Włoszech 86 w Węgrzech i bliskich miejscach 9; w Ilirycum 16. w Niemczech 120, z których do skonalsze i doświadczeńsze w Austryj, Badeńskie Wody, w Czechach Caroline, w Saksonii Spilbergeńskie w Margrabstwie Badeńskim Badeńskie, w Hercynii Celleńskie, w Helwecyj alias w Szwajczarach Piperyne, inaczej Kurieńskieze Złotej, Siarczystej, Żelaznej, Saletrzanej mikstury utemperowane, na wszel, kie choroby skuteczne, które (rzecz cudowna) Dnia 3. Maja w Święto Znalezienia Z. Krzyża przybywają, i znowu 14 7bris na Podwyższenie Z. Krzyża u bywają, i cale wysychają, W Tyrolu są sławne Wody Bruzeńskie, w BawariAbaceńskie; były nie poślednie Terme Antonine, Diocletiani
Włoszech 86 w Węgrzech y bliskich mieyscach 9; w Illyricum 16. w Niemczech 120, z ktorych do skonalsze y doświadczeńsze w Austryi, Badeńskie Wody, w Czechach Carolinae, w Saxonii Spilbergeńskie w Margrabstwie Badeńskim Badeńskie, w Hercynii Cellenskie, w Helwecyi alias w Szwayczarach Piperinae, inaczey Kurienskieze Złotey, Siarczystey, Zelazney, Saletrzaney mixtury utemperowane, na wszel, kie choroby skuteczne, ktore (rzecz cudowna) Dnia 3. Maia w Swięto Znalezienia S. Krzyża przybywaią, y znowu 14 7bris na Podwyższenie S. Krzyża u bywáią, y cale wysychaią, W Tyrolu są sławne Wody Bruzenskie, w BawaryAbaceńskie; były nie poślednie Thermae Antoninae, Diocletiani
Skrót tekstu: ChmielAteny_I
Strona: 571
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 1
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1755
Data wydania (nie wcześniej niż):
1755
Data wydania (nie później niż):
1755
dystylowanie: snadnie się już domacać możemy/ na które choroby ta woda może być pomocna/ a którym też żadnego ratunku nie dodaje/ ale i owszem jeszcze szkodzi. Abowiem kto dowodnie wie/ jakową moc i władzą ma siarka i saletra; tenże niepochybnie wiedzieć może/ na co się też zejdzie ta woda siarczana i saletrzana. Bylić wprawdzie niektórzy Medyci, którzy coś nad ludzie chcieli o tych wodach cieplicznych podać do ludzi/ udając to/ jakoby te wody miały pomagać ludziom nie tą mocą którą mają oczywista i jasną/ ale jakąś potajemną/ którą zowią a tota substantia: to jest/ jakoby miały jakąś moc wlaną wsię/ i użyczoną
dystyllowánie: snádnie się iuż domácáć możemy/ ná ktore choroby tá wodá może bydź pomocna/ á ktorym też żadnego rátunku nie dodáie/ ále y owszem ieszcże szkodzi. Abowiem kto dowodnie wie/ iákową moc y władzą ma śiárká y saletrá; tenże niepochybnie wiedźieć może/ ná co się też zeydźie tá wodá śiárcżána y saletrzána. Bylić wprawdźie niektorzy Medici, ktorzy coś nád ludźie chćieli o tych wodách ćieplicżnych podáć do ludźi/ vdáiąc to/ iákoby te wody miały pomágáć ludźiom nie tą mocą ktorą máią ocżywista y iásną/ ále iákąś potáiemną/ ktorą zowią à tota substantia: to iest/ iákoby miáły iakąś moc wlaną wśię/ y vżycżoną
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 137.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
/ ponieważ we wszelakich Cieplicach znajdują się zawsze minery/ abo materie takowe/ które są wysuszające/ lub to będą ciepłe lub też zimne: nieomylnie to trzymać mamy/ że wszytkie takowe wody są wysuszające: jakoż i Galenus tak właśnie trzyma. Toć też i ta nasza woda we Skle wysusza: ponieważ jest i siarczysta i saletrzana. ale oprócz tego i rozgrzewa też przez się: bo i oziembić abo udusić ciepło przyrodzone może/ jako się to w dalszych naukach o tej wodzie pokaże. Zimnym tedy i wilgotnym chorobom/ abo raczej z takowych przyczyn pochodzacym/ woda Jaworowska jest pożyteczna i pomocna. Rozdział Czwarty. O Cieplicach Rozdział Czwarty. O Cieplicach
/ ponieważ we wszelákich Cieplicách znáyduią się záwsze minery/ ábo máterye tákowe/ ktore są wysuszáiące/ lub to będą ćiepłe lub też źimne: nieomylnie to trzymáć mamy/ że wszytkie tákowe wody są wysuszáiące: iákoż y Galenus ták własnie trzyma. Toć też y tá nászá wodá we Skle wysusza: ponieważ iest y śiarcżysta y sáletrzána. ále oprocż tego y rozgrzewa też przez się: bo y oźiembić ábo vduśić ćiepłó przyrodzone może/ iáko się to w dálszych náukách o tey wodźie pokaże. Zimnym tedy y wilgotnym chorobom/ ábo rácżey z tákowych przycżyn pochodzacym/ wodá Iáworowska iest pożytecżna y pomocna. Rozdźiał Cżwarty. O Cieplicách Rozdźiał Cźwarty. O Cieplicách
