ Dyptanu białego po dwu łotách/ korzeniá Diablikowe^o^/ álbo Obraskow/ połtorá łotá/ glinki prawdźiwey pieczętowáney/ álbo tey/ ktora z Slaská pochodźi/ Glinki Ormieńskiey po połtorá łotá/ Biedrzeńcu białego/ Mistrzowniku po poł łotá. To wszytko co namieley vtłuc/ y z sześćią łotow Driákwie przedniey Veneckiey zmieszáć/ przydawszy do teg^o^ syropu z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 89
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
od wężów.
Rany uszczknione od Niedźwiadka/ od węża/ i od innych jadowitych bestii/ leczy i goi/ ćwierć łota z winemdobrym go pijąc. Kamień.
Kamień w nyrkach/ w Pęcherzu krzy i moczem wywodzi. (Turn.) Strutym.
Trucizna gdyby komu była jakakolwiek zadana: wziąć półtora łota Dzięgielu/ Dyptanu Creteńskiego/ Dyptanu białego/ Biedrzeńcu białego/ Kozłku/ Mistrzowniku po ćwierci łota/ Glinki Ormiańskiej/ Glinki własnej pięczętowanej po pół łota. To co nasuptylniej utłuc/ a do potrzeby pomienionej w skórzanych woreczkach pilnie chować. A gdy strutnemu potrzeba/ dać go ćwierć łota z Driakwią przednią Wenecką/ z połowicą wina dobrego/ a
od wężow.
Rány vsczknione od Niedźwiadká/ od wężá/ y od inych iádowitych bestiy/ leczy y goi/ ćwierć łotá z winemdobrym go piiąc. Kámień.
Kámień w nyrkách/ w Pęchyrzu krzy y moczem wywodźi. (Turn.) Strutym.
Trućizná gdyby komu byłá iákakolwiek zádána: wźiąć połtorá łotá Dźięgielu/ Dyptanu Creteńskiego/ Dyptanu białego/ Biedrzeńcu białego/ Kozłku/ Mistrzowniku po ćwierći łotá/ Glinki Ormieńskiey/ Glinki własney pięczętowáney po poł łotá. To co nasuptylniey vtłuc/ á do potrzeby pomienioney w skorzánych woreczkách pilnie chowáć. A gdy strutnemu potrzebá/ dáć go czwierć łotá z Dryákwią przednią Wenecką/ z połowicą winá dobrego/ á
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 90
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Rany uszczknione od Niedźwiadka/ od węża/ i od innych jadowitych bestii/ leczy i goi/ ćwierć łota z winemdobrym go pijąc. Kamień.
Kamień w nyrkach/ w Pęcherzu krzy i moczem wywodzi. (Turn.) Strutym.
Trucizna gdyby komu była jakakolwiek zadana: wziąć półtora łota Dzięgielu/ Dyptanu Creteńskiego/ Dyptanu białego/ Biedrzeńcu białego/ Kozłku/ Mistrzowniku po ćwierci łota/ Glinki Ormiańskiej/ Glinki własnej pięczętowanej po pół łota. To co nasuptylniej utłuc/ a do potrzeby pomienionej w skórzanych woreczkach pilnie chować. A gdy strutnemu potrzeba/ dać go ćwierć łota z Driakwią przednią Wenecką/ z połowicą wina dobrego/ a z połowicą wodki
Rány vsczknione od Niedźwiadká/ od wężá/ y od inych iádowitych bestiy/ leczy y goi/ ćwierć łotá z winemdobrym go piiąc. Kámień.
Kámień w nyrkách/ w Pęchyrzu krzy y moczem wywodźi. (Turn.) Strutym.
