naczas dobry; ze z złego nie wykorzenisz złego. Lupum auribus tenere, znaczy się, że kto w wątpłiwym, i trudnym do rezolwowania się zostaje niebezpieczeństwie.
WIEPRZ Pańskie i chudopacholskie zdobi stoly; wiele jedzący i szkodzący zwierz. Dzik myśłiwym i psom satalny kłów swoich armis wiele dokazujący. Węgierskiej Nacyj najczęstsza potrawa. Męcherz wieprzowy ususzony i utarty, spalony na popiół, i dany w napoju, tych leczy, którzy cierpią incontinentiam urinae; i owszem na kamień ludziom tenże wieprzowy pomaga męcherz, jako też i pita jego uryna. W Arabii i w Azyj po wielkiej części wieprzów swojskich nie masz, gdyż wszędzie tamtędy Zakon Mahometański vigens,
naczas dobry; ze z złego nie wykorzenisz złego. Lupum auribus tenere, znaczy się, że kto w wątpłiwym, y trudnym do rezolwowania się zostaie niebespieczeństwie.
WIEPRZ Pańskie y chudopacholskie zdobi stoly; wiele iedzący y szkodzący zwierz. Dzik myśłiwym y psom satalny kłow swoich armis wiele dokazuiący. Węgierskiey Nacyi nayczęstsza potrawa. Męcherz wieprzowy ususzony y utarty, spalony na popioł, y dany w napoiu, tych leczy, ktorzy cierpią incontinentiam urinae; y owszem na kamień ludziom tenże wieprzowy pomaga męcherz, iako też y pita iego uryna. W Arabii y w Azyi po wielkiey części wieprzow swoyskich nie masz, gdyż wszędzie tamtędy Zakon Machometański vigens,
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 288
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
Pańskie i chudopacholskie zdobi stoly; wiele jedzący i szkodzący zwierz. Dzik myśłiwym i psom satalny kłów swoich armis wiele dokazujący. Węgierskiej Nacyj najczęstsza potrawa. Męcherz wieprzowy ususzony i utarty, spalony na popiół, i dany w napoju, tych leczy, którzy cierpią incontinentiam urinae; i owszem na kamień ludziom tenże wieprzowy pomaga męcherz, jako też i pita jego uryna. W Arabii i w Azyj po wielkiej części wieprzów swojskich nie masz, gdyż wszędzie tamtędy Zakon Mahometański vigens, tych Mahometanom zabrania specjałów, jako Lex Mosaica Żydom. W Gdańsku Roku 1717, wieprza na szali zważywszy, dociekli, że siedmset szesnaście zaważył funtów, jako pisze P.
Pańskie y chudopacholskie zdobi stoly; wiele iedzący y szkodzący zwierz. Dzik myśłiwym y psom satalny kłow swoich armis wiele dokazuiący. Węgierskiey Nacyi nayczęstsza potrawa. Męcherz wieprzowy ususzony y utarty, spalony na popioł, y dany w napoiu, tych leczy, ktorzy cierpią incontinentiam urinae; y owszem na kamień ludziom tenże wieprzowy pomaga męcherz, iako też y pita iego uryna. W Arabii y w Azyi po wielkiey części wieprzow swoyskich nie masz, gdyż wszędzie tamtędy Zakon Machometański vigens, tych Machometanom zabrania specyáłow, iako Lex Mosaica Zydom. W Gdańsku Roku 1717, wieprza na szali zważywszy, dociekli, że siedmset szesnáście zaważył funtow, iako pisze P.
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 288
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
WROTOSIERC, sarn, po Łacinie Oryx, zwierz zrodzaju kóz dzikich, o jednym nakształt jednorożca rogu w pośrodku czoła, szerścią ku głowie obróconą (coś nad inne zwierzęta) pokryty. W Afrykańskich owych krajach, gdzie wody nie masz dla wielkiej posuchy i pozycyj, ten zwierz nie ma pragnienia, przecież w męcherzu u niego obfita znajduje się woda, której człek napiwszy się z pragnienia, też pragnienie gasi, i na potym na długi czas go bardzo utemporuje. Z tej racyj tamtędy peregrynujący, starają się tego zwierza mieć z sobą w kompanii; Masenius.
