co. Szoste i ostatnie są przypadki/ które więc i choć kto porządnie pije tę wodę/ zwykły przypadać. A tych acz wiele może się naleźć/ jednak najczęstsze i najzwyczajniejsze te są siedm. Pierwszy jest wymiot: często więc i pierwszego dnia przypada niektórym wymiot; ale ten pod czas bywa pożyteczny: abowiem żołądek więc wychędaża. Ale kiedy przypadnie trzeciego dnia/ abo drugich potym; tedy zawsze zrana niżeli pocznie pić wodę szklaną/ niechaj weźmie klisterę cum hiera vel sale, którą klisterę gdy wyrzuci/ przystaw bańkę na żołądek/ abo na pępek: i dopiero daj mu wypić trzy abo cztery kieliszki wody. Także i nazajutrz dasz pierwej kłisterę
co. Sżoste y ostátnie są przypadki/ ktore więc y choć kto porządnie piie tę wodę/ zwykły przypádáć. A tych ácż wiele może się naleść/ iednák naycżęstsze y nayzwycżáynieysze te są śiedm. Pierwszy iest wymiot: cżęsto więc y pierwszego dniá przypada niektórym wymiot; ále ten pod cżas bywa pożytecżny: abowiem żołądek więc wychędaża. Ale kiedy przypádnie trzećiego dniá/ abo drugich potym; tedy záwsze zrána niżeli pocżnie pić wodę śklaną/ niechay weźmie klisterę cum hiera vel sale, ktorą klisterę gdy wyrzući/ przystaw báńkę na żołądek/ abo na pępek: y dopiero day mu wypić trzy ábo cżtery kieliszki wody. Tákże y názáiutrz dasz pierwey kłisterę
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 179.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
Plinius. Ściatyce
Ściatice/ to jest/ boleniu i łupaniu w biodrach/ jest ratunkiem/ korzenie Kosacowe warząc/ z tej polewki Klistery dając. Albo też sam Korzeń z żywicą plastrowany. Plim. Mesin Fiftule.
Fiftuły to jest: dziury w ciele głębokie/ a zwierzchu wąskie. Także Rany brzeżyste/ i zagniłe wychędaża i czyści/ wymywając je tąż juchą korzenia warzonego/ i zdrowym ciałem wypełnia/ prochem tegoż korzenia je zasypując. Języczkowi.
Zapalenie języczka/ albo czopka w gardle/ jucha jego płokanie czyniąc/ leczy. Wrzodom
Wrzody na głowie ciekące/ prochem tegoż korzenia zasypując goi Plin: Womity czyni.
Womity czyni/
Plinius. Sciátjce
Sciátice/ to iest/ boleniu y łupániu w biodrách/ iest rátunkiem/ korzenie Kosacowe wárząc/ z tey polewki Klistery dáiąc. Albo też sam Korzeń z zywicą plastrowány. Plim. Mesin Fiftule.
Fiftuły to iest: dźiury w ćiele głębokie/ á zwierzchu wąskie. Także Rány brzeżyste/ y zágniłe wychędaża y czysći/ wymywáiąc ie tąż iuchą korzenia wárzonego/ y zdrowym ćiáłem wypełnia/ prochem tegoż korzenia ie zásypuiąc. Ięzyczkowi.
Zápalenie ięzyczká/ álbo czopká w gárdle/ iucha iego płokánie czyniąc/ leczy. Wrzodom
Wrzody ná głowie ćiekące/ prochem tegoż korzenia zásypuiąc goi Plin: Womity czyni.
Womity czyni/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ jest użyteczny. Plin: Zołzom
Zołzy. Gruczo;
Gruczoły. Wolom.
Wola i
Zatwardziałości stare odmiękcza/ i rozpędza plastr z niego/ a z miodu na nie przykładając. Zatwardziałości
Proch korzenia Fiołkowego dając z winem pić/ Płód martwy/ także łożysko pozostałe paniam po porodzeniu wywodzi. Wrzodom
Wrzody i rany smrodliwe zagniłe wychędaża/ przemywając ich często wodą/ tegoż korzenia warzonego. Także maścią z niego a z miodu uczyniona napełniając je. Albo inym maściam przymieszany. Eginet: Mesua. Kości okrywa
Kości z ciała obnażone/ i opadłe rychło zdrowym ciałem okrywa/ prochem je tego korzenia zasypując. Głowie.
Bolenie głowy prędko uśmierza z octem proch
/ iest vżyteczny. Plin: Zołzom
Zołzy. Gruczo;
Gruczoły. Wolom.
