, soku Rucianego Piołunowego, Driakwie, wraz zmieszawszy, nakryj szpuncikiem, przysmasz w góracym popiele, potym rozkroj, tym co wewnątrz jest pośmaruj skronie, nozdrze, piersi, pępek pulsy, jest rzecz doświadzona. Item. Weś Rhabar. dr 1. Senesu i Agaryku po dwa skrupuły Cytwarowego nasienia, Koraliny, wierzchołków Wrotyczu, po skrupule. Czarnuszki szcyptę dobrą, skrop winem, potym nalej wody czystej z pół kwaterki niech tak moknie przez noc, nazajutrz przywarz trochę, przecedź, wyciśni, przydaj Manny Kalabr. łot, albo dwa, (według wieku) wyklaryfikuj białkiem jajowym, daj ciepło wipić. Item. Weś Aloesu, Myrrhy
, soku Rućiánego Piołunowego, Dryákwie, wraz zmieszawszy, nákryi szpuncikiem, przysmasz w goracym popiele, potym rozkroy, tym co wewnątrz iest posmáruy skronie, nozdrze, pierśi, pępek pulsy, iest rzecz doświadzona. Item. Weś Rhabar. dr 1. Senesu y Agaryku po dwá skrupuły Cytwarowego nasienia, Koraliny, wierzchołkow Wrotyczu, po skrupule. Czárnuszki szcyptę dobrą, skrop winem, potym náley wody czystey z puł kwáterki niech tak moknie przez noc, názáiutrz przywarz troche, przecedz, wyćiśni, przyday Mánny Kálábr. łot, álbo dwá, (według wieku) wyklaryfikuy białkiem iáiowym, day ćiepło wipić. Item. Weś Aloesu, Myrrhy
Skrót tekstu: CompMed
Strona: 255
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
sześci łyżek dobrych ciepło rano i na noc pić dawaj/ dokądby nie ozdrowiał. Item.
Trunek osobliwy przeciwko Fistułom: Wziąć liścia mniejszego albo średniego Biedrzeńca/ także drugiego/ który namniejszym albo kędzierzawym zowią/ po półtory garści/ Kozłku/ Rzepiku/ Kardusu/ albo Tureckiego Czubku liścia/ Kurzego ziela liścia i korzenia/ Wrotycze po garści/ Nasienia Biedrzeńcowego/ Anyżowego/ po półtora łota/ Konopi zielonych liścia młodego i z bylim ośm łotów/ wszystko pokrajać/ i w garncu wina dobrego białego warzyć/ przydawszy wody studziennej pół garnca/ aż do trzeciej części wywre: wyżąć albo wyprasowac co namocniej/ i przecedzić/ przydać funt miodu chędogiego/ i
sześći łyżek dobrych ćiepło ráno y ná noc pić daway/ dokądby nie ozdrowiał. Item.
Trunek osobliwy przećiwko Fistułom: Wźiąć liśćia mnieyszego álbo średniego Biedrzeńcá/ tákże drugiego/ ktory namnieyszym álbo kędźierzáwym zowią/ po półtory gárśći/ Kozłku/ Rzepiku/ Kárdusu/ álbo Tureckiego Czubku liśćia/ Kurzego źiela liśćia y korzenia/ Wrotycze po gárśći/ Naśienia Biedrzeńcowego/ Anyżowego/ po połtorá łotá/ Konopi źielonych liśćia młodego y z bylim ośm łotow/ wszystko pokráiáć/ y w gárncu winá dobrego białego wárzyć/ przydawszy wody studzienney poł gárncá/ áż do trzeciey częśći wywre: wyżąć álbo wyprásowác co namocniey/ y przecedźić/ przydáć funt miodu chędogiego/ y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 69
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
żółta blade/ albo białe. Soku pełne pachniącego: Jeden Pręt z siebie wysoko puszczając/ miąszkości Zapaliczki: Poniekąd czczy/ mocny/ prosty/ zielony/ żłobkowany/ a gęsto kolankowaty: Od których liście gałęziste/ po jednemu zosobna pochodzi: wielkością/ miąszością i gęstością/ świniej wszy podobne: Tym kształtem jako w Wrotyczy/ albo w Orzeszku/ który i Kropidłkiem zowiemy. Nasienia obszyrnego / i płaskatego/ jako mieszczki niejakie/ jednak jądra pełnego/ barwy popielatej/ zapachu mocnego i ostrego: Smaku gorzkawego. Pręt. Liście. Nasienie. Miesyce i Wybór.
