Książęce/ Sala barzo Pańska kosztownie/ od Kobierczy drogich/ i kosztownych szpaler obita. Następuje/ potym do widzenia Książęcia stajnia. Lamontagnola, jest jedno niezmiernie wesołe miejsce/ od wielki liczby Jeleni i inszego różnego rodzaju/ dzikiego zwierza. Możesz gdy żechcesz Ogród Książęcia widzieć/ który nazywają bel vedere, za Miastem położony/ Moszt przeszedszy/ z tąd prosty do Bononijej idzie gościniec/ tam obaczysz zbyt rozkoszny Ogród/ od ślicznych i wesołych drzew/ od różnego pięknego kwiecia/ zimie i lecie kwitnącego/ i fontann i kunsztownych wód ciekących/ od różnego drapicznego Ptastwa/ i zwierza dzikiego/ i budynków przytym wesołych. Tamże Czekausz/ tuż przy Pałacu
Xiążęce/ Salá bárzo Páńska kosztownie/ od Kobierczy drogich/ y kosztownych szpaler obitá. Nástępuie/ potym do widzenia Xiążęćiá stáyniá. Lamontagnola, iest iedno niezmiernie wesołe mieysce/ od wielki liczby Ieleni y inszego roznego rodzáiu/ dźikiego źwierzá. Możesz gdy żechcesz Ogrod Xiążęćiá widźieć/ ktory názywáią bel vedere, zá Miástem połozony/ Moszt przeszedszy/ z tąd prosty do Bononiiey idźie gośćiniec/ tám obaczysz zbyt roskoszny Ogrod/ od ślicznych y wesołych drzew/ od roznego pięknego kwiećia/ źimie y lećie kwitnącego/ y fontan y kunsztownych wod ćiekących/ od roznego drapicznego Ptástwá/ y źwierzá dźikie^o^/ y budynkow przytym wesołych. Támże Czekausz/ tuż przy Páłácu
Skrót tekstu: DelicWłos
Strona: 46
Tytuł:
Delicje ziemie włoskiej
Autor:
Anonim
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1665
Data wydania (nie wcześniej niż):
1665
Data wydania (nie później niż):
1665
nieprawie miałko utartego z pitym miodem/ który tak czyści/ jako Ciemierzyca biała. Może go też używać z wodką Bylicową/ jako i Ciemierzyce. (Fusch, Tab:)
Wchodzi też to korzenie do maści. Puchlinie
Potężnie z ciała puchlinę wywodzi/ trzy ćwierci łota prochu/ korzenia jego miałko utartego/ do sześci kwart Mosztu wsuwszy/ a w nowym garncu dobrze nakrywszy ciastem zalepić/ a przez dwa/ albo trzy Księżyce moczyć. Potym przez chędogą chustę przencedzić/ a poranu na czczo i na noc po kwaterce równej ciepło każdego dnia pić. Jeszcze to potężniej uczyni/ gdzie półtora kroć więcej Tatarskiego ziela do niego przyda. (Aben
niepráwie miáłko vtártego z pitym miodem/ ktory ták czyśći/ iáko Ciemierzycá biała. Może go też vżywáć z wodką Bylicową/ iáko y Ciemierzyce. (Fusch, Tab:)
Wchodźi też to korzenie do máści. Puchlinie
Potężnie z ćiáłá puchlinę wywodźi/ trzy czwierći łotá prochu/ korzenia iego miáłko vtártego/ do sześći kwart Mosztu wsuwszy/ á w nowym gárncu dobrze nákrywszy ćiástem zálepić/ á przez dwá/ álbo trzy Xiężyce moczyć. Potym przez chędogą chustę przẽcedźić/ á poránu na czczo y ná noc po kwaterce rowney ćiepło káżdego dniá pić. Iescze to potężniey vczyni/ gdźie połtorá kroć więcey Tátárskiego źiela do niego przyda. (Aben
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 45
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z ciężkością odchodzący pędzi. Pęcherz z zamuliska wychędaża. Także Nyrki. Kamień i Piasek z nich wywodzi moczem/ pijąc ją. Mózg i Żołądek/ zimne rozgrzewa/ a mdłe posila. Też toż może i czyni/ jucha z warzonego korzenia pita. Omankowe Wino. Vinum Enularum
Wino Omankowe rozmaicie bywa czynione: Jedni Moszt przewarzają/ i Omanowe korzenie suche/ w kęsy cienko pokrajawszy weń kładą/ i znowu tak długo warzą/ aż gorzkości pozbędzie. Drudzy tylko korzenie suche zawieszują w winie/ i odnawiają go po niektórym czasie. A co tego wina utoczą/ inym dolewają. Inni tylko to korzenie w Moszt kładą/ aż wykiśnieje dobrze