Wola y
Zátwárdźiáłośći stáre odmiękcza/ y rospądza plastr z niego/ á z miodu ná nie przykłádáiąc. Zátwárdźiáłosći
Proch korzenia Fiołkowego dáiąc z winem pić/ Płod martwy/ tákże łożysko pozostáłe pániam po porodzeniu wywodzi. Wrzodom
Wrzody y rány smrodliwe zágniłe wychędaża/ przemywáiąc ich często wodą/ tegoż korzenia wárzonego. Tákże másćią z niego á z miodu vczyniona nápełniáiąc ie. Albo inym máśćiam przymieszány. Eginet: Mesua. Kośći okrywa
Kośći z ćiáłá obnażone/ y opádłe rychło zdrowym ćiáłem okrywa/ prochem ie tego korzenia zásypuiąc. Głowie.
Bolenie głowy prędko vśmierza z octem proch
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i z ciała ściera. Glistom
Glisty i inne chorobactwo z żywota wywodzi/ Korzeń Fiołkowy w wodzie warząc i pijąc. Moczu.
Mocz potężnie pędzi/ też juchę pijąc. Toż Zębów bolenie uśmierza/ często je nią ciepło płocząc. Zapach czyni.
Zuchając go/ ustom przyjemnie zapach daje. Mesua.
Głowę przez kichanie wychędaża/ prochem jego nozdrza zadmuchając. Pleurze.
Pleurze i kłóciu w bokach z prochem i z olejkiem tegoż Fiołkowego Korzenia ciepło namazując/ jest lekarstwem. Toż czyni jucha zwarzonego ciepło używana. W Krzyżach bolenie układa/ olejkiem Kosacowym je namazując. Zielnik D. Symona Syreniusza/ Krzyżombolejącem. Suchości
Suchość Piersi odwilża.
y z ćiáłá sćiera. Glistom
Glisty y ine chorobáctwo z żywotá wywodźi/ Korzeń Fiołkowy w wodźie wárząc y piiąc. Moczu.
Mocz potężnie pędźi/ też iuchę piiąc. Toż Zębow bolenie vśmierza/ często ie nią ćiepło płocząc. Zapách czyni.
Zuchaiąc go/ vstom przyiemnie zapách dáie. Mesua.
Głowę przez kichánie wychędaża/ prochem iego nozdrza zádmucháiąc. Pleurze.
Pleurze y kłoćiu w bokách z prochem y z oleykiem tegoż Fiołkowego Korzeniá ćiepło námázuiąc/ iest lekárstwem. Toż czyni iuchá zwárzonego ćiepło vżywána. W Krzyżách bolenie vkłáda/ oleykiem Kosacowym ie námázuiąc. Zielnik D. Symoná Syreniuszá/ Krzyżomboleiącem. Suchośći
Suchość Pierśi odwilża.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Molów broni.
Szaty od Molów zachowywa/ i daje im wdzięczny zapąch/ kładąc miedzy nie Fiołkowy korzeń. Bólu w głowie.
Ból zastarzały w głowie układa/ a zwłaszcza plastrem przykładany/ a Sok jego w nos puszczany. Abowiem kichanie czyni/ którym wiele plugastwa z głowy odchodzi. Macicy.
Macicę zaplugawioną/ i bolejącą wychędaża i leczy/ czopek z Kosacowego korzenia uczyniwszy/ w otwór łona białogłowskiego włożyć. Abo plastr z niego uczynić/ a na preg łona/ albo na wszytko łono ciepło przyłożyć. Żołądek chędoży
Żołądek i kiszki wychędaża Sok/ albo proch jego pół łota z miodową sytą pijąc. Eginet. Plinius Kurczom
Kosaciec Swojski/ ktoby
Molow broni.
Száty od Molow záchowywa/ y dáie im wdźięczny zapąch/ kłádąc miedzy nie Fiołkowy korzeń. Bolu w głowie.
Bol zástárzáły w głowie vkłáda/ á zwłásczá plástrem przykłádány/ á Sok iego w nos pusczány. Abowiem kichánie czyni/ ktorym wiele plugástwá z głowy odchodźi. Máćicy.
Máćicę záplugáwioną/ y boleiącą wychędaża y leczy/ czopek z Kosacowego korzenia vczyniwszy/ w otwor łoná białogłowskiego włożyć. Abo plastr z niego vczynić/ á ná preg łoná/ álbo ná wszytko łono ćiepło przyłożyć. Zołądek chędoży
Zołądek y kiszki wychędaża Sok/ álbo proch iego poł łotá z miodową sytą piiąc. Eginet. Plinius Kurczom
Kosaćiec Swoyski/ ktoby
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 8
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nos puszczany. Abowiem kichanie czyni/ którym wiele plugastwa z głowy odchodzi. Macicy.
