zaziębieniu u zawarciu/ barzo użyteczny/ kąpaniem naparzając ją. Także Pary w otwór łona puszczaniem i plastrowaniem. Miesięczną.
Miesięczną chorobę białogłowską zatrzymaną wzbudza i wywodzi/ przerzeczonym sposobem używany. (Gal:) Wrzodom plugawym/ i goić się nie chcącym.
Wrzody/ które dla zbytniej wilgotności goić się niechcą/ warzonego juchą przemywać dobrze/ a Prochem jego zasypować/ też do maści przymieszany osobliwie je wysusza i goi. Gnilcu i zawrzedziałości w uściech
Zawrzedziałości w uściech/ i Gnilec leczy/ płócząc je tą naprzód wodą/ w którejby był warzony/ a potym prochem jego zasypując wycierając. (Gal Eginera) A jako Damascenus pisze: z miodem
záźiębieniu u záwárćiu/ bárzo vżyteczny/ kąpániem náparzáiąc ią. Tákże Páry w otwor łoná pusczániem y plastrowániem. Mieśięczną.
Miesięczną chorobę białogłowską zátrzymáną wzbudza y wywodźi/ przerzeczonym sposobem vżywány. (Gal:) Wrzodom plugáwym/ y goić sie nie chcącym.
Wrzody/ ktore dla zbytniey wilgotności goić sie niechcą/ wárzonego iuchą przemywáć dobrze/ á Prochem ieg^o^ zásypowáć/ też do máśći przymieszány osobliwie ie wysusza y goi. Gnilcu y záwrzedziáłośći w vśćiech
Záwrzedźiáłośći w vściech/ y Gnilec leczy/ płócząc ie tą naprzod wodą/ w ktoreyby był wárzony/ á potym prochem ieg^o^ zásypuiąc wyćieráiąc. (Gal Eginera) A iáko Damascenus pisze: z miodem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 27
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
mdłości/ która z niesposobności i zaplugawienia ust żołądkowych pochodzi/ w wodzie zimnej roztarty/ i trunkiem używany. Zielnik D. Simona Syrenniusza. Mdłości serdeczne. Mózg posila.
Mózg mdły i zaziębiony rozgrzewa i posila swym zapachem. Także jego proch w nozdrza puszczając. Toż czyni/ do ługu go kładąc/ a głowę przemywać.
Do Rheubarbarum moczonego bywa trochę korzenia jego przydano/ dla więtszej potężności w skutkach jego. Dziegnie. Gnilcu
Dzięgnę i
Gnilec w uściech leczy/ jego prochem zasypując je. Macice do płodu sposabia/ zimną rozgrzewa/ vilgotną wysusza/ plugawą wychędaża.
Macice do płodu sposobną czyni/ zaziębioną rozgrzewając/ wilgotną wysuszając/ zaplugawioną wychędażając
mdłośći/ ktora z niesposobnośći y záplugáwienia vst żołądkowych pochodźi/ w wodźie źimney rostárty/ y trunkiem vżywány. Zielnik D. Simoná Syrenniuszá. Mdłośći serdeczne. Mozg posila.
Mozg mdły y záźiębiony rozgrzewa y pośila swym zapáchem. Tákże iego proch w nozdrzá pusczáiąc. Toż cżyni/ do ługu go kłádąc/ á głowę przemywáć.
Do Rheubarbarum moczonego bywa trochę korzenia ie^o^ przydano/ dla więtszey potężnośći w skutkách iego. Dźiegnie. Gnilcu
Dźięgnę y
Gnilec w vśćiech leczy/ ieg^o^ prochem zásypuiąc ie. Mácice do płodu sposabia/ źimną rozgrzewa/ vilgotną wysusza/ plugáwą wychędaża.
Máćice do płodu sposobną czyni/ záźiębioną rozgrzewáiąc/ wilgotną wysuszáiąc/ záplugáwioną wychędażáiąc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 32
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
gdzięby z zimna jaki niedostatek głowa cierzpiała. Jeszcze ług lepszy będzie/ gdzieby do tego przydał Szałwiej/ Majeranu/ Kopytniku/ Bukwice/ Rumienku/ po garści. Liścia Bobkowego/ Rozmarynu/ Lawendy po pół garści/ Rożej czerwonej/ Piołunu po dobrej szczypcie. To wszystko w ługu długo warzyć/ a tym często głowę przemywać. (Tabe:) Lub pożyteczny do głowj wilgotnej. Przepukłym.
Przepukłym jest lekarstwem/ swym plastrowaniem. (Iodoc Harchius.) Kaduku.
Padającej chorobie jest użyteczny/ trunkiem używany. (Iodoc Harchius.) Kaszlu zestarzałemu.
