na noc. Item.
Weźmi Biedrzeńcowego liścia pułtory garści/ Języczoków Babczanych abo Babki wąskiej po garści/ Tranku/ i Ćwikły czerwonej/ kwiecia i listeczków Panny Maryjej/ Dzwonków/ Wołowego języka/ Ziela kwiatu wątrobnego/ abo dziewięciorniku/ liścia Konwaliowego/ abo Lankowego/ Podeźrzału/ Powoju pachniącego/ abo koziego powoju/ Wrotycy/ Sadcu abo Siwcu/ który Eupatorium zowią/ Jaskółczego ziela albo Celidoniej/ Barnadyku/ Cardobenedyktu/ Tredowniku/ Kurzego ziela/ Pięciorniku wielkiego po garści. To wszystko co nadrobniej posiekawszy/ połowicę tego w konew Cynową albo w flaszę wsypać/ i nalać na to wina przedniego kwartę/ wody także wiele studziennej/ abo miasto wina/ piwa
ná noc. Item.
Weźmi Biedrzeńcowego liśćia pułtory gárśći/ Ięzyczokow Bábczánych ábo Babki wąskiey po gárśći/ Tránku/ y Cwikły czerwoney/ kwiećia y listeczków Pánny Máryiey/ Dzwonkow/ Wołowego ięzyká/ Ziela kwiátu wątrobnego/ ábo dźiewięćiorniku/ liśćia Conwáliowego/ ábo Lánkowego/ Podeźrzału/ Powoiu pachniącego/ ábo koźiego powoiu/ Wrotycy/ Sadcu ábo Siwcu/ ktory Eupatorium zowią/ Iáskołczego źiela álbo Celidoniey/ Bárnádyku/ Cardobenedyktu/ Tredowniku/ Kurzego źiela/ Pięćiorniku wielkiego po gárści. To wszystko co nadrobniey pośiekawszy/ połowicę tego w koneẃ Cynową álbo w flászę wsypáć/ y nálać ná to winá przedniego kwartę/ wody tákże wiele studźienney/ ábo miásto winá/ piwá
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 69
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Rzepiku/ rozmaite zioła każdy według swej fantazji i mniemania Eupatorium ukazował swym Aptekarzom. Także mało nie co Apteka miała swe Eupatorium. Jedni Palecznik o którymeśmy już zmiankę uczynili. Drudzy polną abo leśną szałwią. Trzeci/ Mikołajek za Rzepik pokazowali. Czwarci/ Chastane/ inni Pleśnik/ drudzy Rdest Rzepikiem chcieli mieć. niektórzy Sadziec. A ci miedzy innymi jakożkolwiek uchodzą/ gdyż Sadziec także za Eupatorium mamy/ i mianujemy Eupatorium Auicennae, a nie Greckie/ bo też jako i Rzepik ma moc zamulone żyły w wątrobie otwierania i wychędożenia/ co się zaraz z niżej o nim opisanego Rozdziału obaczy. Księgi Pierwsze. Sadzieć Z. Kunegundy trank/ Rozdział
Rzepiku/ rozmáite źiołá káżdy według swey fántázyey y mniemánia Eupatorium vkázował swym Aptekárzom. Tákże máło nie co Apteká miáłá swe Eupatorium. Iedni Pálecznik o ktorymesmy iuż zmiánkę vczynili. Drudzy polną ábo leśną szałwią. Trzeći/ Mikołáiek zá Rzepik pokázowáli. Czwarći/ Chastáne/ inni Pleśnik/ drudzy Rdest Rzepikiem chćieli mieć. niektorzy Sadźiec. A ći miedzy innymi iákożkolwiek vchodzą/ gdyż Sadźiec tákże zá Eupatorium mamy/ y miánuiemy Eupatorium Auicennae, á nie Greckie/ bo też iáko y Rzepik ma moc zámulone żyły w wątrobie otwieránia y wychędożenia/ co się záraz z niżey o nim opisánego Rozdźiału obaczy. Kśięgi Pierwsze. Sadźieć S. Kunegundy trank/ Rozdźiał
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 280
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Eupatorium ukazował swym Aptekarzom. Także mało nie co Apteka miała swe Eupatorium. Jedni Palecznik o którymeśmy już zmiankę uczynili. Drudzy polną abo leśną szałwią. Trzeci/ Mikołajek za Rzepik pokazowali. Czwarci/ Chastane/ inni Pleśnik/ drudzy Rdest Rzepikiem chcieli mieć. niektórzy Sadziec. A ci miedzy innymi jakożkolwiek uchodzą/ gdyż Sadziec także za Eupatorium mamy/ i mianujemy Eupatorium Auicennae, a nie Greckie/ bo też jako i Rzepik ma moc zamulone żyły w wątrobie otwierania i wychędożenia/ co się zaraz z niżej o nim opisanego Rozdziału obaczy. Księgi Pierwsze. Sadzieć Z. Kunegundy trank/ Rozdział 83.