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 140.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
gdy mu jej przybywa/ namacza i tłustym czyni; ale też jeszcze i dla tego/ iż jako rozumieją/ ziemię onę samę/ naniosła tam rzeka/ i ustawicznie jej przyczynia. A znak tego jest/ iż dno na gruntach znajdują powiętszej części słone: i po miejscach/ kędy nie przechodzi Nil/ jest wszytka prawie saletrzana: przetoż tam nie znajduje się w ziemi dobra woda: i dla tegoż żeby mogli mieć ludzie rzeczną/ (która jednak nie ustawa się aż za kilka abo kilkanaście dni) mają tam wszędzie barzo wiele studzień/ i Cistern. Długość Egiptu jest od Asny/ którą nazywano zdawna (jako chcą niektórzy
gdy mu iey przybywa/ námacza y tłustym czyni; ále też iescze y dla tego/ iż iáko rozumieią/ źiemię onę sámę/ nániosłá tám rzeká/ y vstáwicznie iey przyczynia. A znák tego iest/ iż dno ná gruntách znáyduią powiętszey częśći słone: y po mieyscách/ kędy nie przechodźi Nil/ iest wszytká práwie sáletrzána: przetoż tám nie znáyduie się w źiemi dobra wodá: y dla tegoż żeby mogli mieć ludźie rzeczną/ (ktora iednák nie vstawa się áż zá kilká ábo kilkánaśćie dni) máią tám wszędźie bárzo wiele studźien/ y Cistern. Długość Egyptu iest od Asny/ ktorą názywano zdawná (iáko chcą niektorzy
Skrót tekstu: BotŁęczRel_I
Strona: 213
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. I
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
miasto tamtych dwu jezior Ptolemeuszowych/ wiemy o inszych dwu położonych równo ku sobie od południa ku pułnocy/ odległych od siebie przez 400. mil. Z pierwszego tedy z nich (a leży in 12. gradu vltra AEquinoctialem) wychodzi Nilus. To jezioro jest otoczone górami przykrymi/ i dziwnie wysokimi/ z których jedne zowią saletrzanymi/ drugie śrebrnymi/ a trzecie Cafates. Ta przykrość i trudne przeszcie tamtych miejsc/ kędy się rodzi Nilus/ i potym idzie; podały przyczynę ku rozumieniu jakoby się Nil zakrywał w ziemię/ tak daleko/ aż wpada do drugiego jeziora/ które jest szerokie na 220 mil/ a leży pod Ekwinoctialem. A o
miásto támtych dwu ieźior Ptolomeusowych/ wiemy o inszych dwu położonych rowno ku sobie od południá ku pułnocy/ odległych od śiebie przez 400. mil. Z pierwszego tedy z nich (á leży in 12. gradu vltra AEquinoctialem) wychodźi Nilus. To ieźioro iest otoczone gorámi przykrymi/ y dźiwnie wysokimi/ z ktorych iedne zowią sáletrzánymi/ drugie śrebrnymi/ á trzećie Cafates. Tá przykrość y trudne przeszćie támtych mieysc/ kędy się rodźi Nilus/ y potym idźie; podáły przyczynę ku rozumieniu iákoby się Nil zákrywał w źiemię/ ták dáleko/ áż wpada do drugiego ieźiorá/ ktore iest szerokie ná 220 mil/ á leży pod AEquinoctialem. A o
Skrót tekstu: BotŁęczRel_I
Strona: 221
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. I
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
nie czynią różnicy. Powietrze albowiem ziemia i woda już są prawdziwe ciała Fizyczne, więc z innych muszą być złożone Początków; a przeto pierwszą innych rzeczy nie mogą nazwać się materią. Z tąd jest, że Arystoteles Powietrze, Ziemię, Wodę, i Ogień, drugiemi tylko mieni Elementami. Lubo Ogień oczywiście z siarczystych i Saletrzanych jest złożony cząstek: przeto wielu go, i za powtórny nie chcą uznać Element. o Pierwszej Materyj
10. Chymicy, okrutni ci Filozofowie, którzy w spokojności zostającą naturę, ogniem i żelazem dręczą, ażeby jej dociekli sekretów, i najskrytsze z niej, z których się wewnątrz składa gwałtem wycisnęli cząsteczki, pięć naznaczają elementów
nie czynią różnicy. Powietrze albowiem ziemia y woda iuż są prawdziwe ciała Fizyczne, więc z innych muszą bydź złożone Początkow; a przeto pierwszą innych rzeczy nie mogą nazwać się materyą. Z tąd iest, że Arystoteles Powietrze, Ziemię, Wodę, y Ogień, drugiemi tylko mieni Elementami. Lubo Ogień oczywiście z siarczystych y Saletrzanych iest złożony cząstek: przeto wielu go, y za powtorny nie chcą uznać Element. o Pierwszey Materyi
10. Chymicy, okrutni ci Filozofowie, ktorzy w spokoyności zostaiącą naturę, ogniem y żelazem dręczą, ażeby iey dociekli sekretow, y nayskrytsze z niey, z których się wewnątrz składa gwałtem wycisnęli cząsteczki, pięć naznaczaią elementow
