uważaj/ iż gdyby było więcej dni/ musiałby jedno po drugim zawsze 4 pisać/ Przetoż zabiegając dowcip ludzki takiej fatydze/ wynalazł ten sposób Multiplikacjej/ iż nie trzeba pisać tak wiele razów/ jako tu widzisz 4 bo tylko położywszy raz 4/ a te 3 dni 3 pod czterema/ i jedno przez drugie multiplikując uczyni toż/ co gdy i ten chłop rachował/ pisąc tak wiele razów. I.A jakoż się to multiplikuje? A. Pomnieć te 9 punkta/ bardzo łatwie. Pierwszy punkt jest, Wiedzieć iż się zowie w multiplikacywy/ ta liczba na wierzchniej rydze Wielość, na drugiej Mnożyciel, a na trzeciej pod
vważay/ iż gdyby było więcey dni/ muśiałby iedno po drugim záwsze 4 pisać/ Przetoż zábiegáiąc dowćip ludzki tákiey fátydze/ wynálazł ten sposob Multiplikácyey/ iż nie trzebá pisáć ták wiele rázow/ iáko tu widźisz 4 bo tylko położywszy raz 4/ á te 3 dni 3 pod czteremá/ y iedno przez drugie multiplikuiąc vczyni toż/ co gdy y ten chłop ráchował/ pisąc ták wiele rázow. I.A iákoż się to multiplikuie? A. Pomnieć te 9 punkta/ bárdzo łátwie. Pierwszy punkt iest, Wiedźieć iż się zowie w multiplikácywy/ tá liczbá ná wierzchniey rydze Wielość, ná drugiey Mnożyćiel, á ná trzećiey pod
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 23
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
, Trafia się częst/ iż też na wierzchniej rydze wielości będzie 0/ o czym masz wiedzieć/ iż się nie multiplikuje/ ale się tak prosto 0. pisze/ chyba jeżeli co zostało od pierwszej przed nią posty/ to na miejscu 0/ napisać tę liczbę/ która zostawała w pamięci/ na przykład:
To multiplikując przez 2 będzie tak/ 2 razy 6 uczynią 12/ więc 2/ piszę na produkt/ a 1 w pamięci chowam/ potym mówię: 2 razy 0/ jest 0/ a iż mi pozostała od pierwszej posty w pamięci 1/ tedy miasto 0 piszę 1/ jako w przykładzie widzisz. Siódmy. Bywa też
, Trafia się częst/ iż też ná wierzchniey rydze wielośći będźie 0/ o czym masz wiedźieć/ iż się nie multiplikuie/ ale się ták prosto 0. pisze/ chyba ieżeli co zostało od pierwszey przed nią posty/ to ná mieyscu 0/ nápisáć tę liczbę/ ktora zostáwáłá w pámięći/ ná przykład:
To multiplikuiąc przez 2 będźie ták/ 2 rázy 6 vczynią 12/ więc 2/ piszę ná produkt/ á 1 w pámięći chowam/ potym mowię: 2 rázy 0/ iest 0/ á iż mi pozostáłá od pierwszey posty w pámięći 1/ tedy miásto 0 piszę 1/ iáko w przykładźie widźisz. Siodmy. Bywá też
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 28
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
/ temi tedy subtrahując od 13/ zostanie 1/ i będzie już dla drugiego Numerus dzielnika mnóstwo/ bo luboć ten dzielnik będzie pod 0 której nie może dzielić/ ale iż Resta jest od pierwszej Posty/ tedy już będzie dzielił nie 0 ale 10. A w 10 mogę mieć 3 razy/ z któremi nazad multiplikując dzielnika 3/ uczynią 9/ zostanie tedy 9 od 10/ Resty 1/ tak tedy masz par 43/ i jedna nie parzysta. Część Pierwsza
Piąty. Trafili się/ iż w posrzodku rygi mnóstwa/ będzie mniejsza niż dzielnik/ wtedy masz tylko dzielnika napisawszy pod nią/ 0 na quotiencie pisać tak.
