Pierwszy punkt jest, Wiedzieć iż się zowie w multiplikacywy/ ta liczba na wierzchniej rydze Wielość, na drugiej Mnożyciel, a na trzeciej pod linią Produkt, jako tu widzisz 4 Wielość. 3 Mnożyciel. 12 Produkt. Drugi. Iż się zawsze zaczyna od prawej ręki/ jako Subtrakcja i Addycja/ jako kiedy będę chciał multiplikować 36 przez 2/ które napisawszy/ i pod nimi linią tak 36 2 mówię/ 2 razy 6 czynią 12/ (to jest 6 i drug 6 czynią 12) piszę tedy 2 same przez się pod linią/ a jednę w pamięci chowam/ jako i w Addycjej. Potym mówię tymiż na drugiej rydze 2
Pierwszy punkt iest, Wiedźieć iż się zowie w multiplikácywy/ tá liczbá ná wierzchniey rydze Wielość, ná drugiey Mnożyćiel, á ná trzećiey pod linią Produkt, iáko tu widźisz 4 Wielość. 3 Mnożyćiel. 12 Produkt. Drugi. Iż się záwsze záczyna od práwey ręki/ iáko Subtrakcya y Addicya/ iako kiedy będę chćiał multiplikowáć 36 przez 2/ ktore napisawszy/ y pod nimi linią ták 36 2 mowię/ 2 rázy 6 czynią 12/ (to iest 6 y drug 6 czynią 12) piszę tedy 2 sáme przez się pod linią/ á iednę w pámięći chowam/ iáko y w Addicyey. Potym mowię tymiż ná drugiey rydze 2
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 23
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
subtrakcji zostanie przydać do tego/ który to fortel nie tak dla potrzeby/ napisałem/ jako dla tego abyś się nie dziwował/ gdy to kto będzie czynił/ ty jednak/ gdy tabułę będziesz dobrze pamiętał/ nie będziesz tego fortelu potrzebował. Czwarty. Będzieli produkt we dwóch Numerach/ a jeszcze inne posty trzeba multiplikować/ tedy tak masz czynić jako i w Addycjej/ napisać jednę przez się/ a drugą co dziesięć waży w pamięci chować/ jako to
Piąty. A jeśli będzie więcej liczby niż jedna/ na rydze mnożyciela tak jako tu widzisz
Tedy masz tą napierwszą liczbą u mnożyciela/ tę rygę wszytkę wielości przemultiplikować/ jako cię
subtráktiey zostánie przydáć do tego/ ktory to fortel nie ták dla potrzeby/ nápisałem/ iáko dla tego ábyś się nie dźiwował/ gdy to kto będźie czynił/ ty iednák/ gdy tábułę będźiesz dobrze pámiętał/ nie będźiesz tego fortelu potrzebował. Czwarty. Będźieli produkt we dwuch Numerách/ á ieszcze inne posty trzebá multiplikowáć/ tedy ták masz czynić iáko y w Addicyey/ nápisać iednę przez się/ á drugą co dźieśięć waży w pámięći chowáć/ iáko to
Piąty. A ieśli będźie więcey liczby niż iedná/ ná rydze mnożyćielá ták iáko tu widźisz
Tedy masz tą napierwszą liczbą v mnożyćielá/ tę rygę wszytkę wielośći przemultiplikowáć/ iáko ćię
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 26
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
tego. Pomniej i to/ iż 1nie diuiduje/ a pomniąc te wszytkie punkta/ będziesz mógł diuizją uczynić/ przez którą probę multiplikacjej wynajdują/ bo uczyniwszy z mnożyciela dzielnika/ pokażeć na quotiencie takoważ wielość/ jako tu widzisz. o całej Liczbie.
