pięknie przez godzin pięć najmniej/ wstaw w naczyniu glinianym/ którego jeżeli niemosz/ obwin w płótno/ a wstaw w kotle/ żasol dobrze/ a gdy odewre odbierz pięknie/ i włóż pietruszki/ a gdy uwre/ daj na Misę potrząsnąwszy rozmaitemi kwiatkami: możesz to i na zimno podać. Możesz też i Chrzan zrobić uwierciawszy z Migdałami/ albo gęstą śmietaną/ i octem winnym/ a przywarzywszy polij/ a daj na Stół. Tenże Cąber możesz już uwarzony przypiec w piecu upalonym potrżąsnąwszy chlebem białym tartem/ zmieszanym z Pieprzem i Gozdzikami. Rozdział Pierwszy, II. Cąber z Miodownikiem.
TAkowyż Cąber uciąwszy/ namocz w oćecie piwnym i
pięknie przez godźin pięć naymniey/ wstaw w naczyniu gliniánym/ ktorego ieżeli niemosz/ obwin w płotno/ á wstaw w kotle/ żásol dobrze/ á gdy odewre odbierz pięknie/ y włoż pietruszki/ á gdy vwre/ day ná Misę potrząsnąwszy rozmáitemi kwiatkámi: mozesz to y ná zimno podać. Możesz też y Chrzan zrobić vwierćiawszy z Migdałami/ álbo gęstą śmietáną/ y octem winnym/ á przywárzywszy poliy/ á day ná Stoł. Tenże Cąber możesz iuż vwárzony przypiec w piecu vpalonym potrżąsnąwszy chlebem białym tartem/ zmieszánym z Pieprzem y Gozdźikami. Rozdźiał Pierwszy, II. Cąber z Miodownikiem.
TAkowyż Cąber vćiąwszy/ námocz w oćećie piwnym y
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 14
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
do leczenia.
POtrzebne są naprzód Enemy, krwie puszczenie z czoła, z ręki, albo z żył pulsowych, pryszcze zauszyma, kąpieli, nóg moczenie w ziłach warzonych, etc. Item. Za rzecz doświadczoną mają niektórzy Kura żywego na poły rozerznąwszy, przyłożyć na głowę. Insi jaskołki żywo porozrzynane przykładają. Insi Dynię uwierciawszy surową, głowę nią nakładają. Insi LIna na pół (rozpłatanego) przykładają i do stop. PUrganse bardzo wolne, są pożyteczne, co jest, z Senesu, z Manny, przydawszy Cre Tartar. W takiej chorobie Opiata są zawsze podejrzane, lepiej się od nich wstrzymać miasto nich warz makowski w wodzie, maczając w
do leczenia.
POtrzebne są naprzod Enemy, krwie pusczenie z czołá, z ręki, álbo z zył pulsowych, pryszcze záuszymá, kąpieli, nog moczenie w źiłách wárzonych, etc. Item. Zá rzecz doświadczoną máią niektorzy Kurá żywego ná poły rozerznąwszy, przyłożyć ná głowę. Insi iáskołki żywo porozrzynane przykładáią. Inśi Dynię uwierciawszy surową, głowę nią nákładáią. Inśi LIná ná puł (rozpłatánego) przykładáią y do stop. PUrgánse bárdzo wolne, są pożyteczne, co iest, z Senesu, z Mánny, przydawszy Cre Tartar. W tákiey chorobie Opiata są záwsze podeyrzáne, lepiey się od nich wstrzymáć miásto nich warz mákowski w wodzie, maczaiąc w
Skrót tekstu: CompMed
Strona: 94
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
na noc/ wyższej pomienionym sposobem/ używany. Też w nim się kąpiąc/ albo parę w łono puszczając. Toż czyni Ciężkiemu puszczaniu moczu.
Rzezawicom dziecinnym/ z zatrzymania moczu/ albo z ciężkości odbywania któreby były/ jest wielkim a prędkim ratunkiem/ warząc go z Komonicą/ z Rumnem i z Pietruszką/ uwiercieć/ Oliwy przylać/ i tym łonko aż do samych moszenek ciepło okładać. Wątrobie i śledzionie.
Wątroby i
Śleziony zatwardziałość/ z zamulenia i z zatkania/ odmiękcza i otwiera/ z korzenia warzonego juchę pijąc: wszakoż bacznie ma być używany: Lecie z wodą ludziom młodym: w Zimie z winem Plat. Żołądku
Żołądek mdły
ná noc/ wyższey pomienionym sposobem/ vżywány. Też w nim sie kąpiąc/ álbo párę w łono pusczáiąc. Toż czyni Ciężkiemu pusczániu moczu.
