/ liście/ kwiecie/ i z nasieniem napoły dojźrzałym. A potym ją na Słońcu wysonować.
Upławy Panim białe zastanawia i leczy/ długi czas jej używając po trzy listy z winem/ rano i na noc.
Żołądkowi.
Wątrobie.
Nyrkom.
Pęcherzowi.
Przechodom moczu zamulonym i zaspanym jest osobliwym lekarstwem/ otwierając i wychędażając je.
Puchlinę z ciała wywodzi.
Żółtej niemocy jest lekarstwem.
Kolice i w Kiszkach morzeniu.
Macicznym rozmaitym dolegliwościam z zimnej przyczyny/ jest ratunkiem.
Kamień krzy/ i wywodzi moczem.
Moczu ciężkiemu odchodzeniu/ i tym wszytkim pomienionym dolegliwościom jest osobliwym lekarstwem/ po trzy łyżki jej na czczo z winem używając. Rozsądek.
/ liśćie/ kwiećie/ y z naśieniem nápoły doyźrzáłym. A potym ią na Słońcu wysonować.
Vpłáwy Pánim białe zástánawia y leczy/ długi czás iey vżywáiąc po trzy listy z winem/ ráno y ná noc.
Zołądkowi.
Wątrobie.
Nyrkom.
Pęchyrzowi.
Przechodom moczu zámulonym y záspánym iest osobliwym lekárstwem/ otwieráiąc y wychędażáiąc ie.
Puchlinę z ciáłá wywodźi.
Zołtey niemocy iest lekárstwem.
Kolice y w Kiszkách morzeniu.
Máćicznym rozmáitym dolegliwośćiam z źimney przyczyny/ iest rátunkiem.
Kámień krzy/ y wywodźi moczem.
Moczu ćięszkiemu odchodzeniu/ y tym wszytkim pomienionym dolegliwośćiom iest osobliwym lekárstwem/ po trzy łyszki iey ná czczo z winem vżywáiąc. Rozsądek.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 25
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przemywać.
Do Rheubarbarum moczonego bywa trochę korzenia jego przydano/ dla więtszej potężności w skutkach jego. Dziegnie. Gnilcu
Dzięgnę i
Gnilec w uściech leczy/ jego prochem zasypując je. Macice do płodu sposabia/ zimną rozgrzewa/ vilgotną wysusza/ plugawą wychędaża.
Macice do płodu sposobną czyni/ zaziębioną rozgrzewając/ wilgotną wysuszając/ zaplugawioną wychędażając czopek albo węzełek/ na kształt palca/ z jego prochu/ subtylnie utartego/ uczyniony/ w Olejku Piżmowym/ albo w Oliwie dobrze warzony/ a w otwór łona Białogłowskiego ciepło puszczany (Plat:) Także się w nim kąpiąc i naparzając. Item.
Toż też czyścienie Miesięczne Panim wzbudza. Czyszczeniu Miesięcnemu Wydymaniu kiszki
przemywáć.
Do Rheubarbarum moczonego bywa trochę korzenia ie^o^ przydano/ dla więtszey potężnośći w skutkách iego. Dźiegnie. Gnilcu
Dźięgnę y
Gnilec w vśćiech leczy/ ieg^o^ prochem zásypuiąc ie. Mácice do płodu sposabia/ źimną rozgrzewa/ vilgotną wysusza/ plugáwą wychędaża.
Máćice do płodu sposobną czyni/ záźiębioną rozgrzewáiąc/ wilgotną wysuszáiąc/ záplugáwioną wychędażáiąc czopek álbo węzełek/ ná ksztáłt pálcá/ z iego prochu/ subtylnie vtártego/ vczyniony/ w Oleyku Piżmowym/ álbo w Oliwie dobrze warzony/ á w otwor łoná Białogłowskiego ćiepło pusczány (Plat:) Tákże się w nim kąpiąc y náparzáiąc. Item.
Toż też czyśćienie Mieśięczne Pánim wzbudza. Czyszczeniu Mieśięcnemu Wydymániu kiszki
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 32
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
godzinie/ po pułtory/ a prochem z Wanstynu zasypować. (Tabe.) Wrzodom zagniłym
Rany zagniłe/ albo wrzody/ i sadzele chrobaczliwe wychędaża Kozłek/ i goi/ z korzeniem jegoż warząc go/ i tą wodą ciepło i często wymywając. Także Bydlęce wrzody leczy.
Bydlęce rany/ i wrzody zagniłe leczy/ wychędażając je. Tenże Brodawki spędza.
Brodawki spądza/ tą wodą często je obmywając. Szczurki truje.
