zbytnie uleczenie/ Ze trzciny przypałone płomieniem korzenie.
O Soli. Chleba kazawszy na stół dodać z dobrą wolą/ Każ solniczkę postawić chłopiętom i z solą. Ta truciznie przeciwna/ i potrawy zdobi/. Nie smaczna mi kucharka/ co bez soli robi. A zaś zbyteczna słoność/ oczom zwykła szkodzić/ I świerzb/ Liszaje różne/ ba i trądy rodzić/ Przytym umniejszać mocno w człowieku nasienia/ Jeśli wiary nie dajesz/ dasz ją z doświadczenia.
O Smakach i ich własnościach. Trz smaki mają w sobie wielkie gorącości. Słony/ ostry/ i który ciągnie do gorzkości. Ziębią trzy/ kwaśny/ cierpki/ morszczyznie podobny/ Tłusty
zbytnie vleczenie/ Ze trzciny przypałone płomieniem korzenie.
O Soli. Chlebá kazawszy ná stoł dodáć z dobrą wolą/ Każ solniczkę postáwić chlopiętom y z solą. Tá trućiznie przećiwna/ y potráwy zdobi/. Nie smáczna mi kuchárká/ co bez soli robi. A záś zbyteczna słoność/ oczom zwykłá szkodźić/ Y świerzb/ Liszáie rożne/ bá y trądy rodzić/ Przytym vmnieyszáć mocno w człowieku naśienia/ Ieśli wiáry nie dáiesz/ dasz ią z doświádczenia.
O Smákách y ich własnośćiach. Trz smaki máią w sobie wielkie gorącośći. Słony/ ostry/ y ktory ćiągnie do gorzkośći. Ziębią trzy/ kwáśny/ ćierpki/ morsczyznie podobny/ Tłusty
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: C3v
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
Poleju. Złącz Polej z winem a pij/ ten Melancholią Ugasi/ podagryczną także afekcją. Znosi Pedogrę zwłaszcza w lata zastarzałą/ Uczujeesz przyłożywszy pociechę niemałą.
O Rzeżusze. Gdyć włosy opadaja pomni zażyć juchy/ I soku nim smarując goliznę z Rzeżuchy. Tąż i zębów uśmierzysz niezmierne bolenie; Sok z miodem tępi liszaj i plam rozkrzewienie.
O Jaskółczym zielu Tym matki Jaskółczętom oczy przywracają/ Jako Pliujus świadczy chociaż ich nie mają.
O Wierzbie. Gasi w uszach boleści/ sok z wierzby wpuszczónej/ skorka jej zaś brodawki/ w occie uwarzonej. Kwiat zapały wszeteczne/ uwarzony w wodzie/ Nie po tobie gdy skusisz/ kto myśli o
Poleiu. Złącz Poley z winem á piy/ ten Melánkolią Vgáśi/ podágryczną tákże áffekcyą. Znośi Pedogrę zwłasczá w látá zástárzáłą/ Vczuieesz przyłożywszy poćiechę niemáłą.
O Rzeżusze. Gdyć włosy opadáia pomni záżyć iuchy/ Y soku nim smáruiąc goliznę z Rzeżuchy. Tąż y zębow vsmierzysz niezmierne bolenie; Sok z miodem tępi liszay y plam roskrzewienie.
O Iáskołczym źielu Tym mátki Iáskołczętom oczy przywracáią/ Iáko Pliuius świádczy choćiasz ich nie máią.
