smaczne bywają. Tab.
Jadem zarażonym/ korzeń miałko utarty/ kwintę albo pułtory/ z białym winem ciepło dać pić/ jest wielkim ratunkiem. Albowiem jad potem wywodzi i moczem.
Cuchnieniu z ust zapach przyjemny daje/ w uściech go trzymając.
Boleści zębów/ także w uściech trzymany i żuchany/ uśmierza/ bo wiele szlamowatości flegmistych wyciąga. Toż czyni w winie warzony/ i co nacieplej często i długo trzymany. Księgi jerwsze. Szkodzi.
Korzenie Oleśnikowe często używane/ czyni bolenie głowy/ dla zbytniej a surowej swej i gorącej wilgotności/ którą w kurzawy i w pary obraca/ a do głowy puszcza. (Gal: Egineta.)
smáczne bywáią. Tab.
Iadem záráżonym/ korzeń miáłko vtarty/ kwintę álbo pułtory/ z białym winem ćiepło dáć pić/ iest wielkim rátunkiem. Albowiem iad potem wywodźi y moczem.
Cuchnieniu z vst zapách przyiemny dáie/ w vśćiech go trzymáiąc.
Boleśći zębow/ tákże w vśćiech trzymány y żuchány/ vśmierza/ bo wiele szlámowátośći flágmistych wyćiąga. Toż czyni w winie wárzony/ y co náćiepley często y długo trzymány. Kśięgi ierwsze. Szkodźi.
Korzenie Oleśnikowe często vżywáne/ czyni bolenie głowy/ dla zbytniey á surowey swey y gorącey wilgotnośći/ ktorą w kurzáwy y w páry obráca/ á do głowy puscza. (Gal: Egineta.)
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
flegmistych z nich to nic nie jest/ Radniej Biedrzeniec pospolity to czyni. Przeto zle czynią niektórzy praktykanci/ kiedy do wywiedzienia z płuc flegmy/ tego ziela a nie Biedrzeńcu używają. Także do zranienia tychże/ radniej Biedrzeńcu/ a nie Sowiejstrzały używają/ opacznie czyniąc. Prawda/ gdzieby płuca zranione były/ i szlamowatości/ albo radniej ropy pełne/ tam obojga/ to jest/ tak Sowiej strzały/ jako Biedrzeńcu używać możemy. Abowiem tak jedno będzie wychędażało/ a drugie spajało i goiło. Suchotom
Suchotnym chorobom jest pokarmem barzo użytecznym/ liścia wziąwszy drobno posiekanego dobrą garść/ a łyżkę chędogiej mąki owsianej/ to w polewce mięśnej warzyć/
flegmistjch z nich to nic nie iest/ Rádniey Biedrzeniec pospolity to czyni. Przeto zle czynią niektorzy praktykánći/ kiedy do wywiedźienia z płuc flágmy/ tego źiela á nie Biedrzeńcu vżywáią. Tákże do zránienia tychże/ rádniey Biedrzeńcu/ á nie Sowieystrzały vżywáią/ opácznie czyniąc. Prawdá/ gdźieby płucá zránione były/ y szlámowátośći/ álbo rádniey ropy pełne/ tám oboygá/ to iest/ ták Sowiey strzały/ iáko Biedrzeńcu vżywáć możemy. Abowiem ták iedno będźie wychędażáło/ á drugie spaiáło y goiło. Suchotom
Suchotnym chorobom iest pokármem bárzo vżytecznym/ liśćia wźiąwszy drobno pośiekánego dobrą gárść/ á łyszkę chędogiey mąki owśiáney/ to w polewce mięśney wárzyć/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 82
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Cerze.
Cerę wszystkiemu ciału cudną daje. chęć jedz.
Do jedzenia chęć utraconą przywraca
Krew we wnętrznościach skrzepłą rozprawia i rzedzi. Moczu.
Mocz zatrzymany wywodzi. Przechód
Przechody uryny zatkane wyciera. Żywot odwilża.
Żywota zatwardziałości z przeziębnienia zbytniego domiękcza/ rozgrzewa/ i wychędaża. Nyrkom.
Nyrki. Także Pęcherzo:
Pęcherz szlamowatościami zamulone/ z zakału z mułu/ i z piasku z moczem wywodzi i wychędaża. Kamieniu.
Kamieniu w Pęcherzu i w Nyrkach broni się zamnażać. A już będący krzy i pędzi. Puchlinie
Opuchłym jest wielkim lekarstwem. MIesięczną wzbu.
Miesięczną chorobę Paniom/ nad przyrodzenie zastanowioną/ wzbudza. Gryzaw.
Tymże Paniom Gryzawki
. Cerze.
Cerę wszystkiemu ćiáłu cudną dáie. chęć iedz.