z ćięszkośćią odchodzący pędźi. Pęchyrz z zámuliská wychędaża. Tákże Nyrki. Kámień y Piasek z nich wywodźi moczem/ piiąc ią. Mozg y Zołądek/ źimne rozgrzewa/ á mdłe posila. Też toż może y czyni/ iuchá z wárzonego korzenia pita. Omankowe Wino. Vinum Enularum
Wino Omankowe rozmáićie bywa czynione: Iedni Moszt przewarzáią/ y Omanowe korzenie suche/ w kęsy ćienko pokraiawszy weń kłádą/ y znowu ták długo wárzą/ áż gorzkośći pozbędźie. Drudzy tylko korzenie suche záwieszuią w winie/ y odnawiáią go po niektorym czáśie. A co teg^o^ winá vtoczą/ inym dolewáią. Ini tylko to korzenie w Moszt kłádą/ áż wykiśnieie dobrze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 60
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
rozmaicie bywa czynione: Jedni Moszt przewarzają/ i Omanowe korzenie suche/ w kęsy cienko pokrajawszy weń kładą/ i znowu tak długo warzą/ aż gorzkości pozbędzie. Drudzy tylko korzenie suche zawieszują w winie/ i odnawiają go po niektórym czasie. A co tego wina utoczą/ inym dolewają. Inni tylko to korzenie w Moszt kładą/ aż wykiśnieje dobrze. Potym staczają/ i w onymże naczyniu pierwszym/ korzenie precz odrzuciwszy/ i szpont dobrze obwarowawszy chowają. Skutki tego wina. Głowie i Mózgu. Żyłom suchym.
Głowę i Mózg zimny rozgrzewa i posila/ pijąc.
Żyłom piętym albo suchym/ z zbytniej flegmy osłabiałym użyteczne.
rozmáićie bywa czynione: Iedni Moszt przewarzáią/ y Omanowe korzenie suche/ w kęsy ćienko pokraiawszy weń kłádą/ y znowu ták długo wárzą/ áż gorzkośći pozbędźie. Drudzy tylko korzenie suche záwieszuią w winie/ y odnawiáią go po niektorym czáśie. A co teg^o^ winá vtoczą/ inym dolewáią. Ini tylko to korzenie w Moszt kłádą/ áż wykiśnieie dobrze. Potym staczáią/ y w onymże naczyniu pierwszym/ korzenie precz odrzućiwszy/ y szpont dobrze obwarowawszy chowáią. Skutki tego winá. Głowie y Mozgu. Zyłom suchym.
Głowę y Mozg źimny rozgrzewa y pośila/ piiąc.
Zyłom piętym álbo suchym/ z zbytniey flágmy osłábiáłym vżyteczne.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 60
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
umywając. Ręce białe czyni.
Ręce także zgrubiałe i czarne/ ogorzałe/ czyni białe/ i miękkie/ nią umywane. Wzroku
Wzrok jasny i ostry czyni/ wymywając nią oczy/ podczas kroplę albo trzy puszczając w nie. Biedrzeńcowe Wino. Vinum Pipinnel:
Biedrzencowe Wino tym sposobem/ jako z Dzięgielu/ bywa czynione z Mosztem/ albo z młodym winem przewarzonym/ albo z nieprzewarzonym: jako się o tym częstokroć/ na wielu miejscach powiedziało. Skutki. morowemu powietrzu.
Czasu zimy/ gdzieby morowe powietrze moc miało/ a do tego powietrze pospolite/ i wilgotności przyrodzone znaczne zagnicie miało/ używać go dobrze Abowiem i tym którzy już go zachwycili
vmywáiąc. Ręce białe czyni.
Ręce tákże zgrubiáłe y czarne/ ogorzáłe/ czyni białe/ y miękkie/ nią vmywáne. Wzroku
Wzrok iásny y ostry czyni/ wymywáiąc nią oczy/ podczás kroplę álbo trzy pusczáiąc w nie. Biedrzeńcowe Wino. Vinum Pipinnel:
Biedrzencowe Wino tym sposobem/ iáko z Dźięgielu/ bywa czynione z Mosztem/ álbo z młodym winem przewárzonym/ álbo z nieprzewárzonym: iáko sie o tym częstokroć/ ná wielu mieyscách powiedźiáło. Skutki. morowemu powietrzu.
Czásu źimy/ gdźieby morowe powietrze moc miáło/ á do tego powietrze pospolite/ y wilgotnośći przyrodzone znáczne zágnićie miáło/ vżywáć go dobrze Abowiem y tym ktorzy iuż go záchwyćili
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
używają/ jest osobliwym ratunkiem.