Kaszlu zastarzałemu z zimnych flusów jest lekarstwem/ pijąc go na czczo poranu w miedzie/
gdźięby z źimná iáki niedostátek głowá ćierzpiáłá. Iescze ług lepszy będźie/ gdźieby do tego przydał Szałwiey/ Máieranu/ Kopytniku/ Bukwice/ Rumienku/ po gárśći. Liśćia Bobkowego/ Rozmárinu/ Láwendy po poł gárśći/ Rożey czerwoney/ Piołunu po dobrey sczypćie. To wszystko w ługu długo wárzyć/ á tym często głowę przemywáć. (Tabe:) Lub pożyteczny do głowj wilgotney. Przepukłym.
Przepukłym iest lekárstwem/ swym plástrowániem. (Iodoc Harchius.) Káduku.
Pádáiącey chorobie iest vżyteczny/ trunkiem vżywány. (Iodoc Harchius.) Kászlu zestárzáłemu.
Kászlu zástárzáłemu z źimnjch flusow iest lekárstwem/ piiąc go ná czczo poránu w miedźie/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 46
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
je nim i plastrując/ a to tak liściem/ jako korzeniem. (Galenus) Jadu w żyłach.
Jad z żył wyciąga/ korzeń Omanowy drobno usiekany/ a w winnym occie mocnym moczony/ a tym ciało w łaźni nacierać. Mózgu zbytnie zimnemu.
Mózg zbytnie zimny rozgrzewa/ korzeń jego warzyć/ i tym głowę przemywać. Nyrkom pęcherzowi.
W Nyrkach i
W Pęcherzu boleści układa i leczy/ Proch korzenia jego/ z Opichowym nasieniem/ z Sparagowym/ i z Koprem Włoskim/ a z wodą ciepłą pijąc. (Apul) Uszczknienym od Jaszczurki
Uszczknionym od Jaszczurki/ albo Lbieńca: Także od wężów mych/ z winem go dając/
ie nim y plástruiąc/ á to ták liśćiem/ iáko korzeniem. (Galenus) Iádu w żyłách.
Iad z żył wyćiąga/ korzeń Omanowy drobno vśiekány/ á w winnym ocćie mocnym moczony/ á tym ćiáło w łáźni náćieráć. Mozgu zbytnie źimnemu.
Mozg zbytnie źimny rozgrzewa/ korzeń ieg^o^ wárzyć/ y tym głowę przemywáć. Nyrkom pęchyrzowi.
W Nyrkách y
W Pęchyrzu boleśći vkłáda y leczy/ Proch korzenia iego/ z Opichowym naśieniem/ z Spárágowym/ y z Koprem Włoskim/ á z wodą ćiepłą piiąc. (Apul) Vszczknienym od Iászczurki
Vsczknionym od Iásczurki/ álbo Lbieńcá: Tákże od wężow mych/ z winem go dáiąc/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 60
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Kancer na członkach wstydliwych/ obojej płci leczy: wziąć liścia Biedrzeńcowego dwie części/ Języków psich/ Rzepiku po części/ utłuc/ i sok wyżąć/ Flajtuchy w nim maczać/ i weń wpuszczać/ a utarte liście z wierzchu plastro- wać. Też tyż zioła w winie i w wodzie warząc/ dwakroć przez dzień tym przemywać. Księgi Pierwsze. Do głównych tan służy
Mamy wiedzieć/ że Biedrzeniec nie tylko jest lekarstwem osobliwym ranom świeżym/ maść z niego przerzeczonym sposobem czyniąc/ ale i ranom starym i sadzelom/ jakokolwiek zowiącym/ ze wszech najgorszym. Jednak ranom w głowie jest naosobliwszym/ także jako jeden zacny Chirurg świadczy/ by do mózgu samego
Káncer ná członkách wstydliwych/ oboiey płći leczy: wźiąć liśćia Biedrzeńcowego dwie częśći/ Ięzykow pśich/ Rzepiku po częśći/ vtłuc/ y sok wyżąć/ Fláytuchy w nim maczáć/ y weń wpusczáć/ á vtárte liśćie z wierzchu plastro- wáć. Też tyż źiołá w winie y w wodźie wárząc/ dwákroć przez dźień tym przemywáć. Kśięgi Pierwsze. Do głownych tan służy
Mamy wiedźieć/ że Biedrzeniec nie tylko iest lekárstwem osobliwym ránom świeżym/ máść z niego przerzeczonym sposobem czyniąc/ ále y ránom stárym y sadzelom/ iákokolwiek zowiącym/ ze wszech naygorszym. Iednák ránom w głowie iest naosobliwszym/ tákże iáko ieden zacny Chirurg świádczy/ by do mozgu sámego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 71
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
leczy/ wodką prostą z Zanku ciepło i często płocząc.
