wieloraki. Pierwszy: aby wody morskie z siebie słone, tłuste, ciężkie i nieużyteczne, ponikami i długiemi anfraktami wypływając to w zródłach, to w studniach, to w rzekach, przefiltrowane i przewarzone, ogniem podziemnym, użyteczne się stały do picia i innych potrzeb ludzkich. Drugi: dla alchimii, to jest wyrobienia rozmaitych minerałów, kruszców i sodyn ziemnych. Jako to złota, srebra, miedzi, ołowiu, żelaza, soli, alabastru, marmuru, porfiru, Trzeci: dla ewaporowania tłustych i potrzebnych ekshalacyj z głębszych wnętrzności ziemi, które to ziemie zwierzchnią sposobią do różnego rodzaju drzewa, ziół, urodzajów. To na Atmosferze wyrabiają chmury, wiatry
wieloráki. Pierwszy: áby wody morskie z siebie słone, tłuste, ciężkie y nieużyteczne, ponikami y długiemi anfraktami wypływaiąc to w zrodłach, to w studniach, to w rzekach, przefiltrowane y przewarzone, ogniem podziemnym, użyteczne się stały do picia y innych potrzeb ludzkich. Drugi: dla alchimii, to iest wyrobienia rozmaitych minerałow, kruszcow y sodyn ziemnych. Iako to złota, srebra, miedzi, ołowiu, żelaza, soli, alabastru, marmuru, porfiru, Trzeci: dla ewaporowania tłustych y potrzebnych exchalacyi z głębszych wnętrzności ziemi, ktore to ziemie zwierzchnią sposobią do rożnego rodzaiu drzewa, zioł, urodzaiow. To ná Atmosferze wyrábiáią chmury, wiátry
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B2v
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
ustawicznej alternaty generacyj i korupcyj rzeczy ziemnych, w swojej porze utrzymuje się ziemia.
XV. Po miedzy piecami podziemnemi ognistemi, jedne w równi, drugie wyżej są kanały wód podziemnych, jednych do morza płynących, drugich z morza wypadających. Czego eksperiencja uczy; ponieważ to w Zupach, to w innych sodynach górnicy kopiąc głęboko minerały, wody i rzek obszernych się dokopują. I za kruszcami pod same wody głębiej się podkopują. Same rzeki biorąc w początkach swoich, gdy albo z bagnów, albo ze skał, mają swego duktu inceptę, być musi, że podziemnemi nurtami skąd inąd dochodzi nieustanna woda. Co samo też zeznaje Dawid. Psal. 123
ustáwiczney álternáty generácyi y korrupcyi rzeczy ziemnych, w swoiey porze utrzymuie się ziemia.
XV. Po miedzy piecami podziemnemi ognistemi, iedne w rowni, drugie wyżey są kánáły wod podziemnych, iednych do morżá płynących, drugich z morza wypádáiących. Czego experyencyá uczy; ponieważ to w Zupach, to w innych sodynách gornicy kopiąc głęboko minerały, wody y rzek obszernych się dokopuią. Y zá kruszcámi pod sáme wody głębiey się podkopuią. Sáme rzeki biorąc w początkách swoich, gdy álbo z bágnow, álbo ze skáł, máią swego duktu inceptę, być musi, że podziemnemi nurtámi zkąd inąd dochodzi nieustanná wodá. Co sámo też zeznáie Dawid. Psal. 123
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B3
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
z bagnów, albo ze skał, mają swego duktu inceptę, być musi, że podziemnemi nurtami skąd inąd dochodzi nieustanna woda. Co samo też zeznaje Dawid. Psal. 123. Bo Bóg ziemię ufundował na morzach, i nad rzekami wydoskonalił ją. Koniec i pożytek tych podziemnych poników jest. Aby służyła do wyrabiania różnych minerałów w ziemi i z ziemi woda oraz z ogniem. Jako i cegła z ziemi wody i ognia się wyrabia. Aby przez wielorakie anfrakty czyszcząc się i filtrując to morskie to mineralne wody, użyteczne wypływały na wierzch ziemi dla konserwacyj zwierząt, ptastwa, ryb, różnych żywiołów i człowieka. Aby odwilżały wnętrze części ziemi i sposobiły
