znajduje/ kwiatu błękitnego/ i rozmaicie farbistego Ten liścia jest Mieczykowego z obu stron kraje ścienczone i zaostrzone mając/ jeno więtszego/ szerszego/ grubszego/ przez wszystek list stryfy cienkie mając/ jako laskowanie jakie. To zaraz się na wiosnę z ziemie gęsto/ jako i innych Kosaców liście puszcza/ Kłącze albo pręt gładki/ obły/ kolankowaty/ z którego przy wierzchu odnószki pochodzą/ z tych każdej zosobna kwiat brónatny w samym wierzchu pochyły rozkwita/ jedne od drugiego jednostajne położenie mając/ w śrzodku rozmaicie farbiste/ żółto/ zielono/ z blada białe/ szarłatno/ błękitno. Tak iż od tej rozmaitości farb/ którą do Tecze niejakokolwiek ma podobną
znáyduie/ kwiátu błękitnego/ y rozmáićie fárbistego Ten liścia iest Mieczykowego z obu stron kráie śćienczone y záostrzone máiąc/ ieno więtszego/ szerszego/ grubszego/ przez wszystek list stryfy ćienkie máiąc/ iáko laskowánie iákie. To záraz śie ná wiosnę z źiemie gęsto/ iáko y innych Kosacow liście puscza/ Kłącze álbo pręt głádki/ obły/ kolankowáty/ z którego przy wierzchu odnószki pochodzą/ z tych káżdey zosobná kwiát brónatny w sámym wierzchu pochyły rozkwita/ iedne od drugiego iednostáyne położenie máiąc/ w śrzodku rozmáićie fárbiste/ żółto/ źielono/ z bladá białe/ szárłatno/ błękitno. Ták iż od tey rozmáitośći farb/ ktorą do Tecze nieiákokolwiek ma podobną
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 2
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
korzenia jest długiego/ krzywego/ zdrzewiałego/ rumiennego: smaku cierpkiego i stwierdzającego. Liścia obdłużonego/ na szypułkach długich/ po piąci/ a niekiedy i po sześci/ z obu stron równo parą rozdzielenie pochodzącego/ około krajów drobno ząbkowanego: Kłącza na łokieć/ podczas na dwa zwysz/ za bujnością miejsca/ cienkiego/ obłego/ i rumiennego: wiele gałązek od siebie puszczając mszystych/ i miękko kosmatych: Na wierzchu kłącza miasto kwiecia/ wyrastają główki dzikawej albo ciemno rumiennej barwy/ łuskate/ pełno w sobie mając komorek/ albo dziurek: które się w Księżycu Czerwcu otwierają i zieją/ puszczając z siebie kwiateczki zielone/ drobniuchne/ mając w środku
korzeniá iest długiego/ krzywego/ zdrzewiáłego/ rumiennego: smáku cierpkiego y stwierdzáiącego. Liśćia obdłużonego/ ná szypułkách długich/ po piąći/ á niekiedy y po sześći/ z obu stron rowno parą rozdźielenie pochodzącego/ około kráiow drobno ząbkowánego: Kłącża ná łokieć/ podczás ná dwá zwysz/ zá buynośćią mieyscá/ ćienkiego/ obłego/ y rumiennego: wiele gáłązek od śiebie pusczáiąc mszystych/ y miękko kosmátych: Ná wierzchu kłącza miásto kwiećia/ wyrastáią głowki dźikáwey álbo ćiemno rumienney bárwy/ łuskáte/ pełno w sobie máiąc komorek/ álbo dźiurek: ktore sie w Xiężycu Czerwcu otwieráią y źieią/ pusczáiąc z śiebie kwiatecżki źielone/ drobniuchne/ máiąc w środku
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 80
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Trzyłokietny wzwyż/ rumienny/ wiele także odnóg/ jako pierwszy z siebie wydający/ na których się okołki sowite a szerokie pokazują/ na pozór barzo piękne i wdzięczne: Te kwiatkami żółtemi kwitną: Z których za czasem nasienie niemałe a cienkie bywa/ jako listeczki jakie/ podobne nasieniu Dzięgiela ogródnego/ jeno nie tak okrągłe i obłe. Księgi Pierwsze. Miejsce i Wybór.
W Ogrodziech bywa siany: lubi ziemię wyprawną i chłodną: Roście obficie w Norwej/ i na Pomorzu. Ale z tych wszystkich płonny jest naprzedniejszy/ i w skutkach silniejszy. Przyrodzenie.