WIELBŁĄDY w Afryce, są mniejsze, niż gdzie indziej, na sto tysięcy
WROTOSIERC, sarn, po Łacinie Oryx, zwierz zrodzaiu koz dzikich, o iednym nakształt iednorożca rogu w posrodku czoła, szerścią ku głowie obròconą (coś nád inne zwierzęta) pokryty. W Afrykanskich owych kraiach, gdzie wody nie masz dla wielkiey posuchy y pozycyi, ten zwierz nie ma pragnienia, przecież w męcherzu u niego obfita znayduie się woda, ktorey człek napiwszy się z pragnienia, też pragnienie gasi, y na potym na długi czas go bardzo utemporuie. Z tey racyi tamtędy peregrynuiący, staraią się tego zwierza mieć z sobą w kompanii; Masenius.
WIELBŁĄDY w Afryce, są mnieysze, niż gdzie indziey, na sto tysięcy
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 289
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
dobrą mnoży, apetyt sprawuje, pragnienie uśmierza. Hiszpańskie wiśnie od naszych większe, ale do smażenia nie są zgodne ani do suszenia, co zwyczajne wiśnie ususzy wszy dla chorych są pomocą. Drzewa Kasztany leśne i ogrodowe, owoc wydają ciepły w pierwszym stopniu, suchy w wtórym. Łatwe są ku strawieniu, mięczą ciało i męcherz, pieczone lub gotowane, womit utrzymują: według Galena sławnego starego medyka, nad wszystkie owoce tuczą. Frukt mniej w Polsce uważany Pigwy; które jeśli są wielkie, wielki też wydają owoc, małe mniejszy. Zbierane być mają w Październiku; dojrzałości z farby doszedłszy. Alesadzię je rzadko należy, bo krople rosy deszczu z
dobrą mnoży, apetyt sprawuie, pragnienie usmierza. Hiszpańskie wisnie od naszych większe, ale do smażenia nie są zgodne ani do suszenia, co zwyczayne wisnie ususzy wszy dla chorych są pomocą. Drzewa Kasztany leśne y ogrodowe, owoc wydaią ciepły w pierwszym stopniu, suchy w wtorym. Łatwe są ku strawieniu, mięczą ciało y męcherz, pieczone lub gotowane, womit utrzymuią: według Galena sławnego starego medyka, nad wszystkie owoce tuczą. Frukt mniey w Polszcze uważany Pigwy; ktore iezli są wielkie, wielki też wydaią owoc, małe mnieyszy. Zbierane bydź maią w Pazdzierniku; doyrzałości z farby doszedłszy. Alesadzię ie rzadko należy, bo krople rosy deszczu z
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 387
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
, miasto od Skarbu: Podkumorzy, miasto od Komory Podstoli miasto od Stołu, albo Podstolnik: Podczaszy miasto od czaszy. Co zdami się było z Łaciny tej poformowano: Minister à thesauro, Minister à Camera, Minister à mensa Minister, à crateribus, poculis etc Miasto Podmurze mowiemy Podwórze, miasto Garcarz Gancarz; miasto Męcherz, Pęcherz, miasto Świnina Słonina; obarzanek miasto obwarzanek, i inne bez liczby corrupta verba. Trudno je poprawić, bo longousu akceptowane i w Księgi weszły Co innego w Moskwie, gdzie samą stowieńszczyzną grubą często nie polityczna mówią, ale genuine wyrażającą: bo tam trudno słowek dobierać cudzoziemskich, aby z nowemi słowami jaka novitas
, miasto od Skarbu: Podkumorzy, miasto od Komory Podstoli miasto od Stołu, albo Podstolnik: Podczaszy miasto od czaszy. Co zdami się było z Łaciny tey poformowáno: Minister à thesauro, Minister à Camera, Minister à mensa Minister, à crateribus, poculis etc Miasto Podmurze mowiemy Podworze, miasto Garcarz Gancarz; miasto Męcherz, Pęcherz, miasto Swinina Słonina; obarzanek miásto obwarzanek, y inne bez liczby corrupta verba. Trudno ie poprawić, bo longousu akceptowane y w Księgi weszły Co innego w Moskwie, gdzie samą stowieńszczyzną grubą często nie polityczna mowią, ale genuine wyrażaiącą: bo tam trudno słowek dobierać cudzoziemskich, aby z nowemi słowami iaka novitas
Skrót tekstu: ChmielAteny_IV
Strona: 380
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 4
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1756
Data wydania (nie wcześniej niż):
1756
Data wydania (nie później niż):
1756
zbytnią nadęty/ i już opuchlina się zacznie/ abo też już w poły się zaweźmie: tedy błotem tej wody/ abo kąpaniem się w tej wodzie/ może prędko zabieżeć; w przód jednak zażywszy tych lekarstw które Medyk będzie rozumiał/ być potrzebne do wykorzenienia opuchliny. Nerki też zranione i flegmą zatkane; tak że poraniony męcherz/ ba i pendent: ta woda tak doskonale leczy/ że żadna rzecz nad nią inna lepiej. I czego ani salsą/ ani drzewem/ ani też innemi lekarstwy wysuszającemi nie możemy więc w nerkach i w męcherzu/ także i w pendencie uleczyć: tedy szczęśliwie i z wielkim podziwieniem/ te wszytkie przypadki bywają uskramiane.
