albo po pułtory na raz/ z białym winem pić dają. Item.
Proch znamienity przeciwko morowemu powietrzu. Wziąć korzenia Kozłku który Driawnikiem zowiemy/ Masztyki wybornej po dwu łotu/ Glinki Ormiańskiej/ Ziemie albo Glinki pieczętowanej/ Kwiatu Muszkatowego/ Biedrzeńcu białego/ Korzenia Kokoryczki/ Kurzego ziela/ Omanu/ Czartowego ziobra/ Miarzu albo Mistrzowniku/ Wężowniku/ albo Diabliku/ Dypianu białego/ tych wszystkich korzenia wziąć/ i drobno posiekawszy/ z inemi rzeczami miałko utłuczonemi pomieszać/ i w naczyniu drzewianym/ zwierzchu ośmolonym/ albo w skórzanych woreczkach pilnie chować. Tego prochu po ćwierci łota/ z Driakwią Wenecką przednią albo z Mitrydajum/ po ćwierci łota/ aż
álbo po pułtory ná raz/ z białym winem pić dáią. Item.
Proch známienity przećiwko morowemu powietrzu. Wźiąć korzenia Kozłku ktory Dryawnikiem zowiemy/ Másztyki wyborney po dwu łotu/ Glinki Ormiáńskiey/ Ziemie álbo Glinki pieczętowáney/ Kwiatu Muszkatowego/ Biedrzeńcu białego/ Korzenia Kokoryczki/ Kurzego źiela/ Omanu/ Czártowego źiobra/ Miarzu álbo Mistrzowniku/ Wężowniku/ albo Diabliku/ Dipianu białego/ tych wszystkich korzenia wźiąc/ y drobno pośiekawszy/ z inemi rzeczámi miáłko vtłuczonemi pomieszáć/ y w naczyniu drzewiánym/ zwierzchu osmolonym/ álbo w skorzánych woreczkách pilnie chowáć. Tego prochu po ćwierći łotá/ z Dryakwią Wenecką przednią álbo z Mitrydaium/ po ćwierći łotá/ áż
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 52
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nakrywszy. Też Konfekt takim sposobem może uczynić/ przeciwko tejże zarazie: Wziąć Dzięgielowego korzenia pół trzecia lota/ Kurzego ziela/ Dyptanu białego po dwu łotach/ korzenia Diablikowego/ albo Obrasków/ półtora łota/ glinki prawdziwej pieczętowanej/ albo tej/ która z Slaska pochodzi/ Glinki Ormiańskiej po półtora łota/ Biedrzeńcu białego/ Mistrzowniku po pół łota. To wszytko co namielej utłuc/ i z sześcią łotów Driakwie przedniej Veneckiej zmieszać/ przydawszy do tego syropu z Dzięgielowej istności wyciągnionej/ ile potrzeba/ i umieszać/ żeby Konfekt był gęsty/ jako jaje złote/ przeciwko temuż morowemu powietrzu. Może też Dzięgielowego olejku dystylowanego trochę przydać/ w umieszaniu tego
nákrywszy. Też Konfekt tákim sposobem może vczynić/ przećiwko teyże záráźie: Wźiąć Dźięgielowego korzeniá poł trzećiá lotá/ Kurzeg^o^ źiela/ Dyptanu białego po dwu łotách/ korzeniá Diablikowe^o^/ álbo Obraskow/ połtorá łotá/ glinki prawdźiwey pieczętowáney/ álbo tey/ ktora z Slaská pochodźi/ Glinki Ormieńskiey po połtorá łotá/ Biedrzeńcu białego/ Mistrzowniku po poł łotá. To wszytko co namieley vtłuc/ y z sześćią łotow Driákwie przedniey Veneckiey zmieszáć/ przydawszy do teg^o^ syropu z Dźięgielowey istnośći wyćiągnioney/ ile potrzebá/ y vmieszáć/ żeby Konfekt był gęsty/ iáko iáie złote/ przećiwko temuż morowemu powietrzu. Może też Dźięgielowego oleyku distyllowánego trochę przydáć/ w vmieszániu te^o^
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 89
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i od innych jadowitych bestii/ leczy i goi/ ćwierć łota z winemdobrym go pijąc. Kamień.