Do iedzenia chęć vtráconą przywraca
Kreẃ we wnętrznośćiách skrzepłą rospráwia y rzedźi. Moczu.
Mocz zátrzymány wywodźi. Przechod
Przechody vryny zatkáne wyciera. Zywot odwilża.
Zywotá zátwárdźiáłośći z przeźiębnienia zbytniego domiękcza/ rozgrzewa/ y wychędaża. Nyrkom.
Nyrki. Tákże Pęchyrzo:
Pęchyrz szlámowátośćiámi zámulone/ z zakáłu z mułu/ y z piasku z moczem wywodźi y wychędaża. Kámieniu.
Kámieniu w Pęchyrzu y w Nyrkách broni sie zámnażáć. A iuż będący krzy y pędźi. Puchlinie
Opuchłym iest wielkim lekárstwem. MIeśięczną wzbu.
Mieśięczną chorobę Pániom/ nád przyrodzenie zástánowioną/ wzbudza. Gryzaw.
Tymże Pániom Gryzawki
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 120
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
grzance z białego chleba/ w winie albo w Małmazji obmaczanej może jej używać. Także z pigułami/ z konfektem/ z jajem miękkim. Odziębi: członkom.
Odmarzłe członki rozgrzewa i odżywia/ przerzeczonym sposobem używana. Flegmie gęstej.
Flegmę gęstą/ lipką/ klejowatą/ w żołądku rozprawuje/ cieńczy/ rozwodnia. Także. Szlamowatości w kiszkach
W kiszkach szlamowatości rozgrzewając/ rozcieńcza i rozrzedza. Pęcherzu zamulonemu.
Pęcherz kałem i piaskiem mulistym zatkany wychędaża. Dla czego starodawni Lekarze miedzy łamikamienie poczytali go. Nasieniu
Nasienie męskie mnoży. Do Venu:
Do Wenusa pobudza. Płuca zamulone i zranione leczy wycierając/ tym sposobem: Wziąć tych trzech rzeczy/ Ekstraktu/
grzance z białeg^o^ chlebá/ w winie álbo w Máłmázyey obmáczáney może iey vżywáć. Tákże z pigułámi/ z konfektem/ z iáiem miękkim. Odźiębi: członkom.
Odmárzłe członki rozgrzewa y odżywia/ przerzeczonym sposobem vżywána. Flágmie gęstey.
Flágmę gęstą/ lipką/ kliiowátą/ w żołądku rospráwuie/ ćieńczy/ rozwodnia. Tákże. Szlámowátośći w kiszkách
W kiszkách szlámowátośći rozgrzewáiąc/ rozcieńcza y rozrzedza. Pęchyrzu zámulonemu.
Pęchyrz káłem y piaskiem mulistym zátkány wychędaża. Dla czego stárodawni Lekárze miedzy łamikámienie poczytáli go. Naśieniu
Náśienie męzkie mnoży. Do Venu:
Do Wenusá pobudza. Płucá zámulone y zránione leczy wyćieráiąc/ tym sposobem: Wźiąć tych trzech rzeczy/ Extráktu/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 121
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w winie albo w Małmazji obmaczanej może jej używać. Także z pigułami/ z konfektem/ z jajem miękkim. Odziębi: członkom.
Odmarzłe członki rozgrzewa i odżywia/ przerzeczonym sposobem używana. Flegmie gęstej.
Flegmę gęstą/ lipką/ klejowatą/ w żołądku rozprawuje/ cieńczy/ rozwodnia. Także. Szlamowatości w kiszkach
W kiszkach szlamowatości rozgrzewając/ rozcieńcza i rozrzedza. Pęcherzu zamulonemu.
Pęcherz kałem i piaskiem mulistym zatkany wychędaża. Dla czego starodawni Lekarze miedzy łamikamienie poczytali go. Nasieniu
Nasienie męskie mnoży. Do Venu:
Do Wenusa pobudza. Płuca zamulone i zranione leczy wycierając/ tym sposobem: Wziąć tych trzech rzeczy/ Ekstraktu/ Soli/ i olejku po
w winie álbo w Máłmázyey obmáczáney może iey vżywáć. Tákże z pigułámi/ z konfektem/ z iáiem miękkim. Odźiębi: członkom.
Odmárzłe członki rozgrzewa y odżywia/ przerzeczonym sposobem vżywána. Flágmie gęstey.
Flágmę gęstą/ lipką/ kliiowátą/ w żołądku rospráwuie/ ćieńczy/ rozwodnia. Tákże. Szlámowátośći w kiszkách
W kiszkách szlámowátośći rozgrzewáiąc/ rozcieńcza y rozrzedza. Pęchyrzu zámulonemu.