zbytnią nádęty/ y iuż opuchliná się zácżnie/ ábo też iuż w poły się záweźmie: tedy błotem tey wody/ ábo kąpaniem się w tey wodźie/ może prędko zábieżeć; w przod iednák záżywszy tych lekarstw ktore Medyk będźie rozumiał/ bydź potrzebne do wykorzenienia opuchliny. Nerki też zránione y phlegmą zátkáne; ták że porániony męcherz/ bá y pendent: tá wodá ták doskonale lecży/ że żadna rzecż nad nię inna lepiey. Y cżego áni sálsą/ áni drzewem/ áni też innemi lekárstwy wysuszáiącemi nie możemy więć w nerkách y w męcherzu/ tákże y w pendenćie vlecżyć: tedy szcżęśliwie y z wielkim podźiwieniem/ te wszytkie przypadki bywaią vskramiáne.
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 144.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
Medyk będzie rozumiał/ być potrzebne do wykorzenienia opuchliny. Nerki też zranione i flegmą zatkane; tak że poraniony męcherz/ ba i pendent: ta woda tak doskonale leczy/ że żadna rzecz nad nią inna lepiej. I czego ani salsą/ ani drzewem/ ani też innemi lekarstwy wysuszającemi nie możemy więc w nerkach i w męcherzu/ także i w pendencie uleczyć: tedy szczęśliwie i z wielkim podziwieniem/ te wszytkie przypadki bywają uskramiane. I gdy więc lub z przymiotu dworskiego/ lub też z inszej przyczyny ropa przez pendent ciecze/ a lekarstwy stanowić się niechce; tedy ta woda barzo jest pożyteczna: czegośmy już nie raz na ludziach różnich
Medyk będźie rozumiał/ bydź potrzebne do wykorzenienia opuchliny. Nerki też zránione y phlegmą zátkáne; ták że porániony męcherz/ bá y pendent: tá wodá ták doskonale lecży/ że żadna rzecż nad nię inna lepiey. Y cżego áni sálsą/ áni drzewem/ áni też innemi lekárstwy wysuszáiącemi nie możemy więć w nerkách y w męcherzu/ tákże y w pendenćie vlecżyć: tedy szcżęśliwie y z wielkim podźiwieniem/ te wszytkie przypadki bywaią vskramiáne. Y gdy więc lub z przymiotu dworskiego/ lub też z inszey przycżyny ropá przez pendent ćiecże/ á lekarstwy stánowić się niechce; tedy ta wodá barzo iest pożytecżna: cżegosmy iuż nie raz ná ludźiách rożnich
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 144.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
lub to przez stolce/ lub przez urynę. Jednak aby łatwiej i snadniej mogła i prędzej przejść: jeśliż chcesz aby przez jelita wyszła/ tedy dasz wprzód wypić manny rozpuszczonej abo w polewce śliwowej/ abo też w wodzie jakiej innej unc. ii. i dopiero wodę pić będziesz Jeśliż chcesz aby przez nerki i mecherz ta woda przeszła/ ja zwykł dawać Syr: de althea Ferneli. Syr: violat simpl. abo też Capillor: Veneris ān: vnc: sem. cum decoct. Cicerum rub. i tak szczęśliwie przechodzi ta woda przez one miejsca. Gdy już ona woda wynidzie z ciała twego/ dopiero rozkażesz sobie dać obiad;
lub to przez stolce/ lub przez vrynę. Iednák áby łatwiey y snádniey mogłá y prędzey przeyść: iesliż chcesz áby przez ielitá wyszłá/ tedy dasz wprzod wypic manny rospuszcżoney abo w polewce śliwowey/ ábo też w wodźie iákiey inney vnc. ii. y dopiero wodę pić będźiesz Iesliż chcesz aby przez nerki y mecherz tá wodá przeszłá/ ia zwykł dáwáć Syr: de althea Ferneli. Syr: violat simpl. abo też Capillor: Veneris ān: vnc: sem. cum decoct. Cicerum rub. y ták szcżęśliwie przechodźi tá wodá prźez one mieyscá. Gdy iuż oná wodá wynidźie z ćiáłá twego/ dopiero roskażesz sobie dać obiad;
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 176.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
/ sprzednim Cynamonem/ a z winem białym starym korzennym/ poranu i na noc ciepło pijąc. Żołądku
Żołądek zimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do jedzenia czyni/ Prochu ziela Tatarskiego z Piołynkowym winem używając.
