rzeczy oczom wzrok przynoszą. Zwierciadło/ zdrój ciekący/ i trawa zielona/ Naprawa i uciecha oczom oświadczona. Zrana tedy nawiedzisz góry bez twej szkody/ A w wieczor w Krzystałowe wlepisz oczy wody.
O Dziennym lubo południowem śnie. Abo nic/ abo mało spać w południe będziesz/ Bo w tym spaniu gorączki i sapki nabędziesz. Napadniecie i gnuśność/ i głowy bolenie/ Na noc radzę zachowaj twe uspokojenie.
O Wiatrach zatrzymanych. Wiatrów choroby wnosi cztery zatrzymanie/ Kurcz/ puchlinę/ kolikę głowy zawracanie.
O Wieczerzy. Nawieczerzy kto długiej potraw siła jada/ Tego ciężkie w żołądku gryzienie napada. Abyś miał lżejsze wnątrze/ był
rzeczy oczom wzrok przynoszą. Zwierćiádło/ zdroy ćiekący/ y trawa źielona/ Náprawá y vćiechá ocżom oświádcżona. Zráná tedy náwiedzisz gory bez twey szkody/ A w wieczor w Krzystałowe wlepisz ocży wody.
O Dźiennym lubo południowem śnie. Abo nic/ ábo máło spáć w południe będźiesz/ Bo w tym spániu gorącżki y sápki nábędziesz. Nápádniećie y gnusność/ y głowy bolenie/ Ná noc rádzę záchoway twe vspokoienie.
O Wiátrách zátrzymánych. Wiátrow choroby wnośi cztery zátrzymánie/ Kurcz/ puchlinę/ kolikę głowy záwracánie.
O Wieczerzy. Náwieczerzy kto długiey potraw śiłá iada/ Tego ćiężkie w żołądku gryźienie nápada. Abyś miał lżeysze wnątrze/ był
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: B2v
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
Abowiem i ten dostatecznie wywodzi z ciała puchlinę moczem/ biorąc go na raz od dwu łotów aż do czterech/ Cynamonu trochę przydawszy/ Szpikanardy/ Kopytniku/ i Syropu z Podróżniku ze dwie łyżce. Fernel. Taber.
Toż w Winie warzony/ poranu i na noc pijąc czyni. Plat. Rymę leczy.
Sapkę/ i w głowie zaległość z zimnych flusów wywodzi/ Sok tenże/ albo jucha/ z warzonego przez trzy dni/ porządnie w nos puszczając/ zaczym też ból w gowie uśmierza. Aben Mesua. Konfekt. Confectio Iridis.
Może też Konfekt z Kosacowego korzenia tym sposobem uczynić. Wziąć korzenia Fiołkowego/ albo Kosacu
Abowiem y ten dostátecznie wywodźi z ćiáłá puchlinę moczem/ biorąc go ná raz od dwu łotow áż do czterech/ Cynámonu trochę przydawszy/ Szpikánárdy/ Kopytniku/ y Syropu z Podrożniku ze dwie łyżce. Fernel. Taber.
Toż w Winie wárzony/ poránu y ná noc piiąc czyni. Plat. Rymę leczy.
Sápkę/ y w głowie záległość z źimnych flusow wywodźi/ Sok tenże/ álbo iuchá/ z wárzonego przez trzy dni/ porządnie w nos pusczáiąc/ záczym też bol w gowie vśmierza. Aben Mesua. Konfekt. Confectio Iridis.
Może też Konfekt z Kosacowego korzenia tym sposobem vczynić. Wźiąć korzenia Fiołkowego/ álbo Kosacu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 9
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Bobrowych strojów/ i to dać ciepło pić raz i kilka. Spaniu Sercu mdłemu
Spanie przywodzi uciszywszy boleści. Sercu melancholicznemu.
Serce zemdlone i struchlałe posila. Sercu melancholicznemu.
