u bliższej/ i przyłożyć do niej aby było dziesięć. Ósmy, Będzieli zaś 0. przed małą liczbą/ iż ci się będzie zdało/ że nie możesz u nulli pożyczyć/ tedy masz u trzeciego numerus jednej pożyczać/ uczyniwszy na tym miejscu kropkę/ na przykład będzie tak:
Tych tedy 3 od 2 nie mogę subtrachować/ a lubobym chciał u nulli pożyczyć/ ta nic przez się nie jest/ przetoż pożyczam na trzeciej poście u trzech/ jednej/ którą przydam do nulli/ uczyni tedy 10/ tak teraz pożyczam u 10. dla tych 2 samej 1/ zaczym gdy 3. Będę subtrachował od 12/ zostaną mi
v bliższey/ y przyłożyć do niey áby było dźieśięć. Osmy, Będźieli záś 0. przed máłą liczbą/ iż ći się będźie zdało/ że nie możesz v nulli pożyczyć/ tedy masz v trzećiego numerus iedney pożyczáć/ vczyniwszy ná tym mieyscu kropkę/ ná przykład będźie ták:
Tych tedy 3 od 2 nie mogę subtráchowáć/ á lubobym chćiał v nulli pożyczyć/ tá nic przez się nie iest/ przetoż pożyczam ná trzećiey pośćie v trzech/ iedney/ ktorą przydam do nulli/ vczyni tedy 10/ ták teraz pożyczam v 10. dla tych 2 sámey 1/ záczym gdy 3. Będę subtráchował od 12/ zostáną mi
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 17
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
3 od 2 nie mogę subtrachować/ a lubobym chciał u nulli pożyczyć/ ta nic przez się nie jest/ przetoż pożyczam na trzeciej poście u trzech/ jednej/ którą przydam do nulli/ uczyni tedy 10/ tak teraz pożyczam u 10. dla tych 2 samej 1/ zaczym gdy 3. Będę subtrachował od 12/ zostaną mi 9. Potym mówię 6 od 9/ to dla tego/ bo tam było 10. ale iż jednej pożyczałem/ przetoż nie zostaje tylko 0. Substrachuję potym 1 od 6/ zostaje mi 5/ taka tedy będzie Resta: Część Pierwsza
Dziewiąty, Będąli zaś wszystko nulle/ tak
3 od 2 nie mogę subtráchowáć/ á lubobym chćiał v nulli pożyczyć/ tá nic przez się nie iest/ przetoż pożyczam ná trzećiey pośćie v trzech/ iedney/ ktorą przydam do nulli/ vczyni tedy 10/ ták teraz pożyczam v 10. dla tych 2 sámey 1/ záczym gdy 3. Będę subtráchował od 12/ zostáną mi 9. Potym mowię 6 od 9/ to dla tego/ bo tám było 10. ále iż iedney pożyczałem/ przetoż nie zostáie tylko 0. Substráchuię potym 1 od 6/ zostáie mi 5/ táka tedy będźie Restá: Część Pierwsza
Dźiewiąty, Będąli záś wszystko nulle/ ták
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 18
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
Potym po subtrakcjej/ kiedy już 8 od 10 odciągniesz/ pamiętaj iż już te nulle nie nullami/ ale każda z nich 9 waży/ dla tefo żeś 10 pożyczył dla pierwszej posty/ zostaje tedy tak:
jako i sam rozum pokazuje. Dziesiąty, Będzieli na spodniej rydze 0 jedna abo kilka/ tedy nic nie subtrachują/ bo tylko takie liczby trzeba pisać/ jakie na wierzchu nad 0 będą/ jako to:
Jedenasty, Bywa też to często/ jako kiedy w Regestrach pisujemy/ iż dwie i trzy sorty liczby będzie/ które jakoby bez siebie być nie mogą/ jako złote bez groszy/ kamienie bez funtów/ etc. przetoż
Potym po subtrákcyey/ kiedy iuż 8 od 10 odćiągniesz/ pámiętay iż iuż te nulle nie nullámi/ ále káżda z nich 9 waży/ dla tefo żeś 10 pożyczył dla pierwszey posty/ zostáie tedy tak:
iako y sam rozum pokázuie. Dźieśiąty, Będźieli ná spodniey rydze 0 iedná ábo kilká/ tedy nic nie subtráchuią/ bo tylko tákie liczby trzebá pisáć/ iákie ná wierzchu nád 0 będą/ iáko to:
Iedenasty, Bywa też to często/ iáko kiedy w Regestrách pisuiemy/ iż dwie y trzy sorty liczby będźie/ ktore iákoby bez śiebie bydź nie mogą/ iáko złote bez groszy/ kámienie bez funtow/ etc. przetoż
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 19
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
nad 0 będą/ jako to:
Jedenasty, Bywa też to często/ jako kiedy w Regestrach pisujemy/ iż dwie i trzy sorty liczby będzie/ które jakoby bez siebie być nie mogą/ jako złote bez groszy/ kamienie bez funtów/ etc. przetoż gdyć się tak trafi/ masz zawsze od mniejszej poczynać subtrachować/ jako na przykład: będzie na wierzchu złotych 203. i gr: 12/ a masz odjąć 82. złot. 24. gr. poczniesz tedy od groszów/ napisawszy je sobie tak: Część Pierwsza
mówiąc 4. od 2. nie mogę odjąć/ pożyczam przeto sobie u bliższej/ jednej/ tak tedy 4
nád 0 będą/ iáko to:
Iedenasty, Bywa też to często/ iáko kiedy w Regestrách pisuiemy/ iż dwie y trzy sorty liczby będźie/ ktore iákoby bez śiebie bydź nie mogą/ iáko złote bez groszy/ kámienie bez funtow/ etc. przetoż gdyć się ták tráfi/ masz záwsze od mnieyszey poczynáć subtráchowáć/ iáko ná przykład: będźie ná wierzchu złotych 203. y gr: 12/ á masz odiąć 82. złot. 24. gr. poczniesz tedy od groszow/ nápisawszy ie sobie ták: Część Pierwsza
mowiąc 4. od 2. nie mogę odiąć/ pożyczam przeto sobie v bliższey/ iedney/ ták tedy 4
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 19
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
będzie 7/ to ją trzema wypełni/ i napisze te trzy wedle niej/ potym także i drugiej/ i uczyniwszy między niemi krzyż tak
7
X
3
8
2
Multiplikuje naprzód tę pierwszą postę od prawej ręki jednę przez drugą/ jako tu widzisz/ 2 razy 3 uczyni 6/ i napisze je na produkt/ potym subtrahuje z pierwszej posty wziąwszy jednę/ którąkolwiek na krzyż do drugiej posty/ jako 3 od 8/ abo 2 od 7/ i zostaje zarówno 5/ które pisze pod linią tak
7
X
3
8
2
5
6
I uczyni ja o i na tabule 56. Ale iż się trafia/ że będzie na pierwszej poście za
będźie 7/ to ią trzemá wypełni/ y nápisze te trzy wedle niey/ potym tákże y drugiey/ y vczyniwszy między niemi krzyż ták
7
X
3
8
2
Multiplikuie naprzod tę pierwszą postę od práwey ręki iednę przez drugą/ iáko tu widźisz/ 2 rázy 3 vczyni 6/ y nápisze ie ná produkt/ potym subtráhuie z pierszey posty wźiąwszy iednę/ ktorąkolwiek ná krzyż do drugiey posty/ iáko 3 od 8/ ábo 2 od 7/ y zostáie zarowno 5/ ktore pisze pod linią ták
7
X
3
8
2
5
6
I vczyni iá o y ná tábule 56. Ale iż się tráfia/ że będźie ná pierwszey pośćie zá
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 25
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
za linią uczynioną tak (bo jeślibym chciał więcej wziąć/ nie mogę/ gdyż trzebaby było 9) jako tu widzisz piszę
Którymi potym dwiema multiplikuję nazad te 3 mówiąc tak/ 2 razy 3/ czynią 6/ zatym mówiąc to/ przekreślam te 3/ a piszę pod 3 ten produkt 6/ i potym subtrahuję od zwierzchniej rygi mnóstwa tymi 6/ mówiąc tak/ 6 od 7 zostaje mi jedna/ przekreśliwszy tedy tę na wierzchu/ piszę pozostałą nad nią/ a tę 6 na spodku mażę tak.