Rzezáwicom dźiećinnym/ z zátrzymánia moczu/ álbo z ćięszkośći odbywánia ktoreby były/ iest wielkim á prędkim rátunkiem/ wárząc go z Komonicą/ z Rumnem y z Pietruszką/ vwierćieć/ Oliwy przylać/ y tym łonko áż do sámych moszenek ćiepło okładáć. Wątrobie y śleźienie.
Wątroby y
Sleźiony zátwárdźiáłość/ z zámulenia y z zátkánia/ odmiękcza y otwiera/ z korzenia wárzonego iuchę piiąc: wszákoż bácznie ma być vżywány: Lećie z wodą ludźiom młodym: w Zimie z winem Plat. Zołądku
Zołądek mdły
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
po trzy i cztery kropie cztery kroć przez dzień w oczy puszczać/ tak długo to czyniąc/ aż się zasłona wszystka z oczu spędzi. (Tabe.) Strzekaniu w głowie.
Strzekanie w głowie uśmierza/ i bóle wszelakie w niej/ z wilgotności zimnych układa/ warząc Kozłek z korzeniem i z nacią/ a potym uwierciawszy dobrze/ miasto plastru/ na głowę przykładać. (Matt:) Arteticè
Artetice, i łamaniu w stawiech/ w członkach osobliwym jest ratunkiem/ nakrajać co nadrobniej korzenia jego/ i utłuc/ potym na nie nalać Olejku Rumienkowego/ żeby dobrze w nim zagrąznęło/ to na słońcu jarkim przez trzy Niedziele moczyć w szklanym naczyniu
po trzy y cżtery kropie cztery kroć przez dzień w oczy pusczáć/ ták długo to czyniąc/ áż sie zasłoná wszystká z oczu spędźi. (Tabe.) Strzekániu w głowie.
Strzekánie w głowie vśmierza/ y bóle wszelákie w niey/ z wilgotnośći źimnych vkłáda/ wárząc Kozłek z korzeniem y z naćią/ á potym vwierćiawszy dobrze/ miásto plastru/ ná głowę przykłádáć. (Matth:) Arteticè
Artetice, y łamániu w stáwiech/ w członkách osobliwym iest rátunkiem/ nákráiáć co nadrobniey korzenia iego/ y vtłuc/ potym ná nie nálać Oleyku Rumienkowego/ żeby dobrze w nim zágrąznęło/ to ná słońcu iárkim przez trzy Niedźiele moczyć w szklánym naczyniu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 53
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Korzeń Kozłków świeży na szyj nosząc/ tak długo/ aż zeschnie. Dymienicom powietrznym morowym.
Dymienicom powietrznym/ plastr z korzenia Kozłkowego czynią tym sposobem: Wziąć go ze dwanaście łótów/ Hebdowego korzenia młodego sześć łótów/ Lubczyku świeżego/ z nacią i z korzeniem/ po dwa łóty. To wszytko posiekać i utłuc/ abo uwiercieć/ i w wódce Majeranowej smażyć/ przylawszy olejku Rumienkowego z ośm łyżek dobrych. To na Dymienicę ciepło plastrować/ raz i trzy przez dzień odnawiając: także w nocy co uschnie /znowu przyłożyć. (Tabe)
Drudzy do tych przerzeczonych rzeczy/ zarówno wziętych/ dwa całe korzenie białej Liliej przydają/ upiekszy je pierwej/
Korzeń Kozłków świeży ná szyi nosząc/ ták długo/ áż zeschnie. Dymienicom powietrznym morowym.
Dymienicom powietrznym/ plastr z korzenia Kozłkowego czynią tym sposobem: Wźiąć go ze dwánaśćie łótow/ Hebdowego korzenia młodego sześć łótow/ Lubsczyku świéżego/ z naćią y z korzeniém/ po dwá łóty. To wszytko pośiekáć y vtłuc/ ábo vwierćieć/ y w wódce Máieranowey smáżyc/ przylawszy oleyku Rumienkowego z ośm łyżek dobrych. To ná Dymienicę ćiepło plástrowáć/ raz y trzy przez dźień odnawiáiąc: tákże w nocy co vschnie /znowu przyłożyć. (Tabe)
Drudzy do tjch przerzeczonych rzeczy/ zárowno wźiętych/ dwá cáłe korzenie białey Liliey przydáią/ vpiékszy ie piérwey/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 54
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Paniom. Tż czyni wino Omanowe. (Hunaim.) Świerzbu i krostom.