Szczurki i Myszy tym sposobem wygładza: co namielej Kozłkowe korzenie utłuc z białą Ciemierzycą/ a z mąką pszeniczną: naczynić gałek albo kołaczków/ i po kąciech je rozłożyć. Rany wnętrzne goi.
Rany wnętrzne goi/ warząc
godźinie/ po pułtory/ á prochem z Wánstynu zásypowáć. (Tabe.) Wrzodom zágniłym
Rány zágniłe/ álbo wrzody/ y sádzele chrobáczliwe wychędaża Kozłek/ y goi/ z korzeniem iegoż wárząc go/ y tą wodą ćiepło y często wymywáiąc. Tákże Bydlęce wrzody leczy.
Bydlęce rány/ y wrzody zágniłe leczy/ wychędażáiąc ie. Tenże Brodawki spędza.
Brodáwki spądza/ tą wodą często ie obmywáiąc. Sczurki truie.
Sczurki y Myszy tym sposobem wygładza: co namieley Kozłkowe korzenie vtłuc z białą Ciemierzycą/ á z mąką pszeniczną: náczynić gałek álbo kołaczkow/ y po kąćiech ie rozłożyć. Rány wnętrzne goi.
Rány wnętrzne goi/ wárząc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 54
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
puchlinie tak wietrznej/ którą Timpanitem Łacinnicy/ jako z miąsszych wilgotności kliowatych i lipkich z których jeden Anasarcam, drugą wodnistą/ Asslites Grekowie zowią/ barzo użyteczny. Wilgotności przyrodzonej Wilgotności grube. Mózg wychędaża.
Mózg także z flegmy kliowatej/ grubej i lipkiej wychędaża: Flegmę słoną wywodzi/ oddechy jego otwierając/ i sklepy wychędażając. Ekstractum. Ekstract.
Extract abo wyciągnienie istności z tego jako i z pierwszego uczynić może/ który/ Ślezienie/ Zołci/ Wątrobie chorej/ i w sprawach swych barzo osłabiałej jest ratunkiem wielkim. Ślezienie wątrobie Zołci. Zatwardziałość wątroby.
Zatwardzenie jej odmiękcza/ gdzieby przez dni sześćdziesiat/ ustawnie na każdy dzień trzykroć rano
puchlinie ták wietrzney/ ktorą Timpanitem Lácinnicy/ iáko z miąsszych wilgotnośći kliowátych y lipkich z ktorych ieden Anasarcam, drugą wodnistą/ Asslites Grekowie zowią/ bárzo vżyteczny. Wilgotnośći przjrodzoney Wilgotnośći grube. Mozg wychędaża.
Mozg także z flágmy kliowátey/ grubey y lipkiey wychędaża: Flágmę słoną wywodźi/ oddechy iego otwieráiąc/ y sklepy wychędażáiąc. Extractum. Extract.
Extract abo wyciągnienie istnośći z tego iáko y z pierwszego vczynić może/ ktory/ Sleźienie/ Zołći/ Wątrobie chorey/ y w spráwách swych bárzo osłabiáłey iest rátunkiem wielkim. Sleźienie wątrobie Zołci. Zátwardźiáłość wątroby.
Zátwárdzenie iey odmiękcza/ gdźieby przez dni sześćdźieśiat/ vstáwnie ná káżdy dźień trzykroć ráno
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 77
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zsiadłą w żołądku rozprawuje Wietrzn.
Wietrzności w ciele rozpędza. Morzysku u gryzieniu.
Morzysko i gryzienie w żywocie układa/ warząc w winie nasienie/ liście i korzeń/ a na czczo ciepło pijąc. Też prochu po ćwierci łota z winem dobrze używać. Dychawicznym.
Dychawicznym jest użytecznym trunkiem. Płuca z flegmy lipkiej i gęstej wychędażając i wysuszając. Flegmie.
Korzeń żuchany/ albo w uściech trzymany/ z głowy flegmę tak usty/ jako i nosem wyciąga. Zaczym odetchy wole nczyni. Kamień.
Kamień z ciała wywodzi/ ziele w wodzie warzone/ a biodra i lędźwie/ także ostatnie pacierze w grzbiecie/ albo w krzyżach tym naparzane. Zasiniałościom
zśiádłą w żołądku rozpráwuie Wietrzn.
Wietrznośći w ćiele rozpądza. Morzysku u gryźieniu.
Morzysko y gryźienie w żywoćie vkłáda/ wárząc w winie naśienie/ liśćie y korzeń/ á ná czczo ćiepło piiąc. Też prochu po czwierći łotá z winem dobrze vżywáć. Dycháwicznym.
Dycháwicznym iest vżytecznym trunkiem. Płucá z flágmy lipkiey y gęstey wychędażáiąc y wysuszáiąc. Flágmie.
