na noc/ wyższej pomienionym sposobem/ używany. Też w nim się kąpiąc/ albo parę w łono puszczając. Toż czyni Ciężkiemu puszczaniu moczu.
Rzezawicom dziecinnym/ z zatrzymania moczu/ albo z ciężkości odbywania któreby były/ jest wielkim a prędkim ratunkiem/ warząc go z Komonicą/ z Rumnem i z Pietruszką/ uwiercieć/ Oliwy przylać/ i tym łonko aż do samych moszenek ciepło okładać. Wątrobie i śledzionie.
Wątroby i
Śleziony zatwardziałość/ z zamulenia i z zatkania/ odmiękcza i otwiera/ z korzenia warzonego juchę pijąc: wszakoż bacznie ma być używany: Lecie z wodą ludziom młodym: w Zimie z winem Plat. Żołądku
Żołądek mdły
ná noc/ wyższey pomienionym sposobem/ vżywány. Też w nim sie kąpiąc/ álbo párę w łono pusczáiąc. Toż czyni Ciężkiemu pusczániu moczu.
Rzezáwicom dźiećinnym/ z zátrzymánia moczu/ álbo z ćięszkośći odbywánia ktoreby były/ iest wielkim á prędkim rátunkiem/ wárząc go z Komonicą/ z Rumnem y z Pietruszką/ vwierćieć/ Oliwy przylać/ y tym łonko áż do sámych moszenek ćiepło okładáć. Wątrobie y śleźienie.
Wątroby y
Sleźiony zátwárdźiáłość/ z zámulenia y z zátkánia/ odmiękcza y otwiera/ z korzenia wárzonego iuchę piiąc: wszákoż bácznie ma być vżywány: Lećie z wodą ludźiom młodym: w Zimie z winem Plat. Zołądku
Zołądek mdły
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Korzeń Kozłków świeży na szyj nosząc/ tak długo/ aż zeschnie. Dymienicom powietrznym morowym.
Dymienicom powietrznym/ plastr z korzenia Kozłkowego czynią tym sposobem: Wziąć go ze dwanaście łótów/ Hebdowego korzenia młodego sześć łótów/ Lubczyku świeżego/ z nacią i z korzeniem/ po dwa łóty. To wszytko posiekać i utłuc/ abo uwiercieć/ i w wódce Majeranowej smażyć/ przylawszy olejku Rumienkowego z ośm łyżek dobrych. To na Dymienicę ciepło plastrować/ raz i trzy przez dzień odnawiając: także w nocy co uschnie /znowu przyłożyć. (Tabe)
Drudzy do tych przerzeczonych rzeczy/ zarówno wziętych/ dwa całe korzenie białej Liliej przydają/ upiekszy je pierwej/
Korzeń Kozłków świeży ná szyi nosząc/ ták długo/ áż zeschnie. Dymienicom powietrznym morowym.
Dymienicom powietrznym/ plastr z korzenia Kozłkowego czynią tym sposobem: Wźiąć go ze dwánaśćie łótow/ Hebdowego korzenia młodego sześć łótow/ Lubsczyku świéżego/ z naćią y z korzeniém/ po dwá łóty. To wszytko pośiekáć y vtłuc/ ábo vwierćieć/ y w wódce Máieranowey smáżyc/ przylawszy oleyku Rumienkowego z ośm łyżek dobrych. To ná Dymienicę ćiepło plástrowáć/ raz y trzy przez dźień odnawiáiąc: tákże w nocy co vschnie /znowu przyłożyć. (Tabe)
Drudzy do tjch przerzeczonych rzeczy/ zárowno wźiętych/ dwá cáłe korzenie białey Liliey przydáią/ vpiékszy ie piérwey/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 54
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Paniom. Tż czyni wino Omanowe. (Hunaim.) Świerzbu i krostom.
Świerzby i krosty nietylko z rąk/ ale i ze wszystkiego ciała spądza/ w sycie miodowej/ albo w wodzie warzony/ miodu przydawszy/ w garncu dobrze zaszponiowanym/ a tej juchy przez kilka dni pić: a potym ono korzenie wywarzone uwiercieć/ i tym się raz i trzy w cieple natrzeć/ potym się w łaźni wypocić i obmyć. Albo też w mleku go uwarzyć/ aż rozewre na Maść/ Soli trochę przydać/ i tym Świerzb nacierać. Nerwom obrażonym
Żyłom piętym albo suchym/ z zimnej przyczyny obrażonym użyteczny. (Plat.) Żołądkowi.
Páńiom. Tż czyni wino Omanowe. (Hunaim.) Swierzbu y krostom.
