w pułtrzecia garnca Mosztu świeżego. To wino po wykiśnieniu Chęć do jedzenia
Chęć do jedzenia utraconą przywodzi. Żołądkowi.
Żołądek do trawienia naprawia/ i boleści w nim układa.
Moczu ciężkiemu puszczaniu dobre. Drugi sposób tego wina czynienia Biedrzeńcowego.
Biorą korzenia Biedrzeńcowego suchego sześć łotów/ nasienia tegoż trzy łoty/ korzenia Omanowego/ Lubczykowego po łocie/ Pieprzu/ Mirhy po pół łociu/ to zgruba przetłukszy/ przydają do tego dwa funty Cukru przedniego/ Miodu chędogiego jarzęcego/ od młodych Pczoł funt/ i to z trzaseczkami ebłowanymi z leszczyny suchej/ do ośmgarcowej kładą Baryłki moszczem ją napełniwszy/ aż wykiśnie statecznie/ za pięć abo sześć Miesięcy/ potym
w pułtrzećiá gárncá Mosztu świeżego. To wino po wykiśnieniu Chęć do iedzenia
Chęć do iedzenia vtráconą przywodźi. Zołądkowi.
Zołądek do trawienia náprawia/ y bolesci w nim vkłada.
Moczu ćiężkiemu pusczániu dobre. Drugi sposób tego winá czynienia Biedrzeńcowego.
Biorą korzenia Biedrzeńcowego suchego sześć łotow/ nasienia tegoż trzy łoty/ korzenia Omanowego/ Lubsczykowego po łoćie/ Pieprzu/ Mirhy po puł łoćiu/ to zgrubá przetłukszy/ przydáią do tego dwá funty Cukru przedniego/ Miodu chędogiego iárzęcego/ od młodych Pczoł funt/ y to z trzaseczkámi eblowánymi z lesczyny suchey/ do ośmgárcowey kłádą Báryłki mosczem ią nápełniwszy/ áż wykiśnie státecznie/ zá pięć ábo sześć Mieśięcy/ potym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
trunku ciepło pić. Przebitym. Przestrzel.
Przebitym/ bądź mieczem abo spiszem/ bądź z Rusznice przestrzelonym/ gdzieby tylko wnętrzności/ zwłaszcza płuc/ serca/ albo kiszek nie naruszono/ doświadczony trunek: Wziąć liścia Dzięgielu ogródnego i polnego po połtory garzci/ Koziej stopki/ którą Podagrariam Łacinnicy zowią: my też Podagrycznikem/ Lubczykowego liścia i z kłączym/ Zanklu po garzci/ Żywokostu/ Głowienek ziela/ Orliku który też Cynowodem zowiemy/ Głowienek żółtych ziela/ Przywrotu/ kosmaczku ziela/ abo Niedośpiałku po garzci/ Mumiej/ Lubczykowego koorzenia/ Korzenia Dzięgielowego/ Kurzego ziela korzenia po półłota: To wszystko drobno pokrajać/ w flasy Cynowej/ nalawszy na to
trunku ćiepło pić. Przebitym. Przestrzel.
