że ich zszedł Augustus/ a ony pielą one włosy: i nic nie rzekł z razu. Potym w rozmowie przytoczył starość: i pytał córki swej/ coby wolała za laty/ czy siwą być czy łysą? Gdy ona rzekła: Ze wolałabych być siwą. Augustus rzekł: A na cóż dajesz tym Paniam wyrywać sobie włosy/ aby cię przed czasem uczyniły łysą. Zdawna się to trzyma Białychgłów/ że Białegłowy siwych włosów nie rady widzą: i zawsze młodemi aby się zdały/ usiłują: to dla czego/ łatwie zgadnąć. Księgi Wtóre
Gdy mu Francozowie darowali kosztowny łańcuch złoty: Dolabella szlachcic Rzymski barzo się on przymawiał:
że ich zszedł Augustus/ á ony pielą one włosy: y nic nie rzekł z rázu. Potym w rozmowie przytocżył stárość: y pytał corki swey/ coby woláłá zá láty/ cży śiwą być cży łysą? Gdy oná rzekłá: Ze woláłabych być śiwą. Augustus rzekł: A ná cosz dáiesz tym Pániam wyrywáć sobie włosy/ áby ćię przed cżásem vcżyniły łysą. Zdawná się to trzyma Białychgłow/ że Białegłowy śiwych włosow nie rády widzą: y záwsze młodemi áby się zdáły/ vśiłuią: to dla cżego/ łatwie zgadnąć. Kśięgi Wtore
Gdy mu Fráncozowie dárowáli kosztowny łáńcuch złoty: Dolábellá śláchćic Rzymski bárzo się on przymawiał:
Skrót tekstu: BudnyBPow
Strona: 91
Tytuł:
Krotkich a wezłowatych powieści [...] księgi IIII
Autor:
Bieniasz Budny
Drukarnia:
Piotr Blastus Kmita
Miejsce wydania:
Lubcz
Region:
ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Tematyka:
filozofia, historia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1614
Data wydania (nie wcześniej niż):
1614
Data wydania (nie później niż):
1614
Tyberiusa i Gaja Grachów/ w R. P. znacznych/ zabitych oglądała: na to tak powiedziała: I owszem zawsze za szczęśliwą siebie będę miała: żem Grachów tak ludzi w tym państwie zacnych urodziła Wszytka godność białejgłowy na tym należy: gdy abo dziatki rodzi i uczciwie one wychowuje: abo świątobliwością żywota jest innym Paniam na wzór. Lecz która ani dziatek rodzi/ ani świętobliwym żywotem innym świeci/ po takiej niewiem co na świecie. Krótkich powieści
Taż Kornelia matka onych sławnych Grachów/ gdy ją pytano/ w czymby się więcej kochała/ i coby sobie z tego dwojga za więtszą ozdobę miała: czy to/ że
Tyberiusá y Gáiá Gráchow/ w R. P. znácżnych/ zábitych oglądáłá: ná to ták powiedźiáłá: Y owszem záwsze zá szcżęśliwą śiebie będę miáłá: żem Gráchow ták ludźi w tym páństwie zacnych vrodźiła Wszytká godność białeygłowy ná tym należy: gdy ábo dźiatki rodźi y vcżćiwie one wychowuie: ábo świątobliwośćią żywotá iest innym Pániam ná wzor. Lecż ktora áni dźiatek rodźi/ áni świętobliwym żywotem innym świeći/ po tákiey niewiem co ná świećie. Krotkich powieśći
Táż Kornelia mátká onych sławnych Gráchow/ gdy ią pytano/ w cżymby się więcey kocháłá/ y coby sobie z tego dwoygá zá więtszą ozdobę miáłá: cży to/ że
Skrót tekstu: BudnyBPow
Strona: 150
Tytuł:
Krotkich a wezłowatych powieści [...] księgi IIII
Autor:
Bieniasz Budny
Drukarnia:
Piotr Blastus Kmita
Miejsce wydania:
Lubcz
Region:
ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Tematyka:
filozofia, historia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1614
Data wydania (nie wcześniej niż):
1614
Data wydania (nie później niż):
1614
na otwór łona plastrowany. Opuszeniu.