O Wierzbie. Gáśi w vszách boleśći/ sok z wierzby wpusczóney/ skorká iey záś brodawki/ w ocćie vwárzoney. Kwiát zápały wszeteczne/ vwárzony w wodźie/ Nie po tobie gdy skuśisz/ kto myśli o
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: D2
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
co mają skórę po wierzchu plugawą; bądź to będą strupy/ parchy/ otręty/ łupieże/ krosty suche abo zropione: gdy się w niej kto będzie ponarzał i kąpał tak/ jako się potym nauka dostatnia poda. Na wrzody też onej zażyć możesz/ na fistuły/ na dymiona/ wole/ na brodawki/na liszaje/ i na insze zwierzchne plugastwa/ zwłaszcza które w sobie nie mają wielkiego zapalenia/ abo nie są barzo głęboko a twardo wewnątrz: nawet na owe blachy które po ciele się pokazują/ co więc ludzie prości nazywają ośladami/ i wiele baśni o nich plotą/ barzo skuteczna może być ta woda: nawet choć te takowe
co máią skórę po wierzchu plugáwą; bądź to będą strupy/ párchy/ otręty/ łupieże/ krosty suche ábo zropione: gdy się w niey kto będźie ponarzał y kąpał ták/ iáko się potym náuká dostatnia poda. Ná wrzody też oney záżyć możesz/ ná fistuły/ ná dymioná/ wole/ ná brodawki/ná liszáie/ y ná insze zwierzchne plugástwá/ zwłaszcżá ktore w sobie nie máią wielkiego zápalenia/ ábo nie są bárzo głeboko á twárdo wewnątrz: náwet ná owe bláchy ktore po ćiele się pokázuią/ co więc ludzie prośći nazywáią ośládámi/ y wiele báśni o nich plotą/ barzo skutecżna może bydź tá wodá: náwet choć te takowe
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 145.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
na insze zwierzchne plugastwa/ zwłaszcza które w sobie nie mają wielkiego zapalenia/ abo nie są barzo głęboko a twardo wewnątrz: nawet na owe blachy które po ciele się pokazują/ co więc ludzie prości nazywają ośladami/ i wiele baśni o nich plotą/ barzo skuteczna może być ta woda: nawet choć te takowe blachy i liszaje będą z niemałem zapaleniem; tedy tak je znosi ta Jaworowska woda/ że i śladu żadnego nie zostawuje. czegom ja sam na sobie doznał/ gdym takowych leszajów i blach po ciele barzo wiele miał/ a wszytkie poodchodziły/ i z wilgotności cholerycznej nawięcej/ choć się też poniekąd i drugie przymieszały. Tym tedy
ná insze zwierzchne plugástwá/ zwłaszcżá ktore w sobie nie máią wielkiego zápalenia/ ábo nie są bárzo głeboko á twárdo wewnątrz: náwet ná owe bláchy ktore po ćiele się pokázuią/ co więc ludzie prośći nazywáią ośládámi/ y wiele báśni o nich plotą/ barzo skutecżna może bydź tá wodá: náwet choć te takowe bláchy y liszáie będą z niemałem zápaleniem; tedy ták ie znośi tá Iáworowska wodá/ że y śládu żádnego nie zostáwuie. cżegom ia sam ná sobie doznał/ gdym tákowych leszaiow y blach po ćiele barzo wiele miał/ á wszytkie poodchodźiły/ y z wilgotnośći cholerycżney nawięcey/ choć się też poniekąd y drugie przymieszały. Tym tedy
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 146.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
/ i goi/ biorąc przed nią lekarstwa: czegom ja nie raz doświadczył. Rozumiałbym też/ że i guzom owym twardym/ które franca upominki po sobie zostawia swym dworzanom/ błoto z tej wody mogłoby niepomału pomoc: zażywając go tym sposobem/ jako się już pierwej dała nauka. Także krosty/ liszaje/ dziury/ świerzby/ może poratować: istoty jednak samej wykorzenić żadną miarą nie może. Upominam tedy wszytkich tych/ którzy wysługę jaką znaczną mają od tej paniej francy; aby oni zaniechawszy tej wody cieplicznej/ i sobie nie zdrowia więtszego/ i tej wodzie złego udania nie czyniąc/ udali się raczej do innych lekarstw:
/ y goi/ biorąc przed nią lekárstwá: cżegom ia nie raz doświádcżył. Rozumiałbym też/ że y guzom owym twárdym/ ktore fráncá vpominki po sobie zostáwia swym dworzánom/ błoto z tey wody mogłoby niepomału pomoc: zażywáiąc go tym sposobem/ iáko się iuż pierwey dałá nauka. Tákże krosty/ liszáie/ dźiury/ świerzby/ może porátowáć: istoty iednak samey wykorzenić żadną miarą nie może. Vpominam tedy wszytkich tych/ ktorzy wysługę iaką znacżną maią od tey pániey francy; aby oni zaniechawszy tey wody ćieplicżney/ y sobie nie zdrowia więtszego/ y tey wodźie złego vdánia nie cżyniąc/ vdali się rácżey do innych lekarstw:
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 198.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
jako Kosaciec/ korzeń mocząc w winie/ albo warząc i pijąc. Durant. Suchotom.
Suchotnym użyteczne ziele/ pijąc go z kozim mlekiem/ bądź prochem/ bądź warzony korzeń. Wrzodom świnim.
