/ chcą niektórzy żeby miało być Smirmum starożytnym Pisarzom/ które Dzięgielem Włoskim abo Arabskim zowiemy: Ale chociaż jedno do drugiego blisko kształtem przystępuje/ i w wielu skutkach są sobie podobne: jednak inszy jest Dzięgiel nasz tak ogródny/ jako polny inny Dzięgiel Włoski/ o którym zaraz mówić będziemy. Niektórzy rozumieją/ że jest własny Panak starych Ziołopisów/ dla podobieństwa Soku/ i zapachu: ale i ten nie jest. Archanielika/ Rozdział 23.
Archangelica Angelica Scandiaca. Nordtweisch vnd Pomerysch Angelik. Korzeń.
Czwarty rodzaj Dzięgielu Archangelica/ jakoby Arcydzięgiel/ że jest korzenia więtszego/ mięższejszego nad inne Dzięgiele/ i dłuższego z wielą odnóżek: wszakże nie tak gęsto
/ chcą niektorzy żeby miáło być Smirmum stárożytnym Pisárzom/ ktore Dźięgielem Włoskim ábo Arábskim zowiemy: Ale choćiasz iedno do drugiego blisko kształtem przystępuie/ y w wielu skutkách są sobie podobne: iednák inszy iest Dźięgiel nász ták ogrodny/ iáko polny iny Dźięgiel Włoski/ o ktorym záraz mowić będźiemy. Niektorzy rozumieią/ że iest własny Pának stárych Ziołopisow/ dla podobieństwá Soku/ y zapáchu: ále y ten nie iest. Archánieliká/ Rozdział 23.
Archangelica Angelica Scandiaca. Nordtweisch vnd Pomerysch Angelik. Korzeń.
Czwarty rodzay Dźięgielu Archangelica/ iákoby Arcydźięgiel/ że iest korzeniá więtszego/ mięższeyszego nád inne Dźięgiele/ y dłuższego z wielą odnożek: wszákże nie ták gęsto
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 98
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
jej/ dziesięć ziarn także go dawszy/ toż czyni. Kamieniu w nyrkach.
Kamień w Nyrkach krzy/ po trzy krople/ z Olejkiem i z wodką/ z tegoż ziela nasienia dystylowaną/ pijąc. Kłącze.
Kłącze tego ziela nie wysoko nad korzeniem wnętrznie zranione/ tym sposobem/ jako Korzeń Sosiku Herkulesowego/ albo Panaku/ pod pewną Konstelacyją/ i znakiem niebieskim/ Sok z siebie lipki/ i zapachu przykrego/ smaku gorzkiego/ wydaje/ który w podstawione naczynie zbierają. Ten Sok wychędożywszy/ naprzód bywa biały/ za czasem rumienny/ na kształt żywice zsychającej się: którego miasto Sagapenu/ chociaż od niego jest różny/ z Medyjej i
iey/ dźieśięć źiarn tákże go dawszy/ toż czyni. Kámieniu w nyrkách.
Kámień w Nyrkách krzy/ po trzy krople/ z Oleykiem y z wodką/ z tegoż źiela nasieniá dystyllowáną/ piiąc. Kłącze.
Kłącze tego źiela nie wysoko nád korzeniem wnętrznie zránione/ tym sposobem/ iáko Korzeń Sośiku Herkulesowego/ álbo Panaku/ pod pewną Konstellácyią/ y znákiem niebieskim/ Sok z śiebie lipki/ y zapáchu przykrego/ smáku gorzkiego/ wydáie/ ktory w podstáwione naczynie zbieráią. Ten Sok wychędożywszy/ naprzod bywa biały/ zá czásem rumienny/ ná kształt żywice zsycháiącey sie: ktorego miásto Ságápenu/ choćiaż od niego iest rozny/ z Medyiey y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 180
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
vel Heracleum. Panax Heracleoticum. Panax kraut. Panax wurtz. Heylwurtz. Księgi Pierwsze.
TO Ziele chocia w naszych stronach roście/ jednak dla odległości miejsc w których się kocha niewielom znajome: wszakoż dla rozmaitych i wielkich jego skutków/ chorobom niezliczonym/ rozmaite od nas nazwiska odnosi. Leczy wrzód Herkulesów/ Stosił Herkulesów/ Panak Herkulesów/ Herculia/ Hercula/ wszystkim sił/ wszystkim lek/ to jest/ wszystkim niemocam służące. Korzeń tego Źiela/ miernodługi/ mając odnóżek sześć albo siedm rozdzielnych/ miąższości małego palca/ i tam i sam w ziemi rozpierzchłe: sam Korzeń albo Macica/ od której mniejsze pochodzą/ na wielki palec wzmiąsz/ pomarzczony
vel Heracleum. Panax Heracleoticum. Panax kraut. Panax wurtz. Heylwurtz. Kśięgi Pierwsze.