Eupatorium Auicennae. Eupatorum Cana binum mas.
Eupatorium vkázował swym Aptekárzom. Tákże máło nie co Apteká miáłá swe Eupatorium. Iedni Pálecznik o ktorymesmy iuż zmiánkę vczynili. Drudzy polną ábo leśną szałwią. Trzeći/ Mikołáiek zá Rzepik pokázowáli. Czwarći/ Chastáne/ inni Pleśnik/ drudzy Rdest Rzepikiem chćieli mieć. niektorzy Sadźiec. A ći miedzy innymi iákożkolwiek vchodzą/ gdyż Sadźiec tákże zá Eupatorium mamy/ y miánuiemy Eupatorium Auicennae, á nie Greckie/ bo też iáko y Rzepik ma moc zámulone żyły w wątrobie otwieránia y wychędożenia/ co się záraz z niżey o nim opisánego Rozdźiału obaczy. Kśięgi Pierwsze. Sadźieć S. Kunegundy trank/ Rozdźiał 83.
Eupatorium Auicennae. Eupatorum Cana binum mas.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 280
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Rozdziału obaczy. Księgi Pierwsze. Sadzieć Z. Kunegundy trank/ Rozdział 83.
Eupatorium Auicennae. Eupatorum Cana binum mas. Eupator aquaticum. Herba Kunegundis. Origanum aquaticum. Trifolium Ceruinum. Consolida Ceruina. Eupatorium vulgaro, et adulterynumKünigunds kraut. Hirtzkletz. Wasserdost. Hirtzgüntzel. Hirtzwundtkraut. Hostenkraut. Altkraut.
DWój rodzaj Sadźcu znajdujemy/ które też Starcami i Z. Kunegundy Trankiem/ abo zielem mianujemy. Pierwszy samcem. Drugi samicą możem nazwać. Samiec korzenia długiego/ cienkiego włosienkowatego i gęstego/ w ziemi postronach i tam i sam rozpierchłego. Liścia długiego/ ciemno zielonego/ około kraju karbowanego/ liściu Konopnemu podobnego/ więtszego/ a trochę
Rozdźiału obaczy. Kśięgi Pierwsze. Sadźieć S. Kunegundy trank/ Rozdźiał 83.
Eupatorium Auicennae. Eupatorum Cana binum mas. Eupator aquaticum. Herba Kunegundis. Origanum aquaticum. Trifolium Ceruinum. Consolida Ceruina. Eupatorium vulgaro, et adulterinumKünigunds kraut. Hirtzkletz. Wasserdost. Hirtzgüntzel. Hirtzwundtkraut. Hostenkraut. Altkraut.
DWoy rodzay Sadźcu znáyduiemy/ ktore też Stárcámi y S. Kunegundy Tránkiem/ ábo źielem miánuiemy. Pierwszy sámcem. Drugi sámicą możem názwáć. Sámiec korzeniá długiego/ ćienkiego włośienkowatego y gęstego/ w źiemi postronách y tám y sám rozpierchłego. Liśćia długiego/ ćiemno źielonego/ około kráiu kárbowánego/ liśćiu Konopnemu podobnego/ więtszego/ á trochę
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 281
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Moc i skutki obojga. Wątrobie i dolegliwościom jej służy.
