przez Falkonetty nie rozumiał Falcones Krogulce, ale Species dział; i z tąd się zachęcił uczyć fundamentalnie Artyleryj, jeżeli chce być prochem wojennym, nie Domowym przykurzonym.
DZIAŁ przedtym srodze wielkich zażywano długich na stop 22. Mahomet II. Cesarz Turecki dobywając Konstantynopola Roku 1453. miał tak wielkie dwie działa ulane pod murami przez Węgrzyna Ludwisarza, że kulami kamiennemi o 200 funtach nabijano. Tych z miejsca ruszyć trudno było. W Mieście Hiszpańskim Malaga, była Serpentina, która hukiem swoim, brzemiennym Paniom bardzo szkodziła, dlatego do Miasta Kartageny zaprowadzona. OBSERVANDA w RYCHTOWANIU DZIAŁ
I.
TRzeba mieć w tym Magnam Scientiam et praxim, w Strychowaniu. albo mierzeniu:
przez Falkonetty nie rozumiał Falcones Krogulce, ale Species dział; y z tąd się zachęcił uczyć fundamentalnie Artilleryi, ieżeli chce bydź prochem woiennym, nie Domowym przykurzonym.
DZIAŁ przedtym srodze wielkich zażywano długich na stop 22. Machomet II. Cesarz Turecki dobywaiąc Konstantynopola Roku 1453. miał tak wielkie dwie działa ulane pod murami przez Węgrzyna Ludwisarza, że kulami kamiennemi o 200 funtach nabiiano. Tych z mieysca ruszyć trudno było. W Mieście Hiszpańskim Malaga, była Serpentina, ktora hukiem swoim, brzemiennym Paniom bardzo szkodziła, dlatego do Miasta Kartageny záprowadzona. OBSERVANDA w RYCHTOWANIU DZIAŁ
I.
TRzeba mieć w tym Magnam Scientiam et praxim, w Strychowaniu. albo mierzeniu:
Skrót tekstu: ChmielAteny_I
Strona: 239
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 1
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1755
Data wydania (nie wcześniej niż):
1755
Data wydania (nie później niż):
1755
Fortec, do rychtowania dział i moździerzy, aby potym, gdy którego szczęście wyniesie do małej lub wielkiej komendy, wiedział jak Puszkarzom rozkazywać, nie zupełnie spuszczać się na nich, trzeba; także na Ludwisarstwie znać się należy, jakie działa lane lub przelewane być mają; gdyż więcej na rozkazaniu należy, niżeli na samych Ludwisarzach. Tak Geometria przyda się, żeby sobie każdy Ziemianin potrafił dla spadku wód, rowy, kazać kopać, a tym sposobem grunta osuszać, stawy, sadzawki, szlamować, etc. Także na Architekturze, każdy Szlachcić znać się ma, aby niezupełnie na Magistrów spuszczał się, albo alienae nationis Architekta, niemniej wszyscy w Arithmetice
Fortec, do rychtowania dział y mozdzierzy, aby potym, gdy ktorego szczęście wyniesie do małey lub wielkiey kommendy, wiedział iak Puszkarzom roskazywać, nie zupełnie spuszczać się ná nich, trzeba; także na Ludwisarstwie znać się należy, iakie działa lane lub przelewane bydź mają; gdyż więcy na rozkazaniu nalezy, niżeli na samych Ludwisarzach. Tak Geometria przyda się, żeby sobie każdy Ziemianin potrafił dla spadku wod, rowy, kazać kopać, á tym sposobem grunta osuszać, stawy, sadzawki, szlamować, etc. Także na Architekturze, każdy Szlachcić znać się ma, aby niezupełnie na Magistrow spuszczał się, albo alienae nationis Architekta, niemniey wszyscy w Arithmetice
Skrót tekstu: GarczAnat
Strona: 142
Tytuł:
Anatomia Rzeczypospolitej Polskiej
Autor:
Stefan Garczyński
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty perswazyjne
Gatunek:
pisma polityczne, społeczne
Tematyka:
polityka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1753
Data wydania (nie wcześniej niż):
