toczy czarne brody,
I ujściem głośna Sawrań, gdzie ostatnie pole Ukrainne zasiadło Nowe Koniecpole, I Tykicz ochmatowski, i te Sine Wody, Gdzie swe przeprawy mają ordyńskie narody, I rybna Desna, i Sem, który w Baturynie Trzydzieści i siedm w jednym kół obraca młynie, I Suła, co łożysko swoje ma pod Rumnem, I Worskło, co graniczy z Moskwicinem dumnem I przez saletrne płynie hadziackie osady, I Psoł, co się przez trzcinne przedziera zawady, I Oreł bliższy Krymu z kodackim Samarem, Kołmak i Merło sławny obozem niestarem, Albo i Dniestr chocimską pamiętny rozprawą, I Prut cecorską wiecznie nam sromotny krwawą, Seret i Zbrucz,
toczy czarne brody,
I ujściem głośna Sawrań, gdzie ostatnie pole Ukrainne zasiadło Nowe Koniecpole, I Tykicz ochmatowski, i te Sine Wody, Gdzie swe przeprawy mają ordyńskie narody, I rybna Desna, i Sem, który w Baturynie Trzydzieści i siedm w jednym kół obraca młynie, I Suła, co łożysko swoje ma pod Rumnem, I Worskło, co graniczy z Moskwicinem dumnem I przez saletrne płynie hadziackie osady, I Psoł, co się przez trzcinne przedziera zawady, I Oreł bliższy Krymu z kodackim Samarem, Kołmak i Merło sławny obozem niestarem, Albo i Dniestr chocimską pamiętny rozprawą, I Prut cecorską wiecznie nam sromotny krwawą, Seret i Zbrucz,
Skrót tekstu: MorszAUtwKuk
Strona: 176
Tytuł:
Utwory zebrane
Autor:
Jan Andrzej Morsztyn
Miejsce wydania:
nieznane
Region:
nieznany
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1654
Data wydania (nie wcześniej niż):
1654
Data wydania (nie później niż):
1654
Tekst uwspółcześniony:
tak
Tytuł antologii:
Utwory zebrane
Redaktor wersji uwspółcześnionej:
Leszek Kukulski
Miejsce wydania wersji uwspółcześnionej:
Warszawa
Wydawca wersji uwspółcześnionej:
Państwowy Instytut Wydawniczy
Data wydania wersji uwspółcześnionej:
1971
lekwarz/ abo też morszelle z prochów/ cukru/ i z wodkami serdecznemi. Potrzecie gdy już brzemienna dziewiątego Księżyca dni kilka zarwie/ wszytkie ściszkające śrzodki/ tak zwierzchnie jako i do wnętrza ma opuścić/ jako są lekwarze i plastry/ a miasto tych wanny zażyje z ziół/ ślazu/ i z korzeniem wielkiego ślazu/ rumnu/ nostrzyku/ kopru prostego/ każdego po garzci/ lawendy pułtory garzci/ nasienia lnianego/ faenugraeci po dwu łotach w dostatku wodzie po pół godziny niech na każdy dzień siedzi/ a gdy ciało oschnie/ smarowania zażyje żywota od spodu do góry. Weź olejku migdałów słodkich/ białej liliej po trzy łoty/ sadła kokoszego łot
lekwarz/ ábo też morszelle z prochow/ cukru/ y z wodkámi serdecznemi. Potrzećie gdy iuż brzemienna dźiewiątego Kśiężycá dni kilká zárwie/ wszytkie śćiszkáiące śrzodki/ ták zwierzchnie iáko y do wnętrza ma opuśćić/ iáko są lekwarze y plastry/ á miásto tych wánny záżyie z źioł/ ślazu/ y z korzeniem wielkiego ślazu/ rumnu/ nostrzyku/ kopru prostego/ káżdego po garźći/ láwendy pułtory garzći/ náśienia lniánego/ faenugraeci po dwu łotách w dostátku wodźie po puł godźiny niech ná káżdy dźień śiedźi/ á gdy ćiáło oschnie/ smárowánia záżyie żywotá od spodu do gory. Weź oleyku migdałow słodkich/ białey liliey po trzy łoty/ sádłá kokoszego łot
Skrót tekstu: CiachPrzyp
Strona: I
Tytuł:
O przypadkach białychgłów brzemiennych
Autor:
Piotr Ciachowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki, traktaty
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1624
Data wydania (nie wcześniej niż):
1624
Data wydania (nie później niż):
1624
uskramia/ poranu i na noc/ wyższej pomienionym sposobem/ używany. Też w nim się kąpiąc/ albo parę w łono puszczając. Toż czyni Ciężkiemu puszczaniu moczu.