Sadzieć pierwszy/ który Eupatorium Auicennae, abo Eupatorium Canabinum Dioscordis mianujemy/ chorobom wszelakim wątrobnym jest osobliwym lekarstwem/ równie jako Rzepik z którym mało nie jednakich skutków jest/ jedno trochę ten mdlejszych. Przeto gdziebyśmy Rzepiku do potrzeb lekarskich mieć nie możemy/ Sadźcu na to miejsce pułtorą kroć/ abo i we dwój nasób możemy brać. Piersiom zaziębłym.
Piersi zaziębione rozgrzewa. Kaszlu zimnemu.
Kaszel z zimnych fluksów na płuca spadającym/ oddala. Wątrobie
Wątroby/ i Ślezionie
Śleziony zamulenie otwiera/ Mocz pędzi.
Mocz zatrzymany pędzi/ Miesięczną paniam wzbudza.
Miesięczną paniam zastanowioną nad przyrodzenie/
. Moc y skutki oboygá. Wątrobie y dolegliwośćiom iey służy.
Sadźieć pierwszy/ ktory Eupatorium Auicennae, ábo Eupatorium Canabinum Dioscordis miánuiemy/ chorobom wszelákim wątrobnym iest osobliwym lekárstwem/ rownie iáko Rzepik z ktorym máło nie iednákich skutkow iest/ iedno trochę ten mdleyszych. Przeto gdźiebysmy Rzepiku do potrzeb lekárskich mieć nie możemy/ Sádźcu ná to mieysce pułtorą kroć/ ábo y we dwoy nasob możemy brác. Pierśiom záźiębłym.
Pierśi záźiębione rozgrzewa. Kászlu źimnemu.
Kászel z źimnych fluxow ná płucá spadáiącym/ oddala. Wątrobie
Wątroby/ y Sleźionie
Sleźiony zámulenie otwiera/ Mocz pędźi.
Mocz zátrzymány pędźi/ Mieśięczną pániam wzbudza.
Mieśięczną pániam zástánowioną nád przyrodzenie/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 282
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
plastrując/ co dzień dwakroć to odnawiając. Wszelkim niedostatkom wątroby.
Wątroby bolenie/ owrzedziałość/ nabrzmienie/ zamulenie/ oziębłość/ trunek przerzeczony/ leczy. Ślezionie/
Tym sposobem śledziony podobne przypadki oddala/ warząc liście a pijąc. Trawieniu ciała.
Ciała trawieniu/ niszczeniu /i chudnieniu służy/ także go trunkiem używając. Sok Sadźców.
Tym wszystkiem przerzeczonym niedostatkom i doległościam/ sok sam tylko/ abo z cukrem/ każdego dnia po pięciu łotów ciepło/ rano i na noc pijąc/ jest potężniejszym ratunkiem. Glistom.
Czyrw w żywocie morzy i wywodzi sam szczególny sok bez cukru/ abo innych jakichkolwiek rzeczy przydania/ przez trzy abo cztery dni na czczo
plastruiąc/ co dźień dwakroć to odnawiáiąc. Wszelkim niedostátkom wątroby.
Wątroby bolenie/ owrzedźiáłość/ nábrzmienie/ zámulenie/ oźiębłość/ trunek przerzeczony/ leczy. Sleźionie/
Tym sposobem śleźiony podobne przypadki oddala/ wárząc liśćie á piiąc. Trawieniu ćiáłá.
Ciáłá trawieniu/ nisczeniu /y chudnieniu służy/ tákże go trunkiem vżywáiąc. Sok Sádźcow.
Tym wszystkiem przerzeczonym niedostátkom y doległośćiam/ sok sam tylko/ ábo z cukrem/ káżdego dniá po pięćiu łotow ćiepło/ ráno y ná noc piiąc/ iest potężnieyszym rátunkiem. Glistom.