Przebitym/ bądź mieczem ábo spiszem/ bądź z Rusznice przestrzelonym/ gdźieby tylko wnętrznośći/ zwłasczá płuc/ sercá/ álbo kiszek nie náruszono/ doświadczony trunek: Wźiąć liśćia Dźięgielu ogrodnego y polnego po połtory garzći/ Koźiey stopki/ ktorą Podagrariam Láćinnicy zowią: my też Podágrycznikem/ Lubsczykowego liśćia y z kłączym/ Zánklu po garzći/ Zywokostu/ Głowienek źiela/ Orliku ktory też Cynowodem zowiemy/ Głowienek żołtych źiela/ Przywrotu/ kosmaczku źiela/ ábo Niedośpiałku po garzći/ Mumiey/ Lubsczykowego koorzenia/ Korzeniá Dźięgielowego/ Kurzego źiela korzeniá po połłotá: To wszystko drobno pokráiáć/ w flásy Cynowey/ nálawszy ná to
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 90
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
: Wziąć liścia Dzięgielu ogródnego i polnego po połtory garzci/ Koziej stopki/ którą Podagrariam Łacinnicy zowią: my też Podagrycznikem/ Lubczykowego liścia i z kłączym/ Zanklu po garzci/ Żywokostu/ Głowienek ziela/ Orliku który też Cynowodem zowiemy/ Głowienek żółtych ziela/ Przywrotu/ kosmaczku ziela/ abo Niedośpiałku po garzci/ Mumiej/ Lubczykowego koorzenia/ Korzenia Dzięgielowego/ Kurzego ziela korzenia po półłota: To wszystko drobno pokrajać/ w flasy Cynowej/ nalawszy na to wina z wodą studzieną napoły po kwarcie/ zaszrobować/ i w kotle ukropu wrzącego przez godzin cztery warzyć/ a tego każdy dzień rano i na noc po sześci albo siedmi łyżkach pełnych/ ciepło
: Wźiąć liśćia Dźięgielu ogrodnego y polnego po połtory garzći/ Koźiey stopki/ ktorą Podagrariam Láćinnicy zowią: my też Podágrycznikem/ Lubsczykowego liśćia y z kłączym/ Zánklu po garzći/ Zywokostu/ Głowienek źiela/ Orliku ktory też Cynowodem zowiemy/ Głowienek żołtych źiela/ Przywrotu/ kosmaczku źiela/ ábo Niedośpiałku po garzći/ Mumiey/ Lubsczykowego koorzenia/ Korzeniá Dźięgielowego/ Kurzego źiela korzeniá po połłotá: To wszystko drobno pokráiáć/ w flásy Cynowey/ nálawszy ná to winá z wodą studźieną nápoły po kwarćie/ zászrobowáć/ y w kotle vkropu wrzącego przez godźin cztery wárzyć/ á tego káżdy dźień ráno y ná noc po sześći álbo śiedmi łyszkách pełnych/ ćiepło
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 90
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zaś znowu z korzenia na Wiosnę puszcza i odrasta. Liścia więtszego niżli Dzięgiel/ na kształt chmielowego/ około krajów ząbkowanego: miękkością Rozdzieńcowi podobne/ a żółtawe. Angelica magna Foemina. Maspeton, Sylphium. Gross Angelik weyble. Korzeń. Kłącze. Księgi Pierwsze. Liście.
ścią zielu Jaskołcego/ które Chelidonią zowiemy. Owo Lubczykowemu liściu kształtem i barwą napodobniejsze. Na końcu Maja/ z członków jego kłącza wyrastają/ jako jakie mieszeczki i tam i sam wijące. się/ z wierzchu styfiaste/ które za czasem otworzywszy się gałązki z siebie wydają. Nasienie Kopru ogródnemu podobne/ kwiatu żółtawego/ z którego nasienie Lubczykowemu równe. Kłącze. Nasienie. Kwiat
záś znowu z korzeniá ná Wiosnę puscza y odrasta. Liśćia więtszego niżli Dźięgiel/ ná kształt chmielowego/ około kráiow ząbkowáneg^o^: miękkośćią Rozdźieńcowi podobne/ á żołtáwe. Angelica magna Foemina. Maspeton, Sylphium. Gross Angelik weyble. Korzeń. Kłącze. Kśięgi Pierwsze. Liśćie.
