piołunem/ cynamonem/ spilką/ jeśli złe umiarkowanie zimne/ jeśli zaś gorące mazać olejkiem pigwowym/ mirhinowym/ przydawszy trochę olejku piołunowego/ i kropelek octu rożanego/ i prochu rożej czerwonej/ rogu Jeleniego przyprawnego/ koral: spe: diarrhod: z czego wszytkiego uczynisz i z trochą wosku mazanie/ abo plastr chlebowy przyłożysz z mastyką i pigwami/ abo pozad kasze idącą. Weź soku pigwowego łotów cztery/ soku gruszkowego/ sorborum, i jagód kwaśnych po łot: dwu/ octu białego z rożej łotów trzy: Zm. wszytko pospołu/ trochę mąki grząnkowej przydawszy/ to przyłożysz na dołek żołądkowy i stełu/ abo uczyn worek wziąwszy prochów zarówno diarrhod
piołunem/ cynámonem/ spilką/ ieśli złe vmiarkowánie źimne/ ieśli záś gorące mázáć oleykiem pigwowym/ mirhinowym/ przydawszy trochę oleyku piołunowego/ y kropelek octu rożánego/ y prochu rożey czerwoney/ rogu Ieleniego przypráwnego/ koral: spe: diarrhod: z czego wszytkiego vczynisz y z trochą wosku mázánie/ ábo plastr chlebowy przyłożysz z mástyką y pigwámi/ ábo pozad kásze idącą. Weź soku pigwowego łotow cztery/ soku gruszkowego/ sorborum, y iágod kwáśnych po łot: dwu/ octu białego z rożey łotow trzy: Zm. wszytko pospołu/ trochę mąki grząnkowey przydawszy/ to przyłożysz ná dołek żołądkowy y ztełu/ ábo vczyn worek wźiąwszy prochow zárowno diarrhod
Skrót tekstu: CiachPrzyp
Strona: B4v
Tytuł:
O przypadkach białychgłów brzemiennych
Autor:
Piotr Ciachowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki, traktaty
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1624
Data wydania (nie wcześniej niż):
1624
Data wydania (nie później niż):
1624
mojej pracy intencja, tylko znaczniejsze wspomnieć.
AZORES, to jest Jastrzembowe, nazwane od mnóstwa jastrzębów, inaczej się zowią FLANDRICAE, że je Flandrowie światu odkryli: nazywają się i Terceres od princypalnej Tercery Insuły: Jest ich 8. FORTUNNĘ INSUŁY, albo KANARYISKIE, pierwszym imieniem nazwane od obfitości miodu, wosku, oliwy, mastyku, soli, cukru, Pszenicy, od wina dostatku wyśmienienitego, powtórnym imieniem nazwały się od przedniej Insuły Kanaryj, a ta samá à cantu avium, czyli à canum multitudine według Pliniusza rzeczona. Stąd Kanaryiski wychodzi Cukier, vulgo Kanar. Są te Insuły na Morzu Atlańskim, w liczbie siedm. Tuż kładą Geografowie Insułę
moiey prácy intencya, tylko znácznieysze wspomnieć.
AZORES, to iest Iastrzembowe, názwane od mnostwá iastrzębow, ináczey się zowią FLANDRICAE, że ie Flandrowie światu odkryli: názywaią się y Terceres od princypalney Tercery Insuły: Iest ich 8. FORTUNNĘ INSUŁY, albo KANARYISKIE, pierwszym imieniem názwane od obfitości miodu, wosku, oliwy, mastyku, soli, cukru, Pszenicy, od winá dostatku wyśmienienitego, powtornym imieniem názwały się od przedniey Insuły Kánaryi, á ta samá à cantu avium, czyli à canum multitudine według Pliniusza rzeczoná. Ztąd Kánaryiski wychodzi Cukier, vulgo Kanár. Są te Insuły ná Morzu Atlańskim, w liczbie siedm. Tuż kłádą Geográfowie Insułę
Skrót tekstu: ChmielAteny_II
Strona: 660
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 2
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1746
Data wydania (nie wcześniej niż):
1746
Data wydania (nie później niż):
1746
Syreniusza/ Kaszlu.
Kaszlu suchemu/ albo z gorącej przyczyny pochodzącemu/ szodliwy. Żołądek Psuje.
Żołądkowi i innym wnętrzonościom/ tegoż Soku samego używanie/ jest obrazą. Przeto opatrzni Lekarze szczególnego nie mają przez usta dawać/ jeno z miodem/ a z trochą Szpikanardy/ albo z Serwatką/ abo z miodem a z Mastyką Smętne czyni.
Teskliwym a smętnym człowieka czyni swym używaniem szczególnym. Przeto z winem albo z miodem ma być dawany. Brzemiennym szkodzi.