A iż widzisz że podle tych 7 przekreślonych/ jest jeszcze Numerus 8/ które jakoby dają znać/ iż one także potrzeba diuidować
zá linią vczynioną ták (bo ieślibym chćiał więcey wziąć/ nie mogę/ gdyż trzebáby było 9) iáko tu widźisz piszę
Ktorymi potym dwiemá multiplikuię názad te 3 mowiąc ták/ 2 rázy 3/ czynią 6/ zátym mowiąc to/ przekreślam te 3/ á piszę pod 3 ten produkt 6/ y potym subtráhuię od zwierzchniey rygi mnostwá tymi 6/ mowiąc ták/ 6 od 7 zostáie mi iedná/ przekreśliwszy tedy tę ná wierzchu/ piszę pozostáłą nád nią/ á tę 6 ná spodku máżę ták.
A iż widźisz że podle tych 7 przekreślonych/ iest ieszcze Numerus 8/ ktore iákoby dáią znáć/ iż one tákże potrzebá diuidować
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 33
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
razy/ to jest tym trzema w 18/ nie masz podobnych par tylko 6/ które to 6 piszę na Quotiencie za linią/ i multiplikuję nazad te 3 przez 6/ mówiąc 6 razy (abo iż tak raźniej 3 razy 6) czynią 18/ przekreśliwszy dzielnika/ piszę pod nim ten produkt 18/ i potym subtrahuję od rygi mnóstwa/ a ponieważ 18 od 18 nie zostaje nic/ przetoż też nic nie piszę/ jako tu widzisz Część Pierwsza
Ta tedy liczba na quotiencie znaczy/ iż jest rzędów 26 gdy po 3 staną/ abo talerów jest 26 gdy złotych będzie 78. Czwarty. A jeśli będzie mniejszy zaraz Numerus, na
rázy/ to iest tym trzemá w 18/ nie mász podobnych par tylko 6/ ktore to 6 piszę ná Quotienćie zá linią/ y multiplikuię názad te 3 przez 6/ mowiąc 6 rázy (ábo iż ták ráźniey 3 rázy 6) czynią 18/ przekreśliwszy dźielniká/ piszę pod nim ten produkt 18/ y potym subtráhuię od rygi mnostwá/ á ponieważ 18 od 18 nie zostáie nic/ przetoż też nic nie piszę/ iáko tu widźisz Część Pierwsza
Tá tedy liczbá ná quotienćie znáczy/ iż iest rzędow 26 gdy po 3 stáną/ ábo talerow iest 26 gdy złotych będźie 78. Czwarty. A ieśli będźie mnieyszy záraz Numerus, ná
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 34
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
A jeśli będzie mniejszy zaraz Numerus, na rydze mnóstwa z początku/ a dzielnik większy/ tedy go masz pomknąć pod drugą postę/ tak
Bo w jednej nie możesz mieć i razu/ ale gdy pomkniesz/ masz już 4 razy w 13/ które napisawszy naQuotiencie/ a będziesz nazad multiplikował/ uczynią 12/ temi tedy subtrahując od 13/ zostanie 1/ i będzie już dla drugiego Numerus dzielnika mnóstwo/ bo luboć ten dzielnik będzie pod 0 której nie może dzielić/ ale iż Resta jest od pierwszej Posty/ tedy już będzie dzielił nie 0 ale 10. A w 10 mogę mieć 3 razy/ z któremi nazad multiplikując dzielnika 3/
A ieśli będźie mnieyszy záraz Numerus, ná rydze mnostwá z początku/ á dźielnik większy/ tedy go masz pomknąć pod drugą postę/ ták