Czyrw w żywoćie morzy y wywodźi sam sczegulny sok bez cukru/ ábo innych iákichkolwiek rzeczy przydánia/ przez trzy ábo cztery dni ná czczo
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 282
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i na noc pijąc/ jest potężniejszym ratunkiem. Glistom.
Czyrw w żywocie morzy i wywodzi sam szczególny sok bez cukru/ abo innych jakichkolwiek rzeczy przydania/ przez trzy abo cztery dni na czczo pijąc. Także pułłota tego soku pugułami używając. (Dios.) Puchlinie wodnistej
Puchlinę z ciała wywodzi /soku z świeżo zielonego Sadźcu wyżętego dwa łoty/ soku Kosatcu kwiatu modrego łot/ Mitrydatu przedniego pułkwinty/ Driakwie Weneckiej prawdziwej/ i przednie dobrej/ trzecią część kwinty/ Lodowatego cukru pół łota. To wespół pomieszawszy/ dać opuchłemu pić po razu każdego dnia. Abowiem gwałtownie wodę z ciała moczem pędzi: czego częstokroć doświadczamy. Krew poleruje.
Krew/
y ná noc piiąc/ iest potężnieyszym rátunkiem. Glistom.
Czyrw w żywoćie morzy y wywodźi sam sczegulny sok bez cukru/ ábo innych iákichkolwiek rzeczy przydánia/ przez trzy ábo cztery dni ná czczo pijąc. Tákże pułłotá tego soku pugułámi vżywáiąc. (Dios.) Puchlinie wodnistey
Puchlinę z ćiáłá wywodźi /soku z świeżo źielonego Sádźcu wyżętego dwá łoty/ soku Kosátcu kwiátu modrego łot/ Mitrydátu przedniego pułkwinty/ Dryakwie Weneckiey prawdźiwey/ y przednie dobrey/ trzećią część kwinty/ Lodowátego cukru puł łotá. To wespoł pomieszawszy/ dać opuchłemu pić po rázu káżdego dniá. Abowiem gwałtownie wodę z ćiáłá moczem pędźi: czego częstokroć doświádczamy. Kreẃ poleruie.
Krew/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 282
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
go do używania. (Dios:) Wątrobie
Wątrobę oziębłą i mdłą/ rozgrzewa i posila. Zamuloną otwiera i wychędaża. (Dios.)
Od puchliny zachowywa/ sok z liścia jego z sokiem Piołynowym pijąc. Abo liście warzyć a trunkiem dając. Może też być trunek tym sposobem przyprawiony do tego wszystkiego. Wziąć liścia Sadcu/ Kopytniku/ Chłastany/ korzenia Kopru Włoskiego/ Annyżu nasienia/ i Aminku/ abo białego Kminu/ Kozłku/ Górzyszu mniejszego/ który drudzy Sarniem korzeniem mianują. Łacinnicy Pencodanum secundum. To wszytko pokrajać/ a warzyć/ i pić po piąci abo sześci łotom na raz. Abowiem takowy trunek nie tylko wątrobnym niedostatkom/ ale
go do vżywánia. (Dios:) Wątrobie
Wątrobę oźiębłą y mdłą/ rozgrzewa y pośila. Zámuloną otwiera y wychędaża. (Dios.)
Od puchliny záchowywa/ sok z liśćia iego z sokiem Piołynowym pijąc. Abo liśćie wárzyć á trunkiem dáiąc. Może też bydź trunek tym sposobem przypráwiony do tego wszystkiego. Wźiąć liśćia Sádcu/ Kopytniku/ Chłástany/ korzenia Kopru Włoskiego/ Annyżu naśienia/ y Aminku/ abo białego Kminu/ Kozłku/ Gorzyszu mnieyszego/ ktory drudzy Sárniem korzeniem miánuią. Láćinnicy Pencodanum secundum. To wszytko pokráiáć/ á wárzyć/ y pić po piąći ábo sześći łotom ná raz. Abowiem tákowy trunek nie tylko wątrobnym niedostátkom/ ále
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 283
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
domu wygania.