śćią źielu Iáskołce^o^/ ktore Chelidonią zowiemy. Owo Lubsczykowemu liśćiu kształtem y bárwą napodobniejsze. Ná końcu Máiá/ z członkow iego kłącza wyrastaią/ iáko iákie mieszeczki y tám y sám wiiące. sie/ z wierzchu styfiáste/ ktore zá czásem otworzywszy sie gáłąski z śiebie wydáią. Náśienie Kopru ogrodnemu podobne/ kwiátu żołtáwego/ z ktorego naśienie Lubsczykowemu rowne. Kłącze. Naśienie. Kwiát
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 103
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Jaskołcego/ które Chelidonią zowiemy. Owo Lubczykowemu liściu kształtem i barwą napodobniejsze. Na końcu Maja/ z członków jego kłącza wyrastają/ jako jakie mieszeczki i tam i sam wijące. się/ z wierzchu styfiaste/ które za czasem otworzywszy się gałązki z siebie wydają. Nasienie Kopru ogródnemu podobne/ kwiatu żółtawego/ z którego nasienie Lubczykowemu równe. Kłącze. Nasienie. Kwiat. Miejsce.
ACzkolwiek wszędy ziemie lubi/ i w ogrodach Niemieckich/ Niderlandckich/ także i na Wsiach mało nie wszem pospolite: jednak nabujniej w Egipcie i w Armenii/ wszakże skutków jednostajnych wszędzie. Czas do brania. Kwiat.
KWiat ma być zbierany wtórego dnia Sierpnia/ także czwartego
Iáskołce^o^/ ktore Chelidonią zowiemy. Owo Lubsczykowemu liśćiu kształtem y bárwą napodobniejsze. Ná końcu Máiá/ z członkow iego kłącza wyrastaią/ iáko iákie mieszeczki y tám y sám wiiące. sie/ z wierzchu styfiáste/ ktore zá czásem otworzywszy sie gáłąski z śiebie wydáią. Náśienie Kopru ogrodnemu podobne/ kwiátu żołtáwego/ z ktorego naśienie Lubsczykowemu rowne. Kłącze. Naśienie. Kwiát. Mieysce.
ACzkolwiek wszędy źiemie lubi/ y w ogrodách Niemieckich/ Niderlándckich/ tákże y ná Wśiách máło nie wszem pospolite: iednák nabuyniey w Egiptćie y w Armeniey/ wszákże skutkow iednostáynych wszędźie. Czás do bránia. Kwiát.
KWiát ma być zbierány wtorego dniá Sierpniá/ tákże czwartego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 103
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Jałowcowymi dobrze utłukszy/ a z popiołem drzewa Jałowcowego/ i z popiołem tegoż ziela/ dawając im z karmią jeść. Jest im doświadczonym lekarstwem. Item.
Może też proch taki być dla nich uczyniony: Korzenia wziąć białego i czarnego/ Opichu Jeleniego/ Opichu skalnego/ Jagód Jałowcowych po pół funta Dziewięsiłu z korzeniem/ Lubczykowego korzenia/ po ćwierci funta. To wszystko miałko utrzeć/ a przerzeczonym obyczajem Bydłu z ich karmią dawać. MIeka bydłu obfitość daje.
Samego też liścia i kłączem Opichów Jelenich/ bydłu rogatemu/ Owcom/ Kozom/ krowom/ wołom/ utłukszy z solą dawać lizać/ albo z Popiołem tegoż ziela/ Mleka obfitość daje
Iáłowcowymi dobrze vtłukszy/ á z popiołem drzewá Iáłowcowego/ y z popiołem tegoż źiela/ dawáiąc im z karmią ieść. Iest im doświadczonym lekárstwem. Item.
Może też proch táki być dla nich vczyniony: Korzeniá wźiąć białeg^o^ y czarnego/ Opichu Ieleniego/ Opichu skálnego/ Iágod Iáłowcowych po poł funtá Dźiewięśiłu z korzeniem/ Lubsczykowego korzeniá/ po czwierći funtá. To wszystko miáłko vtrzeć/ á przerzeczonym obyczáiem Bydłu z ich karmią dawáć. MIeká bydłu obfitość dáie.