Kamień w nyrkach/ w Pęcherzu krzy i moczem wywodzi. (Turn.) Strutym.
Trucizna gdyby komu była jakakolwiek zadana: wziąć półtora łota Dzięgielu/ Dyptanu Creteńskiego/ Dyptanu białego/ Biedrzeńcu białego/ Kozłku/ Mistrzowniku po ćwierci łota/ Glinki Ormiańskiej/ Glinki własnej pięczętowanej po pół łota. To co nasuptylniej utłuc/ a do potrzeby pomienionej w skórzanych woreczkach pilnie chować. A gdy strutnemu potrzeba/ dać go ćwierć łota z Driakwią przednią Wenecką/ z połowicą wina dobrego/ a z połowicą wodki polnej Driakwie/ przez dni kilka to czyniąc
y od inych iádowitych bestiy/ leczy y goi/ ćwierć łotá z winemdobrym go piiąc. Kámień.
Kámień w nyrkách/ w Pęchyrzu krzy y moczem wywodźi. (Turn.) Strutym.
Trućizná gdyby komu byłá iákakolwiek zádána: wźiąć połtorá łotá Dźięgielu/ Dyptanu Creteńskiego/ Dyptanu białego/ Biedrzeńcu białego/ Kozłku/ Mistrzowniku po ćwierći łotá/ Glinki Ormieńskiey/ Glinki własney pięczętowáney po poł łotá. To co nasuptylniey vtłuc/ á do potrzeby pomienioney w skorzánych woreczkách pilnie chowáć. A gdy strutnemu potrzebá/ dáć go czwierć łotá z Dryákwią przednią Wenecką/ z połowicą winá dobrego/ á z połowicą wodki polney Dryiákwie/ przez dni kilká to czyniąc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 90
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z Leszczyny: tak żeby w trzeciej części nie była pełna/ potym przewarzonym Mosztem dolewają/ a gdy dobrze wykiśnie/ szputnują/ a co utoczą/ innym dolewają. 4. Przeciw morowemu powietrzu.
4. Hieronimus Tragus przeciwko morowemu powietrzu i wszelakim inym jadom każe wziąć świeżo suszonego korzenia Dzięgielowego łotów sześć/ Biedrzeńcu białego korzenia Mistrzowniku/ po półtora łota/ Kardusu abo Bernardynku dwa łoty/ korzenia Dyptanu białego pięć ćwierci łota/ Wierzchołków P. Mar Zwonków/ Jałowcu zgruba przetłuczonego Bukwice/ Cytwaru po łocie/ Lepieżniku/ Koszyszcza/ Tatarskiego ziela/ Gałganu/ kwiecia wołowego języka/ Ruty/ Borakowego kwiecia po pół łota: Korzenia wszytkie pokrajać drobno/
z Lesczyny: ták żeby w trzećiey częśći nie byłá pełna/ potym przewárzonym Mosztem dolewáią/ á gdy dobrze wykiśnie/ szputnuią/ á co vtoczą/ innym dolewáią. 4. Przećiw morowemu powietrzu.
4. Hieronymus Tragus przećiwko morowemu powietrzu y wszelákim inym iádom każe wźiąć świeżo suszoneg^o^ korzeniá Dźięgieloweg^o^ łotow sześć/ Biedrzeńcu białeg^o^ korzeniá Mistrzowniku/ po połtorá łotá/ Kárdusu ábo Bernardynku dwá łoty/ korzeniá Dyptanu białego pięć ćwierći łotá/ Wierzchołkow P. Már Zwonkow/ Iáłowcu zgrubá przetłuczoneg^o^ Bukwice/ Cytwaru po łoćie/ Lepieżniku/ Koszysczá/ Tátárskiego źiela/ Gáłganu/ kwiećia wołowego ięzyká/ Ruty/ Borákowego kwiećia po poł łotá: Korzenia wszytkie pokráiáć drobno/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 95
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i dać mu wykisnąć. Piersiom
Piersiom. Płucom.