Szósty
/ temi tedy subtráhuiąc od 13/ zostánie 1/ y będźie iuż dla drugiego Numerus dźielniká mnostwo/ bo luboć ten dźielnik będźie pod 0 ktorey nie może dźielić/ ále iż Restá iest od pierwszey Posty/ tedy iuż będźie dźielił nie 0 ále 10. A w 10 mogę mieć 3 rázy/ z ktoremi nazad multiplikuiąc dźielniká 3/ vczynią 9/ zostánie tedy 9 od 10/ Resty 1/ ták tedy masz par 43/ y iedná nie parzysta. Część Pierwsza
Piąty. Tráfili się/ iż w posrzodku rygi mnostwá/ będźie mnieysza niż dźielnik/ wtedy masz tylko dźielniká nápisawszy pod nią/ 0 ná quotienćie pisáć ták.
Szosty
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 35
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
przez multiplikacją znajduje się (mówiąc 9 razy 9 uczyni 81) przetoż nie własny to jest quotient/ e musi być mniejszy/ tego stąd dochodzę/ iż gdzie na produkcie ma być mniejsza/ jest większa niż na rydze mnóstwa/ przetoż mażę te 9/ a piszę mniejszą 8/ i tak 8 razy 9 multiplikując/ znajduję 72/ które gdy subtrahuję od 80/ zostaje mi 8/ które napiszę tak na wierzchu
A jeśli zaś mniej wziąłeś tak uznasz/ gdy będzie po subtrakcjej zostawało tak wiele/ iż jeszcze dzielnikiem możesz raz wziąć jako tu w tym przykładzie.
Tu widzisz iż po subtrakcjej zostaje 10/ a dzielnik jest 9
przez multiplikácyą znáyduie się (mowiąc 9 rázy 9 vczyni 81) przetoż nie własny to iest quotient/ áe muśi bydź mnieyszy/ tego ztąd dochodzę/ iż gdźie ná produkćie ma bydź mnieyszá/ iest większa niż na rydze mnostwá/ przetoż máżę te 9/ á piszę mnieyszą 8/ y ták 8 rázy 9 multiplikuiąc/ znáyduię 72/ ktore gdy subtráhuię od 80/ zostáie mi 8/ ktore nápiszę ták ná wierzchu
A ieśli záś mniey wźiąłeś ták vznasz/ gdy będźie po subtrákcyey zostawáło ták wiele/ iż ieszcze dźielnikiem możesz raz wźiąć iáko tu w tym przykłádźie.
Tu widźisz iż po subtrákcyey zostáie 10/ á dźielnik iest 9
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 36
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
. Trzeci, Będzieli zaś przy całej liczbie złamana/ jako tu widzisz 12 4/3 25 ¼ a chcesz ją na złamaną przemienić/ jako tego będzie często potrzeba/ multiplikujże przez namieniacza/ który przy tej całej będzie/ tę całą liczbę/ do którego produktu przydaj potym licznika/ jako to 52 ¾/211 multiplikując przez 4 od całej liczby 2/ uczyni 8/ do której gdy przydam licznika 3/ a jednę w pamięci chowam/ potym multiplikuję 5 przez 4/ i uczynią 20/ a z tą co w pamięci 21/ tak tedy przerachowawszy/ piszę pod tym produktem tegoż Namieniacza 4/ i będę miał łamaną liczbę tak
. Trzeći, Będźieli záś przy cáłey liczbie złamána/ iáko tu widźisz 12 4/3 25 ¼ á chcesz ią ná złamáną przemienić/ iako tego będźie często potrzebá/ multiplikuyże przez námięniáczá/ ktory przy tey cáłey będźie/ tę cáłą liczbę/ do ktorego produktu przyday potym liczniká/ iáko to 52 ¾/211 multiplikuiąc przez 4 od cáłey liczby 2/ vczyni 8/ do ktorey gdy przydam liczniká 3/ á iednę w pámięći chowam/ potym multiplikuię 5 przez 4/ y vczynią 20/ á z tą co w pámięći 21/ ták tedy przeráchowawszy/ piszę pod tym produktem tegoż Námięniácza 4/ y będę miał łamáną liczbę ták
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 50
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