Wrzody świnie albo zołza za uszyma i po szyj rozciągnione/ tymże sokie namazować dobrze/ albo wszystkim tym zielem plastrując. Liszaje na ciele spądza sokiem ze wszytkiego ziela wyżętym namazując. liszajom Podag:
Podagrykom jest niemałym ratunkiem. Księgi Pierwsze. O Zielu Tatarskiem/ Rozdział 3.
Acorum et Acorus verus. Piper apumKalmus ackerwurtz.
ZIele Tatarskie jest to/ które Łacinnicy właśnie Acorum zowią/ Liścia Kosacowemu podobnego/ jeno węższe i dłuższe własną wonność
iáko Kosaćiec/ korzen mocząc w winie/ álbo wárząc y piiąc. Durant. Suchotom.
Suchotnym vżyteczne źiele/ piiąc go z koźim mlekiem/ bądź prochem/ bądź wárzony korzen. Wrzodom świnim.
Wrzody świnie álbo zołzá zá vszymá y po szyi rośćiągnione/ tymże sokie námázowáć dobrze/ álbo wszystkim tym zielem plastruiąc. Liszáie ná ciele spądza sokiem ze wszytkiego źiela wyżętym námázuiąc. liszáiom Podág:
Podágrykom iest niemáłym rátunkiem. Kśięgi Pierwsze. O Zielu Tátárskiem/ Rozdźiał 3.
Acorum et Acorus verus. Piper apumKalmus ackerwurtz.
ZIele Tátárskie iest to/ ktore Láćinnicy właśnie Acorum zowią/ Liśćia Kosacowemu podobnego/ ieno węższe y dłuższe własną wonność
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 18
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
pijąc. Durant. Suchotom.
Suchotnym użyteczne ziele/ pijąc go z kozim mlekiem/ bądź prochem/ bądź warzony korzeń. Wrzodom świnim.
Wrzody świnie albo zołza za uszyma i po szyj rozciągnione/ tymże sokie namazować dobrze/ albo wszystkim tym zielem plastrując. Liszaje na ciele spądza sokiem ze wszytkiego ziela wyżętym namazując. liszajom Podag:
Podagrykom jest niemałym ratunkiem. Księgi Pierwsze. O Zielu Tatarskiem/ Rozdział 3.
Acorum et Acorus verus. Piper apumKalmus ackerwurtz.
ZIele Tatarskie jest to/ które Łacinnicy właśnie Acorum zowią/ Liścia Kosacowemu podobnego/ jeno węższe i dłuższe własną wonność korzenia swego zachowując. Korzeń podobny Kosacowemu/ także gęsto knodowaty
piiąc. Durant. Suchotom.
Suchotnym vżyteczne źiele/ piiąc go z koźim mlekiem/ bądź prochem/ bądź wárzony korzen. Wrzodom świnim.
Wrzody świnie álbo zołzá zá vszymá y po szyi rośćiągnione/ tymże sokie námázowáć dobrze/ álbo wszystkim tym zielem plastruiąc. Liszáie ná ciele spądza sokiem ze wszytkiego źiela wyżętym námázuiąc. liszáiom Podág:
Podágrykom iest niemáłym rátunkiem. Kśięgi Pierwsze. O Zielu Tátárskiem/ Rozdźiał 3.
Acorum et Acorus verus. Piper apumKalmus ackerwurtz.
ZIele Tátárskie iest to/ ktore Láćinnicy właśnie Acorum zowią/ Liśćia Kosacowemu podobnego/ ieno węższe y dłuższe własną wonność korzenia swego záchowuiąc. Korzen podobny Kosacowemu/ tákże gęsto knodowáty
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 18
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Wietrznościom.
Wietrzności w ciel zawarte rozpędza/ i odmiatanim pozbywa/ gryząc go/ albo juchę z warzonengo pijąc. Zasiniałości.
Zasiniałości z zbicia albo z potłuczenia rozpędza/ Chustę albo gębkę w ciepłej tusze jego maczając/ i miejsce zasiniałe naparzając. Bladym cerę daje
Bladym Cerę cudną i rumienną czyni/ jakimkolwiek sposobem używany. Liszajom
Liszaje spądza/ obmywając je wodą/ albo juchą jego/ i prochem jego zaraz posypując: albo je też maścią namazując/ do którejby Proch tegoż korzenia był przymieszany. Też jucha z warzonego/ albo wino/ z którymby było przyprawione/ niepomału do tego pomaga pijąc.
Ządza i chciwość cielesną do Wenusa pobudza
. Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ciel záwárte rospądza/ y odmiátánim pozbywa/ gryząc go/ álbo iuchę z warzonengo piiąc. Záśiniáłośći.