z bágnow, álbo ze skáł, máią swego duktu inceptę, być musi, że podziemnemi nurtámi zkąd inąd dochodzi nieustanná wodá. Co sámo też zeznáie Dawid. Psal. 123. Bo Bog ziemię ufundował ná morzach, y nad rzekami wydoskonalił ią. Koniec y pożytek tych podziemnych ponikow iest. Aby służyłá do wyrabiánia rożnych minerałow w ziemi y z ziemi wodá oráz z ogniem. Iáko y cegłá z ziemi wody y ogniá się wyrábiá. Aby przez wielorákie ánfrákty czyszcząc się y filtruiąc to morskie to mineralne wody, użyteczne wypływáły ná wierzch ziemi dlá konserwacyi zwierząt, ptástwa, ryb, rożnych żywiołow y człowieká. Aby odwilżáły wnętrze części ziemi y sposobiły
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B3
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Murcjańskim, iż w nim najwięcej Rzemieślników wypalało halun. Jaka jest góra gnojowa pod Warszawą. Atoli wielejest takich gór od pierwszego zaraz dnia stworzenia ziemi. Gdyż te potrzebne były do zasłonienia wielu królestw i Prowincyj od wichrów i nawałnic. Do utrzymania rzek i deszczowych powodzi, aby równin niezalewały. Do wyrabiania w sobie różnych minerałów, do ewaporowania ekshalacyj ziemnych i podziemnych ogniów, jak przez jakie kominy. Do formowania z swoich waporów Chmur i inszych meteora na Atmosferze. I dla tegoć obszerne równiny około Libii w Afryce: z tę stronę Syneńczyków w Azyj: między królestwem Chileńskim i Parakwają, w Ameryce, ba i w Europie na Ukrainie dzikie pola
Murcyáńskim, iż w nim naywięcey Rzemieśnikow wypáláło halun. Iáká iest gorá gnoiowá pod Wárszáwą. Atoli wieleiest takich gor od pierwszego zaraz dnia stworzenia ziemi. Gdyż te potrzebne były do zasłonieniá wielu krolestw y Prowincyi od wichrow y náwáłnic. Do utrzymania rzek y deszczowych powodzi, áby rownin niezalewały. Do wyrabiania w sobie rożnych minerałow, do ewaporowániá exchalacyi ziemnych y podziemnych ogniow, iák przez iákie kominy. Do formowaniá z swoich waporow Chmur y inszych meteora ná Atmosferze. Y dlá tegoć obszerne rowniny około Libii w Afryce: z tę stronę Syneńczykow w Azyi: między krolestwem Chileńskim y Parakwáią, w Ameryce, bá y w Europie ná Ukráinie dzikie polá
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B3v
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
, Nitrieńskie, Pozonieńskie, Mozonieńskie, Sopnonieńskie, Komaroneńskie, Kaziryferrieńskie, Wesprymeńskie, Ababeńskie, Pilzjeńskie, Tomeńskie, Simigieńskie, Zaladieńskie etc. Stołeczne Królestwa miasto jest Buda. Inne pryncypalniejsze Presburg, Strygoń, Peterwardyn etc. Rzeki ma znaczniejsze Dunaj, Sawę, Drawę, Tybisk. Nad inne państwa kraj obfituje w winogrady, minerały złote, srebrne, miedź, ptastwo, ryby, frukta, i inne urodzaje ziemi. Królestw o jest teraz dziedziczne Austriackiego domu. Przedtym Katolickie, za Z. Stefana Króla nazwane Królestwem Maryj dla osobliwszego ku niej nabożeństwa. Teraz po większej części albo Heretyckie albo Schizmatyckie.
LXXXVI. Królestwu Węgierskiemu są przyległe niektóre Państwa,
, Nitryeńskie, Pozonieńskie, Mozonieńskie, Sopnonieńskie, Komaroneńskie, Kaziriferrieńskie, Wesprymeńskie, Ababeńskie, Pilzyeńskie, Tomeńskie, Simigieńskie, Záladieńskie etc. Stołeczne Krolestwá miásto iest Buda. Inne pryncypálnieysze Presburg, Strygoń, Peterwardyn etc. Rzeki má znacznieysze Dunáy, Sáwę, Drawę, Tybisk. Nád inne páństwa kráy obfituie w winogrády, mineráły złote, srebrne, miedź, ptastwo, ryby, frukta, y inne urodzaie ziemi. Krolestw o iest teraz dziedziczne Austryackiego domu. Przedtym Katolickie, zá S. Stefana Krola názwáne Krolestwem Máryi dlá osobliwszego ku niey nábożeństwá. Teraz po większey części álbo Heretyckie álbo Schizmatyckie.