KOrzeń/ który do lekarskiego używania przychodzi/ jest ostrokorzenny i pieprzny/ a do tego trochę
Trzyłokietny wzwysz/ rumienny/ wiele tákże odnog/ iáko pierwszy z śiebie wydáiący/ ná ktorych sie okołki sowite á szerokie pokázuią/ ná pozor bárzo piękne y wdźięcżne: Te kwiatkámi żołtemi kwitną: Z ktorych zá czásem naśienie niemáłe á ćienkie bywa/ iáko listeczki iákie/ podobne naśieniu Dźięgielá ogrodnego/ ieno nie ták okrągłe y obłe. Kśięgi Pierwsze. Mieysce y Wybor.
W Ogrodźiech bywa śiany: lubi źiemię wypráwną y chłodną: Rośćie obfićie w Norwey/ y ná Pomorzu. Ale z tych wszystkich płonny iest naprzednieyszy/ y w skutkách śilnieyszy. Przyrodzenie.
KOrzeń/ ktory do lekárskiego vżywánia przychodźi/ iest ostrokorzenny y pieprzny/ á do tego trochę
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 87
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
podługowate/ rozdzielne listeczki/ około ząbkowate: ale co na kłączu okrągłe jest/ przez których środek pręt przechodzi/ jak w Pępowniku baczymy/ ząbkowania żadnego około krajów nie mają. Pod tymisz listeczkami pręt kolankowaty/ mając na wierzchu oganiste okołki/ jako u Kopru Włoskiego/ z tych kwiatki białe wykwitają/ z których potym nasienie obłe i kończaste/ smaku ostrego/ i trochę gorzkiego. Tego rodzaju jest ziele drugie/ które Dzięgielem Włoskim albo Kreteńskim zowiemy/ że się w Krecie tylko znajduje. Tychże skutków których Przewłoka. Możemy go też Przewłoką Kreteńską nazwać/ bo tak że przez listeczki/ które ku wierzchowi ma/ kłącze przechodzi. Ale które od
podługowate/ rozdźielne listeczki/ około ząbkowáte: ále co ná kłączu okrągłe iest/ przez ktorych środek pręt przechodźi/ iák w Pępowniku baczymy/ ząbkowánia żadnego około kráiow nie máią. Pod tymisz listeczkámi pręt kolankowáty/ máiąc ná wierzchu ogániste okołki/ iáko v Kopru Włoskiego/ z tych kwiatki białe wykwitáią/ z ktorych potym naśienie obłe y kończáste/ smáku ostrego/ y trochę gorzkiego. Tego rodzáiu iest źiele drugie/ ktore Dźięgielem Włoskim álbo Kreteńskim zowiemy/ że sie w Krećie tylko znáyduie. Tychże skutkow ktorych Przewłoká. Możemy go też Przewłoką Kreteńską názwáć/ bo ták że przez listeczki/ ktore ku wierzchowi ma/ kłącze przechodźi. Ale ktore od
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 101
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Fraxinella. Fraxinus pumila Tragum. Polemonia. Weyß Dyptan. Escherwurtz. Liście.
TO ziele na pozór jest barzo piękne i wdzięczne. Liście tak ma do Jasienowego drzewa podobne/ ze od niektórych Jesieńcem/ albo Jesionką/ i małym a niskim Jesieniem bywa mianowane. Pręt na półtora łokcia/ podczas i na dwa wzwyż/ obły. Na wierzchu którego kwiecie ozdobne/ woniej przyjemnej i pornej/ ku Cytrynowemu podobnej/ białobronatne/ jako w prostym Slazu być baczemy/ albo zbłękitna białawe. Korzeń ma podczas jeden tylko/ podczas na kilkoro roździelony/ wzdłuż na piędź/ niekiedy dłuższy/ biały. We wnątrz drzeń cienki/ czerstwy/ barzo przykro i
Fraxinella. Fraxinus pumila Tragum. Polemonia. Weyß Dyptan. Escherwurtz. Liśćie.
TO źiele ná pozor iest bárzo piękne y wdźięczne. Liśćie ták ma do Jáśienowego drzewá podobne/ ze od niektorych Ieśieńcem/ álbo Ieśionką/ y máłym á niskim Ieśieniem bywa miánowáne. Pręt ná połtorá łokćiá/ podczás y ná dwá wzwysz/ obły. Ná wierzchu ktorego kwiećie ozdobne/ woniey przyiemney y porney/ ku Cytrynowemu podobney/ białobronatne/ iáko w prostym Slazu być baczemy/ álbo zbłękitná biáłáwe. Korzeń ma podczás ieden tylko/ podczás ná kilkoro roźdźielony/ wzdłusz ná piędź/ niekiedy dłuższy/ biały. We wnątrz drzeń ćienki/ czerstwy/ bárzo przykro y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 106
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Podagrycznik/ Rozdział 31.