Záśiniáłośći z zbićia albo z potłuczenia rospądza/ Chustę álbo gębkę w ćiepłey tusze iego maczaiąc/ y mieysce záśiniáłe náparzáiąc. Bládym cerę dáie
Bladym Cerę cudną y rumienną czyni/ iákimkolwiek sposobem vżywány. Liszáiom
Liszáie spądza/ obmywáiąc ie wodą/ álbo iuchą iego/ y prochem iego záraz posypuiąc: álbo ie też maśćią namázuiąc/ do ktoreyby Proch tegoż korzeniá był przymieszány. Też iucha z wárzonego/ álbo wino/ z ktorymby było przypráwione/ niepomału do tego pomaga piiąc.
Ządza y chćiwość ćielesną do Venusá pobudza
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wietrznościom.
Wietrzności w ciel zawarte rozpędza/ i odmiatanim pozbywa/ gryząc go/ albo juchę z warzonengo pijąc. Zasiniałości.
Zasiniałości z zbicia albo z potłuczenia rozpędza/ Chustę albo gębkę w ciepłej tusze jego maczając/ i miejsce zasiniałe naparzając. Bladym cerę daje
Bladym Cerę cudną i rumienną czyni/ jakimkolwiek sposobem używany. Liszajom
Liszaje spądza/ obmywając je wodą/ albo juchą jego/ i prochem jego zaraz posypując: albo je też maścią namazując/ do którejby Proch tegoż korzenia był przymieszany. Też jucha z warzonego/ albo wino/ z którymby było przyprawione/ niepomału do tego pomaga pijąc.
Ządza i chciwość cielesną do Wenusa pobudza/
Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ciel záwárte rospądza/ y odmiátánim pozbywa/ gryząc go/ álbo iuchę z warzonengo piiąc. Záśiniáłośći.
Záśiniáłośći z zbićia albo z potłuczenia rospądza/ Chustę álbo gębkę w ćiepłey tusze iego maczaiąc/ y mieysce záśiniáłe náparzáiąc. Bládym cerę dáie
Bladym Cerę cudną y rumienną czyni/ iákimkolwiek sposobem vżywány. Liszáiom
Liszáie spądza/ obmywáiąc ie wodą/ álbo iuchą iego/ y prochem iego záraz posypuiąc: álbo ie też maśćią namázuiąc/ do ktoreyby Proch tegoż korzeniá był przymieszány. Też iucha z wárzonego/ álbo wino/ z ktorymby było przypráwione/ niepomału do tego pomaga piiąc.
Ządza y chćiwość ćielesną do Venusá pobudza/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
posila. Sercu melancholicznemu.
Melancholicznemu sercu/ i obciążonemu/ jest ratunkiem wielkim/ z szafranem ją pijąc. Spadek dzieci.
Dzieciom spadki na piersi. Także Rymie.
Rymy i sapki leczy korzeń/ na szjice im zawieszony. Kamieniu.
Kamień wywodzi/ ziele i z korzeniem jego utłuc/ a na pępek i krzyże przyłożyć Liszajom.
Liszaje suche złe/ a po ciele się rozszerzające/ spądza/ i ostrość ich gładzi pomazując sokiem jego/ z białkiem od jaja zmieszanym. Żołądkowi.
Żołądek sprawuje/ i do trawienia sposobny czyni/ rozdziałując i rozczyniając w nim wilgotności grube/ klejowate/ korzeń pod tym czasem jako się wyższej opisało/ kopany/ w
pośila. Sercu melánkolicznemu.
Melánkolicznemu sercu/ y obciążonemu/ iest rátunkiem wielkim/ z száfránem ią piiąc. Spadek dzieci.
Dźieciom spadki ná pierśi. Tákże Rymie.
Rymy y sapki leczy korzeń/ ná szyice im záwieszony. Kámieniu.
Kámień wywodźi/ źiele y z korzeniem iego vtłuc/ á ná pępek y krzyże przyłożyć Liszáiom.
Liszaie suche złe/ á po ćiele sie rozszerzáiące/ spądza/ y ostrość ich głádźi pomázuiąc sokiem iego/ z białkiem od iáiá zmieszánym. Zołądkowi.
Zołądek spráwuie/ y do trawienia sposobny czyni/ rozdźiáłuiąc y rozczyniáiąc w nim wilgotnośći grube/ kliiowáte/ korzeń pod tym czásem iáko sie wysszey opisáło/ kopány/ w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 79
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