Poronienie płodu czyni/ jako Mesue pisze/ gdzieby także sam przez się był używany/ tak Sok/ jako korzenie. Przeto Panie brzemienne mają się go wiarować nawet i zapachu jego.
Syreniuszá/ Kászlu.
Kászlu suchemu/ álbo z gorącey przyczyny pochodzącemu/ szodliwy. Zołądek Psuie.
Zołądkowi y innym wnętrzonośćiom/ tegoż Soku sámego vżywánie/ iest obrázą. Przeto opátrzni Lekárze sczegulnego nie máią przez vstá dawáć/ ieno z miodem/ á z trochą Szpikánárdy/ álbo z Serwatką/ ábo z miodem á z Mástyką Smętne czyni.
Teskliwym á smętnym człowieká czyni swym vżywániem sczegulnym. Przeto z winem álbo z miodem ma być dawány. Brzemiennym szkodźi.
Poronienie płodu czyni/ iáko Mesue pisze/ gdźieby tákże sam przez się był vżywány/ ták Sok/ iáko korzenie. Przeto Pánie brzemienne máią sie go wiarowáć náwet y zápáchu iego.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 10
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ łotów szesnaście: Zankłu ośm łotów/ Oleju Lnianego kwartę/ Bobkowego pół kwarty/ ziele i z korzeniem pokrajawszy/ w pomienionych Olejkach tak długo warzą/ aż się w ziołach wszystka wilgotność strawi. Potym przecedzają i mocno prasują/ a Terpentyny ośm łotów przydają/ Gałganu w winie rozpuszczonego łot/ Mirry co namielej utartej/ Mastyki po łocie/ to długo i pilnie mieszają/ i za kosztowny Balsam do ran wszelakich mają. A gdzie go chcą/ do ran i Sadzeli zastarzałych/ zagniłych/ i mięsem dziwym zarosłym używać/ przykładają do tego Gryszpanu łot/ Koperwaseru pół łota/ co namielej utarszy. (Tab:) Ranom. Mięso dziwe trawi
/ łotow szesnaśćie: Zánkłu ośm łotow/ Oleiu Lniánego kwartę/ Bobkoweg^o^ poł kwarty/ źiele y z korzeniem pokráiawszy/ w pomienionych Oleykách ták długo wárzą/ áż sie w źiołách wszystká wilgotność strawi. Potym przecedzáią y mocno prásuią/ á Terpentyny ośm łotow przydáią/ Gałganu w winie rospusczonego łot/ Mirrhy co namieley vtártey/ Mástyki po łoćie/ to długo y pilnie mieszáią/ y zá kosztowny Bálsam do ran wszelákich máią. A gdźie go chcą/ do ran y Sádzeli zástárzáłych/ zágniłych/ y mięsem dźiwym zárosłym vżywáć/ przykłádáią do tego Gryszpanu łot/ Koperwáseru poł łotá/ co namieley vtárszy. (Tab:) Ránom. Mięso dźiwe trawi
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 25
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zapach cudny daje/ trzymając go w nich i żuchając. Złotem żyłkon.
Złote żyłki otwiera/ swym naparzaniem w stolcu. Tenże. Trzewom zaziębionym.
Trzewa to jest: Żołądek i kiszki/ z zaziębienia bolejące/ swym plastrowaniem leczy jako się wyżej powiedziało/ o ciężkim puszczaniu Moczu. Albo w winie warzony/ przydawszy Mastyki/ a piją. Też Wino/ z sokiem korzenia jego/ abo z juchą warzonego/ roztwarzają/ i trunkiem używając/ czyni. Zapamiętającym się nad przyrodzenie/ Laetargum Grekowie i Łacinnicy zowią/ jest użyteczny Proch z korzenia miałko utarty/ a w Oliwie smażony/ do wysmażenia jej/ a to co zostanie/ na węgle
zapách cudny dáie/ trzymáiąc go w nich y żucháiąc. Złotem żyłkon.
Złote żyłki otwiera/ swym náparzániem w stolcu. Tenże. Trzewom záziębionym.
Trzewá to iest: Zołądek y kiszki/ z záźiębienia boleiące/ swym plástrowániem leczy iáko sie wyszey powiedźiáło/ o cięszkim pusczániu Moczu. Albo w winie wárzony/ przydawszy Mástyki/ á piią. Też Wino/ z sokiem korzenia iego/ ábo z iuchą wárzonego/ rostwarzáią/ y trunkiem vżywáiąc/ czyni. Zápámiętáiącym sie nád przyrodzenie/ Laetargum Grekowie y Laćinnicy zowią/ iest vżyteczny Proch z korzenia miáłko vtárty/ á w Oliwie smáżony/ do wysmáżenia iey/ á to co zostánie/ ná węgle
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 27
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
woniąc dobrze. Item.