Trućizná gdyby komu byłá iákakolwiek zádána: wźiąć połtorá łotá Dźięgielu/ Dyptanu Creteńskiego/ Dyptanu białego/ Biedrzeńcu białego/ Kozłku/ Mistrzowniku po ćwierći łotá/ Glinki Ormieńskiey/ Glinki własney pięczętowáney po poł łotá. To co nasuptylniey vtłuc/ á do potrzeby pomienioney w skorzánych woreczkách pilnie chowáć. A gdy strutnemu potrzebá/ dáć go czwierć łotá z Dryákwią przednią Wenecką/ z połowicą winá dobrego/ á z połowicą wodki
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 90
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przewarzonym Mosztem dolewają/ a gdy dobrze wykiśnie/ szputnują/ a co utoczą/ innym dolewają. 4. Przeciw morowemu powietrzu.
4. Hieronimus Tragus przeciwko morowemu powietrzu i wszelakim inym jadom każe wziąć świeżo suszonego korzenia Dzięgielowego łotów sześć/ Biedrzeńcu białego korzenia Mistrzowniku/ po półtora łota/ Kardusu abo Bernardynku dwa łoty/ korzenia Dyptanu białego pięć ćwierci łota/ Wierzchołków P. Mar Zwonków/ Jałowcu zgruba przetłuczonego Bukwice/ Cytwaru po łocie/ Lepieżniku/ Koszyszcza/ Tatarskiego ziela/ Gałganu/ kwiecia wołowego języka/ Ruty/ Borakowego kwiecia po pół łota: Korzenia wszytkie pokrajać drobno/ i z więtsza przetłuc/ Ziele posiekać/ kwiecie całe. To wespół
przewárzonym Mosztem dolewáią/ á gdy dobrze wykiśnie/ szputnuią/ á co vtoczą/ innym dolewáią. 4. Przećiw morowemu powietrzu.
4. Hieronymus Tragus przećiwko morowemu powietrzu y wszelákim inym iádom każe wźiąć świeżo suszoneg^o^ korzeniá Dźięgieloweg^o^ łotow sześć/ Biedrzeńcu białeg^o^ korzeniá Mistrzowniku/ po połtorá łotá/ Kárdusu ábo Bernardynku dwá łoty/ korzeniá Dyptanu białego pięć ćwierći łotá/ Wierzchołkow P. Már Zwonkow/ Iáłowcu zgrubá przetłuczoneg^o^ Bukwice/ Cytwaru po łoćie/ Lepieżniku/ Koszysczá/ Tátárskiego źiela/ Gáłganu/ kwiećia wołowego ięzyká/ Ruty/ Borákowego kwiećia po poł łotá: Korzenia wszytkie pokráiáć drobno/ y z więtsza przetłuc/ Ziele pośiekáć/ kwiećie cáłe. To wespoł
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 95
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
miejscach górzystych suchych/ a jałowych i wypragłych. Roście w rowach miedzy górami/ i w trawistych walech/ także na miejscach skalistych. A iż korzenie jego tylko do potrzeb lekarskich przychodzi/ tedy ten ma być kopany na wiosnę pirwej niżliby w twarde kłącze wyrósł/ albo w Jesieni. Księgi Pierwsze. Przyrodzenie.
KOrzeń Dyptanu tego/ jest przyrodzenia rozgrzewającego w trzecim stopniu/ scieńcza/ otwiera/ wyciąga/ sciera/ jadom i truciznom się sprzeciwia. Moc i skutki. Przeciwko jadom.
Przeciwko jadom i truciznie/ bywa korzeń z wielkim użytkiem/ trunkiem używany. Wchodzi do Driakwie. Uszczknionym od bestii.
Tymże sposobemuszczknionym od bestii jadowitych z
mieyscách gorzystych suchych/ á iáłowych y wyprágłych. Rośćie w rowách miedzy gorámi/ y w trawistych wálech/ tákże ná mieyscách skálistych. A iż korzenie iego tylko do potrzeb lekárskich przychodźi/ tedy ten ma być kopány ná wiosnę pirwey niżliby w twárde kłącże wyrosł/ álbo w Ieśieni. Kśięgi Pierwsze. Przyrodzenie.
KOrzeń Dyptanu tego/ iest przyrodzenia rozgrzewáiącego w trzećim stopniu/ zćieńcza/ otwiera/ wyćiąga/ zćiera/ iádom y truciznom sie sprzećiwia. Moc y skutki. Przećiwko iádom.