/ jako to 2/5 od ¾ a iż to jedym nazwiskiem/ abo w jednej Sorcie trzeba napisać/ przetoż tak sobie postąp/ multiplikuj jednę Sortę z drugą/ jako to 2/5 od ¾ mówiąc/ 2 razy 3 czynią 6/ i napisz ten produkt na trzeciej Sorcie także nad linią/ potym multiplikując 5 przez 4/ uczyni 20/ które także pod linią na trzeciej Sorcie napisz/ i będziesz miał tak/ 2/5 od ¾ uczyni 6/20 A żebyś to złamanie zrozumiał/ skąd się i jako bierze/ miej taki przykład: Było złotych 20/ które były podzielone na 4 części/ każda z
/ iáko to 2/5 od ¾ á iż to iedym názwiskiem/ ábo w iedney Sorćie trzebá nápisáć/ przetoż ták sobie postąp/ multiplikuy iednę Sortę z drugą/ iáko to 2/5 od ¾ mowiąc/ 2 rázy 3 czynią 6/ y nápisz ten produkt ná trzećiey Sorćie tákże nád linią/ potym multiplikuiąc 5 przez 4/ vczyni 20/ ktore tákże pod linią ná trzećiey Sorćie nápisz/ y będźiesz miał tak/ 2/5 od ¾ vczyni 6/20 A żebyś to złamánie zrozumiał/ zkąd się y iáko bierze/ miey táki przykład: Było złotych 20/ ktore były podźielone ná 4 częśći/ każda z
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 52
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
Rozdziale masz szerzej. Trzeci, A że przytrafia się iż złamaną liczbę trzeba przez całą multiplikować/ abo kazanoćby wynaleźć 3 abo 4 części całej rzeczy/ w tym razie proceder taki/ pod całą napisawszy linią/ napisać też 1/ naprzykład 1/8 od 10 cach będzie tedy napisano tak 10/1 które sorty multiplikując tak 1 raz 10/ są 10/ potym 1 raz 8 czynią 8/ i będzie tak 10/8 a przemieniona tak 1 ¼ Czwarty. A jeśli zaś przy całej będzie złamana/ to ją trzeba według punktu trzeciego Roźdź. 2. przemienić/ a potym jako to 2/3 23 1/3 co
Rozdźiale masz szerzey. Trzeći, A że przytráfia się iż złamáną liczbę trzebá przez cáłą multiplikowáć/ ábo kazanoćby wynaleść 3 ábo 4 częśći cáłey rzeczy/ w tym ráźie proceder táki/ pod cáłą nápisawszy linią/ nápisáć też 1/ náprzykład 1/8 od 10 cách będźie tedy nápisano ták 10/1 ktore sorty multiplikuiąc ták 1 raz 10/ są 10/ potym 1 raz 8 czynią 8/ y będźie ták 10/8 á przemięniona ták 1 ¼ Czwarty. A ieśli záś przy cáłey będźie złamána/ to ią trzebá według punktu trzećie^o^ Roźdź. 2. przemięnić/ á potym iáko to 2/3 23 1/3 co
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 68
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
A tę proporcią czwartej sorcie/ wynajdują Rachmistrze tak/ multiplikują średnią sortę z trzecią/ jako w pierwszym punkcie/ 3 przez 20/ abo 20 przez 3/ co uczyni 60/ który to produkt Quotą pierwszej sorty zawsze diuidują/ jako i tu w tym przykładzie Część Trzecia
funty
grosze
Funty
2
40
4
gr.
bo multiplikując 4 przez 40/ abo przez 4 uczyni 160/ a ten produkt diuidując przez 2/ to jest pierwszą sortę/ uczyni 80. Stąd tedy możesz wyrozumieć/ i pojąć co jest wynaleźć proporcią/ gdyż widzisz oczywiście jako się 40 mają przeciwko dwiema funtom tak 80 przeciwko czterem funtom. Piąty. Jeśli na pierwszej sorcie Quoty
A tę proporcią czwartey sorćie/ wynáyduią Ráchmistrze ták/ multiplikuią srzednią sortę z trzećią/ iáko w pierwszym punkćie/ 3 przez 20/ ábo 20 przez 3/ co vczyni 60/ ktory to produkt Quotą pierwszey sorty záwsze diuiduią/ iáko y tu w tym przykłádźie Część Trzećia
funty
grosze
Funty
2
40
4
gr.