Macicę zaplugawioną/ i bolejącą wychędaża i leczy/ czopek z Kosacowego korzenia uczyniwszy/ w otwór łona białogłowskiego włożyć. Abo plastr z niego uczynić/ a na preg łona/ albo na wszytko łono ciepło przyłożyć. Żołądek chędoży
Żołądek i kiszki wychędaża Sok/ albo proch jego pół łota z miodową sytą pijąc. Eginet. Plinius Kurczom
Kosaciec Swojski/ ktoby przy sobie nosił/ ten od Kurczy zawsze wolny być może. Toku krwie.
Także też od zbytniego toku krwawego zachowuje/ jako Pandectarius pisze. Dziecinnym chorobom.
Kosacowy Korzeń na szjice dzieciom zawieszony/ ich chorobom
nos pusczány. Abowiem kichánie czyni/ ktorym wiele plugástwá z głowy odchodźi. Máćicy.
Máćicę záplugáwioną/ y boleiącą wychędaża y leczy/ czopek z Kosacowego korzenia vczyniwszy/ w otwor łoná białogłowskiego włożyć. Abo plastr z niego vczynić/ á ná preg łoná/ álbo ná wszytko łono ćiepło przyłożyć. Zołądek chędoży
Zołądek y kiszki wychędaża Sok/ álbo proch iego poł łotá z miodową sytą piiąc. Eginet. Plinius Kurczom
Kosaćiec Swoyski/ ktoby przy sobie nosił/ ten od Kurczy záwsze wolny bydź może. Toku krwie.
Tákże też od zbytniego toku krwáwe^o^ záchowuie/ iáko Pandectárius pisze. Dźiećinnym chorobom.
Kosacowy Korzeń ná szyice dźiećiom zawieszony/ ich chorobom
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 8
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przecedziwszy/ Cukru włożyć według potrzeby i upodobania/ znowu przywarzyć/ A tego poranu i na noc po pół kwaterki abo po całej pić/ Takowy syrop flegmistym.
Flegmistym/ i melancholicznym.
Melancholicznym wilgotnościam zbytnim służy. Wątrobie.
Wątrobie/ śledzionie
Ślezionie zamulonym/ zatwardziałym/ jest barzo użyteczny/ abowiem otwiera/ rozprawuje/ wychędaża/ używając go przerzeczonym obyczajem. A po czwartym dniu wziąć Pigułki/ które zowią Ex lapide Lazuli, albo Lapide Armeno, z Rheubarbarum po pół ćwierci łota/ utoczywszy ich z siedm/ albo dziewięć/ z tymże przerzeczonym Syropem. Znowu drugie cztery dni tenże Syrop brać/ a potym też Piguły pomienione. Na
przecedźiwszy/ Cukru włożyć według potrzeby y vpodobánia/ znowu przywárzyć/ A tego poránu y ná noc po puł kwáterki ábo po cáłey pić/ Takowy syrop flegmistym.
Flágmistym/ y melánkolicznym.
Melánkolicznym wilgotnośćiam zbytnim służy. Wątrobie.
Wątrobie/ śleźionie
Sleźionie zámulonym/ zátwárdźiáłym/ iest bárzo vżyteczny/ ábowiem otwiera/ rospráwuie/ wychędaża/ vżywáiąc go przerzeczonym obyczáiem. A po czwartym dniu wźiąć Pigułki/ ktore zowią Ex lapide Lazuli, álbo Lapide Armeno, z Rheubarbarum po puł czwierci łotá/ vtoczywszy ich z śiedm/ álbo dźiewięć/ z tymże przerzeczonym Syropem. Znowu drugie cztery dni tenże Syrop bráć/ á potym też Piguły pomienione. Ná
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 9
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Mózg chędoży
W nos puszczany/ kichanie czyni/ za czym Mózg chędoży/ nosem Flusy wodniste wywodząc/ o czym się też wyższej przypomniało. Zmazom
Zmazy wszelakie z twarzy/ i ze wszytkiego ciała ściera/ sok z miodem a z Bobową mąką zaczynony. Taber. Wrzodom
Tenże Sok Wrzody/ Sadzele/ rany plugawe wychędaża i czyści/ a czyszcząc goi. Mesue. Fernel. Fiftułom
Fiftuły wychędaża/ a zdrowym ciałem czyni narosłe/ i zawiera/ do czego może miodu przyłożyć. Melancholii
Melancholią uskramia z miodem pitym.