Sámego też liśćia y kłączem Opichow Ielenich/ bydłu rogátemu/ Owcom/ Kozom/ krowom/ wołom/ vtłukszy z solą dawáć lizáć/ álbo z Popiołem tegoż źiela/ Mleka obfitość dáie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 166
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ po piąci na jednej stopce. Ciemno zielone/ i ostro wełniste. Kłącza na półtora łokcia wzwyż/ we wnątrz czczego/ tucznego rumiennego/ laskowanego/ albo stryfiastego/ kolankowatego/ z którego Liście na swych stopkach/ jako skrzydła jakie wyrasta. Korzeń Soku pełny żółtawego/ lipkiego/ jako Żywica wodnista/ równie jako w Lubczykowym/ albo w Miarzowym korzeniu. Smaku korzennego/ i sczmiączeego/ Zapachu przyjemnego. Kwiat w okołkach oganistych szerokich/ z szypułek długich w Czerwcu/ biały/ z którego przy końcu Księżyca Sierpnia/ Nasienie szerokie/ rozdwojone/ podobne Czarnogłowowemu/ jeno szrsze/ bielsze i lipszejsze. Ślimakowate/ a Pluskwami pachniące/ wszakoż nie zbytnie
/ po piąći ná iedney stopce. Ciemno źielone/ y ostro wełniste. Kłącza ná połtorá łokćiá wzwysz/ we wnątrz czczego/ tucznego rumiennego/ laskowánego/ álbo stryfiástego/ kolankowátego/ z ktorego Liśćie ná swych stopkách/ iáko skrzydłá iákie wyrasta. Korzeń Soku pełny żołtáwego/ lipkiego/ iáko Zywicá wodnista/ rownie iáko w Lubsczykowym/ álbo w Miarzowym korzeniu. Smáku korzennego/ y sczmiączeego/ Zapáchu przyiemnego. Kwiát w okołkách ogánistych szerokich/ z szypułek długich w Czerwcu/ biały/ z ktorego przy końcu Kśiężycá Sierpniá/ Naśienie szyrokie/ rozdwoione/ podobne Czárnogłowowemu/ ieno szrsze/ bielsze y lipszeysze. Slimakowáte/ á Pluskwámi pachniące/ wszákoż nie zbytnie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 172
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Padającej chorobie. Zawrotu
Zawrotu głowy.
Zapamiętającym się. Spaniu.
Spaniu głębokiemu nad przyrodzenie/ jest osobliwym ratunkiem/ nozdrze nim nacierając. Także Macicy.
Macicy zaduszonej. Także Macicy spadłej.
Macicy na dół spadłej/ Nozdrze nim namazując/ jest ratunkiem. (Tabe) Płci.
Płeć cudną i białą czyni/ z wodką Lubczykową zmieszany/ tym twarz pomazując/ i dać oschnąć/ nie ocierając. Zębom wyprochu.
Wyprochniały Ząb bolejący uśmierza/ puszczając go weń. Parchom
Strupy/ albo Parchy na głowie spądza/ inym maściom albo olejkom przymieszany/ częstokroć tym nacierając. Sposób czynienia tego Olejku.
Arnaldus de Willanoua uczy/ in Breuiario, w Rozdziale
Pádáiącey chorobie. Zawrotu
Zawrotu głowy.
Zápámiętáiącym sie. Spániu.
Spániu głębokiemu nád przyrodzenie/ iest osobliwym rátunkiem/ nozdrze nim náćieráiąc. Tákże Máćicy.
Máćicy záduszoney. Tákże Máćicy spádłey.
Máćicy ná doł spádłey/ Nozdrze nim námázuiąc/ iest rátunkiem. (Tabe) Płći.
Płeć cudną y białą czyni/ z wodką Lubsczykową zmieszány/ tym twarz pomázuiąc/ y dáć oschnąć/ nie oćieráiąc. Zębom wyprochu.
Wyprochniáły Ząb boleiący vśmierza/ pusczáiąc go weń. Párchom
Strupy/ álbo Párchy ná głowie spądza/ inym máśćiom álbo oleykom przymieszány/ częstokroć tym náćieráiąc. Sposob czynienia tego Oleyku.