Pęchyrz káłem y piaskiem mulistym zátkány wychędaża. Dla czego stárodawni Lekárze miedzy łamikámienie poczytáli go. Naśieniu
Náśienie męzkie mnoży. Do Venu:
Do Wenusá pobudza. Płucá zámulone y zránione leczy wyćieráiąc/ tym sposobem: Wźiąć tych trzech rzeczy/ Extráktu/ Soli/ y oleyku po
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 121
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ w paszy od gadziny obrażeni będąc/ tym się zielim leczą. Przeto od jadowitych wężów ukąszonym/ nasienie jego z białym winem pić dobrze. (Dios. Plin.) Uszczknionem od Niedźwiadka
Od Niedźwiadka uszczknionym/ toż nasienie/ a ile plonnego połtory kwinty/ także z białym winem pijąc/ jest lekarstwem. W żołądku szlamowatości flegmiste wysusza i trawi/ za częstym jego używaniem. Księgi Pierwsze. Żołądku. Kaszlącem.
Kaszlącym potrawą i lekarstwem jest użytecznym. Także Dychawicy.
Dychawicznym/ i ciężko tchniącym. Żył zatkaniu.
Zatkania i zamulenia w zyłach otwiera. Moczu.
Mocz z ciężkością odchodzący pędzi/ i wilgotności złe znim wywodzi. (Tab
/ w paszy od gádźiny obráżeni będąc/ tym sie źielim leczą. Przeto od iádowitych wężow vkąszonym/ naśienie iego z białym winem pić dobrze. (Dios. Plin.) Vsczknionem od Niedźwiádká
Od Niedźwiadká vsczknionym/ toż naśienie/ á ile plonneg^o^ połtory kwinty/ tákże z białym winem piiąc/ iest lekárstwem. W żołądku szlámowátośći flágmiste wysusza y trawi/ zá częstym iego vżywániem. Kśięgi Pierwsze. Zołądku. Kászlącem.
Kászlącym potráwą y lekárstwem iest vżytecznym. Tákże Dycháwicy.
Dycháwicznym/ y ćiężko tchniącym. Zył zátkániu.
Zátkánia y zámulenia w zyłách otwiera. Moczu.
Mocz z ciężkośćią odchodzący pędźi/ y wilgotnośći złe znim wywodźi. (Tab
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 131
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wywodzi/ Nasienie albo Korzeń w winie słodkim/ albo w małmazji warząc nawet w piwie albo w wodzie/ a po ośmi łyżek ciepło rano i na noc pijąc.
Toż czyni nad parą ciepłą siedząc/ a lejkiem w otwór ją łona puszczając. Także Macicy zaplugawionej i zaziębłej/ a do płodu niesp:
Macicę z szlamowatości sprosnych wychędaża i wysusza/ ziele warząc w wodzie/ a lejkiem w otwór łona parę puszcząjąc. Albo prochu tegoż nasienia/ i korzenia w potrawach i w trunkach przez jaki czas używając. Tak abowiem z zimna rozgrzewa/ zaplugawioną wychędaża/ a do płodu sposobną czyni. Potom.
Ziele to do Potów wzbudzenia jest przynależące
wywodźi/ Naśienie álbo Korzeń w winie słodkim/ álbo w máłmázyey wárząc náwet w piwie álbo w wodźie/ á po ośmi łyżek ćiepło ráno y na noc piiąc.
Toż czyni nád párą ćiepłą śiedząc/ á liykiem w otwor ią łoná pusczáiąc. Tákże Máćicy záplugáwioney y záźiębłey/ á do płodu niesp:
Mácicę z szlámowátośći sprosnych wychędaża y wysusza/ źiele wárząc w wodźie/ á leykiem w otwor łoná párę puscząiąc. Albo prochu tegoż naśienia/ y korzeniá w potráwách y w trunkách przez iáki czas vżywáiąc. Ták ábowiem z źimna rozgrzewa/ záplugáwioną wychędaża/ á do płodu sposobną czyni. Potom.
Ziele to do Potow wzbudzenia iest przynależące
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 140
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Zauwurtz. Spaichelwurtz. Gayferwurtz. Przyrodzenie.
TAk pierwszy/ jako i wtóry/ przyrodzenia jest rogrzewającego i wysuszającego/ w trzecim stopniu na końcu/ albo w czwartym na początku: ściencza/ rozprawuje/ przyciąga i trawi. Moc i skutki.
Korzeń tylko naczęściej przychodzi do potrzeb lekarskich/ tak zwierzchnich/ jako wnętrznych. Szlamowatościomflegmistem.
Slamowatości flegmiste w ciele rozgrzewa/ a ściągając zgromadza/ i potym tak stolcem/ jako moczem wywodzi/ warząc w winie/ a po trunku ciepło pijąc. Toż też nasienie czyni. Piersiom i płucom flegmą zatkanym
Piersiom i Płucom zaziębionym/ i flegmą napełnionym/ wielkim jest lekarstwem/ rozgrzewając je/ i wilgotności
. Zauwurtz. Spaichelwurtz. Gayferwurtz. Przyrodzenie.