W Płonnych a wilgotnych się miejscach kocha. Roście na pagórkach. A przedniej dobroci
żołtá bláde/ álbo białe. Soku pełne pachniącego: Ieden Pręt z śiebie wysoko pusczáiąc/ miąszkośći Zápalicżki: Poniekąd czczy/ mocny/ prosty/ źielony/ żłobkowány/ á gęsto kolankowáty: Od ktorych liśćie gáłęźiste/ po iednemu zosobná pochodźi: wielkośćią/ miąszością y gęstością/ świniey wszy podobne: Tym kształtem iáko w Wrotyczy/ álbo w Orzeszku/ ktory y Kropidłkiem zowiemy. Naśienia obszyrnego / y płáskátego/ iáko mieszczki nieiákie/ iednák iądrá pełnego/ bárwy popielátey/ zapáchu mocnego y ostrego: Smáku gorzkáwego. Pręt. Liśćie. Naśienie. Miesyce y Wybor.
W Płonnych á wilgotnych sie mieyscách kocha. Rośćie ná págorkách. A przedniey dobroći
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 143
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ Potłuczonym/
Potłuczonym w krzyżach/ Przerwanym/
Przerwanym w grzbiecie/ Pogniecionym.
Pogniecionym drzewem abo kamieniem/ ten trunek barzo użyteczny/ wziąć tego czerwonego Żywokostu/ Angelskiego Tranku/ Głowienek modrych/ Krwawniku/ Kurzego ziela/ Benedyctu białego/ Rzepiku/ Kokornaku/ Jallonki/ Zanklu/ Piołunu Ponckiego/ Przymiotu więtszego/ Babki/ Wrotycze/ Gruszczyczki/ Jeleniego tranku/ każdego po garści. To pokrajawszy/ w piwie/ abo w wodzie/ do połowice warzyć/ a pić. Tymże też rany wymywać/ które się goić będą bez wszelakiej maści. Urznienni
Rany urznione w palcach/ list Głowienkowy na nie przyłożony/ palec nim obtoczywszy/ i krew dobrze
/ Potłuczonym/
Potłuczonym w krzyżách/ Przerwánym/
Przerwánym w grzbiećie/ Pogniećionym.
Pogniećionym drzewem ábo kámieniem/ ten trunek bárzo vżyteczny/ wźiąć tego czerwonego Zywokostu/ Angelskiego Tránku/ Głowienek modrych/ Krwawniku/ Kurzego źiela/ Benedictu białego/ Rzepiku/ Kokornáku/ Iállonki/ Zánklu/ Piołunu Ponckiego/ Przymiotu więtszego/ Babki/ Wrotycze/ Grusczyczki/ Ieleniego tránku/ káżdego po gárśći. To pokráiawszy/ w piwie/ ábo w wodźie/ do połowice wárzyć/ á pić. Tymże też rány wymywáć/ ktore się goić będą bez wszelákiey máśći. Vrznienni
Rány vrznione w pálcách/ list Głowienkowy ná nie przyłożony/ pálec nim obtoczywszy/ y kreẃ dobrze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 261
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ wziąć korzenia i z zielem/ abo z liściem jego dwie garści/ Gruszczycki/ Zanklu/ Wołowego języka/ liścia Podróżnikowego po garści: posiekać i w pułgarcu wina/ abo piwa/ przez trzy godziny warzyć/ przecedzić/ a pomienionym sposobem używać. Fistułom.
Fistuły zawiera gojąc/ wziąć tego ziela i z korzeniem/ Wrotycze/ ziela Biedrzeńcowego/ Ziębych nożków/ Kozłku/ Myszych uszek/ abo Kosmaczku/ po garści/ posiekać/ nalać na to wina/ abo piwa pułgarca/ a przerzeczonym obyczajem zaszpontowawszy/ przez trzy godziny w kotle ukropu wrzącego warzyć/ rano i na noc po trunku tego używać. Item.
Item, Z winem często go
/ wźiąć korzenia y z źielem/ ábo z liśćiem iego dwie gárśći/ Grusczycki/ Zánklu/ Wołowego ięzyká/ liśćia Podrożnikowego po gárśći: pośiekáć y w pułgárcu winá/ ábo piwá/ przez trzy godźiny wárzyć/ przecedźić/ á pomienionym sposobem vżywáć. Fistułom.
Fistuły záwiera goiąc/ wźiąć tego źiela y z korzeniem/ Wrotycze/ źiela Biedrzeńcowego/ Ziębych nożkow/ Kozłku/ Myszych vszek/ ábo Kosmaczku/ po gárśći/ posiekáć/ nálać ná to winá/ ábo piwá pułgárcá/ á przerzeczonym obyczáiem zászpontowawszy/ przez trzy godźiny w kotle vkropu wrzącego wárzyć/ ráno y ná noc po trunku tego vżywáć. Item.
Item, Z winem często go
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 269
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
a potym przetłuc go z Bąbką/ i na wierzch przykładać. To się tylko rozumie o świeżych ranach: bo zastarzałe i dawniejsze musiałby pierwej wygnoić. Item.