Bestie wszelakie jadowite z domu wygania/ kurząc nim. Parszywości i świerzbu.
Parszywość ciała i świerzb spądza/ sokiem tego ziela świeżego/ soli i octu trochę przydawszy/ nacierając.
Doszli tego Myśliwcy/ że Jelenie/ gdy bywają postrzelone/ tego ziela pożywaniem się leczą. 2. Trunek Wątrobnym doległościam.
Wtóry Sadziec kwiatu żółtego/ także jako pierwszy wszelakim wątrąbnym niedostatkom służy/ jedno nie tak potężnie posila wątrobę/ bo namniej w sobie nie ma stwierdzającej mocy. Jednak do ran/ sadzeli/ i innych wyższej pomienionych dolegliwości barzo służy. Także przepuklinom/ wziąwszy go pułtory garści Podróżniku z kwieciem/ Kurzego ziela po garści/ Przywrotniku garść:
domu wygánia.
Bestye wszelákie iádowite z domu wygania/ kurząc nim. Párszywośći y świerzbu.
Párszywość ćiáłá y świerzb spądza/ sokiem tego źiela świeżego/ soli y octu trochę przydawszy/ náćieráiąc.
Doszli tego Myśliwcy/ że Ielenie/ gdy bywáią postrzelone/ tego źiela pożywániem się leczą. 2. Trunek Wątrobnym doległośćiam.
Wtory Sadźiec kwiátu żołtego/ tákże iáko pierwszy wszelákim wątrąbnym niedostátkom służy/ iedno nie ták potężnie pośila wątrobę/ bo namniey w sobie nie ma ztwierdzáiącey mocy. Iednák do rán/ sádzeli/ y innych wysszey pomienionych dolegliwośći bárzo służy. Tákże przepuklinom/ wźiąwszy go pułtory gárści Podrożniku z kwiećiem/ Kurzego źiela po gárśći/ Przywrotniku garść:
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 283
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ i korzenia Góryczki mniejszej/ ziela Orlikowego/ albo Cynowodu/ po pół garści. To wszytko posiekać/ na to wina białego/ abo piwa dobrego pułgarnca nalać/ i w konwi cynowej zalutowawszy w kotle ukropu wrzącego warzyć przez godzin cztery/ a tego trunkiem używać. Ranom. Przepukłym. Item.
Item, weźmi wtórego Sadcu dwie garści/ Wężowego mordu/ abo Kurzejnyry z liściem i z korzeniem/ Zanklu po pułtory garści. Głowienek/ Rzepiku/ Gawędy modrego kwiatu/ Pięćperstu małego/ Benedyktu/ po garści. Naparstnice błękitnokwitnącej/ Wężowych języczków/ Wierzby czerwonej liścia młodego po pół garści. Jałowcowych jagód cztery łoty co naświeżych/ z gruba przetłuczonych.
/ y korzenia Goryczki mnieyszey/ źiela Orlikowego/ álbo Cynowodu/ po puł gárśći. To wszytko pośiekáć/ ná to winá białego/ ábo piwá dobrego pułgárncá nálać/ y w konwi cynowey zálutowawszy w kotle vkropu wrzącego wárzyć przez godźin cztery/ á tego trunkiem vżywáć. Ránom. Przepukłym. Item.
Item, weźmi wtorego Sadcu dwie gárśći/ Wężowego mordu/ ábo Kurzeynyry z liśćiem y z korzeniem/ Zánklu po pułtory gársći. Głowienek/ Rzepiku/ Gáwędy modrego kwiátu/ Pięćperstu máłego/ Benediktu/ po gársći. Napárstnice błękitnokwitnącey/ Wężowych ięzyczkow/ Wierzby czerwoney liśćia młodego po puł gárśći. Iáłowcowych iágod cztery łoty co naświeżych/ z hrubá przetłuczonych.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 283
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