Rany i dziury Francowatym w garle.
Rany i zawrzedziałości ust także leczy/ płokaniem swym i gargaryzowanim.
Rany/ albo kiłę/ na wstydliwych członkach/ także szyszki w siedzeniu/ często nią wymywając/ i Flajtuch obmaczawszy na nie kładąc.
Sadno koniowi także nią często przemywać/ i prochem Zanklu liścia zasypować/ goi. A w niedostatku wodki/ ziele warzyć Zanklowe/ i tą juchą wymywać. Wino z Zanklu.
Wziąć liścia i z korzeniem/ i włożjć w Baryłkę/ na to nalać mosztu/ i dać mu dobrze wykisnąć. Potym tego wina do obiadu/ i wieczerze rannym dawać/
leczy/ wodką prostą z Zánku ćiepło y często płocząc.
Rány y dźiury Fráncowátym w gárle.
Rány y záwrzedźiáłośći vst tákże leczy/ płokániem swym y gárgáryzowánim.
Rány/ álbo kiłę/ ná wstydliwych członkách/ tákże szyszki w śiedzeniu/ często nią wymywáiąc/ y Fláytuch obmaczawszy ná nie kłádąc.
Sádno koniowi tákże nią często przemywáć/ y prochem Zánklu liśćia zásypowáć/ goi. A w niedostátku wodki/ źiele wárzyć Zánklowe/ y tą iuchą wymywáć. Wino z Zánklu.
Wźiąć liśćia y z korzeniem/ y włożjć w Báryłkę/ ná to nálać mosztu/ y dáć mu dobrze wykisnąć. Potym tego winá do obiádu/ y wieczerze ránnym dawáć/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 250
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
To warzyć w kwarcie wody do połowice/ a przecedziwszy przydać Miodku Rożanego cztery łoty. Tym ciepło płokać/ trzymając długo w uściech. Parchy i inne strupy na głowie goi
Strupy złe abo parchy na głowie leczy. sokiem tego ziela świeżo zielonego/ nacierając często. Też samo ziele Rzepikowe w winie warzyć/ a tym głowę przemywać dobrze. Nietylko parchy/ ale i inne strupy z głowy spądza i leczy. Zapaleniu ust żołądkowych/
Zapaleniu ust żołądkowych jest ratunkiem na szyj go nosząc Bolącce na piersiach.
Wrzody na piersiach leczy z wieprzowym sadłem go tłukąc/ i plastrując. Piersiom spuchłym
Piersiom spuchym/ jest lekarstwem z solą/ a z oliwą go
To wárzyć w kwarćie wody do połowice/ á przecedźiwszy przydáć Miodku Rożánego cztery łoty. Tym ćiepło płokać/ trzymaiąc długo w vśćiech. Párchy y inne strupy ná głowie goi
Strupy złe ábo párchy ná głowie leczy. sokiem tego źiela świeżo źielonego/ náćieráiąc często. Też sámo źiele Rzepikowe w winie wárzyć/ á tym głowę przemywáć dobrze. Nietylko párchy/ ále y inne strupy z głowy spądza y leczy. Zápaleniu vst żołądkowych/
Zápaleniu vst żołądkowych iest rátunkiem ná sziy go nosząc Bolącce ná pierśiách.
Wrzody ná pierśiách leczy z wieprzowym sádłem go tłukąc/ y plastruiąc. Pierśiom zpuchłym
Pierśiom zpuchym/ iest lekárstwem z solą/ á z oliwą go
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 277
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ póki go koń nosi/ że nie przypadnie. Czwarte. Kurzenie.
Kurzą też konia często bobrowemi strojami/ zbiwszy z Rutą suchą i z Rozmarynem. Także i sam Rozmaryn/ dawając koniowi jeść z sianem zmieszawszy/ abo też z Lawendą i z Hyzopem/ wszytko to są rzeczy przednie. Mycie głowy.
Głowę ciepło przemywać z ziołami wzwyż pomienionemi/ uwarzywszy w ługu/ a po obmyciu i ususzeniu namazywać olejkiem kopru pospolitego ogródnego/ przeczyszczając też onę rzeczami wzwyż opisanemi o przeczyszczaniu głowy. Tranek.
Weźmi z czaszki głowy człowieczej prochu natartego łot jeden/ z czaszki osłowej spalonej prochu łoty dwa/ Piwoniej łoty cztery/ prochu z kopyta Losiego łot jeden
/ poki go koń nośi/ że nie przypádnie. Czwarte. Kurzenie.