Płucom zaziębionym jest błogosławionym lekarstwem. . Dychawicznmy.
Dychawicznym i gwiżdżotchniącym. Kaszlącem.
Kaslącym lecie i zimie/ barzo użyteczny. Oddechomzamulonem
Odetchj zamulone wychędaża/ i wolne czyni z slamowatości grubych i lipkich.
Ale jeszcze daleko lepszy będzie/ gdzieby Omanowego korzenia łot/ Mistrzowniku pół łota/ Fiołkowego korzenia ćwierć łota/ Fiołkowego korzenia ćwerć łota przydał. To wszystko co nadrobniej pokrajawszy/ cztery kwarty miodu prasnego chędogiego/ a wody ośm garncy wziął/ i tak uczynić/ jako się wyższej opisało. Do przerzeczonych chorób daleko od pierwszego potężniejszy i pożyteczniejszy/ w trunku używając na czczo i na noc ciepło
y dáć mu wykisnąć. Pierśiom
Pierśiom. Płucom.
Płucom záźiębionym iest błogosłáwionym lekárstwem. . Dycháwicznmy.
Dycháwicznym y gwiżdżotchniącym. Kászlącem.
Káslącym lecie y źimie/ bárzo vżyteczny. Oddechomzámulonem
Odetchj zámulone wjchędaża/ y wolne czyni z slámowátośći grubych y lipkich.
Ale iescze dáleko lepszy będźie/ gdźieby Omanoweg^o^ korzeniá łot/ Mistrzowniku poł łotá/ Fiołkowego korzeniá ćwierć łotá/ Fiołkowego korzeniá ćwerć łotá przydał. To wszystko co nadrobniey pokráiawszy/ cztery kwarty miodu prásnego chędogiego/ á wody ośm gárncy wźiął/ y ták vczynić/ iáko sie wysszey opisáło. Do przerzeczonych chorob dáleko od pierwszeg^o^ potężnieyszy y pożytecznieyszy/ w trunku vżywáiąc ná czczo y ná noc ćiepło
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 96
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
albo korzenia samego używał. Krztuszenie i womity rado czyni. Przeto ma być z Rutą używane. Poronienie Pan:
Poronienie płodu Paniom czyni/ korzeń warzony/ a w otwór łona puszczony. (Dios.) Rozsądek.
Mylą się/ którzy ten Dzięgiel Włoski albo Arabski Lubczykiem zowią. Także ci/ którzy go Miarzem abo Mistrzownikiem mieć chcą. Niemniej i oni/ którzy pospolitym Dzięgielem rozumieją go i udają. Ale i ci są w błędzie/ którzy Girem naszym/ albo Aleksandryjską Pietruszką być go rozumieją. Co się snadnie z opisania każdego z osobna baczyć może. Przewłoka/ Rozdział 25. Kłącze.
PRzewłoka jest ziele mając kłącze stryfiaste/ mocne/
álbo korzeniá sámego vżywał. Krztuszenie y womity rádo czyni. Przeto ma być z Rutą vżywáne. Poronienie Pán:
Poronienie płodu Pániom czyni/ korzeń wárzony/ á w otwor łoná pusczony. (Dios.) Rozsądek.