Też chorobom wyższej pomienionym wnętrznym/ jest barzo potrzebne.
Dioszkorydes w księgach o winach/ nie z korzenia Biedrzencowego/ ale z jego nasienia każe to wino czynić/ biorąc nasienia świeżego Biedrzencowego prawie dojźrzałego/ miałko go utarszy/ i w węzeł zawiązawszy ośminaście łotów/ włożyć to w pułtrzecia garnca Mosztu świeżego. To wino po wykiśnieniu Chęć do jedzenia
Chęć do jedzenia utraconą przywodzi. Żołądkowi.
Żołądek do trawienia naprawia/ i boleści w nim układa.
Moczu ciężkiemu puszczaniu dobre. Drugi sposób tego wina czynienia Biedrzeńcowego.
Biorą korzenia Biedrzeńcowego suchego sześć łotów/ nasienia tegoż trzy łoty/ korzenia Omanowego/ Lubczykowego po łocie/
vżywáią/ iest osobliwym rátunkiem.
Też chorobom wysszey pomienionym wnętrznym/ iest bárzo potrzebne.
Dyoszkorides w kśięgách o winách/ nie z korzenia Biedrzencowego/ ále z iego nasienia każe to wino czynić/ biorąc naśienia świeżego Biedrzencowego práwie doyźrzáłego/ miáłko go vtárszy/ y w węzeł záwiązawszy ośminaśćie łotow/ włożyć to w pułtrzećiá gárncá Mosztu świeżego. To wino po wykiśnieniu Chęć do iedzenia
Chęć do iedzenia vtráconą przywodźi. Zołądkowi.
Zołądek do trawienia náprawia/ y bolesci w nim vkłada.
Moczu ćiężkiemu pusczániu dobre. Drugi sposób tego winá czynienia Biedrzeńcowego.
Biorą korzenia Biedrzeńcowego suchego sześć łotow/ nasienia tegoż trzy łoty/ korzenia Omanowego/ Lubsczykowego po łoćie/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
czymkolwiek inym. Wino z Dzięgielu.
Bywa wino z Dzięgielem przyprawione barzo użyteczne/ do wielu rozmaitych zimnych chorób. A to rozmaitym sposobem. 1.
Jedni biorą ośm łotów korzenia Dzięgielowego suchego/ drobno pokrajanego/ a z gruba przetłukszy/ w worku płóciennym zaszywają i z trzasczkami z Leszczyny/ do ośmi garncowej baryły kładą/ Mosztu dobrego na to nalawszy: a gdy wykiśnie dostatecznie/ w pół roka w inne naczynie staczają/ trzasczki one i z korzeniem precz odrzucając/ Baryłę wypłokując/ a znowu do niej onoż wino leją/ i do potrzeby chowają/ dobrze zaszpontowawszy. Do roku trwa. Dychawicznym.
Dychawicznym dobre. I tym którzy gwiżdżotchną/
czymkolwiek inym. Wino z Dźięgielu.
Bywa wino z Dźięgielem przypráwione bárzo vżyteczne/ do wielu rozmáitych źimnych chorob. A to rozmáitym sposobem. 1.
Iedni biorą ośm łotow korzeniá Dźięgielowego suchego/ drobno pokraiánego/ á z grubá przetłukszy/ w worku płoćiennym zászywáią y z trzasczkámi z Lesczyny/ do ośmi gárncowey báryły kłádą/ Mosztu dobrego ná to nálawszy: á gdy wykiśnie dostátecznie/ w poł roká w inne naczynie staczáią/ trzasczki one y z korzeniem precz odrzucáiąc/ Báryłę wypłokuiąc/ á znowu do niey onoż wino leią/ y do potrzeby chowáią/ dobrze zászpontowawszy. Do roku trwa. Dycháwicznym.
Dycháwicznym dobre. Y tym ktorzy gwiżdżotchną/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 95
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
macicy/ i gryzienie uśmierza/ i od tychże przypadków zachowuje.
Także tym wszystkim chorobom/ wyższej pomienionym/ którym sam korzeń służy/ wino to jest lekarstwem. 2.
Inni zaś biorą tegoż korzenia według upodobania/ jako chcą mieć wino Dzięgielowe mocne/ abo słabe/ wiele abo mało. I warząc go w Moszcie do wywrzenia trzeciej części/ ustawnie szymują: a gdy samo przez się przestygnie/ nazajutrz przez sukno gęste przecedzają/ i do baryły leją/ przylawszy do tego tyle troje albo czworo Mosztu słodkiego/ a gdy wykiśnie/ zaszpuntują/ a co utoczą do potrzeby/ tyle innym dolewają. Do roku w swej mocj może być chowane
máćicy/ y gryźienie vśmierza/ y od tychże przypadkow záchowuie.