Kurzą też koniá często bobrowemi stroiámi/ zbiwszy z Ruthą suchą y z Rozmárynem. Tákże y sam Rozmáryn/ dawáiąc koniowi ieść z śiánem zmieszawszy/ ábo też z Láwendą y z Hyzopem/ wszytko to są rzeczy przednie. Myćie głowy.
Głowę ćiepło przemywáć z źiołámi wzwysz pomienionemi/ vwárzywszy w ługu/ á po obmyćiu y vsuszeniu námázywáć oleykiem kopru pospolitego ogrodnego/ przeczyszczáiąc też onę rzeczámi wzwysz opisánemi o przeczyszczániu głowy. Tránek.
Weźmi z czászki głowy człowieczey prochu nátártego łot ieden/ z czászki osłowey spaloney prochu łoty dwá/ Piwoniey łoty cztery/ prochu z kopytá Lośiego łot ieden
Skrót tekstu: DorHip_II
Strona: Miv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_II
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
złemu obojgu zabieżeć łacno/ najtrudniej bywa postrzec. Abowiem takie wszelakie zęby/ abo piłką żelazną zetrzeć i zrównać potrzeba/ abo dłotkiem pościnać i ogłodzić. A jeśli będą jakie rany w języku/ tedy weźmi ziela/ które zową Krwawnik/ a po Łacinie Millefolium, z którego stłuczonego sok wycisnąwszy/ onym te rany napuszczać abo przemywać dwakroć na dzień/ a póki się nie zgoją/ nie dawać owsa ani jęczmienia koniowi jeść dla urażenia/ ale tylko otręby pszenne abo jęczmienne/ bo żytne są szkodliwe wnętrzności jego. O dychawicy i o kaszlu. Rozdział 13.
DYchawicę łacno poznać/ kiedy koń nad zwyczaj tchnie/ abo też w najmniejszej pracy tak się
złemu oboygu zábieżeć łácno/ naytrudniey bywa postrzedz. Abowiem tákie wszelákie zęby/ ábo piłką żelázną zetrzeć y zrownáć potrzebá/ ábo dłotkiem pośćináć y ogłodźić. A iesli będą iákie rány w ięzyku/ tedy weźmi źiela/ ktore zową Krwáwnik/ á po Láćinie Millefolium, z ktorego stłuczonego sok wyćisnąwszy/ onym te rány nápuszczáć ábo przemywáć dwákroć ná dźień/ á poki się nie zgoią/ nie dáwáć owsá áni ięczmieniá koniowi ieść dla vráżenia/ ále tylko otręby pszenne ábo ięczmienne/ bo żytne są szkodliwe wnętrznośći iego. O dycháwicy y o kászlu. Rozdział 13.
DYcháwicę łácno poznáć/ kiedy koń nád zwyczay tchnie/ ábo też w naymnieyszey pracy ták się
Skrót tekstu: DorHip_II
Strona: N
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_II
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
, Aloe, każdego pół łota/ maści Bobkowej łotów ośm/ śrebra żywego śliną człowieczą umorzonego drachmę 1. uczyń maść/ a we dwudziestu czterech godzinach namaż po razu w ciepłym abo w cichym miejscu/ iżeby się koń nie skrobał/ dawając mu mącznicę pić przez wszytek czas mazania/ a przed każdym namazaniem trzeba konia przemywać ługiem/ jako wyższej. Na Strupy.
Strupy nie tak się szerzą jako parchy/ przeto też mniej są zaraźliwe i łacniejsze do leczenia. Te masłem świeżym niepłokanym namazuj aby odmiękły/ warzże Rzepik w occie/ a tym one strupy zmywaj: abo dębnice wziąwszy od Garbarza/ abo też czerwonej farby skornej/ warz z
, Aloe, kożdego puł łotá/ máśći Bobkowey łotow ośm/ śrebrá żywego śliną człowieczą vmorzonego dráchmę 1. vczyń máść/ á we dwudźiestu czterech godźinách námaż po rázu w ćiepłym ábo w ćichym mieyscu/ iżeby się koń nie skrobał/ dawáiąc mu mącznicę pić przez wszytek czás mázánia/ á przed kożdym námázaniem trzebá koniá przemywáć ługiem/ iáko wyższey. Ná Strupy.
Strupy nie ták się szerzą iáko párchy/ przeto też mniey są záráźliwe y łácnieysze do leczenia. Te másłem świeżym niepłokánym námázuy áby odmiękły/ warzże Rzepik w ocćie/ á tym one strupy zmyway: ábo dębnice wźiąwszy od Gárbárzá/ ábo też czerwoney fárby skorney/ warz z
Skrót tekstu: DorHip_II
Strona: Pij
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_II
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