POdagrycznik albo Kozia stopka/ jest korzonków drobnych białych/ i tam i sam w ziemi rozłożonych i rozpierzchłych: do tego prędko i barzo rozkrzewistych/ tak że w krótkim czasie po wszystkim się ogrodzie rozkrzewia/ a gdzie będzie raz wsądzony/ potym trudno go stamtąd wyplenić i pozbyć: Kłącza jest obłego/ we wnątrz czczego/ na łokieć wzwyż: Z tego rożdżki wyrastają inne/ równie jako w Dzięgielu/ w wierzchu okołki gęste/ na których kwiatki białe/ kłącze i z liściem tego ziela zapachu mocnego i przykrego/ jednak nie tak mocnego/ jako Dzięgiel/ smaku ostrego i gorzkiego. Pręt. Kłącze. Rózgi Miejsce
. Podágrycznik/ Rozdział 31.
POdágrycznik álbo Koźia stopká/ iest korzonkow drobnych białych/ y tám y sám w źiemi rozłożonych y rozpierzchłych: do tego prędko y bárzo roskrzewistych/ ták że w krotkim czáśie po wszystkim sie ogrodźie roskrzewia/ á gdźie będźie raz wsądzony/ potym trudno go stámtąd wyplenić y pozbydź: Kłącza iest obłego/ we wnątrz czcżego/ ná łokieć wzwysz: Z tego rożdżki wyrastaią ine/ rownie iáko w Dźięgielu/ w wierzchu okołki gęste/ ná ktorych kwiatki białe/ kłącze y z liśćiem tego źiela zapáchu mocnego y przykrego/ iednák nie ták mocnego/ iáko Dźięgiel/ smáku ostrego y gorzkiego. Pręt. Kłącze. Rozgi Mieysce
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: K3
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ prosty/ biały/ smagły/ a nie zbytnie miąższy/ jako u Situ. Listu długiego/ wąskiego/ jako u Wroniej nogi/ ciemnozielonego. To/ pierwszego roku w Kłącze nie wyrasta/ aż dopiero wtórego. Pięć albo sześć rózg z korzenia wypuszcza z wielą gałązek od nich pochodzących. Wzwyż na dwa łokcia/ Obłe/ we wnątrz czcze. V dołu drobnymi listkami okryte/ ku wierzchu więtszymi odziane/ mającym kształt Firlętki albo Fiołków białych/ tylko że dłuższe/ a zieloności ciemniejszej/ chropowate/ nie równe/ a jakoby fałdowane i pokurczone. Niektóre z nich Cynki mające/ właśnie jako na Wroniejnodze liściu. Kwiecia drobnego blado żółtego/ wiele
/ prosty/ biały/ smágły/ á nie zbytnie miąższy/ iáko v Situ. Listu długiego/ wąskiego/ iáko v Wroniey nogi/ ćiemnoźieloneg^o^. To/ pierwszego roku w Kłącze nie wyrasta/ áż dopiero wtorego. Pięć álbo sześć rozg z korzeniá wypuscza z wielą gáłązek od nich pochodzących. Wzwysz ná dwá łokćiá/ Obłe/ we wnątrz czcze. V dołu drobnymi listkámi okryte/ ku wierzchu więtszymi odziane/ máiącym kształt Firlętki álbo Fiołkow białych/ tylko że dłuższe/ á źielonośći ćiemnieyszey/ chropowáte/ nie rowne/ á iákoby fałdowáne y pokurczone. Niektore z nich Cynki máiące/ właśnie iáko ná Wronieynodze liśćiu. Kwiećia drobnego bládo żołtego/ wiele
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 123
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
gibki/ knodowaty/ pomarzczony/ i czarny. W starości swej/ przy wierzchu na wiele części rozdzielony/ które się potym w jeden ku środku zrastają. Liścia ma wiele/ Języczkom albo wąskiej Babce podobnego/ każdy zosobna z korzenia pochodzący/ ziobrowatego/ albo żyłowatego/ jeno węższego a miąższego. Rózg sitowych wiele/ obłych/ gładkich z miedzy liścia/ na łokieć wzwyż z korzenia wyrastających. W wierzchu tych główki okrągłe/ dziurek pełne/ jako w woszczynach/ w których kwiateczki zrumienna białe tkwią. Z tych potym nasienie w onychże komoreczkach barzo drobne/ a same główki na wierzchu pyrzasto wełniste. Nasienie/ jako i ziele wszystko/