Swierzby y krosty nietylko z rąk/ ále y ze wszystkiego ćiáłá spądza/ w syćie miodowey/ álbo w wodźie wárzony/ miodu przydawszy/ w gárncu dobrze zászponiowánym/ á tey iuchy przez kilká dni pić: á potym ono korzenie wywárzone vwierćieć/ y tym sie raz y trzy w ćieple nátrzeć/ potym sie w łáźni wypoćić y obmyć. Albo też w mleku go vwárzyć/ áż rozewre ná Máść/ Soli trochę przydáć/ y tym Swierzb náćieráć. Nerwom obráżonjm
Zyłom piętym álbo suchym/ z źimney przyczyny obráżonym vżyteczny. (Plat.) Zołądkowi.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 59
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ sok w nie puszczając/ a zwierzchu toż liście przykładając/ doświadczono wiele kroć. Ranom kłotym/ świeżym
Ranom świeżo ciętym abo kłotym/ Wziąć liścia świeżego Biedrzeńcu/ ze trzydzieści i dwa łoty/ Zanklu/ Przetarzniku/ który i Weroniką zowiemy/ obojga liścia świeżego po łotów szesnaście. To wszystko co nalepiej utłuc albo uwiercieć/ przyłożyć do tego kozłowego łoju trzydzieści i dwa łoty/ smalcu wieprzowego szesnaście łotów/ To wespół usmażyć na wolnym węglistym ogniu/ żeby namniej nie przygorzało/ i tak długo smażyć aż się wodność ziół strawi/ potym w prasie wyprasować/ i przdać do tego nowego wosku szesnaście łotów/ Żywice Sosnowej albo Jodłowej/ Terpentyny po
/ sok w nie pusczáiąc/ á zwierzchu toż liśćie przykłádáiąc/ doświadczono wiele kroć. Ránom kłotym/ świeżym
Ránom świeżo ćiętym ábo kłotym/ Wźiąć liśćia świeżego Biedrzeńcu/ ze trzydźieśći y dwá łoty/ Zanklu/ Przetárzniku/ ktory y Weroniką zowiemy/ oboygá liśćia świeżego po łotow szesnaśćie. To wszystko co nalepiéy vtłuc álbo vwierćieć/ przyłożyć do tego kozłowego łoiu trzydźieśći y dwá łoty/ smalcu wieprzowégo szesnaśćie łotow/ To wespoł vsmáżyć ná wolnym węglistym ogniu/ żeby namniey nie przygorzáło/ y ták długo smáżyć áż sie wodność źioł strawi/ potym w práśie wyprásowáć/ y przdáć do tego noweg^o^ wosku szesnáśćie łotow/ Zywice Sosnowey álbo Iodłowey/ Terpentyny po
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 70
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w kłącze chropowate nie wyroście z szesnaście łotów/ białej albo Majowej Miodunki/ którą też Płucznikiem i Wątrobnym zielem zowiemy/ ośm łotów/ Leczywrzodu/ Stokroci/ Przetarzniku/ Głowienek/ Gęsiego poleju/ po cztery łoty/ Zanklu/ Podbiału szerokiego po dwu łotu: to wszystko w Moździerzu co nalepiej utłuc/ abo w donicy uwiercieć/ a Oliwy do tego funt kupiecki/ albo trzydzieści i dwa łotów przydać. Masła Majowego ośm łotów/ Wina dobrego białego szesnaście łotów to jest/ kwaterkę. To wespół nad ognistym węglem warzyć/ aż wino i wodności z onych ziół wywre/ i parą wynidzie. Potym w Prasie wyprasować w Miedzianą patellę/ i przydać
w kłącze chropowáte nie wyroście z szesnaśćie łotow/ białey álbo Máiowey Miodunki/ ktorą też Płucznikiem y Wątrobnym źielem zowiemy/ ośm łotow/ Leczywrzodu/ Stokroći/ Przetarzniku/ Głowienek/ Gęśiego poleiu/ po cztery łoty/ Zanklu/ Podbiału szerokiego po dwu łotu: to wszystko w Możdżerzu co nalepiey vtłuc/ ábo w donicy vwierćieć/ á Oliwy do tego funt kupiecki/ álbo trzydźieści y dwá łotow przydáć. Másłá Máioweg^o^ osm łotow/ Winá dobrego białego szesnaśćie łotow to iest/ kwáterkę. To wespoł nád ognistjm węglem wárzyć/ áż wino y wodnośći z onych źioł wywre/ y párą wynidźie. Potym w Práśie wyprásowáć w Miedźiáną pátellę/ y przydáć
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 82
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nacierając. Od rozumu odeszłem
Szalonym/ a od rozumu i baczenia odchodzącym. Także Boleniu głowy.