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 22
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
siebie serwaseru partykuły, które przeto razem z miedzią ku żelazu dążą; lecz serwaser idzie dalej, to jest, bardziej go żelazo w siebie pociąga, a miedź od likworu opuszczona, dla większej miedzianych do miedzianych partykuł atrakcyj, skupia się, łący, i tak miedziane około żelaza wyrabia pochwy. Boherhaave kawałek dobrego srzebra w saletrzanym spirytusie (Spiritus nitri) rozpuścił, i czystą miedzianą blaszkę, do połowy w nim umaczawszy, przez Microscopium widział, jak srzebra cząstki razem z spirytusem, do owej, ze wszystkich stron, leciały blaszki, i jak srzebrne około niej robiły się pochwy. Z kąd wnosi, że to przez samą dzieje się atrakcją,
siebie serwaseru partykuły, które przeto razem z miedzią ku żelazu dążą; lecz serwaser idzie daley, to iest, bardziey go żelazo w siebie pociąga, a miedź od likworu opuszczona, dla większey miedzianych do miedzianych partykuł attrakcyi, skupia się, łączy, y tak miedziane około żelaza wyrabia pochwy. Boherhaave kawałek dobrego srzebra w saletrzanym spiritusie (Spiritus nitri) rospuścił, y czystą miedzianą blaszkę, do połowy w nim umaczawszy, przez Microscopium widział, iak srzebra cząstki razem z spiritusem, do owey, ze wszystkich stron, leciały blaszki, y iak srzebrne około niey robiły się pochwy. Z kąd wnosi, że to przez samą dzieie się attrakcyą,
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 67
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
, i czystą miedzianą blaszkę, do połowy w nim umaczawszy, przez Microscopium widział, jak srzebra cząstki razem z spirytusem, do owej, ze wszystkich stron, leciały blaszki, i jak srzebrne około niej robiły się pochwy. Z kąd wnosi, że to przez samą dzieje się atrakcją, to jest, że miedź bardziej saletrzanego spirytusu partykuły do siebie ciągnie, i od srzebra je odcedza i oddziela. Doświadczenia o Podzielności Materyj. Newton Optices Lib: 3. Kwest. 31. Operationum Chymicarum Part. 3. Doświadczenia
59. Która z tych, jest prawdziwsza, lub do prawdy podobniejsza przyczyna, niech każdy sądzi, jak się komu zdaje.
, y czystą miedzianą blaszkę, do połowy w nim umaczawszy, przez Microscopium widział, iak srzebra cząstki razem z spiritusem, do owey, ze wszystkich stron, leciały blaszki, y iak srzebrne około niey robiły się pochwy. Z kąd wnosi, że to przez samą dzieie się attrakcyą, to iest, że miedź bardziey saletrzanego spiritusu partykuły do siebie ciągnie, y od srzebra ie odcedza y oddziela. Doświadczenia o Podzielności Materyi. Newton Optices Lib: 3. Quaest. 31. Operationum Chymicarum Part. 3. Doświadczenia
59. Która z tych, iest prawdziwsza, lub do prawdy podobnieysza przyczyna, niech każdy sądzi, iak się komu zdaie.
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 68
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
/ a w szerz 6. ziemię ma rodzącą zioła/ Mahiz/ i bydła dosyć: lecz nie dała jej natura dobrej wody: leży pod ośmym gradusem/ jako też i Cubaga/ którą inaczej zowią wyspą pereł. tej w okrąg jest 3. leuki/ nie ma wody ani ziół/ gdyż grunt wszytek jest saletrzany/ jako ów w Ormuzu: opatruje się wodą z rzeki: bogactwa jej zawisły w łowieniu pereł/ które acz nie są tak wielkie/ i tak pozorne/ jako owe z Tirarequi; są jednak takie/ iż piąta część/ którą z nich płacono królowi/ pospolicie 15000. szkutów na rok. mówię/ iż czyniła
/ á w szerz 6. źiemię ma rodzącą źiołá/ Máhiz/ y bydłá dosyć: lecz nie dáłá iey náturá dobrey wody: leży pod osmym gradusem/ iáko też y Cubagá/ ktorą ináczey zowią wyspą pereł. tey w okrąg iest 3. leuki/ nie ma wody áni źioł/ gdyż grunt wszytek iest sáletrzány/ iáko ow w Ormuzu: opátruie się wodą z rzeki: bogáctwá iey záwisły w łowieniu pereł/ ktore ácz nie są ták wielkie/ y ták pozorne/ iáko owe z Tirárequi; są iednák tákie/ iż piąta część/ ktorą z nich płácono krolowi/ pospolićie 15000. szkutow ná rok. mowię/ iż czyniłá
Skrót tekstu: BotŁęczRel_II
Strona: 63
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. II
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