Świerzby i krosty nietylko z rąk/ ale i ze wszystkiego ciała spądza/ w sycie miodowej/ albo w wodzie warzony/ miodu przydawszy/ w garncu dobrze zaszponiowanym/ a tej juchy przez kilka dni pić: a potym ono korzenie wywarzone uwiercieć/ i tym się raz i trzy w cieple natrzeć/ potym się w łaźni wypocić i obmyć. Albo też w mleku go uwarzyć/ aż rozewre na Maść/ Soli trochę przydać/ i tym Świerzb nacierać. Nerwom obrażonym
Żyłom piętym albo suchym/ z zimnej przyczyny obrażonym użyteczny. (Plat.) Żołądkowi.
Páńiom. Tż czyni wino Omanowe. (Hunaim.) Swierzbu y krostom.
Swierzby y krosty nietylko z rąk/ ále y ze wszystkiego ćiáłá spądza/ w syćie miodowey/ álbo w wodźie wárzony/ miodu przydawszy/ w gárncu dobrze zászponiowánym/ á tey iuchy przez kilká dni pić: á potym ono korzenie wywárzone vwierćieć/ y tym sie raz y trzy w ćieple nátrzeć/ potym sie w łáźni wypoćić y obmyć. Albo też w mleku go vwárzyć/ áż rozewre ná Máść/ Soli trochę przydáć/ y tym Swierzb náćieráć. Nerwom obráżonjm
Zyłom piętym álbo suchym/ z źimney przyczyny obráżonym vżyteczny. (Plat.) Zołądkowi.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 59
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ sok w nie puszczając/ a zwierzchu toż liście przykładając/ doświadczono wiele kroć. Ranom kłotym/ świeżym
Ranom świeżo ciętym abo kłotym/ Wziąć liścia świeżego Biedrzeńcu/ ze trzydzieści i dwa łoty/ Zanklu/ Przetarzniku/ który i Weroniką zowiemy/ obojga liścia świeżego po łotów szesnaście. To wszystko co nalepiej utłuc albo uwiercieć/ przyłożyć do tego kozłowego łoju trzydzieści i dwa łoty/ smalcu wieprzowego szesnaście łotów/ To wespół usmażyć na wolnym węglistym ogniu/ żeby namniej nie przygorzało/ i tak długo smażyć aż się wodność ziół strawi/ potym w prasie wyprasować/ i przdać do tego nowego wosku szesnaście łotów/ Żywice Sosnowej albo Jodłowej/ Terpentyny po
/ sok w nie pusczáiąc/ á zwierzchu toż liśćie przykłádáiąc/ doświadczono wiele kroć. Ránom kłotym/ świeżym
Ránom świeżo ćiętym ábo kłotym/ Wźiąć liśćia świeżego Biedrzeńcu/ ze trzydźieśći y dwá łoty/ Zanklu/ Przetárzniku/ ktory y Weroniką zowiemy/ oboygá liśćia świeżego po łotow szesnaśćie. To wszystko co nalepiéy vtłuc álbo vwierćieć/ przyłożyć do tego kozłowego łoiu trzydźieśći y dwá łoty/ smalcu wieprzowégo szesnaśćie łotow/ To wespoł vsmáżyć ná wolnym węglistym ogniu/ żeby namniey nie przygorzáło/ y ták długo smáżyć áż sie wodność źioł strawi/ potym w práśie wyprásowáć/ y przdáć do tego noweg^o^ wosku szesnáśćie łotow/ Zywice Sosnowey álbo Iodłowey/ Terpentyny po
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 70
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w kłącze chropowate nie wyroście z szesnaście łotów/ białej albo Majowej Miodunki/ którą też Płucznikiem i Wątrobnym zielem zowiemy/ ośm łotów/ Leczywrzodu/ Stokroci/ Przetarzniku/ Głowienek/ Gęsiego poleju/ po cztery łoty/ Zanklu/ Podbiału szerokiego po dwu łotu: to wszystko w Moździerzu co nalepiej utłuc/ abo w donicy uwiercieć/ a Oliwy do tego funt kupiecki/ albo trzydzieści i dwa łotów przydać. Masła Majowego ośm łotów/ Wina dobrego białego szesnaście łotów to jest/ kwaterkę. To wespół nad ognistym węglem warzyć/ aż wino i wodności z onych ziół wywre/ i parą wynidzie. Potym w Prasie wyprasować w Miedzianą patellę/ i przydać
w kłącze chropowáte nie wyroście z szesnaśćie łotow/ białey álbo Máiowey Miodunki/ ktorą też Płucznikiem y Wątrobnym źielem zowiemy/ ośm łotow/ Leczywrzodu/ Stokroći/ Przetarzniku/ Głowienek/ Gęśiego poleiu/ po cztery łoty/ Zanklu/ Podbiału szerokiego po dwu łotu: to wszystko w Możdżerzu co nalepiey vtłuc/ ábo w donicy vwierćieć/ á Oliwy do tego funt kupiecki/ álbo trzydźieści y dwá łotow przydáć. Másłá Máioweg^o^ osm łotow/ Winá dobrego białego szesnaśćie łotow to iest/ kwáterkę. To wespoł nád ognistjm węglem wárzyć/ áż wino y wodnośći z onych źioł wywre/ y párą wynidźie. Potym w Práśie wyprásowáć w Miedźiáną pátellę/ y przydáć
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 82
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ i w uściech ciepło trzymany. Puchlinie
Puchlinę wodną z ciała wywodzi/ nasienie miałko utarte/ i z trochą oliwy zaczynione/ a tym każdego dnia trzykroć namazować. Poty wzbudza.