Rzezawicom dziecinnym/ z zatrzymania moczu/ albo z ciężkości odbywania któreby były/ jest wielkim a prędkim ratunkiem/ warząc go z Komonicą/ z Rumnem i z Pietruszką/ uwiercieć/ Oliwy przylać/ i tym łonko aż do samych moszenek ciepło okładać. Wątrobie i śledzionie.
Wątroby i
Śleziony zatwardziałość/ z zamulenia i z zatkania/ odmiękcza i otwiera/ z korzenia warzonego juchę pijąc: wszakoż bacznie ma być używany: Lecie z wodą ludziom młodym: w Zimie z winem
vskramia/ poránu y ná noc/ wyższey pomienionym sposobem/ vżywány. Też w nim sie kąpiąc/ álbo párę w łono pusczáiąc. Toż czyni Ciężkiemu pusczániu moczu.
Rzezáwicom dźiećinnym/ z zátrzymánia moczu/ álbo z ćięszkośći odbywánia ktoreby były/ iest wielkim á prędkim rátunkiem/ wárząc go z Komonicą/ z Rumnem y z Pietruszką/ vwierćieć/ Oliwy przylać/ y tym łonko áż do sámych moszenek ćiepło okładáć. Wątrobie y śleźienie.
Wątroby y
Sleźiony zátwárdźiáłość/ z zámulenia y z zátkánia/ odmiękcza y otwiera/ z korzenia wárzonego iuchę piiąc: wszákoż bácznie ma być vżywány: Lećie z wodą ludźiom młodym: w Zimie z winem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
we środku kwiatu każdego/ jako gałeczka złota: około maluchnymi listeczkami białymi obsadzona. Z tym nasienie w Lipcu doźrewające. Korzeń. Liście. Kłącze. Kwiecie
Drugie także korzenia długiego/ białego/ i tak miąższego/ smaku ostro korzennego/ usta rozpalającego. Liścia drobnego/ szczupłego/ głęboko wykrojonego/ albo rozdartego/ liściu psiego Rumnu barzo podobne: Z korzenia pięć/ albo sześć Rózg łokietnych pochodzi gałęzistych. Z tych każdy w wierzchu ma okołek/ z gęstych szypułek/ jako Kopr swojcki. Kwiecia białego/ drobnego/ pełny/ zapachu ostrego/ i smaku gorzkiego. Księgi Pierwsze. Miejsce/ i Czas kopania.
W Naszych krainach nie roście/ dla
we środku kwiátu káżdego/ iáko gałeczká złota: około máluchnymi listeczkámi białymi obsádzona. Z tym naśienie w Lipcu doźrewáiące. Korzeń. Liście. Kłącze. Kwiećie
Drugie tákże korzeniá długiego/ białego/ y ták miąższego/ smáku ostro korzennego/ vstá rospaláiącego. Liśćia drobnego/ scżupłego/ głęboko wykroionego/ álbo rozdártego/ liśćiu pśiego Rumnu bárzo podobne: Z korzeniá pięć/ álbo sześć Rozg łokietnych pochodźi gáłęźistych. Z tych káżdy w wierzchu ma okołek/ z gęstych szypułek/ iáko Kopr swoycki. Kwiećia białego/ drobnego/ pełny/ zapáchu ostrego/ y smáku gorzkiego. Kśięgi Pierwsze. Mieysce/ y Czás kopánia.
W Nászych kráinách nie rośćie/ dla
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 157
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i z korzeniem drobno posiekane/ a w occie winnym/ co namocniejszym i nakwaśniejszym warzone z tego parę im w nos puszczając. (Tabe.) MIesiecz: wzbudza.