Opuszeniu/ pijąc go/ jest użyteczny. Plin: Zołzom
Zołzy. Gruczo;
Gruczoły. Wolom.
Wola i
Zatwardziałości stare odmiękcza/ i rozpędza plastr z niego/ a z miodu na nie przykładając. Zatwardziałości
Proch korzenia Fiołkowego dając z winem pić/ Płód martwy/ także łożysko pozostałe paniam po porodzeniu wywodzi. Wrzodom
Wrzody i rany smrodliwe zagniłe wychędaża/ przemywając ich często wodą/ tegoż korzenia warzonego. Także maścią z niego a z miodu uczyniona napełniając je. Albo inym maściam przymieszany. Eginet: Mesua. Kości okrywa
Kości z ciała obnażone/ i opadłe rychło zdrowym ciałem okrywa/ prochem je tego korzenia
ná otwor łoná plastrowány. Opuszeniu.
Opuszeniu/ piiąc go/ iest vżyteczny. Plin: Zołzom
Zołzy. Gruczo;
Gruczoły. Wolom.
Wola y
Zátwárdźiáłośći stáre odmiękcza/ y rospądza plastr z niego/ á z miodu ná nie przykłádáiąc. Zátwárdźiáłosći
Proch korzenia Fiołkowego dáiąc z winem pić/ Płod martwy/ tákże łożysko pozostáłe pániam po porodzeniu wywodzi. Wrzodom
Wrzody y rány smrodliwe zágniłe wychędaża/ przemywáiąc ich często wodą/ tegoż korzenia wárzonego. Tákże másćią z niego á z miodu vczyniona nápełniáiąc ie. Albo inym máśćiam przymieszány. Eginet: Mesua. Kośći okrywa
Kośći z ćiáłá obnażone/ y opádłe rychło zdrowym ćiáłem okrywa/ prochem ie tego korzenia
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
juchę pijąc: wszakoż bacznie ma być używany: Lecie z wodą ludziom młodym: w Zimie z winem Plat. Żołądku
Żołądek mdły/ i do trawienia gnuśny/ posila/ i sposobnym do powinności czyni/ tak nim naparzając/ jako z Koprem włoskim używając. Abowiem rozgrzewa/ i wnętrzności w nim rozpadza. Miesięcznej
Miesięcną chorobę Paniam wzbudza/ i wywodzi/ a to nietylko przez usta jakimkolwiek sposobem używany/ ale też nad warzonym korzeniu jego siedząc/ parę przez lijek wotwor łona puszczając. Od gadziny obrażonem
Od Gadziny jadowitej ukaszonym/ jakimkolwiek sposobem używany/ bądź zwierzchu plastrowany/ bądź trunkiem używany/ jest wielkim lekarstwem/ i przeto do Driakwie też
iuchę piiąc: wszákoż bácznie ma być vżywány: Lećie z wodą ludźiom młodym: w Zimie z winem Plat. Zołądku
Zołądek mdły/ y do trawienia gnuśny/ pośila/ y sposobnym do powinnośći czyni/ ták nim náparzáiąc/ iáko z Koprem włoskim vżywáiąc. Abowiem rozgrzewa/ y wnętrznośći w nim rospadza. Mieśięczney
Mieśięcną chorobę Pániam wzbudza/ y wywodźi/ á to nietylko przez vstá iákimkolwiek sposobem vżywány/ ále też nád wárzonym korzeniu iego śiedząc/ parę przez liiek wotwor łoná pusczáiąc. Od gádźiny obráżonem
Od Gádźiny iádowitey vkaszonym/ iákimkolwiek sposobem vżywány/ bądź zwierzchu plastrowány/ bądź trunkiem vżywány/ iest wielkim lekárstwem/ y przeto do Dryiakwie też
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i wątrobne przechędaża/ i zamulone otwiera. Kamień w nyrkach i w pęcherzu.