LXXXVI. Krolestwu Węgierskiemu są przyległe niektore Państwa,
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: G4
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
na 20000. przedażnych rachował Starowolski. Czego i teraz się napatrzyć po całej Polsce na walniejszych jarmarkach. Obfituje w owce osobliwie Wielkopolskaiż ledwie nie każdy folwark tysiącami ich liczy. W świnie których tysiącami na Śląsk pędzą. Zwierza różnego rodzaju. Jeziora, stawy, rzeki rybne różnego rodzaju ryb, pasieki, sady różnych owoców, minerały rozmaite, zioła medyczne. Ma w każdym prawie Województwie huty, rudy, hamernie, lasy sosnowe, dębowe, bukowe etc. Ale osobliwie w Prusiech i małej Polsce całe lasy postronne kraje zakupują, Holandia, Anglia, Dania, Francja, wywożąc maszty, bale do budowania okrętów. Zgoła gdyby jeszcze industria przystąpiła do obfitującego
ná 20000. przedażnych rachował Starowolski. Czego y teráz się napátrzyć po cáłey Polszcze ná walnieyszych iarmárkách. Obfituie w owce osobliwie Wielkopolskáiż ledwie nie każdy folwark tysiącami ich liczy. W świnie ktorych tysiącami ná Sląsk pędzą. Zwierzá rożnego rodzáiu. Ieziorá, stawy, rzeki rybne rożnego rodzáiu ryb, pásieki, sády rożnych owocow, mineráły rozmáite, ziołá medyczne. Má w káżdym práwie Woiewodztwie huty, rudy, hamernie, lasy sosnowe, dębowe, bukowe etc. Ale osobliwie w Prusiech y małey Polszcze cáłe lásy postronne kráie zakupuią, Hollandya, Angliá, Dániá, Fráncya, wywożąc mászty, bále do budowániá okrętow. Zgołá gdyby ieszcze industrya przystąpiłá do obfituiącego
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: Hv
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
także różne farby: Jako to Rubryka pod Babią górą. Ugier ciemny i jasny pod Zakrocimem. Pod miasteczkiem Skała różne się znajdują marmury rozmaitego fladru. Także w górach Dębnik niedaleko Czerni marmury, Szwedzkie przechodzą, z których Ołtarze, Nadgrobki osobliwie w Krakowie widzieć. W tymże Województwie znajduje się Góra Dziwna nazwana, różnych minerałów, i ziół osobliwszych pełna. Na której między innemi jest źródło na różne afekcje lekarstwem balsamowego odoru, do zapalenia jak Spirytus jaki tęgi sposobne. To czyli piorunem, czyli ze swywoli pastuszej zapalone przed lat 60. w podziemne swoje meaty tak zabrało ogień, że las cały bliski w perzynę obróciło. I ledwie po trzech
tákże rożne farby: Iáko to Rubryka pod Babią gorą. Ugier ciemny y iásny pod Zakrocimem. Pod miásteczkiem Skała rożne się znayduią marmury rozmaitego fladru. Tákże w gorach Dębnik niedaleko Czerni marmury, Szwedzkie przechodzą, z ktorych Ołtarze, Nádgrobki osobliwie w Krakowie widzieć. W tymże Woiewodztwie znayduie się Gorá Dziwna nazwana, rożnych mineráłow, y zioł osobliwszych pełná. Ná ktorey między innemi iest źrodło ná rożne affekcye lekarstwem balsamowego odoru, do zapalenia iák Spiritus iáki tęgi sposobne. To czyli piorunem, czyli ze swywoli pástuszey zápálone przed lát 60. w podziemne swoie meáty ták zábráło ogień, że lás cáły bliski w perzynę obrociło. Y ledwie po trzech
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: H3
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
, Pilznień- ski: które wszystkie mają swoich Urzędników. Ziemia także Stężycka do niego należy. Oprócz kasztelana Sandomierskiego krzesłowego, liczy tych mniejszych: Wiślickiego, Radomskiego, Zawichostskiego, Zarnowskiego, Małogoskiego, Połanieckiego, Czechowskiego.
Sejmikuje w Opatowie: gdzie na Trybunał obiera dwóch Deputatów: na Sejm Posłów 7.
W tym Województwie o minerałach złotych pod Kielcami, pod Głazowem, pod Sandomierzem i w innych miejscach Świadczy: Pretorius, Miechovita, Munsterus. Także pod Kielcami Sandomierzem, o srebrnym kruszcu, miedzi, żelaznej rudzie świadczy Starowolski: Pod Chęcinami o miedzi i kamieniu Lazurowym: Długosz. Pod Sączem i Bożęcinem o miedzi: Starowolski. Rudy żelazne znajdują się
, Pilznień- ski: ktore wszystkie máią swoich Urzędnikow. Ziemiá tákże Stężycká do niego należy. Oprocz kasztelana Sandomirskiego krzesłowego, liczy tych mnieyszych: Wiślickiego, Rádomskiego, Zawichostskiego, Zárnowskiego, Máłogoskiego, Połánieckiego, Czechowskiego.