Toż też poty hojnie z ciała wywodzi. Złotych żyłek zbytnie utoki.
Złote żyłki/ zbytnie otworzone/ zatyka i zawściąga liście tych Rozmarynów uwierciawszy/ na nie przykładać. Bębelom w stolcu.
Bębele pęcherzowate w stolcu/ które figami drudzy zowią/ a Łacinnicy Condylomata. Napuchliny ogniste w tych tam tajemnych miejscach rozgania i leczy/ także liście tych Rozmarynów tłukąc/ i przykładając. Przepukł.
Przepukłym. Chiragrycznym. Podagrycznym. Artetykom. Pokrzywionym Nasienie z mąką Kąkolowego nasienia a
/ y w vśćiech ćiepło trzymány. Puchlinie
Puchlinę wodną z ćiáłá wywodźi/ naśienie miáłko vtárte/ y z trochą oliwy záczynione/ á tym káżdego dnia trzykroć námázowáć. Poty wzbudza.
Toż też poty hoynie z ćiáłá wywodźi. Złotych żyłek zbytnie vtoki.
Złote żyłki/ zbytnie otworzone/ zátyka y záwśćiąga liśćie tych Rozmárynow vwierćiawszy/ ná nie przykłádáć. Bębelom w stolcu.
Bębele pęchyrzowáte w stolcu/ ktore figámi drudzy zowią/ á Láćinnicy Condylomata. Nápuchliny ogniste w tych tám táiemnych mieyscách rozgánia y leczy/ tákże liśćie tych Rozmárynow tłukąc/ y przykłádáiąc. Przepukł.
Przepukłym. Chirágrycznym. Podágrycznym. Artetykom. Pokrzywionym Naśienie z mąką Kąkolowego naśienia á
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 163
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nacierając. Od rozumu odeszłem
Szalonym/ a od rozumu i baczenia odchodzącym. Także Boleniu głowy.
Boleniu zbytniemu głowy/ z pełności flegmy/ uśmierza/ tym ją olejem nacierając. Zapamiętaniu nad przyrodz. Zdumiałem Strętwiałym.
Nad przyrodzenie zapominającym się/ zdumiałym i strętwiałym/ samo Ziele wszystko co nalepiej utłuc/ albo w donicy uwiercieć/ oliwą rozpuścić/ i tym ogoloną głowę nacierać/ dobrze .(Dios:) Uszom ropistym.
Uszy ropą zaciekłe wychędaża/ Sok z kwiecia tego ziela świeżego wyżęty/ a ciepło w nie puszczany: Toż proch z korzenia miałko utarty/ z olejkiem Rożanym czyni/ także w nie puszczając.
Ten Sok do przerzeczonych dolegliwości
nácieráiąc. Od rozumu odeszłem
Szalonym/ á od rozumu y baczenia odchodzącym. Tákże Boleniu głowy.
Boleniu zbytniemu głowy/ z pełności flágmy/ vśmierza/ tym ią oleiem náćieráiąc. Zápámiętániu nád przyrodz. Zdumiáłem Strętwiáłym.
Nád przyrodzenie zápomináiącym sie/ zdumiáłym y strętwiáłym/ sámo Ziele wszystko co nalepiey vtłuc/ álbo w donicy vwierćieć/ oliwą rospuścić/ y tym ogoloną głowę náćieráć/ dobrze .(Dios:) Vszom ropistym.
Vszy ropą záćiekłe wychędaża/ Sok z kwiećia tego źiela świeżego wyżęty/ á ćiepło w nie pusczány: Toż proch z korzeniá miáłko vtárty/ z oleykiem Rożánym czyni/ tákże w nie pusczáiąc.
Ten Sok do przerzeczonych dolegliwośći
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 174
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