Miesięczną chorobę Paniom wzbudza i wywodzi: wziąwszy tego ziela i z korzeniem ze trzy garści/ Bylice/ Slazu małego także z korzenim/ Slazu wysokiego/ Rumnu/ Sabiny/ kwiecia Lawendowego/ Marunki/ Rozmarynu/ kwiatu Bzowego/ po garści/ Kopytniku z korzeniem pół garści: nasienia Pietruszczanego/ Anyżowego/ Kopru włoskiego/ i Kopru ogródnego swojskiego/ nasienia Lnianego/ Fengrekowego/ przerażonych w Moździerzu/ po dwa łoty. To wszystko we Lnianym worku w niemałym przeszyć/ w ciekącej wodzie
y z korzeniem drobno pośiekáne/ á w ocćie winnym/ co namocnieyszym y nakwáśnieyszym wárzone z teg^o^ párę im w nos pusczáiąc. (Tabe.) MIeśiećz: wzbudza.
Mieśięczną chorobę Pániom wzbudza y wywodźi: wźiąwszy tego źiela y z korzeniem ze trzy gárśći/ Bylice/ Slazu máłeg^o^ tákże z korzenim/ Slazu wysokie^o^/ Rumnu/ Sábiny/ kwiećia Láwendowego/ Márunki/ Rozmárynu/ kwiátu Bzowego/ po gárści/ Kopytniku z korzeniem poł gárści: naśienia Pietrusczánego/ Anyżowego/ Kopru włoskiego/ y Kopru ogrodnego swoyskiego/ naśienia Lniánego/ Fengrekowego/ przeráżonych w Możdżerzu/ po dwá łoty. To wszystko we Lniánym worku w niemáłym przeszyć/ w ćiekącey wodźie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 174
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Item.
Zatwardziałej Ślezienie: wziąć Armoniaku/ Listeczków świeżej Ruty/ Kadzidła kramnego miałko utartego/ po równej części każdego. To wespół co nalepiej utłuc/ a octem zaczynić/ i miąsszym plastrowaniem na bok kłaść/ a tak długo nie odejmować/ aż zeschnie. Potym obmyć bok wodą napoły z octem/ w którejby Rumien i Komonica wrzała. Znowu plastr przerzeczony przyłożyć/ i do zeschnienia nosić. Potym też wodą pomienioną bok obmyć. I tak to długo czynić/ aż twardość zniknie. Ślezienie zastarzał.
Taż maść abo plastr uśmierza boleść Śleziony. Item.
Amoniak/ Pieprz tłuczony/ Kądzidło także miałko utarte/ po równej części octem winnym
Item.
Zátwárdźiáłey Sleźienie: wźiąć Armoniaku/ Listeczkow świeżey Ruty/ Kádźidłá kramnego miáłko vtártego/ po rowney częśći káżdego. To wespoł co nalepiey vtłuc/ á octem záczynić/ y miąsszym plastrowániem ná bok kłáść/ á ták długo nie odeymowáć/ áż zeschnie. Potym obmyć bok wodą nápoły z octem/ w ktoreyby Rumien y Komonicá wrzáłá. Znowu plastr przerzeczony przyłożyć/ y do zeschnienia nośić. Potym też wodą pomienioną bok obmyć. Y ták to długo czynić/ áż twárdosć zniknie. Sleźienie zástárzáł.
Táż máść ábo plastr vśmierza boleść Sleźiony. Item.