gibki/ knodowáty/ pomarzczony/ y czarny. W stárośći swey/ przy wierzchu ná wiele częśći rozdźielony/ ktore sie potym w ieden ku środku zrastáią. Liśćia ma wiele/ Ięzyczkom álbo wąskiey Bábce podobnego/ káżdy zosobná z korzeniá pochodzący/ źiobrowáteg^o^/ álbo żyłowátego/ ieno węższeg^o^ á miąższe^o^. Rozg śitowych wiele/ obłych/ głádkich z miedzy liśćia/ ná łokieć wzwysz z korzeniá wyrastáiących. W wierzchu tych głowki okrągłe/ dźiurek pełne/ iáko w wosczynách/ w ktorych kwiateczki zrumienná białe tkwią. Z tych potym naśienie w onychże komoreczkách bárzo drobne/ á sáme głowki ná wierzchu pyrzásto wełniste. Naśienie/ iáko y źiele wszystko/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 128
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
dostał. Z tych ości środku/ Kłącze pochodzi/ jako w zielu Lakotnym/ gęsto kolankowate/ ale szczuplejsze/ niższe/ i kruchczejsze/ niżli Lakornego ziela. Pręt wewnątrz czczy/ gęsto gałęzisty. Liścia także gęstego/ jakoby strakowatego/ od członków swych stopek parami pochodzące/ równie niemal/ jako w Pietruszce/ miąższe/ obłe/ głęboko wykrawane: pachniące/ żółtawe: wierzchu gałązek okołki żółto blade. Nasienie zapachu mocnego/ smaku gorzkawego/ zwłaszcza w Czerwcu/ i w Lipcu. Korzeń Kłącze. Liście. Nasienie. Miejscje.
POspolicie w Lesiech/ w Borach i w Puszczach roście/ kędy wiele Jeleni: w której paszy barzo się kochają.
dostał. Z tych osći środku/ Kłącze pochodźi/ iáko w źielu Lákotnym/ gęsto kolankowáte/ ále sczupleysze/ niższe/ y kruchczeysze/ niżli Lákornego źiela. Pręt wewnatrz czczy/ gęsto gáłęźisty. Liśćia tákże gęstego/ iákoby strákowátego/ od członkow swych stopek parámi pochodzące/ rownie niemal/ iáko w Pietruszce/ miąższe/ obłe/ głęboko wykrawáne: pachniące/ żołtáwe: wierzchu gáłązek okołki żołto bláde. Naśienie zapáchu mocnego/ smáku gorzkáwego/ zwłasczá w Czerwcu/ y w Lipcu. Korzeń Kłącze. Liście. Naśienie. Mieyscye.
POspolićie w Leśiech/ w Borách y w Pusczách rośćie/ kędy wiele Ieleni: w ktorey paszy bárzo sie kocháią.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 135
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
JEleni Korzeń Kreteński/ Ziele jest krzakowate/ dwułokietne. Ten dwojaki jest: Wielki i mniejszy/ albo Samiec i Samica. Wielki Liścia jest do więtszego Biedrzeńcu podobnego/ po każdej stronie stopki cztery listeczki/ parą przeciwko sobie/ a na wierzchu jeden mając/ wszystkie podługowate/ przyostrzejszym/ a około ząbkowane. Pręt gałęzisty/ obły/ gładki. W wierzchu których okołki niemałe/ jako na Pietraszniku. Na tych/ po okwitnieniu/ Nasienie parą a parą/ okrągłe/ płaskie/ na kształt Rondele. Smaku ostrego i pachniącego. Korzenia niewielkiego/ cienkiego/ od tego ddnożki drobne. Pręt. Nasienie. Księgi Pierwsze. Korzeń. Liście.
Wtóry
IEleni Korzeń Kreteński/ Ziele iest krzakowáte/ dwułokietne. Ten dwoiáki iest: Wielki y mnieyszy/ álbo Sámiec y Sámicá. Wielki Liśćia iest do więtszego Biedrzeńcu podobnego/ po káżdey stronie stopki cztery listecżki/ parą przećiwko sobie/ á ná wierzchu ieden máiąc/ wszystkie podługowáte/ przyostrzeyszym/ á około ząbkowáne. Pręt gáłęźisty/ obły/ głádki. W wierzchu ktorych okołki niemáłe/ iáko ná Pietraszniku. Ná tych/ po okwitnieniu/ Naśienie parą á parą/ okrągłe/ płáskie/ ná kształt Rondele. Smáku ostrego y pachniącego. Korzeniá niewielkiego/ ćienkiego/ od tego ddnożki drobne. Pręt. Nasienie. Kśięgi Pierwsze. Korzeń. Liśćie.
Wtory
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 141
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