Melancholicznemu sercu/ i obciążonemu/ jest ratunkiem wielkim/ z szafranem ją pijąc. Spadek dzieci.
Dzieciom spadki na piersi. Także Rymie.
Rymy i sapki leczy korzeń/ na szjice im zawieszony. Kamieniu.
Kamień wywodzi/ ziele i z korzeniem jego utłuc/ a na pępek i krzyże przyłożyć Liszajom.
Liszaje suche złe/ a po ciele się rozszerzające/ spądza/ i ostrość ich gładzi pomazując sokiem jego/ z białkiem od jaja zmieszanym. Żołądkowi.
Żołądek sprawuje/ i
Bobrowych stroiow/ y to dáć ćiepło pić raz y kilká. Spániu Sercu mdłemu
Spánie przywodźi vćiszywszy boleśći. Sercu melánkolicznemu.
Serce zemdlone y struchlałe pośila. Sercu melánkolicznemu.
Melánkolicznemu sercu/ y obciążonemu/ iest rátunkiem wielkim/ z száfránem ią piiąc. Spadek dzieci.
Dźieciom spadki ná pierśi. Tákże Rymie.
Rymy y sapki leczy korzeń/ ná szyice im záwieszony. Kámieniu.
Kámień wywodźi/ źiele y z korzeniem iego vtłuc/ á ná pępek y krzyże przyłożyć Liszáiom.
Liszaie suche złe/ á po ćiele sie rozszerzáiące/ spądza/ y ostrość ich głádźi pomázuiąc sokiem iego/ z białkiem od iáiá zmieszánym. Zołądkowi.
Zołądek spráwuie/ y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 79
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zatwardziałość zmiękcza/ i Boleści lewego boku uśmierza/ mażąc i przykładając ciepło. upaleniu serca w bolach.
Górącość serca w gorączkach/ wychładza i odpędza: płat w nim maczać i na serce letnio kłaść. Głowie bolejącej.
Głowie boleści/ tak w połowicy/ jako we wszytkiej układa/ toż czyniąc. Rymie.
Rymę albo Sapkę odpędza/ z głowy ją wywodząc nosem abo usty. Sól z czarnego Biedrzeńcu. Wrzodom złym.
Wrzody i Sadzele wszelakie otworzyste i ciało wyjadające/ wychędaża i goi Czerwiu. w ranach.
Chrobactwu i czerwiu broni się w ranach/ i w złych a zagniłych wrzodach zalągnąć. Dziwemu mięsu.
Dziwemu mięsu nie dopuszcza w nich
zátwárdźiáłość zmiękcza/ y Boleśći lewego boku vśmierza/ máżąc y przykłádáiąc ćiepło. vpaleniu sercá w bolách.
Gorącość sercá w gorączkách/ wychładza y odpądza: płát w nim maczáć y ná serce letnio kłáść. Głowie boleiącey.
Głowie boleśći/ ták w połowicy/ iáko we wszytkiey vkłáda/ toż czyniąc. Rymie.
Rymę álbo Sápkę odpądza/ z głowy ią wywodząc nosem ábo vsty. Sol z czarnego Biedrzeńcu. Wrzodom złym.
Wrzody y Sadzele wszelákie otworzyste y ciáło wyiadáiące/ wychędaża y goi Czerwiu. w ránách.
Chrobáctwu y czerwiu broni sie w ránách/ y w złych á zágniłych wrzodách zálągnąć. Dźiwemu mięsu.
Dźiwemu mięsu nie dopuscza w nich
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 80
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ z pitym modem korzeń używany. flegmie.
Flegmę ze wnętrzności wywodzi. Zębów boleniu.
Zębom bolejącym jest lekarstwem/ w cirpkim winie warzony/ a tę juchę ciepła co nadłużej w uściech trzymając. Zębom wyprochniałym.
Sok także z tego korzenia w zęby wyprochniałe kłaść dobrze. Abowiem ból w nich uśmierza. Rymie.