Też maść na też rany świeże tym sposobem może być uczyniona: Wziąwszy Rzepiku/ Zanklu/ Krwawniku/ Babki/ czerwonego Żywokostu/ który czerwonemi Głowinkami zowią/ Wrotycze/ Głowienek modrych/ Fengreku/ czerwonej Bukwice/ Języczków babczanych/ Bocianich nożków/ Chebdowych pączków/ albo wierzchołków/ kwiecia z Głogu drzewnego. To drobno posiekać/ w winie cirpkim warzyć do zmiękczenia tych rzeczy/ a przecedziwszy/ i zioła mocno wyżąć. Do tej juchy przydać Oliwy / wosku/ żywicę pierwej rozpuściwszy na ogniu
á potym przetłuc go z Bąbką/ y ná wierzch przykłádáć. To się tylko rozumie o świeżych ránách: bo zástárzáłe y dawnieysze muśiałby pierwey wygnoić. Item.
Też máść ná tesz rány świeże tym sposobem może bydź vczyniona: Wźiąwszy Rzepiku/ Zánklu/ Krwáwniku/ Babki/ czerwonego Zywokostu/ ktory czerwonemi Głowinkámi zowią/ Wrotycze/ Głowienek modrych/ Fengreku/ czerwoney Bukwice/ Ięzyczkow babczánych/ Boćiánich nożkow/ Chebdowych pączkow/ álbo wierzchołkow/ kwiećia z Głogu drzewnego. To drobno pośiekáć/ w winie ćirpkim wárzyć do zmiękczenia tych rzeczy/ á przecedźiwszy/ y źiołá mocno wyżąć. Do tey iuchy przydáć Oliwy / wosku/ żywicę pierwey rospuśćiwszy ná ogniu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 278
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ i zlekka wełnistych/ wzwyż na pułtory stopy. Te są liściem gęsto/ obdłużnym/ wełnisto kosmatym okryte/ liściu Centurzycy małej barzo podobnym/ jeno trochę szersze/ i nie tak zaostrzałe/ a około krajów gęsto i przygłębszym karbowane. W wierzchu klącza okolki niesie ozdobne z żółtymi kwiatkami/ właśnie jako na Wrotyczy widamy/ tylko drobniejsze/ które przez czasy długie nieodmienne w swej postaci zachowuje/ od czego dali mu Grekowie nazwisko/ Ageratum. To ziele we wszystkich częściach swych jest gorzkie. Zapachu przyjemnego. Ageratum. Eupatorium verum Mesue. Costas hortenn. minor. Menta Corimbi fera mar. Cord. Balsamita maior Dodon. Item Herba
/ y zlekká wełnistych/ wzwysz ná pułtory stopy. Te są liśćiem gęsto/ obdłużnym/ wełnisto kosmátym okryte/ liśćiu Centurzycy máłey bárzo podobnym/ ieno trochę szersze/ y nie ták záostrzáłe/ á około kráiow gęsto y przygłębszym kárbowáne. W wierzchu klącza okolki nieśie ozdobne z żołtymi kwiatkámi/ własnie iáko ná Wrotyczy widamy/ tylko drobnieysze/ ktore przez czásy długie nieodmienne w swey postáći záchowuie/ od czego dáli mu Grekowie nazwisko/ Ageratum. To źiele we wszystkich częśćiách swych iest gorzkie. Zapáchu przyiemnego. Ageratum. Eupatorium verum Mesue. Costas hortenn. minor. Menta Corimbi fera mar. Cord. Balsamita maior Dodon. Item Herba
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 285
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
kwieciem jego ośm garści/ korzenia Kosztywałowego z liściem/ Słonecznego obrotu abo kwiatu/ po cztery garści. Tranku/ abo Prosianejwłoci/ Ożanki/ Przetarzniku/ po trzy garści. Matki Bożej dzwonków/ Kozłku ziela/ korzenia Dzięgielowego/ po trzy garści. Pępowej/ abo Kurzego ziela i z korzeniem/ Bukwice z jej kwieciem/ Wrotycze/ Bazyliej płonnej/ albo Midolnice po pułtoru garści. To wszytko posiekawszj/ z garnca miedzianego/ jako gorzałkę palą nalawszy pięć garncy wody chędogiej na to/ a pułtrzecia garnca wodki wyciągnąć wolnym ogniem/ która będzie osobliwa/ chorym do używania. Gdzieby więc w ziemie się przytrafiło żebyśmy jej potrzebowali. Połowicę tych wszytkich
kwiećiem iego ośm gárśći/ korzenia Kosztywałowego z liśćiem/ Słonecznego obrotu abo kwiátu/ po cztery gárśći. Tránku/ ábo Prośiáneywłoći/ Ożánki/ Przetárzniku/ po trzy gárśći. Mátki Bożey dzwonkow/ Kozłku źiela/ korzenia Dźięgielowego/ po trzy gárśći. Pępowey/ ábo Kurzego źiela y z korzeniem/ Bukwice z iey kwiećiem/ Wrotycze/ Bázyliey płonney/ álbo Midolnice po pułtoru gárśći. To wszytko pośiekawszj/ z gárncá miedźiánego/ iáko gorzałkę palą nálawszy pięć garncy wody chędogiey ná to/ á pułtrzecia gárncá wodki wyćiągnąć wolnym ogniem/ ktora będźie osobliwa/ chorym do vżywánia. Gdźieby więc w źiemie się przytráfiło żebysmy iey potrzebowáli. Połowicę tych wszytkich
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 291
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
niej po dwu godzin/ abo ile zetrwać może siedząc/ białe upławy Paniam zastanawia. Macicy owrzedziałej.