1753
Data wydania (nie później niż):
1753
in spatio 4. Miesięcy, nie wielką Fortecę, Zamkiem Czarnych Wież nazwaną, żadnej od Carogrodzanów, lub domyślających się poniekąd nie mając in hoc opere prepedycyj, aby Wojsku wspomnianemu maszerującemu z Azyj, łatwy był uczynił przechód, a Chrześcijańskim spodziewanym z Czarnego Morza zawarł szlaki. Ulane Działa ekstraodrynaryjnej wielkości pod samym Konstantynopolem przez Węgrzyna Ludwisarza, rzucające kulę o 200. funtach. Konstantyn Cesarz Konstantynopolitański Wojska tylko miał 9. tysięcy na obronę Miasta pod Komendą Jana Justyniana Luzytańczyka: na Morzu Okrętów 6. Galer 7. i Łancuch w Porcie: Mnichów ordynowano na zaprawowanie dziur. Gdy do ataku przyszło, Mahomet kazał 14. Bateryj pilno wysypać, we wszytkich
in spatio 4. Miesięcy, nie wielką Fortecę, Zámkiem Czarnych Wież názwáną, żadney od Carogrodzanow, lub domyślaiących się poniekąd nie máiąc in hoc opere prepedycyi, áby Woysku wspomnianemu maszeruiącemu z Azyi, łatwy był uczynił przechod, á Chrześciańskim spodźiewánym z Czarnego Morza záwarł szláki. Uláne Dźiała extráordynaryiney wielkości pod samym Konstantynopolem przez Węgrzyná Ludwisarzá, rzucaiące kulę o 200. funtach. Konstantyn Cesarz Konstantynopolitański Woyska tylko miał 9. tysięcy ná obronę Miasta pod Kommendą Ianá Iustynianá Luzytańczyka: ná Morzu Okrętow 6. Galer 7. y Łancuch w Porcie: Mnichow ordynowáno ná zapráwowánie dźiur. Gdy do attáku przyszło, Máchomet kazał 14. Batterii pilno wysypać, we wszytkich
Skrót tekstu: ChmielAteny_II
Strona: 470
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 2
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1746
Data wydania (nie wcześniej niż):
1746
Data wydania (nie później niż):
1746
, jak w sobie była in circumferentia. Którą gdy już zrobił, wypuścił tego człowieka i dał mu inszą pieczątkę robić; tej że, jako mu kazał, prędko nie wygotował, napisał do niego kartkę z furyją, odkazując mu obuchem, odsyłając mu startą owę im. ks. metropolity pieczęć, aby te cenę oddal ludwisarzowi, ponieważ mi nic po niej, nie chcąc za nie 4 zł dać i że się może komu inszemu przydać. Ten pieczętarz będąc zawołany do imp. referendarza, aby mu pieczątkę zrobił, żalił się przed imp., że „mi pan jeden u siebie kazał robić pieczęć, której abrys herbowy pokazuje, przez trzy
, jak w sobie była in circumferentia. Którą gdy już zrobił, wypuścił tego człowieka i dał mu inszą pieczątkę robić; tej że, jako mu kazał, prędko nie wygotował, napisał do niego kartkę z furyją, odkazując mu obuchem, odsyłając mu startą owę jm. ks. metropolity pieczęć, aby te cenę oddal ludwisarzowi, ponieważ mi nic po niej, nie chcąc za nie 4 zł dać i że się może komu inszemu przydać. Ten pieczętarz będąc zawołany do jmp. referendarza, aby mu pieczątkę zrobił, żalił się przed jmp., że „mi pan jeden u siebie kazał robić pieczęć, której abrys herbowy pokazuje, przez trzy
Skrót tekstu: SarPam
Strona: 316
Tytuł:
Pamiętnik z czasów Jana Sobieskiego
Autor:
Kazimierz Sarnecki
Miejsce wydania:
nieznane
Region:
nieznany
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
pamiętniki
Tematyka:
historia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
między 1690 a 1696
Data wydania (nie wcześniej niż):
1690
Data wydania (nie później niż):
1696
Tekst uwspółcześniony:
tak
Redaktor wersji uwspółcześnionej:
Janusz Woliński
Miejsce wydania wersji uwspółcześnionej:
Wrocław
Wydawca wersji uwspółcześnionej:
Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Data wydania wersji uwspółcześnionej:
1958
Sebastian Malaga, Lisibonie, Barcelonie, lubo w inszych do Królestwa Hiszpańskiego należących miejscach, jako w Neapoli, w Sycylii, W Cremie, e Mediolanie, a osobliwie w Niderlandzie, gdzieby nalepsze i nazacniejsze odlewane być miały: jako w Mechliniej, i w Utrechcie: abowiem i tam, choć świadomi starzy i umiejętni Ludwisarze, (częstokroć, podobno z niedbalstwa, albo że barzo od Przełożonyvh ich na nich następowano,) tak grubo i szkodliwie błądzą, że albo ich nierówno wywiercają, albo się rura bliżej ku jednej stronie niż ku drugiej chyli, albo że po wystrzeleniu przodkiem ku ziemi upadają: co się stawa, kiedy uszy nazbyt blisko
Sebástian Malaga, Lisibonie, Barcelonie, lubo w inszych do Krolestwá Hiszpáńskiego należących mieyscách, iáko w Neapoli, w Siciliey, W Cremie, e Mediolanie, á osobliwie w Niderlándźie, gdźieby nalepsze y nazacnieysze odlewáne być miáły: iáko w Mechliniey, y w Utrechćie: abowiem y tám, choć swiádomi stárzy y umieiętni Ludwisarze, (częstokroć, podobno z niedbálstwá, álbo że barzo od Przełożonyvh ich ná nich nástępowano,) tak grubo y szkodliwie błądzą, że álbo ich nierowno wywiercáją, álbo śię rurá bliżey ku iedney stronie niż ku drugiey chyli, álbo że po wystrzeleniu przodkiem ku ziemi upadáią: co śię stawa, kiedy uszy názbyt blisko
Skrót tekstu: UffDekArch
Strona: 24
Tytuł:
Archelia, to jest nauka i informacja o strzelbie i o rzeczach do niej należących ...
Autor:
Diego Uffano
Tłumacz:
Jan Dekan
Drukarnia:
Daniel Vetterus
Miejsce wydania:
Leszno
Region:
Wielkopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1643
Data wydania (nie wcześniej niż):
1643
Data wydania (nie później niż):
1643
fortel, bo acz trudno je rychtować, narychtowabe jednak mocno stoją, i nie tak daleko się na zad cofają jako lekkie: strzelanie też z nich jest mocniejsze i prostsze, i nieprzyjacielowi lubo do muru, Mostów, Okrętów, lubo do dział jego się strzela, szkodliwsze. Aby tedy Puszkarze takiego niebezpieczeństwa i pracy, Ludwisarze zaś sromoty uiść mogli radziłbym im, aby się zawsze z świadomymi Pu- szkarzami, albo z inszymi takimi ludźmi naradzali, którzt z niebezpieczeństwem zdrowia swego tej proby doświadczyli. Naostatek coby puszkarzowi dobremu o różności dział wiedzieć potrzeba, to wypowiedziano jest w przeszłym Rozdziale gdzie trojakie działa opisane są, to jest,
fortel, bo ácz trudno ie rychtowáć, nárychtowabe iednák mocno stoią, y nie ták dáleko śię ná zad cofaią iáko lekkie: strzelánie też z nich iest mocnieysze y prostsze, y nieprzyiáćielowi lubo do muru, Mostow, Okrętow, lubo do dźiał iego śię strzela, szkodliwsze. Aby tedy Puszkarze tákiego niebespieczeństwa y pracy, Ludwisarze záś sromoty uiść mogli radziłbym im, áby śię záwsze z swiádomymi Pu- szkarzámi, álbo z inszymi tákimi ludźmi náradzáli, ktorzt z niebespieczeństwem zdrowia swego tey proby doswiadczyli. Náostatek coby puszkarzowi dobremu o roznośći dźiał wiedźieć potrzebá, to wypowiedźiano iest w przeszłym Rozdźiale gdźie troiákie dźiáłá opisáne są, to iest,
Skrót tekstu: UffDekArch
Strona: 24
Tytuł:
Archelia, to jest nauka i informacja o strzelbie i o rzeczach do niej należących ...