Bo w iedney nie możesz mieć y rázu/ ále gdy pomkniesz/ masz iuż 4 rázy w 13/ ktore nápisawszy náQuotienćie/ á będźiesz názad multiplikował/ vczynią 12/ temi tedy subtráhuiąc od 13/ zostánie 1/ y będźie iuż dla drugiego Numerus dźielniká mnostwo/ bo luboć ten dźielnik będźie pod 0 ktorey nie może dźielić/ ále iż Restá iest od pierwszey Posty/ tedy iuż będźie dźielił nie 0 ále 10. A w 10 mogę mieć 3 rázy/ z ktoremi nazad multiplikuiąc dźielniká 3/
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 34
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
razy 9 uczyni 81) przetoż nie własny to jest quotient/ e musi być mniejszy/ tego stąd dochodzę/ iż gdzie na produkcie ma być mniejsza/ jest większa niż na rydze mnóstwa/ przetoż mażę te 9/ a piszę mniejszą 8/ i tak 8 razy 9 multiplikując/ znajduję 72/ które gdy subtrahuję od 80/ zostaje mi 8/ które napiszę tak na wierzchu
A jeśli zaś mniej wziąłeś tak uznasz/ gdy będzie po subtrakcjej zostawało tak wiele/ iż jeszcze dzielnikiem możesz raz wziąć jako tu w tym przykładzie.
Tu widzisz iż po subtrakcjej zostaje 10/ a dzielnik jest 9 który w 10 może raz być/
rázy 9 vczyni 81) przetoż nie własny to iest quotient/ áe muśi bydź mnieyszy/ tego ztąd dochodzę/ iż gdźie ná produkćie ma bydź mnieyszá/ iest większa niż na rydze mnostwá/ przetoż máżę te 9/ á piszę mnieyszą 8/ y ták 8 rázy 9 multiplikuiąc/ znáyduię 72/ ktore gdy subtráhuię od 80/ zostáie mi 8/ ktore nápiszę ták ná wierzchu
A ieśli záś mniey wźiąłeś ták vznasz/ gdy będźie po subtrákcyey zostawáło ták wiele/ iż ieszcze dźielnikiem możesz raz wźiąć iáko tu w tym przykłádźie.
Tu widźisz iż po subtrákcyey zostáie 10/ á dźielnik iest 9 ktory w 10 może raz bydź/
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 36
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
/ a według Punktu piątego Multiplikacjej/ piszę 2 pod 6/ a 1 w pamięci dla drugiej chowam. Potym mówię tymże quotientem 6 razy 3/ uczynią 18/ i z tą co w pamięci będzie/ 19/ a ponieważ nie masz już więcej post dzielnika/ napiszę tedy obadwa Numery tak: o całej Liczbie
Subtrachuję potym/ tymi pod dzielnikiem Numerami od rygi mnóstwa/ i znajduję iż mi nie zostaje tylko 3. A to tak mówię/ 2 od 5/ mam 3/ które piszę nad 5/ przzekreśliwszy 5. potym mówię/ 9 od 9/ nie mam nic/ nie piszę też nic/ jednak 9 przekreślam/ potym
/ á według Punktu piątego Multiplikácyey/ piszę 2 pod 6/ á 1 w pámięći dla drugiey chowam. Potym mowię tymże quotientem 6 rázy 3/ vczynią 18/ y z tą co w pámięći będźie/ 19/ á ponieważ nie masz iuż więcey post dźielniká/ nápiszę tedy obádwá Numery ták: o cáłey Liczbie
Subtráchuię potym/ tymi pod dźielnikiem Numerámi od rygi mnostwá/ y znáyduię iż mi nie zostáie tylko 3. A to ták mowię/ 2 od 5/ mam 3/ ktore piszę nád 5/ przzekreśliwszy 5. potym mowię/ 9 od 9/ nie mam nic/ nie piszę też nic/ iednák 9 przekreślam/ potym
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 38
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