Kamień w Nyrkach/ w Pęcherzu/ leczy i wywodzi/ a cały Rok od tego wolne czyni. Miesięcznej.
Miesięczną chorobę Białogłowom nad przyrodzenie zatrzymaną wzbudza/ a nie swych czasów przychodzącą w swój tryb przywodzi. Pragnieniu nocnemu białogłowskiemu.
Pragnienie zbytnie Paniam Brzemiennym gdzieby ustawicznie w nocy bywał oddala/ tedy płat abo chustę/ w wódce Świniego mleczu maczać/ Soli tej w niej rozpuściwszy/ przykładać w nocy naprawy bok. Toż i W gwałtownych gorączkach toż czynić może/ a owszem w suchotnych. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Górącce suchotnej
Górączkę suchotną/ którą Grekowie
y wątrobne przechędaża/ y zámulone otwiera. Kámień w njrkách y w pęchyrzu.
Kámień w Nyrkách/ w Pęchyrzu/ leczy y wywodźi/ á cáły Rok od tego wolne czyni. Mieśięczney.
Mieśięczną chorobę Białogłowom nád przyrodzenie zátrzymáną wzbudza/ á nie swych czásow przychodzącą w swoj tryb przywodźi. Prágnieniu nocnemu białogłowskiemu.
Prágnienie zbytnie Pániam Brzemiennym gdźieby vstáwicznie w nocy bywał oddala/ tedy płát ábo chustę/ w wodce Swiniego mleczu maczáć/ Soli tey w niey rospuśćiwszy/ przykłádáć w nocy nápráwy bok. Toż y W gwałtownych gorączkách toż czynić może/ á owszem w suchotnych. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Gorącce suchotney
Gorączkę suchotną/ ktorą Grekowie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 77
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wodki Dzięgiel.
Wodka dwakroć lustrowana. Kolice.
Kolikę i żarcie w kiszkach uśmierza/ z zimnej przyczyny pijąc ją. Kaszlu.
Kaszlu zastrarzałemu z zimnych wilgotności w piersiach/ jest lekarstwem. Moczu kąpającemu.
Moczu ciężkiemu puszczaniu/ abo zawściągnionemu i kąpaniem odchodzącemu jest wielkim ratunkiem. Miesiecznej.
Miesięczną chorobę zastanowioną/ wzbudza i wywodzi Paniam. Macicy.
W Macicy boleści układa. Łożysko.
Łożysko pozostałe po porodzeniu wyrzuca. Położnicom
Także zaśniat z położnic wymiata/ i zachowywa je od niego. Od gryzawek.
Od gryzawek i morzyska wolen czyni Zębom bolejącym
Zębów bolenie układa/ w naczyniu nakrytym/ w ukropie co nagóręcej zagrzana/ i w uściech trzymana. Znaki
wodki Dźięgiel.
Wodká dwakroć lustrowána. Kolice.
Kolikę y żárćie w kiszkách vśmierza/ z źimney przyczyny piiąc ią. Kászlu.
Kászlu zástrárzáłemu z źimnych wilgotnośći w pierśiách/ iest lekárstwem. Moczu kąpáiącemu.
Moczu ciężkiemu pusczániu/ ábo záwściągnionemu y kąpániem odchodzącemu iest wielkim rátunkiem. Mieśieczney.
Mieśięczną chorobę zástánowioną/ wzbudza y wywodźi Pániam. Maćicy.
W Máćicy boleśći vkłáda. Łożysko.
Lożysko pozostáłe po porodzeniu wyrzuca. Położnicom
Tákże záśniat z położnic wymiáta/ y záchowywa ie od niego. Od gryzawek.