Diuiziej zaś proba taka/ uczynić z dzielnika mnożyciela/ i multiplikować quotient/ po której multiplikacjej będziesz miał produkt w takichże Numerach jakie mnóstwa ryga w diuizjej miała/ jako tu widzisz ryga mnóstwa
Produkt
Dla Praktyki przerachuj te Egzempla. Pierwszy. Było na jednym posiedzeniu w kompanijej 8 person/ narachowano im co zasiądzieli/ 6 garncy wina Węgierskiego i pół garnca/ garniec po 80 gr
tego. Pomniey y to/ iż 1nie diuiduye/ á pomniąc te wszytkie punktá/ będźiesz mogł diuizyą vczynić/ przez ktorą probę multiplikácyey wynáyduią/ bo vczyniwszy z mnożyćielá dźielniká/ pokażeć ná quotienćie tákoważ wielość/ iáko tu widźisz. o cáłey Liczbie.
Diuiziey záś probá táka/ vczynić z dźielniká mnożyćielá/ y multiplikowáć quotient/ po ktorey multiplikácyey będźiesz miał produkt w tákichże Numerách iákie mnostwá rygá w diuizyey miałá/ iáko tu widźisz rygá mnostwá
Produkt
Dla Práktyki przeráchuy te Exemplá. Pierwszy. Było ná iednym pośiedzeniu w kompániey 8 person/ nárachowano im co záśiedźieli/ 6 gárncy winá Węgierskiego y puł gárncá/ gárniec po 80 gr
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 41
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
12 Część Druga o łamanej Liczbie. ROZDZIAŁ VI. O Multiplikacjej w łamanej Liczbie.
A. W tym sposobie trzeba pomnieć te cztery Punkta: Pierwszy, Iż także dwie Sorcie mają być/ gdy kto chcee multiplilkować w łamanej/ i jeżeli równe abo nierówne Namieniacze/ już nie potrzeba upatrować. Drugi, Kiedyć przyjdzie multiplikować/ tedy masz licznika przez licznika/ namieniacza przez namieniacza mnożyć/ a te co za produkty dadzą/ także je za łąmaną liczbę pisać naprzykład/ będziesz multiplikował 3/8 przez ¼ rzeczesz tedy tak/ 1 raz 3 czynią 3/ i napiszesz te 3 za licznika/ potym rzeczesz 4 razy 8/ są 32
12 Część Druga o łamáney Liczbie. ROZDZIAŁ VI. O Multiplikácyey w łamáney Liczbie.
A. W tym sposobie trzebá pomnieć te cztery Punktá: Pierwszy, Iż tákże dwie Sorćie máią bydź/ gdy kto chcee multiplilkowáć w łamáney/ y ieżeli rowne ábo nierowne Námięniácze/ iuż nie potrzebá vpátrowáć. Drugi, Kiedyć przyidźie multiplikowáć/ tedy masz liczniká przez liczniká/ námięniáczá przez námięniáczá mnożyć/ á te co zá produkty dádzą/ tákże ie zá łąmáną liczbę pisáć náprzykład/ będźiesz multiplikował 3/8 przez ¼ rzeczesz tedy ták/ 1 raz 3 czynią 3/ y nápiszesz te 3 zá liczniká/ potym rzeczesz 4 rázy 8/ są 32
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 67
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
/ tak ¼ 3/2 uczyni 3/32 Stąd możesz zrozumieć/ iż to multiplikacja nic innego w łamanej nie jest/ tylko jakomci już namienił w Rozdz: 2 punk[...] piątym/ wynaleźć od złamanej liczby złamaną/ bo jednoż to uczyni/ kiedy rzekę 3/8 od 4/5 jako też kiedy będę multiplikować 3/8 przez 4/5 o czym w tymże Rozdziale masz szerzej. Trzeci, A że przytrafia się iż złamaną liczbę trzeba przez całą multiplikować/ abo kazanoćby wynaleźć 3 abo 4 części całej rzeczy/ w tym razie proceder taki/ pod całą napisawszy linią/ napisać też 1/ naprzykład 1/8