Piwo posilny pokarm ciału daje/ w którymby korzeń jego miałko utłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz zaziębiony rozgrzewa. Wietrznościom.
Wietrzności w ciel zawarte rozpędza/ i odmiatanim pozbywa/ gryząc go/ albo juchę z warzonengo pijąc. Zasiniałości.
Zasiniałości z zbicia albo z potłuczenia rozpędza/ Chustę albo gębkę w ciepłej tusze jego maczając/ i miejsce zasiniałe naparzając. Bladym cerę daje
Bladym Cerę cudną i rumienną
/ zprzednim Cynámonem/ á z winem białym stárym korzennym/ poránu y ná noc ćiepło piiąc. Zołądku
Zołądek źimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do iedzenia czyni/ Prochu źiela Tátárskiego z Piołynkowym winem vżywáiąc.
Piwo pośilny pokarm ćiáłu dáie/ w ktorymby korzeń iego miáłko vtłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz záźiębiony rozgrzewa. Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ciel záwárte rospądza/ y odmiátánim pozbywa/ gryząc go/ álbo iuchę z warzonengo piiąc. Záśiniáłośći.
Záśiniáłośći z zbićia albo z potłuczenia rospądza/ Chustę álbo gębkę w ćiepłey tusze iego maczaiąc/ y mieysce záśiniáłe náparzáiąc. Bládym cerę dáie
Bladym Cerę cudną y rumienną
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ a z winem białym starym korzennym/ poranu i na noc ciepło pijąc. Żołądku
Żołądek zimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do jedzenia czyni/ Prochu ziela Tatarskiego z Piołynkowym winem używając.
Piwo posilny pokarm ciału daje/ w którymby korzeń jego miałko utłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz zaziębiony rozgrzewa. Wietrznościom.
Wietrzności w ciel zawarte rozpędza/ i odmiatanim pozbywa/ gryząc go/ albo juchę z warzonengo pijąc. Zasiniałości.
Zasiniałości z zbicia albo z potłuczenia rozpędza/ Chustę albo gębkę w ciepłej tusze jego maczając/ i miejsce zasiniałe naparzając. Bladym cerę daje
Bladym Cerę cudną i rumienną czyni/ jakimkolwiek sposobem
/ á z winem białym stárym korzennym/ poránu y ná noc ćiepło piiąc. Zołądku
Zołądek źimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do iedzenia czyni/ Prochu źiela Tátárskiego z Piołynkowym winem vżywáiąc.
Piwo pośilny pokarm ćiáłu dáie/ w ktorymby korzeń iego miáłko vtłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz záźiębiony rozgrzewa. Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ciel záwárte rospądza/ y odmiátánim pozbywa/ gryząc go/ álbo iuchę z warzonengo piiąc. Záśiniáłośći.
Záśiniáłośći z zbićia albo z potłuczenia rospądza/ Chustę álbo gębkę w ćiepłey tusze iego maczaiąc/ y mieysce záśiniáłe náparzáiąc. Bládym cerę dáie
Bladym Cerę cudną y rumienną czyni/ iákimkolwiek sposobem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