TO Ziele choćia w nászych stronách rośćie/ iednák dla odległośći mieysc w ktorych sie kocha niewielom znáiome: wszákosz dla rozmáitych y wielkich iego skutkow/ chorobom niezliczonym/ rozmáite od nas názwiská odnośi. Leczy wrzod Herkulesow/ Stośił Herkulesow/ Pának Herkulesow/ Herculia/ Hercula/ wszystkim śił/ wszystkim lek/ to iest/ wszystkim niemocam służące. Korzeń tego Źiela/ miernodługi/ máiąc odnożek sześć álbo śiedm rozdźielnych/ miąższośći máłego pálcá/ y tám y sam w źiemi rozpierzchłe: sam Korzeń álbo Máćicá/ od ktorey mnieysze pochodzą/ ná wielki pálec wzmiąsz/ pomarzczony
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 226
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z sokiem kwiecia białej Bukwice/ którą pirwiasnką/ i kluczami Piotra świętego zowią/ zaczynić/ z tego Piguł natoczyć: z których przez trzeci dzień po kwincie używać/ zaraz po północy/ popijając ich trunkiem miodu dobrego. Item. Piguły Paraliżem naruszon: Kaduku.
Padającej niemocy jest wielkim i doświadczonym lekarstwem: wziąwszy soku korzenia Panaku Herkulesowego/ Spizglasu/ albo Antimonium nieprzyprawnego/ Bobrowych strojów/ Smoczej krwie: To co nasubtelniej utrzeć/ a z tego każdego dnia choremu po ćwierci łota dawać/ z konfektem kwiecia białej Bukwice/ albo z czym inym przynależącym. Mleku w ciele zsiadłemu.
Mleko zsiadłe w żołądku rozprawia: wziąwszy dwie części od kwinty/ tego
z sokiem kwiećia białey Bukwice/ ktorą pirwiasnką/ y kluczámi Piotrá świętego zowią/ záczynić/ z tego Piguł nátoczyć: z ktorych przez trzeći dźień po kwinćie vżywáć/ záraz po połnocy/ popiiáiąc ich trunkiem miodu dobrego. Item. Piguły Páráliżem náruszon: Káduku.
Padáiącej niemocy iest wielkim y doświádczonym lekárstwem: wźiąwszy soku korzeniá Pánáku Herkulesoweg^o^/ Spizglásu/ álbo Antimonium nieprzypráwnego/ Bobrowych stroiow/ Smoczey krwie: To co nasubtelniey vtrzeć/ á z tego káżdego dniá choremu po czwierći łotá dáwáć/ z konfektem kwiećia białey Bukwice/ álbo z czym inym przynależącym. Mleku w ćiele zśiádłemu.
Mleko zśiádłe w żołądku rozpráwia: wźiąwszy dwie częśći od kwinty/ teg^o^
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 229
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Także Zołzom.
Zołzom nabiegłym w garle/ i Zapalen: garła.
Zapaleniu garła/ Sok ten napoły z Dialtyją zmieszany/ a zwierzchu około szyje plastrowany. Artetice.
Artetyce/ to jest: boleniu i łamaniu w członkach/ z przyczyny flusów zimnych flegmistych/ jest ratunkiem wielkim/ warząc Nać i z kłączem tego Panaku/ a tą wodą często ciało co nacieplej omywając/ albo kąpiąc. Tak tej chorobie w ciele/ z miejsca na miejsce/ tułającej się/ będzie lekarstwem osobliwym/ i doświadczonym. Macicy zaduszonej.
Macicy broni zaduszenia/ i ku gorze wstąpienia/ Sok/ miasto maści jakiej/ na Barchanie rozmazany. Albo raczej w ciepłej
Tákże Zołzom.
Zołzom nábiegłym w gárle/ y Zápalen: gárłá.
Zápaleniu garłá/ Sok ten nápoły z Dyáltyią zmieszány/ á zwierzchu około szyie plastrowány. Artetice.
Artetyce/ to iest: boleniu y łamániu w członkách/ z przyczyny flusow źimnych flágmistych/ iest rátunkiem wielkim/ wárząc Náć y z kłączem tego Pánáku/ á tą wodą często ćiáło co naćiepley omywáiąc/ álbo kąpiąc. Ták tey chorobie w ćiele/ z mieyscá ná mieysce/ tułáiącey sie/ będźie lekárstwem osobliwym/ y doświádczonym. Máćicy záduszoney.