Boleniu zbytniemu głowy/ z pełności flegmy/ uśmierza/ tym ją olejem nacierając. Zapamiętaniu nad przyrodz. Zdumiałem Strętwiałym.
Nad przyrodzenie zapominającym się/ zdumiałym i strętwiałym/ samo Ziele wszystko co nalepiej utłuc/ albo w donicy uwiercieć/ oliwą rozpuścić/ i tym ogoloną głowę nacierać/ dobrze .(Dios:) Uszom ropistym.
Uszy ropą zaciekłe wychędaża/ Sok z kwiecia tego ziela świeżego wyżęty/ a ciepło w nie puszczany: Toż proch z korzenia miałko utarty/ z olejkiem Rożanym czyni/ także w nie puszczając.
Ten Sok do przerzeczonych dolegliwości
nácieráiąc. Od rozumu odeszłem
Szalonym/ á od rozumu y baczenia odchodzącym. Tákże Boleniu głowy.
Boleniu zbytniemu głowy/ z pełności flágmy/ vśmierza/ tym ią oleiem náćieráiąc. Zápámiętániu nád przyrodz. Zdumiáłem Strętwiáłym.
Nád przyrodzenie zápomináiącym sie/ zdumiáłym y strętwiáłym/ sámo Ziele wszystko co nalepiey vtłuc/ álbo w donicy vwierćieć/ oliwą rospuścić/ y tym ogoloną głowę náćieráć/ dobrze .(Dios:) Vszom ropistym.
Vszy ropą záćiekłe wychędaża/ Sok z kwiećia tego źiela świeżego wyżęty/ á ćiepło w nie pusczány: Toż proch z korzeniá miáłko vtárty/ z oleykiem Rożánym czyni/ tákże w nie pusczáiąc.
Ten Sok do przerzeczonych dolegliwośći
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 174
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
dziewięć dni/ poranu naczczo przed jedzeniem przynamniej trzy godziny/ na schodzie księżyca dawać pić. Wzrok mdły posila i ostrzy
Wzrok słaby i mdły posila/ i ostrzy/ z Włoskim Koprem to ziele przez trzydzieści dni w białym winie moczone/ a trunkiem używane. Glistom w żywocie.
Glisty w żywocie morzy/ Brzoskwiniowe jąderka uwiercieć w donicy/ abo i liścia Brzoskwiniowego/ sok z sokiem Rzepikowem pić dając. (Plat.) Głosu i mowie utraceniem z choroby.
Głos abo i mowę/ którzyby w gorączkach utracili/ płokanie z Rzepiku/ i Piguły z niego niżej opisane pod językiem po jednej trzymając przywraca. (Plat.) Piguły z
dźiewięć dni/ poránu náczczo przed iedzeniem przynamniey trzy godźiny/ ná schodźie kśiężycá dáwáć pić. Wzrok mdły pośila y ostrzy
Wzrok słáby y mdły pośila/ y ostrzy/ z Włoskim Koprem to źiele przez trzydźieśći dni w białym winie moczone/ á trunkiem vżywáne. Glistom w żywoćie.
Glisty w żywoćie morzy/ Brzoskwiniowe iąderká vwierćieć w donicy/ ábo y liśćia Brzoskwiniowego/ sok z sokiem Rzepikowem pić dáiąc. (Plat.) Głosu y mowie vtráceniem z choroby.
Głos ábo y mowę/ ktorzyby w gorączkach vtráćili/ płokánie z Rzepiku/ y Piguły z niego niżey opisáne pod ięzykiem po iedney trzymáiąc przywráca. (Plat.) Piguły z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 276
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wszytkich ziół pomienonych wziąwszy/ potłuc je z gruba i namoczyć/ tym sposobem jakośmy o Rzepiku powiedzieli/ dystylować/ i chorym rannym pić dawać. Item. Głowy boleniu gwałtownemu
Głowj gwałtownemu boleniu z przyczyny gorącej gotowym jest ratunkiem/ wziąwszy świeżozielonego Srebrnikku ze dwie garści/ usiekać/ i dobrze utłuc/ albo w donicy nowej uwiercieć/ Rożaną wodką dobrze skropić/ a miedzy dwie chuście rozłożywszy/ na czoło/ i skronie przyłożyć/ nie obejmując ażby uschło. A gdzieby się jeszcze ból nie ułożył/ powtóre toż uczynić Górącości zbytniej w głowie i w ciele
Zbytnią gorącość z głowy/ i ze wszystkiego ciała Srebrnik wyciąga/ z solą a
wszytkich źioł pomienonych wźiąwszy/ potłuc ie z hrubá y námoczyć/ tym sposobem iákosmy o Rzepiku powiedźieli/ dystylowáć/ y chorym ránnym pić dáwáć. Item. Głowy boleniu gwałtownemu
Głowj gwałtownemu boleniu z przyczyny gorącey gotowym iest ratunkiem/ wźiąwszy świeżoźielonego Srebrnikku ze dwie garśći/ vśiekáć/ y dobrze vtłuc/ álbo w donicy nowey vwierćieć/ Rożáną wodką dobrze skropić/ á miedzy dwie chuśćie rozłożywszy/ ná czoło/ y skronie przyłożyć/ nie obeymuiąc áżby vschło. A gdźieby się iescze bol nie vłożył/ powtore toż vczynić Gorącośći zbytniey w głowie y w ćiele
Zbytnią gorącość z głowy/ y ze wszystkiego ciáłá Srebrnik wyćiąga/ z solą á
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 291
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ każdego dnia dwakroć/ trzy godziny przed jedzeniem. Suchotom. Item.