/ ták ¼ 3/2 vczyni 3/32 Ztąd możesz zrozumieć/ iż to multiplikácya nic innego w łamáney nie iest/ tylko iákomći iuż námięnił w Rozdź: 2 punk[...] piątym/ wynáleść od złamáney liczby złamaną/ bo iednoż to vczyni/ kiedy rzekę 3/8 od 4/5 iáko też kiedy będę multiplikowáć 3/8 przeż 4/5 o czym w tymże Rozdźiale masz szerzey. Trzeći, A że przytráfia się iż złamáną liczbę trzebá przez cáłą multiplikowáć/ ábo kazanoćby wynaleść 3 ábo 4 częśći cáłey rzeczy/ w tym ráźie proceder táki/ pod cáłą nápisawszy linią/ nápisáć też 1/ náprzykład 1/8
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 67
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
Rozdz: 2 punk[...] piątym/ wynaleźć od złamanej liczby złamaną/ bo jednoż to uczyni/ kiedy rzekę 3/8 od 4/5 jako też kiedy będę multiplikować 3/8 przez 4/5 o czym w tymże Rozdziale masz szerzej. Trzeci, A że przytrafia się iż złamaną liczbę trzeba przez całą multiplikować/ abo kazanoćby wynaleźć 3 abo 4 części całej rzeczy/ w tym razie proceder taki/ pod całą napisawszy linią/ napisać też 1/ naprzykład 1/8 od 10 cach będzie tedy napisano tak 10/1 które sorty multiplikując tak 1 raz 10/ są 10/ potym 1 raz 8 czynią 8/ i
Rozdź: 2 punk[...] piątym/ wynáleść od złamáney liczby złamaną/ bo iednoż to vczyni/ kiedy rzekę 3/8 od 4/5 iáko też kiedy będę multiplikowáć 3/8 przeż 4/5 o czym w tymże Rozdźiale masz szerzey. Trzeći, A że przytráfia się iż złamáną liczbę trzebá przez cáłą multiplikowáć/ ábo kazanoćby wynaleść 3 ábo 4 częśći cáłey rzeczy/ w tym ráźie proceder táki/ pod cáłą nápisawszy linią/ nápisáć też 1/ náprzykład 1/8 od 10 cách będźie tedy nápisano ták 10/1 ktore sorty multiplikuiąc ták 1 raz 10/ są 10/ potym 1 raz 8 czynią 8/ y
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 68
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
trzeba diuidować 3/5 przez ¼ przekładam ja sortę tak 5/3 przez ¼ i multiplikuję jedno przez drugie/ co uczyni 5/12 Abo ich też na krzyż mnożyć/ bo jednoż uczyni. Trzeci. Przyjdzieli diuidować całemi łąmaną abo łąmanemi całą/ to masz pod całą 1 napisać/ i także przełożywszy multiplikować/ jako to 3 przez ¼ tak ¼ 3/5 co przełożywszy 4/1 3/1 czyni 12/1 całych/ bo przez jednę diuidując przychodzi 12/ która dzielić nie może. Czwarty. Jeśli zaś całe złamanemi/ na obudwu sortach będą/ tejd je trzeba przemienić według punktu trzeciego Rozdz: 2.
trzebá diuidowáć 3/5 przez ¼ przekłádam ia sortę ták 5/3 przez ¼ y multiplikuię iedno przez drugie/ co vczyni 5/12 Abo ich też ná krzyż mnożyć/ bo iednoż vczyni. Trzeći. Przyidźieli diuidowáć cáłemi łąmáną ábo łąmánemi cáłą/ to masz pod cáłą 1 nápisáć/ y tákże przełożywszy multiplikowáć/ iáko to 3 przez ¼ ták ¼ 3/5 co przełożywszy 4/1 3/1 czyni 12/1 cáłych/ bo przez iednę diuiduiąc przychodźi 12/ ktora dźielić nie może. Czwarty. Ieśli záś cáłe złamánemi/ ná obudwu sortách będą/ teyd ie trzebá przemienić według punktu trzećiego Rozdź: 2.