Ammoniak/ Pieprz tłuczony/ Kądźidło tákże miáłko vtarte/ po rowney częśći octem winnym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 220
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zimna nazbyt nie była/ w zimne zwłaszcza czasy/ przymieszać trochę mąki pszennej i miodu przaśnego/ aby się jedno zamąciła a osłodziła trochę/ tę dawać pić poranu i wieczor do wolej: ktemu jeśli zimno/ w łazience jakiej: jeśli zaś ciepło/ na słońcu wodą z mydłem go przemywając i z ługiem/ z rumnem/ z miętką/ z piołunkiem/ z bylicą/ abo z inemi pachniącemi ziółmi warzoną/ także nozdrza i jądra winem białym abo octem przemywając/ gdyż dziwnie lubi koń pachniące rzeczy. Wszakoż to też chwalę/ przed czasem przypuszczania w ciele będącego przepurgować przystojnym lekarstwem/ a barzo tłustego wierę i kilkakroć/ radząc rychlej na to
źimna názbyt nie byłá/ w źimne zwłaszczá czásy/ przymieszáć trochę mąki pszenney y miodu przásnego/ áby się iedno zámąćiłá á osłodźiłá trochę/ tę dáwáć pić poránu y wieczor do woley: ktemu iesli źimno/ w łáźience iákiey: iesli záś ćiepło/ ná słońcu wodą z mydłem go przemywáiąc y z ługiem/ z rumnem/ z miętką/ z piołunkiem/ z bylicą/ ábo z inemi pachniącemi źiołmi wárzoną/ tákże nozdrzá y iądrá winem białym ábo octem przemywáiąc/ gdyz dźiwnie lubi koń pachniące rzeczy. Wszákoż to też chwalę/ przed czásem przypuszczánia w ćiele będącego przepurgowáć przystoynym lekárstwem/ á bárzo tłustego wierę y kilkákroć/ rádząc rychley ná to
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Ciijv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
wzbudzenie wilgotności/ które z zażywania częstej miłości pochodzi/ wpada w członki nizne/ jako w nogi i w sławy wstępuje/ skąd bywa więc chromota nieuleczona. Abyś tedy onego od tego wystrzegł/ uczyń tak: odjąwszy już stadnika po rozprawie/ znowu podkować go kazać/ a nie mieszkając takie mu mycie nagotować: Weźmi rumnu garści cztery/ piołunku garści dwie/ głogowych różek garści dwie/ szczawiu garści trzy/ barszczu garści trzy/ mięty garści dwie/ ruty garści dwie. Te wszytkie zioła bądź więdłe bądź też świeże/ uwarzyć w ługu z połowicą octu/ a tym na miejscu ciepłym konia zmyć dobrze/ wymywszy pierwej brud z mydłem i z
wzbudzenie wilgotnośći/ ktore z záżywánia częstey miłośći pochodźi/ wpada w członki nizne/ iáko w nogi y w słáwy wstępuie/ skąd bywa więc chromotá nievleczona. Abyś tedy onego od tego wystrzegł/ vczyń ták: odiąwszy iuż stádniká po rospráwie/ znowu podkowáć go kázáć/ á nie mieszkáiąc tákie mu myćie nágotowáć: Weźmi rumnu gárśći cztery/ piołunku gárśći dwie/ głogowych różek gárśći dwie/ szczawiu gárśći trzy/ barszczu gárśći trzy/ mięty gárśći dwie/ ruty gárśći dwie. Te wszytkie źiołá bądź więdłe bądź też świeże/ vwárzyć w ługu z połowicą octu/ á tym ná mieyscu ćiepłym koniá zmyć dobrze/ wymywszy pierwey brud z mydłem y z
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Ciijv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
też świeże/ uwarzyć w ługu z połowicą octu/ a tym na miejscu ciepłym konia zmyć dobrze/ wymywszy pierwej brud z mydłem i z ciepłą wodą/ potym temi zioła/ począwszy od szyje głowę mijając aż do samych kopyt/ nie zapominając puzdra i jądrek. A jeślibyś nie mógł tych ziół dostać wszytkich/ weźmisz rumnu garści pięć/ piołunku garści trzy/ octu dobrego garniec/ ługu nie barzo mocnego garnców dwa/ hałunu funtów trzy: to wszytko warz długo aż trzecia część ubędzie/ czego jeślić nie stanie/ tąż miarą nawarz tak sieła/ ileć będzie dosyć do obmycia: tym tedy mocząc chustę abo wielką gębkę/ przeciwko sierści
też świeże/ vwárzyć w ługu z połowicą octu/ á tym ná mieyscu ćiepłym koniá zmyć dobrze/ wymywszy pierwey brud z mydłem y z ćiepłą wodą/ potym temi źioły/ począwszy od szyie głowę miiáiąc áż do sámych kopyt/ nie zapomináiąc puzdrá y iądrek. A ieslibyś nie mogł tych źioł dostáć wszytkich/ weźmisz rumnu gárśći pięć/ piołunku gárśći trzy/ octu dobrego gárniec/ ługu nie bárzo mocnego gárncow dwá/ háłunu funtow trzy: to wszytko warz długo áż trzećia część vbędźie/ czego ieslić nie sstánie/ tąż miárą náwarz ták śiełá/ ileć będźie dosyć do obmyćia: tym tedy mocząc chustę ábo wielką gębkę/ przećiwko śierśći
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Ciijv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