Od gryzawek y morzyská wolen czyni Zębom boleiącym
Zębow bolenie vkłáda/ w naczyniu nákrytym/ w vkropie co nagoręcey zágrzana/ y w vśćiech trzymána. Znáki
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 39
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
prawie przedniej dać trochę w usta trzymać i masztykować. Item.
Zimnicom korzeń w winie warzony/ a trunkiem przed przyszciem dany jest lekarstwem. Flegmie w pierś.
Flegmę gęstą/ lipką/ i klejowatą w piersiach rozprawuje/ rzedzi i z płuc wywodzi snadnie. Wątrobie
Wątrobę. Ślezienie
Ślezionę zamulone otwiera. Miesieczną wzbudza Paniom
Paniam czyszczenie Miesięczne zastanowione wzbudza. Łożysku.
Łożysko po porodzeniu sześć Niedzielnicom pozostałe wywodzi. Urokom i czarom.
Czary/ Uroki/ odpędza/ korzeń przy sobie albo na szyj noszony. (Fusch.)
Toż tym wszystkim chorobom służy/ którym i Dzięgiele/ jeno nie tak potężnie. Dzięgiel Arabski/ Rozdział 24. Kłącze
práwie przedniey dáć trochę w vstá trzymáć y másztykowáć. Item.
Zimnicom korzeń w winie wárzony/ á trunkiem przed przyszćiem dány iest lekárstwem. Flágmie w pierś.
Flágmę gęstą/ lipką/ y kliiowátą w pierśiách rospráwuie/ rzedźi y z płuc wywodźi snádnie. Wątrobie
Wątrobę. Sleźienie
Sleźionę zámulone otwiera. Mieśieczną wzbudza Paniom
Pániam czysczenie Mieśięczne zástánowione wzbudza. Lożysku.
Lożysko po porodzeniu sześć Niedźielnicom pozostáłe wywodźi. Vrokom y czárom.
Czáry/ Vroki/ odpądza/ korzeń przy sobie álbo ná szyi noszony. (Fusch.)
Toż tym wszystkim chorobom służy/ ktorym y Dźięgiele/ ieno nie ták potężnie. Dźięgiel Arabski/ Rozdźiał 24. Kłącze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 99
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ wysusza w trzecim stopniu/ zatwierdza/ zastanawia/ spaja/ i goi. Moc i Skutki. Glidwaser zastanawia.
Glidwaser potężnie w ranach zastanawia/ prochem jego zasypując/ albo też sok w nią lejąc. Czerwonce.
Czerwonej biegunce/ także wielkim jest lekarstwem/ Sok z niego wyżęty/ a trunkiem używany. Upławom
Upławy Paniam zawściąga/ soku albo prochu jego w trunku używając.
Toż też Krwią charkającym i plującym/ jest doświadczonym ratunkiem. Krwią charkani. Złote żyłki.
Złote zyłki/ które Hemorrhoidami mianują/ zbytnie otworzone i płynące zawściąga/ przerzeczonym sposobem używany. Toku krwie znosa
Krew zbytnie z nosa ciekącą. Także Tok wszelaki skądkolwiek zawściąga
/ wysusza w trzećim stopniu/ zátwierdza/ zástánawia/ spaia/ y goi. Moc y Skutki. Glidwaser zástánawia.
Glidwaser potężnie w ránách zástánawia/ prochem iego zásypuiąc/ álbo też sok w nię leiąc. Czerwonce.
Czerwoney biegunce/ tákże wielkim iest lekárstwem/ Sok z niego wyżęty/ á trunkiem vżywány. Vpłáwom
Vpłáwy Pániam záwśćiąga/ soku álbo prochu iego w trunku vżywáiąc.
Toż też Krwią charkáiącym y pluiącym/ iest doświadczonym rátunkiem. Krwią chárkáni. Złote żyłki.