Puchlinę prędko i wolno z ciała wywodzi/ Sok z korzenia Fiołkowego z winem pijąc. Ale iż Fiołkowego korzenia świeżego ty mieć
. Mozg chędoży
W nos pusczány/ kichánie czyni/ zá czym Mozg chędoży/ nosem Flusy wodniste wywodząc/ o czym sie też wyższey przypomniáło. Zmázom
Zmázy wszelákie z twarzy/ y ze wszytkiego ćiáłá śćiera/ sok z miodem á z Bobową mąką záczynony. Taber. Wrzodom
Tenże Sok Wrzody/ Sadzele/ rány plugáwe wychędaża y czyśći/ á czyscząc goi. Mesue. Fernel. Fiftułom
Fiftuły wychędaża/ á zdrowym ćiáłem czyni nárosłe/ y záwiera/ do czego może miodu przyłożyć. Melánkoliey
Melánkolią vskramia z miodem pitym.
Puchlinę prędko y wolno z ćiáłá wywodźi/ Sok z korzenia Fiołkowego z winem piiąc. Ale iż Fiołkowego korzenia świeżego ty mieć
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 9
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ nosem Flusy wodniste wywodząc/ o czym się też wyższej przypomniało. Zmazom
Zmazy wszelakie z twarzy/ i ze wszytkiego ciała ściera/ sok z miodem a z Bobową mąką zaczynony. Taber. Wrzodom
Tenże Sok Wrzody/ Sadzele/ rany plugawe wychędaża i czyści/ a czyszcząc goi. Mesue. Fernel. Fiftułom
Fiftuły wychędaża/ a zdrowym ciałem czyni narosłe/ i zawiera/ do czego może miodu przyłożyć. Melancholii
Melancholią uskramia z miodem pitym.
Puchlinę prędko i wolno z ciała wywodzi/ Sok z korzenia Fiołkowego z winem pijąc. Ale iż Fiołkowego korzenia świeżego ty mieć niemożemy/ tedy bezpiecznie miasto niego Soku Kosacu swojskiego używać możemy. Abowiem
/ nosem Flusy wodniste wywodząc/ o czym sie też wyższey przypomniáło. Zmázom
Zmázy wszelákie z twarzy/ y ze wszytkiego ćiáłá śćiera/ sok z miodem á z Bobową mąką záczynony. Taber. Wrzodom
Tenże Sok Wrzody/ Sadzele/ rány plugáwe wychędaża y czyśći/ á czyscząc goi. Mesue. Fernel. Fiftułom
Fiftuły wychędaża/ á zdrowym ćiáłem czyni nárosłe/ y záwiera/ do czego może miodu przyłożyć. Melánkoliey
Melánkolią vskramia z miodem pitym.
Puchlinę prędko y wolno z ćiáłá wywodźi/ Sok z korzenia Fiołkowego z winem piiąc. Ale iż Fiołkowego korzenia świeżego ty mieć niemożemy/ tedy bespiecznie miásto niego Soku Kosacu swoyskiego vżywáć możemy. Abowiem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 9
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
, Mesue. Wybór.
Ten naprzedniejszy i nalepszy jest/ który samego Kosacu zapach ma/ inej niemając w sobie obcej wonności albo zapachu/ taki jest/ który w Pardzie mieście Pamfiluskim/ i w Elidzie Achajskim czynią. Moc i skutki. Zastrupienie spędza.
Zastrupienie ciała/ po wypaleniu żelazem ognistym/ spądza/ i wychędaża pomazując. Wrzodom
Wrzody zagniłe i smrodliwe wychędaża i leczy. Macicy.
Macicznym wszelakim niedostatkom jest pożyteczny. Dios.
Przymioty ogniste/ Macicę i Lona białogłowskie leczy. Tenże
Lona otworu ściśnienie otwiera/ wolniejszym czyniąc/ za namazaniem. Także. Złotym żyłkom
Złote żyłki otwiera mażąc/ albo Klisterę z niego dając. Szumom w
, Mesue. Wybor.
Ten naprzednieyszy y nalepszy iest/ który samego Kosacu zapách ma/ iney niemáiąc w sobie obcey wonnośći álbo zapáchu/ táki iest/ ktory w Párdźie mieśćie Pámphiluskim/ y w Elidźie Acháyskim czynią. Moc y skutki. Zástrupienie spędza.
Zástrupienie ćiáłá/ po wypaleniu żelázem ognistym/ spądza/ y wychędaża pomázuiąc. Wrzodom
Wrzody zágniłe y smrodliwe wychędaża y leczy. Máćicy.
Máćicznym wszelákim niedostátkom iest pożyteczny. Dios.
Przymioty ogniste/ Máćicę y Loná białogłowskie leczy. Tenże
Loná otworu ściśnienie otwiera/ wolnieyszym czyniąc/ zá námázániem. Tákże. Złotym żyłkom
Złote żyłki otwiera máżąc/ álbo Klisterę z niego dáiąc. Szumom w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 11
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