Mylą sie/ ktorzy ten Dźięgiel Włoski álbo Arábski Lubsczykiem zowią. Tákże ći/ ktorzy go Miarzem ábo Mistrzownikiem mieć chcą. Niemniey y oni/ ktorzy pospolitym Dźięgielem rozumieią go y vdáią. Ale y ći są w błędźie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándriyską Pietruszką być go rozumieią. Co sie snádnie z opisánia káżdego z osobná baczyć może. Przewłoká/ Rozdźiał 25. Kłącze.
PRzewłoká iest źiele máiąc kłącze stryfiáste/ mocne/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 101
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
kilka dni porządnie/ pijąc go po kwincie z ciepłym winem/ w którymby to ziele było warzone. (Tab. ) Rany i Sadzele.
Ranom i Sadzelom starym barzo użyteczne/ warzone/ i nim wymywane. Także z wierzchu plastrując/ albo do innych maści przynależących przykładając. (Tab.) Miarz/ albo Mistrzownik/ Rozdział 32.
MIstrzownik albo Miarz ma liście podobne naszemu/ albo wodnemu Barszczu jeno mniejsze na troję rozdzielone/ labrzysto wykrawnane/ około ząbkowane. Ciemno zielone/ kosmate i ostre/ a po ziemi się rozkładające. Kłącze według bujności ziemie/ na której roście/ podczas na wzwyż człowieka obwyszne/ podczas na dwa łokcia:
kilká dni porządnie/ piiąc go po kwinćie z ćiepłym winem/ w ktorymby to źiele było wárzone. (Tab. ) Rány y Sádzele.
Ránom y Sadzelom stárym bárzo vżyteczne/ wárzone/ y nim wymywáne. Tákże z wierzchu plastruiąc/ albo do inych máśći przynależących przykłádaiąc. (Tab.) Miarz/ álbo Mistrzownik/ Rozdział 32.
MIstrzownik álbo Miarz ma liśćie podobne nászemu/ álbo wodnemu Barsczu ieno mnieysze ná troię rozdzielone/ lábrzysto wykrawnáne/ około ząbkowáne. Ciemno zielone/ kosmáte y ostre/ á po źiemi sie roskłádáiące. Kłącze według buynośći źiemie/ ná ktorey rośćie/ podczás ná wzwysz człowieká obwyszne/ podczás ná dwá łokćiá:
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 113
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
go po kwincie z ciepłym winem/ w którymby to ziele było warzone. (Tab. ) Rany i Sadzele.
Ranom i Sadzelom starym barzo użyteczne/ warzone/ i nim wymywane. Także z wierzchu plastrując/ albo do innych maści przynależących przykładając. (Tab.) Miarz/ albo Mistrzownik/ Rozdział 32.
MIstrzownik albo Miarz ma liście podobne naszemu/ albo wodnemu Barszczu jeno mniejsze na troję rozdzielone/ labrzysto wykrawnane/ około ząbkowane. Ciemno zielone/ kosmate i ostre/ a po ziemi się rozkładające. Kłącze według bujności ziemie/ na której roście/ podczas na wzwyż człowieka obwyszne/ podczas na dwa łokcia: niekiedy mniejsze/ obie/
go po kwinćie z ćiepłym winem/ w ktorymby to źiele było wárzone. (Tab. ) Rány y Sádzele.
Ránom y Sadzelom stárym bárzo vżyteczne/ wárzone/ y nim wymywáne. Tákże z wierzchu plastruiąc/ albo do inych máśći przynależących przykłádaiąc. (Tab.) Miarz/ álbo Mistrzownik/ Rozdział 32.
MIstrzownik álbo Miarz ma liśćie podobne nászemu/ álbo wodnemu Barsczu ieno mnieysze ná troię rozdzielone/ lábrzysto wykrawnáne/ około ząbkowáne. Ciemno zielone/ kosmáte y ostre/ á po źiemi sie roskłádáiące. Kłącze według buynośći źiemie/ ná ktorey rośćie/ podczás ná wzwysz człowieká obwyszne/ podczás ná dwá łokćiá: niekiedy mnieysze/ obie/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 113
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ którym wilgotność flegmista i slamowatość ziębiącą odejmuje. Jadom i truciznom
Jadom i truciznom wszelakim zimnym/ Korzenie/ Nasienie/ Liście/ i Sok wielkim jest lekarstwem/ wywodząc je potem z moczem/ a to używany jakimkolwiek sposobem przez usta: też Sokiem ciało/ zwłaszcza żołądek i serce nacierać w takim przypadku dobrze. Skutki.