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 69
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
tu widzisz o łamanej Liczbie.
co uczyni tak 26/5 27/4 co przełożywszy 5/26 27/4 uczyni Część Druga
Piąty. A jeśli tylko same złamane/ będziesz diuidował z całemi/ które też mają przy sobie złamane/ tedy także i te według tegoż punktu masz przemienić/ i one przełożywszy multiplikować tak przez 5/6 te 3 5/8 5/6 i 29/8 przełożywszy 6/5 i 29/8 uczyni 174/40 Jest i w tym sposobie inny fortel diuidowania/ ale że nie tak łatwy/ i że też mniej potrzebny opuszczam go. A żem ci przyobiecał Noty charakterów/
tu widźisz o łamáney Liczbie.
co vczyni ták 26/5 27/4 co przełożywszy 5/26 27/4 vczyni Część Druga
Piąty. A ieśli tylko sáme złamáne/ będźiesz diuidował z cáłemi/ ktore też máią przy sobie złamáne/ tedy tákże y te według tegoż punktu masz przemięnić/ y one przełożywszy multiplikowáć ták przez 5/6 te 3 5/8 5/6 y 29/8 przełożywszy 6/5 y 29/8 vczyni 174/40 Iest y w tym sposobie inny fortel diuidowánia/ ále że nie ták łátwy/ y że też mniey potrzebny opuszczam go. A żem ći przyobiecał Noty chárákterow/
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 70
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
/ ale niech tak na miejscu zostaje/ boć tak wiele uczyni 1 raz 4/ jako kiedy same 4 przez się są/ którą potym diuiduj przez pierwszą/ jako tu
lb.
gr.
lb.
2
1
4
2 {2 zł.
Siódmy. Jeżeli 1 na trzeciej sorcie będzie/ którą także nie możesz multiplikować/ przetoż napisaną cenę/ to jest średnią sortę/ diuiduj prosto przez pierwszą sortę tak
4
20
1
4
{5 zł.
Dla Praktykitego punktu miej przykład. Za 6 godzin ubieżałem 8 mil/ wiele za jednę godzinę? Czyni mil 1 1/3 Wiele za 1 grosz dostanę/ kiedy za 16 gr
/ ále niech ták ná mieyscu zostáie/ boć ták wiele vczyni 1 raz 4/ iáko kiedy sáme 4 przez się są/ ktorą potym diuiduy przez pierwszą/ iáko tu
lb.
gr.
lb.
2
1
4
2 {2 zł.
Siodmy. Ieżeli 1 ná trzećiey sorćie będźie/ ktorą tákże nie możesz multiplikowáć/ przetoż nápisáną cenę/ to iest srzednią sortę/ diuiduy prosto przez pierwszą sortę ták
4
20
1
4
{5 zł.
Dla Práktykitego punktu miey przykłád. Za 6 godźin vbieżałem 8 mil/ wiele zá iednę godźinę? Czyni mil 1 1/3 Wiele zá 1 grosz dostánę/ kiedy zá 16 gr
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 81
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
3
5
4 5
20 3 Obie liczby w komórce przekreślone
{6 2/3
kiedy zaś na trzeciej sorcie Namieniacza położysz
3
1
4 5
20 3 Obie liczby w komórce przekreślone
{6 2/5
Trzeci. A jeśli jaka liczba będzie w posrzodku abo na trzeciej sorcie/ to ją przez tegoż Namieniacza multiplikować/ jako wyżej i tu widzisz Część Trzecia
3/5
6
4
5
będzie tak
3
30
4
poglejchowana.
Czwarty. Jeśli też na trzeciej sorcie tylko sama fractura/ to także zostawić licznika/ a Namieniacza na pierwszą sortę przełożyć/ jako tu 6__8__3/4 4/24__8__3 poglejchowana Z tych tedy trzech reguł/ mogł
3
5
4 5
20 3 Obie liczby w komórce przekreślone
{6 2/3
kiedy záś ná trzećiey sorćie Námieniaczá położysz
3
1
4 5
20 3 Obie liczby w komórce przekreślone
{6 2/5
Trzeći. A ieśli iáka liczbá będźie w posrzodku ábo ná trzećiey sorćie/ to ią przez tegoż Námieniáczá multiplikowáć/ iáko wyżey y tu widźisz Część Trzećia
3/5
6
4
5
będźie ták
3
30
4
pogleychowána.
Czwarty. Ieśli też ná trzećiey sorćie tylko sámá frácturá/ to tákże zostáwić liczniká/ á Námieniáczá ná pierwszą sortę przełożyć/ iáko tu 6__8__3/4 4/24__8__3 pogleychowána Z tych tedy trzech reguł/ mogł
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 92
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