Sapkę w Rymę/ z wielkich a z zbytnich wilgotności/ w Mózgu będących/ swym rozgrzewanim i wysuszaniem odpędza/ korzeń drobno pokrajawszy/ na węglisty ogień kłaść/ a Dym z niego w nos puszczać. Subctu i szpiku.
Od subetu/ to jest/ z spania nad przyrodzenie głębokiego/ wzbudza/ plastr z korzenia świeżego na
/ z pitym modem korzeń vżywány. flágmie.
Flágmę ze wnętrznośći wywodźi. Zębow boleniu.
Zębom boleiącym iest lekárstwem/ w ćirpkim winie wárzony/ á tę iuchę ćiepła co nadłużey w vśćiech trzymáiąc. Zębom wyprochniáłym.
Sok tákże z tego korzeniá w zęby wyprochniáłe kłáść dobrze. Abowiem bol w nich vśmierza. Rymie.
Sápkę w Rymę/ z wielkich á z zbytnich wilgotnośći/ w Mozgu będących/ swym rozgrzewánim y wysuszániem odpądza/ korzeń drobno pokraiawszy/ ná węglisty ogień kłáść/ á Dym z niego w nos pusczáć. Subctu y szpiku.
Od subetu/ to iest/ z spánia nád przyrodzenie głębokiego/ wzbudza/ plastr z korzeniá świeżeg^o^ ná
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 119
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Opuszonym. Wątrobie. Ślezienie. Kiszkom. Nasienie Rozmarynowe z Pieprzem a z winem pijąc. Watrobie Ślezienie Kiszkom.
Albowiem nietylko ich oziębłość rozgrzewa/ albo nabrzmiałość scieńcza/ i zatkanie ich precz rumuje/ otwiera/ i wychędaża. Ale je też swą cierpkością posila i utwierdza. (Rafis.) (Plat.) Sapce.
Sapkę z naziębienia głowy odpędza. Chorobom zimnym.
Wszelakim chorobom z zimnym flusów pochodzącym/ jest użyteczny. Jako Kaduku.
Niemocy podającej. Subetu.
Spiku i spaniu głębokiemu nad przyrodzenie. Kolice.
Kolikę i darcie i żywocie/ także inne morzyska w nim układa/ korzeń suchy prochem z winem używany. (Mirep.
Opuszonym. Wątrobie. Sleźienie. Kiszkom. Naśienie Rozmárynowe z Pieprzem á z winem piiąc. Wátrobie Sleźienie Kiszkom.
Albowiem nietylko ich oźiębłość rozgrzewa/ álbo nábrzmiáłosć zćieńcza/ y zátkánie ich precz rumuie/ otwiera/ y wychędaża. Ale ie też swą ćierpkośćią pośila y vtwierdza. (Rafis.) (Plat.) Sapce.
Sápkę z náźiębienia głowy odpądza. Chorobom źimnym.
Wszelákim chorobom z źimnym flusow pochodzącym/ iest vżyteczny. Iáko Káduku.
Niemocy podáiącey. Subetu.
Spiku y spániu głębokiemu nád przyrodzenie. Kolice.
Kolikę y dárćie y żywoćie/ tákże ine morzyská w nim vkłáda/ korzeń suchy prochem z winem vżywány. (Mirep.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 168
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wątrobie. Ślezienie. Kiszkom. Nasienie Rozmarynowe z Pieprzem a z winem pijąc. Watrobie Ślezienie Kiszkom.
Albowiem nietylko ich oziębłość rozgrzewa/ albo nabrzmiałość scieńcza/ i zatkanie ich precz rumuje/ otwiera/ i wychędaża. Ale je też swą cierpkością posila i utwierdza. (Rafis.) (Plat.) Sapce.
Sapkę z naziębienia głowy odpędza. Chorobom zimnym.
Wszelakim chorobom z zimnym flusów pochodzącym/ jest użyteczny. Jako Kaduku.