Drudzy biorą korzenie Koziku wielkiego/ LIścia Bukwicowego i z kwieciem/ nasienia Ruty polnej po równej części/ to wszystko co namielej utłukszy po ćwierci łota/ albo po pułtory na raz/ z białym winem pić dają. Item.
Proch znamienity przeciwko morowemu powietrzu. Wziąć korzenia Kozłku który Driawnikiem zowiemy/ Masztyki wybornej po dwu łotu/ Glinki Ormiańskiej/ Ziemie albo Glinki pieczętowanej/ Kwiatu Muszkatowego/ Biedrzeńcu białego/ Korzenia Kokoryczki/ Kurzego ziela/ Omanu/ Czartowego ziobra/ Miarzu albo Mistrzowniku/ Wężowniku/ albo Diabliku/ Dypianu białego/ tych wszystkich korzenia wziąć/ i drobno posiekawszy/ z inemi rzeczami miałko utłuczonemi pomieszać/ i w
woniąc dobrze. Item.
Drudzy biorą korzenie Koźiku wielkiego/ LIścia Bukwicowego y z kwiećiem/ naśienia Ruty polney po rowney częśći/ to wszystko co namieley vtłukszy po ćwierci łotá/ álbo po pułtory ná raz/ z białym winem pić dáią. Item.
Proch známienity przećiwko morowemu powietrzu. Wźiąć korzenia Kozłku ktory Dryawnikiem zowiemy/ Másztyki wyborney po dwu łotu/ Glinki Ormiáńskiey/ Ziemie álbo Glinki pieczętowáney/ Kwiatu Muszkatowego/ Biedrzeńcu białego/ Korzenia Kokoryczki/ Kurzego źiela/ Omanu/ Czártowego źiobra/ Miarzu álbo Mistrzowniku/ Wężowniku/ albo Diabliku/ Dipianu białego/ tych wszystkich korzenia wźiąc/ y drobno pośiekawszy/ z inemi rzeczámi miáłko vtłuczonemi pomieszáć/ y w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 52
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wilgotności pozbywa z ciała. Przeto nie rychło się w łaźni pocącym/ dobrze go z trunkiem wina białego/ albo w konfekcie używać. (Tabe.) Poty wzbudza. Żołądkowi.
Żołądek do trawienia sposobny czyni. Boleści w nim z zaziębienia/ albo z wietrzności zburzone układa/ zwłaszcza z nasienim Kopru Włoskiego/ a z Mastyką w winie warząc a pijąc/ (Plat:) Rzezaniu w męchyrzu.
W Pęcherzu rzezanie uśmierza/ wszelakie w niem niedostatki i dolegliwości układa/ zwłaszcza z flegmistych wilgotności zimnych pochodzące/ warząc a pijąc rano i na noc. (Matt:) Z oczu zmazy wszelakie zgania.
Zmazy wszelakie i zasłony na oczach/ które
wilgotnośći pozbywa z ćiáłá. Przeto nie rychło sie w łáźni pocącym/ dobrze go z trunkiem winá białego/ álbo w konfekćie vżywáć. (Tabe.) Poty wzbudza. Zołądkowi.
Zołądek do trawienia sposobny czyni. Boleśći w nim z záźiębienia/ álbo z wietrznośći zburzone vkłáda/ zwłaszczá z naśienim Kopru Włoskiego/ á z Mástyką w winie wárząc á pijąc/ (Plat:) Rzezániu w męchyrzu.
W Pęchyrzu rzezanie vśmierza/ wszelákie w niem niedostátki y dolegliwośći vkłáda/ zwłaszczá z flegmistych wilgotnośći źimnych pochodzące/ wárząc á pijąc ráno y ná noc. (Matth:) Z oczu zmázy wszelákie zgánia.
Zmázy wszelákie y zasłony ná oczách/ ktore
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 53
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Oko/ Rozdział 38.
Ceruaria rubra et Sardinica. Ceruaria nigra et Causimon. Thymoleon. Hirtzwurtz Hirzwurtz Herzwurtz
KOrzeń JEleni czarny/ albo Jelenie Oko/ inym Jeleni Ogon/ albo radniej Serdeczny Korzeń/ od skutków/ które ma do serca: Jest obdłużny/ zwierzchu czarny/ we wnatrz żółtoblady. Ten rościerany ma zapach Mastyki: w wierzchu swym jest kępiasty/ jakoby z ości gęstych/ długich/ i cienkich/ podobny barwą i kształtem ogonowi Jeleniemu. Z kąd nazwiska u niektórych dostał. Z tych ości środku/ Kłącze pochodzi/ jako w zielu Lakotnym/ gęsto kolankowate/ ale szczuplejsze/ niższe/ i kruchczejsze/ niżli Lakornego ziela.