Mistrzownik tych jest skutków i mocy/ których Cytwar. Czasu morowego Powietrz.
Czasu morowego powietrza/ wielkim a doświadczonym jest lekarstwem/ do uwiarowania zarazy jadowitej. O czym niżej szerzej się będzie mówiło. Wilgotnościom flegmistym.
Wilgotności zbytnie w ciele/ a ile flegmiste swym używaniem trawi. Kaszlu.
Kaszlom z zimnej przyczyny służy. Płucom
/ ktorym wilgotność flágmista y slámowátość źiębiącą odeymuie. Iádom y trućiznom
Iádom y trućiznom wszelákim źimnym/ Korzenie/ Náśienie/ Liśćie/ y Sok wielkim iest lekárstwem/ wywodząc ie potem z moczem/ á to vżywány iákimkolwiek sposobem przez vstá: też Sokiem ćiáło/ zwłasczá żołądek y serce náćieráć w tákim przypadku dobrze. Skutki.
Mistrzownik tych iest skutkow y mocy/ ktorych Cytwar. Czásu morowego Powietrz.
Czásu morowego powietrza/ wielkim á doświadczonym iest lekárstwem/ do vwiárowánia zárázy iádowitey. O czym niżey szerzey sie będźie mowiło. Wilgotnośćiom flegmistym.
Wilgotnośći zbytnie w ćiele/ á ile flegmiste swym vżywániem trawi. Kászlu.
Kászlom z źimney przyczyny służy. Płucom
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 116
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Owa serdecznym dolegliwościom miałby służyć. Ale tego wszytkiego/ przy tych samych wiarę zostawuję: Rozsądek.
Niektórzy Nasienia tego Wodnego Barzcu/ albo Niedźwiedzej Lapy/ miasto Nasienia Laniego Czyśćcu używają/ ale nieprzystojnie. Też nieprzystonie/ którzy go Ródzieńcem własnym/ a Grekowie Acanthum mianują. Zle ci/ którzy Miarzem/ albo Mistrzownikiem być go rozumieją. jeszcze gorzej/ co go z naszym Polskim/ albo z Ruskim Barszczem mieszają/ i za jedno być rozumieją/ jako Fuchsius. Zapaliczka/ Rozdział 53.
ZApaliczka dwojaka/ wielka i mała/ obie jednym tylko Prętem z korzenia swego wyrastają. Te niczym są od siebie różne/ tylko wzrostem/ wielka
. Owa serdecznym dolegliwośćiom miałby służyć. Ale tego wszytkieg^o^/ przy tych sámych wiárę zostáwuię: Rozsądek.
Niektorzy Naśienia tego Wodnego Barzcu/ álbo Niedźwiedzey Lápy/ miásto Naśienia Lániego Czyścu vżywáią/ ále nieprzystoynie. Też nieprzystonie/ ktorzy go Rodźieńcem własnym/ á Grekowie Acanthum miánuią. Zle ći/ ktorzy Miarzem/ álbo Mistrzownikiem być go rozumieią. iescze gorzey/ co go z nászym Polskim/ álbo z Ruskim Bársczem mieszáią/ y zá iedno być rozumieią/ iáko Fuchsius. Zapáliczká/ Rozdział 53.
ZApalicżká dwoiáka/ wielka y máła/ obie iednym tylko Prętem z korzeniá swego wyrastáią. Te niczym są od śiebie rozne/ tylko wzrostem/ wielka
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 177
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