Máćicy broni záduszenia/ y ku gorze wstąpienia/ Sok/ miásto máśći iákiey/ ná Bárchánie rozmázány. Albo ráczey w ćiepłey
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 231
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Zaczym mądry/ dowcipny/ i uczony Lekarz/ może przystojnymi lekarstwy temu zabiegać snadnie. Wino ze wszystkiego Siłu. Vinum panacit:
Starzy lekarze mieli w używaniu to wino/ pośledniejszym/ jako samo ziele w nieznajomość przyszło/ tak wino w zaniedbanie. Dyscorydes także opisując skutki jego/ każe wziąć ze dwa łoty korzenia Panaku tego/ i namoczyć w piąci kwartach Mosztu/ że prawie dobrze wykiśnie. Potym go stoczyć/ a do potrzeby Lekarskiej niżej opisanej używać. Przepukł
Przepukłym. Kurczom/ i Pokrzywionym. Razom potłuczonym. Tchu niestawąjącym/ jeno z wyciągnieniem szyje. To bywa Gwiżdżotchniącym. Ślezieni zbytnie opuchłej. Żołądkowi nie trawiącemu. Kolice i gryzieniu
. Záczym mądry/ dowćipny/ y vczony Lekarz/ może przystoynymi lekárstwy temu zábiegáć snádnie. Wino ze wszystkiego Siłu. Vinum panacit:
Stárzy lekárze mieli w vżywániu to wino/ poślednieyszym/ iáko sámo źiele w nieznáiomość przyszło/ ták wino w zániedbánie. Discorides tákże opisuiąc skutki iego/ każe wźiąć ze dwá łoty korzeniá Pánaku teg^o^/ y námoczyć w piąći kwartách Mosztu/ że práwie dobrze wykiśnie. Potym go stoczyć/ á do potrzeby Lekárskiey niżey opisáney vżywáć. Przepukł
Przepukłym. Kurczom/ y Pokrzywionym. Rázom potłuczonym. Tchu niestawąiącym/ ieno z wyćiągnieniem szyie. To bywa Gwiżdżotchniącym. Sleźieni zbytnie opuchłey. Zołądkowi nie trawiącemu. Kolice y gryźieniu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 232
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
czynione: wziąć co nawyborniejszego Opoponaku półtrzecia łota/ a we dwa garnca Mosztu słodkiego wrzucić/ i dać wykisnąć/ a po dwu Księżycu stoczyć/ chować. To wino przerzeczonym chorobom jest barzo użyteczne/ zwłaszcza Ślezienie zamulonej/ i zatwardziałej. (Varygnana.) Ślezienie zamulon: Magisterium, albo wyciągnienie Istności.
Tym sposobem z Panaku istność bywa wyciągana/ jako z Mistrzowniku/ i z innych ziół/ która tymże niedostatkom/ którym sam Korzeń z zielem/ i ze wszystkimi okolicznościami swymi/ służy. Serdecznym niedostatkom
Serce mdłę barzo posila/ biorąc go porządnie trzydzieści dni/ po trzydzieści kropek/ bez przydania innych rzeczy. (Tur) Kordiacznym.
Kordiacznym
czynione: wźiąć co nawybornieyszego Opoponaku połtrzećiá łotá/ á we dwá gárncá Mosztu słodkiego wrzućić/ y dáć wykisnąć/ á po dwu Kśiężycu stoczyć/ chowáć. To wino przerzeczonym chorobom iest bárzo vżyteczne/ zwłasczá Sleźienie zámuloney/ y zátwárdźiáłey. (Varignana.) Sleźienie zámulon: Magisterium, álbo wyćiągnienie Istnośći.
Tym sposobem z Panaku istność bywa wyćiągána/ iáko z Mistrzowniku/ y z inych źioł/ ktora tymże niedostátkom/ ktorym sam Korzeń z źielem/ y ze wszystkimi okolicznośćiámi swymi/ służy. Serdecznym niedostátkom
Serce mdłę bárzo pośila/ biorąc go porządnie trzydźieśći dni/ po trzydźieśći kropek/ bez przydánia inych rzeczy. (Tur) Kordyácznym.
Kordyácznym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 232
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
noc/ kładąc się. A potym nic inego całą noc nie pijać. Toż też Wątrobie
Wątrobie/ i Płucom zamuleniu/ i zatwardziałości jest lekarstwem. Przeto Opuchłym. Kaszlącym. Dychawicznym/ jest ratunkiem wielkim/ pomienonym sposobem używając go. Płucom. Opuchłem Kaszlącem. Dychawicznym. Olej dystylowany z Wielosiłu/ albo z Panaku. Oleum distillar: Zielnik D. Symona Syrenniusa.