bo multiplikuiąc 4 przez 40/ ábo przez 4 vczyni 160/ á ten produkt diuiduiąc przez 2/ to iest pierwszą sortę/ vczyni 80. Ztąd tedy możesz wyrozumieć/ y poiąć co iest wynáleść proporcią/ gdyż widźisz oczywiśćie iáko się 40 máią przećiwko dwiemá funtom ták 80 przećiwko czterem funtom. Piąty. Ieśli ná pierwszey sorćie Quoty
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 80
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
. Ósmy. Kiedy Kiedy zaś przydzie na pierwszej sorcie napisać złote z groszami/ abo kamienie z funtami/ a na creciej sorcie będą same grosze/ to też tej pierwszej sorty złote przemienić abo resoluować na grosze/ jako tu widzisz Część Trzecia
zł.
gr.
lb.
gr.
25
6
36
21
30/756
Multiplikując złote przez 30 gr/ ponieważ złoty tak wiele ma w sobie gr/ uczyni 750 gr/ a te 6 przydawszy które podle 20 zł. stoją/ czyni 756/ i będzie w regule tak 756__36__21 z którymi numerami postępując sobie wedle punktu czwartego/ to jest multiplikując 36 przez 21/ a potym ten produkt diuidować przez
. Osmy. Kiedy Kiedy záś przidźie ná pierwszey sorćie nápisać złote z groszámi/ ábo kámienie z funtámi/ á ná tzrećiey sorćie będą sáme grosze/ to też tey pierwszey sorty złote przemięnić ábo resoluowáć ná grosze/ iáko tu widźisz Część Trzećia
zł.
gr.
lb.
gr.
25
6
36
21
30/756
Multiplikuiąc złote przez 30 gr/ ponieważ złoty ták wiele ma w sobie gr/ vczyni 750 gr/ á te 6 przydawszy ktore podle 20 zł. stoią/ czyni 756/ y będźie w regule ták 756__36__21 z ktorymi numerámi postępuiąc sobie wedle punktu czwartego/ to iest multiplikuiąc 36 przez 21/ á potym ten produkt diuidowáć przez
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 82
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
.
gr.
25
6
36
21
30/756
Multiplikując złote przez 30 gr/ ponieważ złoty tak wiele ma w sobie gr/ uczyni 750 gr/ a te 6 przydawszy które podle 20 zł. stoją/ czyni 756/ i będzie w regule tak 756__36__21 z którymi numerami postępując sobie wedle punktu czwartego/ to jest multiplikując 36 przez 21/ a potym ten produkt diuidować przez 756/ uczyni czwartą sortę 1 funt Dziewiąty. Będąli na trzeciej sorcie złote/ a na pierwszej także złote i z groszami/ to bojedwie sorcie na grosze przemienić/ jako tu widzisz o Regule Detri w całej liczbie.
zł.
gr.
łb.
zł.
16
.
gr.
25
6
36
21
30/756
Multiplikuiąc złote przez 30 gr/ ponieważ złoty ták wiele ma w sobie gr/ vczyni 750 gr/ á te 6 przydawszy ktore podle 20 zł. stoią/ czyni 756/ y będźie w regule ták 756__36__21 z ktorymi numerámi postępuiąc sobie wedle punktu czwartego/ to iest multiplikuiąc 36 przez 21/ á potym ten produkt diuidowáć przez 756/ vczyni czwartą sortę 1 funt Dźiewiąty. Będąli ná trzećiey sorćie złote/ á ná pierwszey tákże złote y z groszámi/ to boiedwie sorćie ná grosze przemięnić/ iáko tu widźisz o Regule Detri w cáłey liczbie.
zł.
gr.
łb.
zł.
16
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 82
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