Złote zyłki/ ktore Hemorrhoidámi miánuią/ zbytnie otworzone y płynące záwśćiąga/ przerzeczonym sposobem vżywány. Toku krwie znosá
Kreẃ zbytnie z nosá ćiekącą. Tákże Tok wszeláki skądkolwiek záwśćiąga
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 129
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przedniej Driakwie z kwintę albo z połtory przydać. Taż też Kolice.
Kolice i darciu w kiszkach/ wielkim jest lekarstwem/ na raz biorąc z łyżkę albo z sześć ciepło. Pęcherzu.
Pęcherz zamulony wychędaża. Nyrkom.
Nyrki zatkane otwiera. Moczu.
Mocz zatrzymany wywodzi. Macicy
Maciczne boleści uśmierza. Łożysku.
Łożysko Paniam po porodzeniu pozostałe wypędza/ także jej co nacieplej po sześci łyżek dając/ albo z żuwką używając. Dzieciom małym.
Dzieciom małym gryzienie w żywocie ukałda/ z łyżkę jej ciepło dając. Wino z Laniej broni polnej. Vinum.
Jako z innych/ tak i z tego ziela wino może być przyprawione do wiela potrzeb
przedniey Dryákwie z kwintę álbo z połtory przydáć. Táż też Kolice.
Kolice y dárciu w kiszkách/ wielkim iest lekárstwem/ ná raz biorąc z łyszkę álbo z sześć ćiepło. Pęchyrzu.
Pęchyrz zámulony wychędaża. Nyrkom.
Nyrki zátkáne otwiera. Moczu.
Mocz zátrzymány wywodźi. Máćicy
Máćiczne boleśći vśmierza. Łożysku.
Łożysko Pániam po porodzeniu pozostáłe wypądza/ tákże iey co naćiepley po sześći łyżek dáiąc/ álbo z żuwką vżywáiąc. Dźiećiom máłym.
Dźiećiom máłym gryźienie w żywoćie vkáłda/ z łyszkę iey ćiepło dáiąc. Wino z Laniey broni polney. Vinum.
Iáko z inych/ ták y z tego źiela wino może być przypráwione do wiela potrzeb
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 131
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z tegoż nasienia/ wziąwszy go miałko utartego sześć łotów/ maski Fengrekowej/ Słoneczniku/ po trzy łoty: Mirry łot/ Szafranu tłuczonego pół ćwierci łota. To wespół warzyć w białym winie/ przylawszy sześć łotów Rumienkowego olejku/ tak długo warząc/ aż zgęstnieje jako maść/ i tym co nacieplej plastrować. Miesięcznej.
Paniam chorobę Miesięczną/ nad przyrodzenie zahamowaną/ wzbudza i wywodzi/ Nasienie albo Korzeń w winie słodkim/ albo w małmazji warząc nawet w piwie albo w wodzie/ a po ośmi łyżek ciepło rano i na noc pijąc.
Toż czyni nad parą ciepłą siedząc/ a lejkiem w otwór ją łona puszczając. Także Macicy zaplugawionej i
z tegoż naśienia/ wźiąwszy go miáłko vtárte^o^ sześć łotow/ maski Fengrekowey/ Słoneczniku/ po trzy łoty: Mirrhy łot/ Száfránu tłuczonego poł czwierći łotá. To wespoł wárzyć w białym winie/ przylawszy sześć łotow Rumienkowego oleyku/ ták długo wárząc/ áż zgęstnieie iáko máść/ y tym co naćiepley plastrowáć. Mieśięczney.
Pániam chorobę Mieśięczną/ nád przyrodzenie záhámowáną/ wzbudza y wywodźi/ Naśienie álbo Korzeń w winie słodkim/ álbo w máłmázyey wárząc náwet w piwie álbo w wodźie/ á po ośmi łyżek ćiepło ráno y na noc piiąc.
Toż czyni nád párą ćiepłą śiedząc/ á liykiem w otwor ią łoná pusczáiąc. Tákże Máćicy záplugáwioney y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 140
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