Korzeń żuchány/ álbo w vśćiech trzymány/ z głowy flágmę ták vsty/ iáko y nosem wyćiąga. Záczym odetchy wole nczyni. Kámień.
Kámień z ćiáłá wywodźi/ źiele w wodźie wárzone/ á biodrá y lędźwie/ tákże ostátnie paćierze w grzbiećie/ álbo w krzyżách tym náparzane. Záśiniáłośćiom
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 139
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
co naczęściej. Uszom bolejącym.
Uszom bolejącym z Olejkiem Lilijowym/ albo z Rożanym ciepło w nie puszczając/ jest użyteczny. Bolączkom w uszach.
W uszach bolączki zimne leczy/ w niego puszczając zlekka. Też Uszom zawrzedziałym.
Uszy zawrzedziałe goi z kwasnym miodkiem (Oximel zowią) zmieszany a w uszy ciepło puszczany/ wychędażając je z ropy z otoku. Item.
Toż czyni/ z Olejkiem Nardu Indyjskiego i z Rożanym/ w nie puszczany. Głuchocie.
Głuchotę odpędza/ rozczyniwszy go z winnym octem/ a z miodem/ i ciepło w uszy puszczany. Jęczmyku
Jęczmyk na powiece spądza/ Gałban z Saletrą/ albo z solą oczkowatą/
co naczęśćiey. Vszom boleiącym.
Vszom boleiącym z Oleykiem Liliiowym/ álbo z Rożánym ćiepło w nie pusczáiąc/ iest vżyteczny. Bolączkom w vszách.
W vszách bolączki źimne leczy/ w niego pusczáiąc zlekká. Też Vszom záwrzedźiáłym.
Vszy záwrzedźiáłe goi z kwásnym miodkiem (Oximel zowią) zmieszány á w vszy ćiepło pusczány/ wychędażaiąc ie z ropy z otoku. Item.
Toż czyni/ z Oleykiem Nárdu Indiyskiego y z Rożánym/ w nie pusczány. Głuchoćie.
Głuchotę odpądza/ rozczyniwszy go z winnym octem/ á z miodem/ y ćiepło w vszy pusczány. Ięczmjku
Ięczmyk ná powiece spądza/ Gáłban z Saletrą/ álbo z solą oczkowátą/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 212
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Sól z Nasienia Herkuliej/ albo Panaku.
Tym sposobem także z innych ziół bywa czyniona/ która jest użyteczna Księgi Pierwsze. Żyłom pietym.
Nerwom/ i żyłom suchym albo piętym/ od zamulenia z zimnych flusów/ wolnymi je czyniąc. Macicy.
Niesposobność Macice sprawuje do zatrzymania nasienia Męskiego/ zagrzewając jej oziębłość/ i wychędażając ją z szlamowatości plugawych i sprosnych. Płodu martwe.
Płód martwy z Łożyskiem jego z żywota wywodzi/ z octem w trunku dana. Macicy.
Macicę osłabiałą utwierdza/ i posila. Usta Macice wolne czyni.
Usta Macice/ wolne czyni do otworu/ i do wyjścia płodu/ wywodząc śliskość niejaką z miejsc tych/ w
Sol z Nasienia Herkuliey/ álbo Pánaku.
Tym sposobem tákże z inych źioł bywa czyniona/ ktora iest vżyteczna Kśięgi Pierwsze. Zyłom pietym.
Nerwom/ y żyłom suchym álbo piętym/ od zámulenia z źimnych flusow/ wolnymi ie czyniąc. Máćicy.
Niesposobność Máćice spráwuie do zátrzymánia naśienia Męskiego/ zágrzewáiąc iey oźiębłość/ y wychędażáiąc ią z szlámowátośći plugáwych y sprosnych. Płodu martwe.
Płod martwy z Lożyskiem ieg^o^ z żywotá wywodźi/ z octem w trunku dána. Máćicy.
Mácicę osłábiáłą vtwierdza/ y pośila. Vstá Máćice wolne czyni.
Vstá Mácice/ wolne czyni do otworu/ y do wyszćia płodu/ wywodząc śliskość nieiáką z mieysc tych/ w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 234
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
oddala/ Apetyt i trawienie pokarmów w nim czyni. Unętrznościom zamulon.
Zamulenia i zatkania wnętrzności otwiera/ wychędaża: Korzenie Lubczykowe w winie/ albo w piwie/ a nawet w wodzie warząc/ a juchę tę ciepło rano i na noc przez kilka dni pijąc. Wnętrzn: posila.
Toż wnętrzności osłabiałe posila/ szlamowatości wychędażając: Uszczknionym od wężów.
Uszczknionym od Węża/ i innych jadowitych bestii/ taż jucha w trunku używana jest ratunkiem. Także Od psa wściekłe:
Od psa wściekłego obrażonym/ jest lekarstwem tenże trunek. (Tab.) Item.