Seymikuie w Opátowie: gdzie ná Trybunáł obierá dwoch Deputátow: na Seym Posłow 7.
W tym Woiewodztwie o minerałách złotych pod Kielcami, pod Głazowem, pod Sandomirzem y w innych mieyscach Swiádczy: Praetorius, Miechovita, Munsterus. Tákże pod Kielcami Sandomirzem, o srebrnym kruszcu, miedzi, żelazney rudzie świadczy Starowolski: Pod Chęcinami o miedzi y kámieniu Lazurowym: Dlugosz. Pod Sączem y Bożęcinem o miedzi: Starowolski. Rudy żelázne znayduią się
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: H3v
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Województwu Kijowskiemu. Po większej części te dwa Województwa są w posesji Moskiewskiej. Dzieli się na dwie Ziemie: Czerniechowską i Nowogrodzką. W Włodzimierzu Sejmikuje: obiera dwóch Deputatów na Trybunał, a Posłów sześciu na Sejm.
Ma sławne pieczary Kijowskie, które na kilka, drudzy na kilkanaście mil rozciągają: te opisuje Beauplan. O minerałach złotych na Ukrainie świadczy Gottwald Gdańszczanin. O Ukrainie pisząc Długosz, świadczy: iż jako jest najczęstszych wojen i Chajdamackich, kozackich, Tatarskich inkursyj, tak i najżyzniejsze urodzajów wszelkich pole. WojewództWO WOŁYŃSKIE.
XCVIII. Herb Województwa tego jest w pośrzód Krżyża Kawalerskiego Orzeł. Graniczy od wschodu z Województwem Kijowskim, i Czerniechowskim. Od
Woiewodztwu Kiiowskiemu. Po większey części te dwa Woiewodztwa są w possessyi Moskiewskiey. Dzieli się ná dwie Ziemie: Czerniechowską y Nowogrodzką. W Włodzimierzu Seymikuie: obiera dwoch Deputatow ná Trybunał, á Posłow sześciu ná Seym.
Ma sławne pieczary Kiiowskie, ktore ná kilka, drudzy ná kilkanaście mil rozciągáią: te opisuie Beauplan. O minerałach złotych ná Ukrainie swiadczy Gottwald Gdańszczanin. O Ukrainie pisząc Długosz, swiadczy: iż iáko iest nayczęstszych woien y Chaydamackich, kozackich, Tatarskich inkursyi, ták y nayżyznieysze urodzaiow wszelkich pole. WOIEWODZTWO WOŁYNSKIE.
XCVIII. Herb Woiewodztwa tego iest w pośrzod Krżyżá Kawalerskiego Orzeł. Graniczy od wschodu z Woiewodztwem Kiiowskim, y Czerniechowskim. Od
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: I
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
. Od pułnocy z Województwem Brzeskim Litewskim, Polesiem. Od południa z Województwem Podolskim. Dzieli się na trzy Powiaty Łucki Włodzimirski Krzemieniecki. Na Trybunał trzech Deputatów obiera: Posłów na Sejm sześciu.
Rudy Żelazne ma gęste, jako to pod Surazem, koninem, w Zielonej puszczy. Pod Krzemieńcem i Wiśniowcem przy rzece Ikwa srebrnego minerału wydają się znaki. W zboża tak obfituje że styrt tysiącami po polach liczy od kilku lat stojących. Prosa nad insze kraje się tu rodzą. W samych Lachowieckich dobrach jednego roku 25. tysięcy kop naliczył Opaliński in defensa Polonia. A w roku 1716. spód Ostroga jeden Szlachcic 40. łasztów do Gdańska samych Jagieł spuścił
. Od pułnocy z Woiewodztwem Brzeskim Litewskim, Polesiem. Od południa z Woiewodztwem Podolskim. Dzieli się ná trzy Powiaty Łucki Włodzimirski Krzemieniecki. Ná Trybunał trzech Deputatow obiera: Posłow ná Seym sześciu.
Rudy Zelazne ma gęste, iáko to pod Surazem, koninem, w Zieloney puszczy. Pod Krzemieńcem y Wisniowcem przy rzece Ikwa srebrnego minerału wydaią się znáki. W zboża ták obfituie że styrt tysiącami po polach liczy od kilku lat stoiących. Prosa nad insze kráie się tu rodzą. W samych Lachowieckich dobrach iednego roku 25. tysięcy kop naliczył Opaliński in defensa Polonia. A w roku 1716. zpod Ostroga ieden Szlachcic 40. łasztow do Gdańska samych Iagieł spuścił
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: I
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