Tenże trunek.
Suchoty mającym/ jest barzo użyteczny. Item, Wziąć Kurzego ziela z nacią i z korzeniem jaką część dobrą świeżozielonego/ obrać z chwastu/ spłokać/ ochędożyć/ posiekać/ i w kamiennym moździerzu utłuc/ albo w dunicy nowej uwiercieć/ przylawszy czwartą część wina/ jako jest ziela. Potym dobrze utarszj wespół wyprasować/ i wziąć tego soku półkwarty/ a rozpuścić w nim cztery łoty starego Cukru Rożanego/ znowu przecedzić przez chusteczkę/ i choremu każdego dnia trzy godziny przed jedzeniem pić dawać. Także na wieczor/ to czyniąc/ ażby ozdrowiał. Sercu
/ káżdego dniá dwákroć/ trzy godźiny przed iedzeniem. Suchotom. Item.
Tenże trunek.
Suchoty máiącym/ iest bárzo vżyteczny. Item, Wźiąć Kurzego źiela z naćią y z korzeniem iáką część dobrą świeżoźielonego/ obráć z chwastu/ spłokáć/ ochędożyć/ pośiekáć/ y w kámiennym możdżerzu vtłuc/ álbo w dunicy nowey vwierćieć/ przylawszy czwartą część winá/ iáko iest źiela. Potym dobrze vtárszj wespoł wyprásowáć/ y wźiąć tego soku pułkwarty/ á rospuśćić w nim cztery łoty stáreg^o^ Cukru Rożánego/ znowu przecedźić przez chusteczkę/ y choremu káżdego dniá trzy godźiny przed iedzeniem pić dáwáć. Tákże ná wieczor/ to czyniąc/ áżby ozdrowiał. Sercu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 309
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
rozwarzoną rozwiercieć/ i rozmąciwszy z onąż wodą co w niej wrzała/ wmieszać w parzą przemorzonym psom/ żeby się dobrze obiedli. O Ogarach
Trzy dni potym nie trzeba ich ruszać z miejsca/ a na czwarty dzień/ nakopać polnej rożej/ opłokawszy korzenie porąbać/ i warzyć/ kiedy zewrają dobrze/ skórkę oskrobać/ uwiercieć/ wmieszać w onąż wodę/ i tym sposobem psom dać jako i piwonią/ i wytchnąć potym zdzień. Czynić to alternatą z Driakwią: to jest/ kiedy dasz Driakwie raz/ to tego drugi raz.
Cisowe drzewo dobre też na preserwatiwę wściekliny: przeto komu to być może/ dobrze jest koryto mieć cisowe
rozwárzoną rozwierćieć/ y rozmąćiwszy z onąż wodą co w niey wrzáłá/ wmieszáć w parzą przemorzonym psom/ żeby sie dobrze obiedli. O Ogárách
Trzy dni potym nie trzebá ich ruszáć z mieyscá/ á ná cżwarty dźień/ nákopáć polney rożey/ opłokawszy korzenie porąbáć/ y wárzyć/ kiedy zewráią dobrze/ skorkę oskrobáć/ vwierćieć/ wmieszáć w onęż wodę/ y tym sposobem psom dáć iáko y piwonią/ y wytchnąć potym zdźien. Czynić to álternatą z Dryakwią: to iest/ kiedy dasz Dryakwie raz/ to tego drugi raz.
Cisowe drzewo dobre też ná preserwátiwę wściekliny: przeto komu to bydź może/ dobrze iest koryto mieć ćisowe
Skrót tekstu: OstrorMyśl1618
Strona: 19
Tytuł:
Myślistwo z ogary
Autor:
Jan Ostroróg
Drukarnia:
Bazyli Skalski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
myślistwo, zoologia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1618
Data wydania (nie wcześniej niż):
1618
Data wydania (nie później niż):
1618