TAk pierwszy/ iáko y wtory/ przyrodzenia iest rogrzewáiącego y wysuszáiącego/ w trzećim stopniu ná końcu/ álbo w czwartym ná początku: śćiencża/ rozpráwuie/ przyćiąga y trawi. Moc y skutki.
Korzeń tylko naczęśćiey przychodźi do potrzeb lekárskich/ ták zwierzchnich/ iáko wnętrznych. Szlámowátośćiomflegmistem.
Slámowátośći flágmiste w ćiele rozgrzewa/ á śćiągáiąc zgromadza/ y potym ták stolcem/ iáko moczem wywodźi/ wárząc w winie/ á po trunku ćiepło piiąc. Toż też naśienie czyni. Pierśiom y płucom flágmą zátkánym
Pierśiom y Płucom záźiębionym/ y flágmą nápełnionym/ wielkim iest lekárstwem/ rozgrzewáiąc ie/ y wilgotnośći
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 158
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
cienką chusteczkę żuchać/ a żuchany z chusty wyjąwszy/ na bolące zęby przykładać. Bo i tym sposobem wiele flegmy z ust wyciaga. Item.
Tenże korzeń w winnym occie ostrym warzony/ ból zębów uśmierza/ tę polewkę ciepłą długo/ po tej stronie w uściech gdzie boleją/ trzymając. Abowiem z dziąsły z zębów szlamowatości wyciąga i tak zęby od bólu wolne czyni. Item.
Język spuchły/ albo nabrzmiały/ też polewkę/ z korzenia warzonego/ w uściech trzymając/ leczy. Toż czyni/ warząc go z kotczą Miętą a z Lebiodką/ w dobrym winnym occie/ i także ciepło w uściech trzymając. Item.
Wziąć korzenia tego
ćienką chusteczkę żucháć/ á żuchány z chusty wyiąwszy/ ná bolące zęby przykłádáć. Bo y tym sposobem wiele flágmy z vst wyćiaga. Item.
Tenże korzeń w winnym ocćie ostrym wárzony/ bol zębow vśmierza/ tę polewkę ćiepłą dług^o^/ po tey stronie w vśćiech gdźie boleią/ trzymáiąc. Abowiem z dźiąsły z zębow szlámowátośći wyćiąga y ták zęby od bolu wolne czyni. Item.
Ięzyk spuchły/ álbo nábrzmiáły/ też polewkę/ z korzeniá wárzoneg^o^/ w vśćiech trzymáiąc/ leczy. Toż czyni/ wárząc go z kotczą Miętą a z Lebiodką/ w dobrym winnym ocćie/ y tákże ćiepło w vśćiech trzymáiąc. Item.
Wźiąć korzeniá tego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 159
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wątrobie
Wątrobie. Ślezionie
Ślezionie/ używając go każdy poranek/ przez pięć dni/ porządnie po łyżce/ z dziewiącią kropli olejku z Koperwaseru: abowiem ich zamulenia otwiera/ i wywodzi. Mózgu.
Mózg/ i wszystkę głowę/ z zbytnich wilgotności wychędaża/ do innych go lekarstw przymieszując. Ciału wszytkiemu.
Ciało wszystko od lipkich szlamowatości/ barzo lekko i mile/ przez stolce wychędaża/ tym sposobem: Wziąć Spizglasu żółtego i przedniego gran czternaście (to jest/ co czternaście ziarn Pieprzu zupełnego/ nie zmilkłego/ albo ziarn Jęczmiennych zaważy) i miałko utrzeć/ a w ośmi łyżkach tego Ekstraktu/ przez cztery dwadzieścia godzin moczyć. Po tym z wierzchu polekku
Wątrobie
Wątrobie. Sleźionie
Sleźionie/ vżywáiąc go káżdy poránek/ przez pięć dni/ porządnie po łyszce/ z dźiewiąćią kropli oleyku z Koperwáseru: ábowiem ich zámulenia otwiera/ y wywodźi. Mozgu.
Mozg/ y wszystkę głowę/ z zbytnich wilgotnośći wychędaża/ do inych go lekarstw przymieszuiąc. Ciáłu wszytkiemu.
Ciáło wszystko od lipkich szlámowátości/ bárzo lekko y mile/ przez stolce wychędaża/ tym sposobem: Wźiąć Spizglásu żołtego y przedniego gran czternaśćie (to iest/ co czternaśćie źiarn Pieprzu zupełnego/ nie zmilkłeg^o^/ álbo źiarn Ięczmiennych záważy) y miáłko vtrzeć/ á w ośmi łyszkách tego Extraktu/ przez cztery dwádźieśćiá godźin moczyć. Po tym z wierzchu polekku
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 176
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