Oko/ Rozdział 38.
Ceruaria rubra et Sardinica. Ceruaria nigra et Causimon. Thymoleon. Hirtzwurtz Hirzwurtz Herzwurtz
KOrzeń IEleni czarny/ álbo Ielenie Oko/ inym Ieleni Ogon/ álbo rádniey Serdeczny Korzeń/ od skutkow/ ktore ma do sercá: Iest obdłużny/ zwierzchu cżarny/ we wnatrz żołtoblády. Ten rośćierány ma zapách Mástyki: w wierzchu swym iest kępiásty/ iákoby z ośći gęstych/ długich/ y ćienkich/ podobny bárwą y ksztáłtem ogonowi Ieleniemu. Z kąd názwiská v niektorych dostał. Z tych osći środku/ Kłącze pochodźi/ iáko w źielu Lákotnym/ gęsto kolankowáte/ ále sczupleysze/ niższe/ y kruchczeysze/ niżli Lákornego źiela.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 135
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
rozgania: jeno żeby był pod pewnym znakiem niebieskim kopany. O czym wyższej. Balsam z Olszowniku. Balsamum
Robią uczeni Alchimistowie/ i ćwiczeni Chyrurgowie/ z tego ziela Balsam/ tym sposobem: korzenia tego biorą/ ususzonego powoli/ i drobno pokrajanego/ cztery funty/ Orzecha Muszkatowego ośm łotów/ Amoniaku żywicznego łotów szesnaście/ Mastyki cztery łoty. To wszystko w sześci kwartach octu Rożanego cztery dwadzieścia godzin moczyć/ a potym w Korbasie/ szyje krzywej/ nakrywszy przystojnym Kapitelem/ albo Helmem/ piaskiem obsypać/ tak/ żeby tylko na cztery palce od krajów Kapitelu/ aż do połowice Korbasza było widać/ a to przy wolnym ogniu dystylować z pilnością i
rozgánia: ieno żeby był pod pewnym znákiem niebieskim kopány. O czym wyższey. Bálsam z Olszowniku. Balsamum
Robią vczeni Alchimistowie/ y ćwiczeni Chyrurgowie/ z tego źiela Bálsam/ tym sposobem: korzeniá tego biorą/ vsuszonego powoli/ y drobno pokraiánego/ cztery funty/ Orzechá Muszkátowego ośm łotow/ Ammoniaku żywicznego łotow szesnáśćie/ Mástyki cztyry łoty. To wszystko w sześći kwártách octu Rożánego cztyry dwádźieśćiá godźin moczyć/ á potym w Korbáśie/ szyie krzywey/ nákrywszy przystoynym Kápitelem/ álbo Helmem/ piaskiem obsypáć/ ták/ żeby tylko ná cztyry pálce od kráiow Kápitelu/ áż do połowice Korbaszá było widáć/ á to przy wolnym ogniu dystyllowáć z pilnośćią y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 152
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ciepło długo trzymając. Kaduku.
Przeciwko Padającej niemocy/ zwłaszcza w dziatkach/ jest ratunkiem/ na szjice im go wieszając/ żeby zawsze na gołym ciele był. Także go woniać dobrze. (Macer.) Item.
Toż też i starszym w leciech od dzieci/ w tymże przypadku służy. Wziąwszy go z Mastyką zarówno utartych/ z woskiem umieszać/ i pigułki potoczyć/ na wielkość Wielogrochu/ a po jednej każdy poranek mastykować/ i długo żuchać. Tak wilgotności zimne z głowy nietylko ściągnie/ i przez usta wyrzuci/ ale i głowę na potym od podobnych flusów zachowa. Toż też Oczom płynącym.
Oczom płynącym/ i
ćiepło długo trzymáiąc. Káduku.
Przećiwko Padáiącey niemocy/ zwłásczá w dźiátkách/ iest rátunkiem/ ná szyice im go wieszáiąc/ żeby záwsze ná gołym ćiele był. Tákże go woniáć dobrze. (Macer.) Item.
Toż też y stárszym w lećiech od dźieći/ w tymże przypadku służy. Wźiąwszy go z Mástyką zárowno vtártych/ z woskiem vmieszáć/ y pigułki potoczyć/ ná wielkość Wielogrochu/ á po iedney káżdy poránek mástykowáć/ y długo żucháć. Ták wilgotnośći źimne z głowy nietylko śćiągnie/ y przez vstá wyrzući/ ále y głowę ná potym od podobnych flusow záchowa. Toż też Oczom płynącym.
Oczom płynącym/ y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 159
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