Niemocy podającej. Subetu.
Spiku i spaniu głębokiemu nad przyrodzenie. Kolice.
Kolikę i darcie i żywocie/ także inne morzyska w nim układa/ korzeń suchy prochem z winem używany. (Mirep.) Morzysk
Wątrobie. Sleźienie. Kiszkom. Naśienie Rozmárynowe z Pieprzem á z winem piiąc. Wátrobie Sleźienie Kiszkom.
Albowiem nietylko ich oźiębłość rozgrzewa/ álbo nábrzmiáłosć zćieńcza/ y zátkánie ich precz rumuie/ otwiera/ y wychędaża. Ale ie też swą ćierpkośćią pośila y vtwierdza. (Rafis.) (Plat.) Sapce.
Sápkę z náźiębienia głowy odpądza. Chorobom źimnym.
Wszelákim chorobom z źimnym flusow pochodzącym/ iest vżyteczny. Iáko Káduku.
Niemocy podáiącey. Subetu.
Spiku y spániu głębokiemu nád przyrodzenie. Kolice.
Kolikę y dárćie y żywoćie/ tákże ine morzyská w nim vkłáda/ korzeń suchy prochem z winem vżywány. (Mirep.) Morzysk
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 168
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Veritas odium parit. Przez co kto grzeszy/ przez to bywa karany. Per quae quis peccat, per eadem punitur. Psi głos nie idzie do niebios. Canis Lunam allatrans cursum eius non impedit. Póki chodzim/ poty się godzim. Przepłynąwszy utonął. Toto boue deuorato in cauda defecit. Panu Ryma/ Paniej sapka/ a czeladzi parskot. Przenagabana cierpliwość/ obraca się w popędliwość. Furor fit laesa saepius patientia. Poszli krowkę/ alić ona przyniesie gowienko. Ne rudibus, quicquam committat asellis, Res benè curatas, qui volet esse suas. Pan jako chce/ a chudzina jako może. Pewny by Turski z ogary/ A Szufnarowski
. Veritas odium parit. Przez co kto grzeszy/ przez to bywa karány. Per quae quis peccat, per eadem punitur. Pśi głos nie idźie do niebios. Canis Lunam allatrans cursum eius non impedit. Poki chodźim/ poty się godźim. Przepłynąwszy vtonął. Toto boue deuorato in cauda defecit. Pánu Rymá/ Pániey sápká/ á cżeládźi párskot. Przenágábána ćierpliwość/ obraca się w popędliwość. Furor fit laesa saepius patientia. Poszli krowkę/ álić oná przynieśie gowienko. Ne rudibus, quicquam committat asellis, Res benè curatas, qui volet esse suas. Pan iáko chce/ á chudźiná iáko może. Pewny by Turski z ogáry/ A Szufnárowski
Skrót tekstu: RysProv
Strona: G3
Tytuł:
Proverbium polonicorum
Autor:
Salomon Rysiński
Drukarnia:
Piotr Blastus Kmita
Miejsce wydania:
Lubcz
Region:
ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego
Typ tekstu:
mieszany
Rodzaj:
teksty perswazyjne
Gatunek:
przysłowia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1618
Data wydania (nie wcześniej niż):
1618
Data wydania (nie później niż):
1618
też w kościele, skąd wasz wódz premudry, Wirtemberskim, chowacie swego Lutra pludry? Nie lada relikwije, co w nich gwałcił mniszki. I skóra jeszcze kędyś wisi w Czechach z Żiżki: Radziłbym z niej nakrajać cyrulikom pasów, Darmo przeciw cesarzom czeka tołombasów.” Chciał jeszcze więcej mówić, lecz postrzegszy z sapki, Że się gniewa, idę precz, uchyliwszy czapki. 293. NA SANIACH JECHAĆ: PO ŁACINIE INSANIRE KwaSI IN SANIE IRE