Arnaldus de Villanoua vczy/ in Breuiario, w Rozdźiale
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 215
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
które mu będą barzo sposobne: Wziąć tego soku/ Ruty ogródnej/ Serapinu/ Żywice/ Bobrowych strojów/ Pieprzu/ Soku z Lubczyku/ albo Ekstraktu jego/ to jest: istności z niego wyciągnionej/ Mirry/ po ćwierci łota. To wszystko co namielej utłuc/ co się da tłuc/ a Sok Wielosiłu/ i Lubczykowy w winie rozpuścić/ a z sokiem kwiecia białej Bukwice/ którą pirwiasnką/ i kluczami Piotra świętego zowią/ zaczynić/ z tego Piguł natoczyć: z których przez trzeci dzień po kwincie używać/ zaraz po północy/ popijając ich trunkiem miodu dobrego. Item. Piguły Paraliżem naruszon: Kaduku.
Padającej niemocy jest wielkim i doświadczonym
ktore mu będą bárzo sposobne: Wźiąć tego soku/ Ruty ogrodney/ Serápinu/ Zywice/ Bobrowych stroiow/ Pieprzu/ Soku z Lubsczyku/ álbo Extráktu ieg^o^/ to iest: istnośći z niego wyćiągnioney/ Mirrhy/ po czwierći łotá. To wszystko co namieley vtłuc/ co sie da tłuc/ á Sok Wielośiłu/ y Lubsczykowy w winie rozpuśćić/ á z sokiem kwiećia białey Bukwice/ ktorą pirwiasnką/ y kluczámi Piotrá świętego zowią/ záczynić/ z tego Piguł nátoczyć: z ktorych przez trzeći dźień po kwinćie vżywáć/ záraz po połnocy/ popiiáiąc ich trunkiem miodu dobrego. Item. Piguły Páráliżem náruszon: Káduku.
Padáiącej niemocy iest wielkim y doświádczonym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 229
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
mieszają. Te za używaniem swym żywot odmiękczają/ i flegmiste wilgotności stolcy wywodzą. (Tabe.) Flusy flegmiste wywodzą stolcy. Wątrobj
Wątrobie. Ślezienie. zamulonym i zatkanym Ślezienie zamulon: Truciznom
Truciznom wszelakim przyjętym. Morowemu powietrzu.
Powietrzu morowemu i ziadowiczonemu/ przeciwi się. Zaczym zachowywa od zarazy. Otwiera wnętrzności.
Korzenia Lubczykowego jakimkolwiek sposobem używając/ otwiera zaćpania wnętrzności i zamulenia. Zarazie i jadu.
Zarazę i jad każdy/ i Poty/ moczem wywodzi. (Tab.) Kaszlu.
Kaszel z zimnych wilgotności uśmierza. Piersiom
Piersi. i Płucom.
Płuca z flegmy gęstej i klejowatej szlamowatości wychędaża/ i wolno ich odbywa/ rozprawując i rozrzedzając
mieszáią. Te zá vżywániem swym żywot odmiękczáią/ y flágmiste wilgotnośći stolcy wywodzą. (Tabe.) Flusy flágmiste wywodzą stolcy. Wątrobj
Wątrobie. Sleźienie. zámulonym y zátkánym Sleźienie zámulon: Trućiznom
Trućiznom wszelákim przyiętym. Morowemu powietrzu.
Powietrzu morowemu y ziádowiczonemu/ przećiwi sie. Záczym záchowywa od zárázy. Otwiera wnętrznośći.
Korzenia Lubsczykowego iákimkolwiek sposobem vżywáiąc/ otwiera záćpánia wnętrzności y zámulenia. Zárázie y iádu.
Zarázę y iad káżdy/ y Poty/ moczem wywodźi. (Tab.) Kászlu.
Kászel z źimnych wilgotnośći vśmierza. Piersiom
Pierśi. y Płucom.
Płucá z flágmy gęstej y kliiowátey szlámowátości wychędaża/ y wolno ich odbywa/ rospráwuiąc y rozrzedzáiąc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 241
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