Autor:
Diego Uffano
Tłumacz:
Jan Dekan
Drukarnia:
Daniel Vetterus
Miejsce wydania:
Leszno
Region:
Wielkopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1643
Data wydania (nie wcześniej niż):
1643
Data wydania (nie później niż):
1643
Do nabicią tylko 1/5 albo 1/6 tyle prochu ptaszego ma się brać, ile kula ognista waży: lecz kiedy kulą kamienną albo czym inszym oprócz ognistych rzeczy ma się strzelać, tedy połowicę tyle prochu ile kula ta waży, brać potrzeba. A to jest ta nauka którą pilny Puszkarz dobrze uważając, dobrym Ludwisarzem zostać może. Artylerii Część Pierwsza Artylerii Część Pierwsza. Artylerii Rozdział VIII. Przyczyna czemu różne działa znowu roztapiają i w starodawną dobrą porporciją odmieniają.
OPisawszy rozmaite stare i nowe Działa, i sposób do pożytecznego ich używanie pokazawszy, jeszcze to namienię, którzy nalepsze i nasposobniejsze wynajdowali, i odlewać dawali. Co się tknie napiękniejszych
Do nábićią tylko 1/5 álbo 1/6 tyle prochu ptászego ma śię bráć, ile kulá ognista waży: lecz kiedy kulą kámienną álbo czym inszym oprocz ognistych rzeczy ma śię strzeláć, tedy połowicę tyle prochu ile kulá tá waży, bráć potrzebá. A to iest tá náuká ktorą pilny Puszkarz dobrze uważaiąc, dobrym Ludwisarzem zostáć może. ARTILLERIEY Część Pierwsza ARTILLERIEY Część Pierwsza. ARTILLERIEY ROZDZIAL VIII. Przyczyná czemu rozne dźiáłá znowu roztapiáią y w stárodawną dobrą porporciją odmieniáią.
OPisawszy rozmáite stáre y nowe Dźiáłá, y sposob do pożytecznego ich uzywanie pokazawszy, ieszcze to namienię, ktorzy nalepsze y nasposobnieysze wynajdowáli, y odlewáć dawáli. Co śię tknie napięknieyszych
Skrót tekstu: UffDekArch
Strona: 28
Tytuł:
Archelia, to jest nauka i informacja o strzelbie i o rzeczach do niej należących ...
Autor:
Diego Uffano
Tłumacz:
Jan Dekan
Drukarnia:
Daniel Vetterus
Miejsce wydania:
Leszno
Region:
Wielkopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1643
Data wydania (nie wcześniej niż):
1643
Data wydania (nie później niż):
1643
½ Kalibr. w zdłuż, a około komórki prochowej, 1. Kalibr. w miąsz, aby 24. fun: żelaza wyrzucały, i 42. albo 43. cent: ważyły) uformować. Dla tegoż Don Lujs de Valasco, który po nim na ten urząd nastąpił, zawsze kiedy działa odlewać dawał. Ludwisarzom pilnie i surowie rozkazował, aby się w odlewaniu we wszystkim pomienionej Królewskiej i Cesarskiej formy modelu i proporcji trzymali: gdyż bowiem ta do wszelakich wojennych potrzeb nalepsza i nasposobniejsza, i do tego też nakształtniejsza jest: jako w przydanej figurze N^o^ 9. to obaczyć możesz. Część Pierwsza. Artylerii Część Pierwsza. Rozdział IX.
½ Calibr. w zdłuż, á około komorki prochowey, 1. Calibr. w miąsz, áby 24. fun: żelázá wyrzucáły, y 42. álbo 43. cent: ważyły) uformować. Dla tegoż Don Luys de Valasco, ktory po nim ná ten urząd nástąpił, záwsze kiedy dźiáłá odlewáć dawał. Ludwisarzom pilnie y surowie roskázował, áby śię w odlewániu we wszystkim pomienioney Krolewskiey y Cesárskiey formy modellu y proportiey trzymáli: gdyż bowiem tá do wszelákich wojennych potrzeb nalepsza y nasposobnieysza, y do tego też nakształtnieysza iest: iáko w przydáney figurze N^o^ 9. to obaczyć możesz. Część Pierwsza. ARTILLERIEY Część Pierwsza. ROZDZIAL IX.
Skrót tekstu: UffDekArch
Strona: 31
Tytuł:
Archelia, to jest nauka i informacja o strzelbie i o rzeczach do niej należących ...