Toż proch z korzenia Lubczykowego miałko utartego/ po ćwierci łota z winem go
oddala/ Apetyt y trawienie pokármow w nim czyni. Vnętrznośćiom zámulon.
Zámulenia y zátkánia wnętrznośći otwiera/ wychędaża: Korzenie Lubsczykowe w winie/ álbo w piwie/ á náwet w wodźie wárząc/ á iuchę tę ćiepło ráno y ná noc przez kilká dni piiąc. Wnętrzn: pośila.
Toż wnętrznosći osłábiáłe pośila/ szlámowátośći wychędażáiąc: Vsczknionym od wężow.
Vsczknionym od Wężá/ y inych iádowitych bestiy/ táż iuchá w trunku vżywána iest rátunkiem. Tákże Od psá wśćiekłe:
Od psá wśćiekłego obráżonym/ iest lekárstwem tenże trunek. (Tab.) Item.
Toż proch z korzeniá Lubsczykoweg^o^ miáłko vtártego/ po czwierći łotá z winem go
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 241
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Ma też w sobie niejaką moc stwierdzającą miernie/ którą wątrobę posila. Owa w pierwszym stopniu rozgrzewa a w wtórym wysusza. Zielnik D. Simona Syreniusa/ Moc i skutki Ziele własne wątrobne.
Miedzy innymi wielu zioła/ Rzepik wątrobie i żyłom w niej zatkanym/ osobliwie służy/ żamulenie i zatkanie jej otwierając/ wychędażając/ i posilając. i przeto od Łacinników Eupatorium, abo Hepatoriam, to jest/ ziele wątrobne jest rzeczone. Inni rozumieją że od króla Eupatora pierwszego/ wynaleście jego: Ale własniej od wątroby której barzo osobliwym w zamuleniu jest ratunkiem. Wątrobie zatkanej.
Wątrobie nasłabiałej w jej własnych skutkach/ dla zatkania/ jest wielkim a
. Ma też w sobie nieiaką moc stwierdzáiącą miernie/ ktorą wątrobę pośila. Owa w pierwszym stopniu rozgrzewa á w wtorym wysusza. Zielnik D. Simona Syreniusa/ Moc y skutki Ziele własne wątrobne.
Miedzy innymi wielu źioły/ Rzepik wątrobie y żyłom w niey zátkánym/ osobliwie służy/ żámulenie y zátkánie iey otwieráiąc/ wychędażáiąc/ y posiláiąc. y przeto od Láćinnikow Eupatorium, ábo Hepatoriam, to iest/ źiele wątrobne iest rzeczone. Inni rozumieią że od krolá Eupatorá pierwszego/ wynáleśćie iego: Ale własniey od wątroby ktorey bárzo osobliwym w zámuleniu iest rátunkiem. Wątrobie zátkáney.
Wątrobie násłábiáłey w iey własnych skutkách/ dla zátkánia/ iest wielkim á
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 274
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
mieszanej w trunku używając. Dziury w uściech i w gardle.
W uściech i w gardle rany i dziury leczy. Gnilec.
Także/ Gnilec i opadania dziąsł/ często nią usta ciepło płocząc/ i charkanie czyniąc. Kyły i wrzody francowate.
Kiły/ i wrzody Francowate na wstydliwych członkach/ obojej płci/ goi/ wychędażając i wymywając je nią ciepło/ abo chustki i flejtuszki maczając na nią kładąc/ rychło goi. Syrop Sadców. Syropus Auice. de Eupatorio.
Bywa z tego ziela/ z soku/ syrop w Aptekach czyniony/ ten zowią Syropum de Eupatorio. Auicen. Jedno baczę że rzadko w której Aptece właśnie z tego ziela Sadcu
mieszáney w trunku vżywáiąc. Dźiury w vśćiech y w gárdle.
W vśćiech y w gárdle rány y dźiury leczy. Gnilec.
Tákże/ Gnilec y opadánia dźiąsł/ często nią vstá ćiepło płocząc/ y chárkánie czyniąc. Kyły y wrzody fráncowáte.
Kiły/ y wrzody Fráncowáte ná wstydliwych członkách/ oboiey płći/ goi/ wychędażáiąc y wymywáiąc ie nią ćiepło/ ábo chustki y fleytuszki maczáiąc ná nię kłádąc/ rychło goi. Syrop Sadcow. Syropus Auice. de Eupatorio.
Bywa z tego źiela/ z soku/ syrop w Aptekách czyniony/ ten zowią Syropum de Eupatorio. Auicen. Iedno baczę że rzadko w ktorey Aptece własnie z tego źiela Sadcu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 284
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