Tákże tym wszystkim chorobom/ wysszey pomienionym/ ktorym sam korzeń służy/ wino to iest lekárstwem. 2.
Ini záś biorą tegoż korzeniá według vpodobánia/ iáko chcą mieć wino Dźięgielowe mocne/ ábo słábe/ wiele ábo máło. Y warząc go w Moszćie do wywrzenia trzećiey częśći/ vstáwnie szymuią: á gdy sámo przez śię przestygnie/ názáiutrz przez sukno gęste przecedzáią/ y do báryły leią/ przylawszy do tego tyle troie álbo czworo Mosztu słodkiego/ á gdy wykiśnie/ zászpuntuią/ á co vtocżą do potrzeby/ tyle innym dolewáią. Do roku w swej mocj może być chowáne
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 95
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zaś biorą tegoż korzenia według upodobania/ jako chcą mieć wino Dzięgielowe mocne/ abo słabe/ wiele abo mało. I warząc go w Moszcie do wywrzenia trzeciej części/ ustawnie szymują: a gdy samo przez się przestygnie/ nazajutrz przez sukno gęste przecedzają/ i do baryły leją/ przylawszy do tego tyle troje albo czworo Mosztu słodkiego/ a gdy wykiśnie/ zaszpuntują/ a co utoczą do potrzeby/ tyle innym dolewają. Do roku w swej mocj może być chowane 3.
Drudzy napełniwszy suchym korzenim Dzięgielowym worek/ do beczołki kładą z trzasczkami heblowanym Jasienowymi albo z Leszczyny: tak żeby w trzeciej części nie była pełna/ potym przewarzonym Mosztem dolewają/
záś biorą tegoż korzeniá według vpodobánia/ iáko chcą mieć wino Dźięgielowe mocne/ ábo słábe/ wiele ábo máło. Y warząc go w Moszćie do wywrzenia trzećiey częśći/ vstáwnie szymuią: á gdy sámo przez śię przestygnie/ názáiutrz przez sukno gęste przecedzáią/ y do báryły leią/ przylawszy do tego tyle troie álbo czworo Mosztu słodkiego/ á gdy wykiśnie/ zászpuntuią/ á co vtocżą do potrzeby/ tyle innym dolewáią. Do roku w swej mocj może być chowáne 3.
Drudzy nápełniwszy suchym korzenim Dźięgielowym worek/ do becżołki kłádą z trzasczkámi heblowánym Iáśienowymi álbo z Lesczyny: ták żeby w trzećiey częśći nie byłá pełna/ potym przewárzonym Mosztem dolewáią/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 95
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
albo czworo Mosztu słodkiego/ a gdy wykiśnie/ zaszpuntują/ a co utoczą do potrzeby/ tyle innym dolewają. Do roku w swej mocj może być chowane 3.
Drudzy napełniwszy suchym korzenim Dzięgielowym worek/ do beczołki kładą z trzasczkami heblowanym Jasienowymi albo z Leszczyny: tak żeby w trzeciej części nie była pełna/ potym przewarzonym Mosztem dolewają/ a gdy dobrze wykiśnie/ szputnują/ a co utoczą/ innym dolewają. 4. Przeciw morowemu powietrzu.
4. Hieronimus Tragus przeciwko morowemu powietrzu i wszelakim inym jadom każe wziąć świeżo suszonego korzenia Dzięgielowego łotów sześć/ Biedrzeńcu białego korzenia Mistrzowniku/ po półtora łota/ Kardusu abo Bernardynku dwa łoty/ korzenia Dyptanu białego
álbo czworo Mosztu słodkiego/ á gdy wykiśnie/ zászpuntuią/ á co vtocżą do potrzeby/ tyle innym dolewáią. Do roku w swej mocj może być chowáne 3.
Drudzy nápełniwszy suchym korzenim Dźięgielowym worek/ do becżołki kłádą z trzasczkámi heblowánym Iáśienowymi álbo z Lesczyny: ták żeby w trzećiey częśći nie byłá pełna/ potym przewárzonym Mosztem dolewáią/ á gdy dobrze wykiśnie/ szputnuią/ á co vtoczą/ innym dolewáią. 4. Przećiw morowemu powietrzu.
4. Hieronymus Tragus przećiwko morowemu powietrzu y wszelákim inym iádom każe wźiąć świeżo suszoneg^o^ korzeniá Dźięgieloweg^o^ łotow sześć/ Biedrzeńcu białeg^o^ korzeniá Mistrzowniku/ po połtorá łotá/ Kárdusu ábo Bernardynku dwá łoty/ korzeniá Dyptanu białego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 95
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