Z Opoponaku/ albo Soku Panaku Herkulesowego/ Alchimiskim sposobem bywa olej dystylowany/ który wielkich jest skutków tak przez usta używany jako z wierzchu nim maząc. Rozgrzewa zimne członki/ wilgotności rozprawuje/ i suptylne czyni. Też niema być sam szczególny używany/ jako i Armoniak
noc/ kłádąc sie. A potjm nic inego cáłą noc nie piiáć. Toż też Wątrobie
Wątrobie/ y Płucom zámuleniu/ y zátwárdźiáłośći iest lekárstwem. Przeto Opuchłym. Kászlącym. Dycháwicznym/ iest rátunkiem wielkim/ pomienonym sposobem vżywáiąc go. Płucom. Opuchłem Kászlącem. Djcháwicznym. Oley dystyllowány z Wielośiłu/ álbo z Pánaku. Oleum distillar: Zielnik D. Symoná Syrenniusá.
Z Opoponaku/ álbo Soku Pánáku Herkulesowego/ Alchimiskim sposobem bywa oley dystyllowány/ ktory wielkich iest skutkow ták przez vstá vżywány iáko z wierzchu nim máząc. Rozgrzewa źimne członki/ wilgotnośći rospráwuie/ y suptylne czyni. Też niema być sam sczegulny vżywány/ iáko y Armoniak
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 232
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
też Wątrobie
Wątrobie/ i Płucom zamuleniu/ i zatwardziałości jest lekarstwem. Przeto Opuchłym. Kaszlącym. Dychawicznym/ jest ratunkiem wielkim/ pomienonym sposobem używając go. Płucom. Opuchłem Kaszlącem. Dychawicznym. Olej dystylowany z Wielosiłu/ albo z Panaku. Oleum distillar: Zielnik D. Symona Syrenniusa.
Z Opoponaku/ albo Soku Panaku Herkulesowego/ Alchimiskim sposobem bywa olej dystylowany/ który wielkich jest skutków tak przez usta używany jako z wierzchu nim maząc. Rozgrzewa zimne członki/ wilgotności rozprawuje/ i suptylne czyni. Też niema być sam szczególny używany/ jako i Armoniak/ i inne dystylowane Oleje/ ale zawsze z winem/ albo z jaką wodką.
też Wątrobie
Wątrobie/ y Płucom zámuleniu/ y zátwárdźiáłośći iest lekárstwem. Przeto Opuchłym. Kászlącym. Dycháwicznym/ iest rátunkiem wielkim/ pomienonym sposobem vżywáiąc go. Płucom. Opuchłem Kászlącem. Djcháwicznym. Oley dystyllowány z Wielośiłu/ álbo z Pánaku. Oleum distillar: Zielnik D. Symoná Syrenniusá.
Z Opoponaku/ álbo Soku Pánáku Herkulesowego/ Alchimiskim sposobem bywa oley dystyllowány/ ktory wielkich iest skutkow ták przez vstá vżywány iáko z wierzchu nim máząc. Rozgrzewa źimne członki/ wilgotnośći rospráwuie/ y suptylne czyni. Też niema być sam sczegulny vżywány/ iáko y Armoniak/ y ine dystyllowáne Oleie/ ále záwsze z winem/ álbo z iáką wodką.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 233
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z trzeciej. A co z trzeciej się odejmie/ przedniejszy jest/ co ze wtórej/ ten średni/ a co z pierwszej kolby/ ten ostatni będzie/ a ten Fistułom złym i zagniłym/ jest barzo potrzebny i użyteczny/ które za trzy Miesiące doskonale goi. (Turn.) Sól z Nasienia Herkuliej/ albo Panaku.
Tym sposobem także z innych ziół bywa czyniona/ która jest użyteczna Księgi Pierwsze. Żyłom pietym.
Nerwom/ i żyłom suchym albo piętym/ od zamulenia z zimnych flusów/ wolnymi je czyniąc. Macicy.
Niesposobność Macice sprawuje do zatrzymania nasienia Męskiego/ zagrzewając jej oziębłość/ i wychędażając ją z szlamowatości plugawych i sprosnych
z trzećiey. A co z trzećiey sie odeymie/ przednieyszy iest/ co ze wtorey/ ten średni/ á co z pierwszey kolby/ ten ostátni będźie/ á ten Fistułom złym y zágniłym/ iest bárzo potrzebny y vżyteczny/ ktore zá trzy Mieśiące doskonále goi. (Turn.) Sol z Nasienia Herkuliey/ álbo Pánaku.
Tym sposobem tákże z inych źioł bywa czyniona/ ktora iest vżyteczna Kśięgi Pierwsze. Zyłom pietym.
Nerwom/ y żyłom suchym álbo piętym/ od zámulenia z źimnych flusow/ wolnymi ie czyniąc. Máćicy.
Niesposobność Máćice spráwuie do zátrzymánia naśienia Męskiego/ zágrzewáiąc iey oźiębłość/ y wychędażáiąc ią z szlámowátośći plugáwych y sprosnych
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 233
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