Autor:
Diego Uffano
Tłumacz:
Jan Dekan
Drukarnia:
Daniel Vetterus
Miejsce wydania:
Leszno
Region:
Wielkopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1643
Data wydania (nie wcześniej niż):
1643
Data wydania (nie później niż):
1643
dodawaniu potrzebnej provisiej, jako przed tym bywało, error jaki urość miał. Zaco JEgo Książęcej Mści, który pilnością eksperiencją i providencją swoją to sprawił, dziękować potrzeba. Tym tedy zamykam pierwszą część traktatu tego, w którym się dostatecznie pokazało, które napierwsze, namocniejsze, i do wojny nasposobniejsze działa są: skąd tak Ludwisarz jako i pilny Puszkarz obaczyć może, jako się sprawować ma, aby każdy namiejscu swoim sławy dostąpić mógł. Koniec Pierwszej Części. Artylerii Część Pierwsza.
dodawániu potrzebney provisiey, iáko przed tym bywáło, error iáki urość miał. Záco JE^o^ Xiążęcey Mści, ktory pilnośćią experientią y providentią swoią to spráwił, dźiękowáć potrzebá. Tym tedy zámykam pierwszą część tractatu tego, w ktorym śię dostatecznie pokazáło, ktore napierwsze, namocnieysze, y do wojny nasposobnieysze dźiáłá są: zkąd ták Ludwisarz iáko y pilny Puszkarz obaczyć może, iáko śię spráwowáć má, áby każdy námieyscu swoim sławy dostąpić mogł. Koniec Pierwszey Częśći. ARTILLERIEY Część Pierwsza.
Skrót tekstu: UffDekArch
Strona: 32
Tytuł:
Archelia, to jest nauka i informacja o strzelbie i o rzeczach do niej należących ...
Autor:
Diego Uffano
Tłumacz:
Jan Dekan
Drukarnia:
Daniel Vetterus
Miejsce wydania:
Leszno
Region:
Wielkopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1643
Data wydania (nie wcześniej niż):
1643
Data wydania (nie później niż):
1643
aby poszły nieskończenie, nie będą mogły, ponieważ złączą się pospołu i przyjdzie jej formować figurę klinowatą, piramidalną, ostrą; iż działa od pierwszego i drugiego rodzaju mają być grubsze na zad niż na przód, jako pokazują mianowane linie, które reprezentuję puszkarzowi, aby mógł zażywać dla formowania ciała w dziele na wizerunk, żeby ludwisarz formował tym kształtem i proporcyją, o który w swoim rozdziale szyrzy będzie się mówiło. Rys. 10 ROZDZIAŁ IV O LiniEJ OKRĄGŁY, SERPENTYNOWATY I IRREGULARNY, I RYSOWAĆ UMIEĆ, JAKO WIELCE POTRZEBNO PUSZKARZOWI
Linia okrągła jest ta, która formuje się od cyrkla, to jest, aby jeden koniec stał statecznie w swoim punkcie,
aby poszły nieskończenie, nie będą mogły, ponieważ złączą się pospołu i przyjdzie jej formować figurę klinowatą, piramidalną, ostrą; iż działa od pierwszego i drugiego rodzaju mają być grubsze na zad niż na przód, jako pokazują mianowane linije, które reprezentuję puszkarzowi, aby mógł zażywać dla formowania ciała w dziele na wizerunk, żeby ludwisarz formował tym kształtem i proporcyją, o który w swoim rozdziale szyrzy będzie się mówiło. Rys. 10 ROZDZIAŁ IV O LINIJEJ OKRĄGŁY, SERPENTYNOWATY I IRREGULARNY, I RYSOWAĆ UMIEĆ, JAKO WIELCE POTRZEBNO PUSZKARZOWI
Linija okrągła jest ta, która formuje się od cyrkla, to jest, aby jeden koniec stał statecznie w swoim punkcie,
Skrót tekstu: AquaPrax
Strona: 56
Tytuł:
Praxis ręczna działa
Autor:
Andrzej Dell'Aqua
Miejsce wydania:
nieznane
Region:
nieznany
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
między 1624 a 1639
Data wydania (nie wcześniej niż):
1624
Data wydania (nie później niż):
1639
Tekst uwspółcześniony:
tak
Redaktor wersji uwspółcześnionej:
Tadeusz Nowak
Miejsce wydania wersji uwspółcześnionej:
Wrocław
Wydawca wersji uwspółcześnionej:
Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Data wydania wersji uwspółcześnionej:
1969