Przećiwko iádom y trućiznie/ bywa korzeń z wielkim vżytkiem/ trunkiem vżywány. Wchodźi do Dryákwie. Vsczknionym od bestyy.
Tymże sposobemvsczknionym od bestiy iádowitych z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 107
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Od morowego powietrza.
Wchodzi też do tych lekarstw/ które bywają czynione przeciwko jadu morowego powietrza. Item.
Ten warzony z Kokornakiem okrągłym/ a z balsamem w trunku używany/ przeciwko zarazie morowego powietrza jest lekarstwem. Item.
Przeciwko temuż powietrzu/ miasto Driakwie/ tym sposobem lekarstwo czynić może: Wziąć korzenia białego Dyptanu/ Kokornaku okrągłego/ Góryczki/ Dębianek z młodego Dębu/ każdego zarówno/ w namielej utłuc wespół/ i będzie proch czarny który w winie przednim warzyć/ i tego na czczo używać. Miesięcznej.
Z tegoż prochu czopek abo węzełek uczynić/ i w otwór łona białogłowskiego wpuścić/ zawściągnioną chorobę Miesięczną wzbudza i wywodzi.
. Od morowego powietrza.
Wchodźi też do tych lekarstw/ ktore bywáią czynione przećiwko iádu morowego powietrza. Item.
Ten wárzony z Kokornakiem okrągłym/ á z bálsamem w trunku vżywány/ przećiwko zaráźie morowego powietrza iest lekárstwem. Item.
Przećiwko temuż powietrzu/ miásto Dryákwie/ tym sposobem lekárstwo czynić może: Wźiąć korzeniá białego Dyptanu/ Kokornaku okrągłego/ Goryczki/ Dębianek z młodego Dębu/ każdego zárowno/ w namieley vtłuc wespoł/ y będźie proch czarny ktory w winie przednim wárzyć/ y tego ná czczo vżywáć. Mieśięczney.
Z tegoż prochu czopek ábo węzełek vczynić/ y w otwor łoná białogłowskiego wpuśćić/ záwśćiągnioną chorobę Mieśięczną wzbudza y wywodźi.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 107
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
na ranę. Tkwiące rzeczy w ciele. Moczu.
Może też maść uczynić na toż przydawszy z Sagapenu soku/ a trochę wosku.
Mocz zahamowany pędzi/ jakimkolwiek sposobem używany.
Owa ten Dyptan do wielu rozlicznych chorób/ jest barzo użytecznym ratunkiem. Wodka. Aq̃a stillat.
Głowę z wilgotności zimnych wychędaża wodka z kwiecia tego Dyptanu palona/ nosem ja sarkając Także
Zaziębłość głowy rozgrzewa. Szkodzi.
Kwiat i strące samym dotknieniem ciała/ świerzb wzbudzają. A w stronach gorących ciało pryszczą. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Rozsądek
Zle rozumieją/ którzy Tragium powiadają być białym Dyptanem/ o którym da Pan Bóg w czwartych Księgach będzie się mówiło.
Drudzy ten
ná ránę. Tkwiące rzeczy w ćiele. Moczu.
Moze też máść vczynić ná tosz przydawszy z Ságápenu soku/ á trochę wosku.
Mocz záhámowány pędźi/ iákimkolwiek sposobem vżywány.
Owa ten Dyptan do wielu rozlicznych chorob/ iest bárzo vżytecznym rátunkiem. Wodká. Aq̃a stillat.
Głowę z wilgotnośći źimnych wychędaża wodká z kwiećia tego Dyptanu palona/ nosem ia sarkáiąc Tákże
Záźiębłość głowy rozgrzewa. Szkodźi.
Kwiát y strące sámym dotknieniem ćiáła/ świerzb wzbudzáią. A w stronách gorących ćiáło prysczą. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Rozsądek
Zle rozumieią/ ktorzy Tragium powiadaią być białym Dyptanem/ o ktorym da Pan Bog w czwartych Xięgách będźie sie mowiło.
Drudzy ten
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 107
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