Lecę zimie na sankach, droga arcydobra, Aż skoro, spadszy z góry, wyłomię dwie ziobra, Wspomnę łacińskie słowo prawdziwe i szczyre, Które jazdę na saniach zowie insanire. Przypłaciłem przejażdżki
też w kościele, skąd wasz wódz premudry, Wirtemberskim, chowacie swego Lutra pludry? Nie leda relikwije, co w nich gwałcił mniszki. I skóra jeszcze kędyś wisi w Czechach z Żiżki: Radziłbym z niej nakrajać cyrulikom pasów, Darmo przeciw cesarzom czeka tołombasów.” Chciał jeszcze więcej mówić, lecz postrzegszy z sapki, Że się gniewa, idę precz, uchyliwszy czapki. 293. NA SANIACH JECHAĆ: PO ŁACINIE INSANIRE QUASI IN SANIE IRE
Lecę zimie na sankach, droga arcydobra, Aż skoro, spadszy z góry, wyłomię dwie ziobra, Wspomnę łacińskie słowo prawdziwe i szczyre, Które jazdę na saniach zowie insanire. Przypłaciłem przejażdżki
Skrót tekstu: PotFrasz2Kuk_II
Strona: 366
Tytuł:
Ogrodu nie wyplewionego część wtora
Autor:
Wacław Potocki
Miejsce wydania:
nieznane
Region:
nieznany
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
fraszki i epigramaty
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1677
Data wydania (nie wcześniej niż):
1677
Data wydania (nie później niż):
1677
Tekst uwspółcześniony:
tak
Tytuł antologii:
Dzieła
Redaktor wersji uwspółcześnionej:
Leszek Kukulski
Miejsce wydania wersji uwspółcześnionej:
Warszawa
Wydawca wersji uwspółcześnionej:
Państwowy Instytut Wydawniczy
Data wydania wersji uwspółcześnionej:
1987
i ostrą ciała naszego, którą łacinnicy lympham lub serum nazywają. Ta materia im gęstsza lub słonsza, tym bardziej sklia się i zatrzimuje w ciele, lub spieka; a gdy impetem, natury gwałtownie przez upatrzone sobie części ciała wyrzucać się jej przichodzi, częstokroć biegunki białkom od jajec podobne w materyj rodzi. Kaszel wilgotny, sapka katarowemi także nazywają się chorobami: A gdy się te przymioty sfebrą złączą; nazwisko katarowej febry mają sobie dane.
Też febry nie zawsze maligną nazwane być powinny osobliwie, gdy od początku az do końca nienatarczywie siły swoje wywierają, nazwać się raczej mogą łagodnemi febrami ponieważ w kilka godzin folgują. I te są pierwszego rodzaju.
y ostrą ćiała naszego, ktorą łacinnicy lympham lub serum nazywaią. Ta materya im gęstsza lub słonsza, tym bardźiey skliia się y zatrźymuie w ćiele, lub spieka; a gdy impetem, natury gwałtownie przez upatrzone sobie częśći ciała wyrzucać się iey prźychodźi, częstokroć biegunki białkom od iaiec podobne w materyi rodźi. Kaszel wilgotny, sapka katarowemi takźe nazywaią się chorobami: A gdy się te przymioty zfebrą złączą; nazwisko katarowey febry maią sobie dane.
Też febry nie zawsze maligną nazwane być powinny osobliwie, gdy od początku az do konca nienatarczywie siły swoie wywieraią, nazwać śię raczey mogą łagodnemi febrami ponieważ w kilka godźin folguią. I te są pierwszego rodzaiu.
Skrót tekstu: BeimJelMed
Strona: 95
Tytuł:
Medyk domowy
Autor:
Samuel Beimler
Tłumacz:
Jan Jerzy Jelonek
Drukarnia:
Michał Wawrzyniec Presser
Miejsce wydania:
Leszno
Region:
Wielkopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1749
Data wydania (nie wcześniej niż):
1749
Data wydania (nie później niż):
1749