Macicę owrzedziałą i zranioną leczy/ szprycując ją wodą tego ziela warzonego. Moczu nie zatrzymaniu po połogu.
Paniam które po połogu moczu zatrzymać nie mogą/ dla naruszenia pęcherza. Wziąć Przywrotu liścia dwie garści abo dwie części/ Wrotyczu/ Złomignatu/ Bylice/ Dziewanny po jednej części. Te zioła w garncu warzyć/ a parę z nich lejkiem przez otwór łona/ trzykroć przez dzień puszczać/ i tyle kroć/ tąż wodą z tych ziół warzonych/ otwór łona wymywać. końskiemu sadnu.
Sadna/ sadzele/ i rany końskie leczy/ juchą tego
niey po dwu godźin/ ábo ile zetrwáć może śiedząc/ białe vpławy Pániam zástánawia. Máćicy owrzedźiáłey.
Máćicę owrzedźiáłą y zránioną leczy/ szprycuiąc ią wodą tego źiela wárzonego. Moczu nie zátrzymániu po połogu.
Pániam ktore po połogu moczu zátrzymáć nie mogą/ dla náruszenia pęchyrzá. Wźiąć Przywrotu liścia dwie garsći ábo dwie częśći/ Wrotyczu/ Złomignatu/ Bylice/ Dźiewánny po iedney częśći. Te źiołá w gárncu wárzyć/ á párę z nich liykiem przez otwor łoná/ trzykroć przez dźień pusczáć/ y tyle kroć/ tąż wodą z tych źioł wárzonych/ otwor łoná wymywáć. końskiemu sádnu.
Sádná/ sadzele/ y rány końskie leczy/ iuchą tego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 328
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Sposoby wypędzania i morzenia glist.
Najpewniejszy sposób do wyprowadzenia glist, przez purganse, przydając rzeczy morzące, i wypędzające one. Naprzykład dla prostych ludzi, weźmi Sáleppy subtelno utartej gran piętnaście: przydaj Miry utartej i liścia Bobkowego, albo Cytwaru trochę, zmieszaj daj w piwie.
Item weźmi Rhabarbarum pół łota, wierzchołków wrotyczu, Cytwarowego nasienia, Czarnuszki, każdego potrosze, namocz w gorącej wodzie przez dwie godziny: przywarz, przecedź, daj ciepło wypić. Rzeczy służące na wyprowadzenie glist są te.
Rhabarbarum, Cytwar i nasienie jego, mech Koralowy, Mercurius dulcis, Mira, liście Bobkowe, Agaryk, korzenie Pąproci samca, wierzchołki Centurii,
. Sposoby wypędzánia y morzenia glist.
Naypewnieyszy sposob do wyprowádzenia glist, przez purgánse, przydáiąc rzeczy morzące, y wypędzáiące one. Náprzykłád dla prostych ludźi, weźmi Sáleppy subtelno utártey grán pietnáśćie: przyday Miry utártey y liśćia Bobkowego, álbo Cytwaru trochę, zmieszay day w piwie.
Item weźmi Rhabarbarum puł łotá, wierzchołkow wrotyczu, Cytwarowego naśienia, Czárnuszki, káżdego potrosze, námocz w gorącey wodźie przez dwie godźiny: przywarz, przecedź, day ćiepło wypić. Rzeczy służące ná wyprowádzenie glist są te.
Rhabarbarum, Cytwar y naśienie iego, mech Koralowy, Mercurius dulcis, Mirá, liśćie Bobkowe, Agaryk, korzenie Pąproći samcá, wierzchołki Centuriey,
Skrót tekstu: PromMed
Strona: 52
Tytuł:
Promptuarium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Franciszek Cezary
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1716
Data wydania (nie wcześniej niż):
1716
Data wydania (nie później niż):
1716
