/ to jest/ boleniu i łupaniu w biodrach/ jest ratunkiem/ korzenie Kosacowe warząc/ z tej polewki Klistery dając. Albo też sam Korzeń z żywicą plastrowany. Plim. Mesin Fiftule.
Fiftuły to jest: dziury w ciele głębokie/ a zwierzchu wąskie. Także Rany brzeżyste/ i zagniłe wychędaża i czyści/ wymywając je tąż juchą korzenia warzonego/ i zdrowym ciałem wypełnia/ prochem tegoż korzenia je zasypując. Języczkowi.
Zapalenie języczka/ albo czopka w gardle/ jucha jego płokanie czyniąc/ leczy. Wrzodom
Wrzody na głowie ciekące/ prochem tegoż korzenia zasypując goi Plin: Womity czyni.
Womity czyni/ dawszy go ćwierć łota
/ to iest/ boleniu y łupániu w biodrách/ iest rátunkiem/ korzenie Kosacowe wárząc/ z tey polewki Klistery dáiąc. Albo też sam Korzeń z zywicą plastrowány. Plim. Mesin Fiftule.
Fiftuły to iest: dźiury w ćiele głębokie/ á zwierzchu wąskie. Także Rány brzeżyste/ y zágniłe wychędaża y czysći/ wymywáiąc ie tąż iuchą korzenia wárzonego/ y zdrowym ćiáłem wypełnia/ prochem tegoż korzenia ie zásypuiąc. Ięzyczkowi.
Zápalenie ięzyczká/ álbo czopká w gárdle/ iucha iego płokánie czyniąc/ leczy. Wrzodom
Wrzody ná głowie ćiekące/ prochem tegoż korzenia zásypuiąc goi Plin: Womity czyni.
Womity czyni/ dawszy go ćwierć łotá
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
część wywre/ a w tej wodzie każdego dnia dwakroć odmrożone członki kąpać/ po godzinie/ po pułtory/ a prochem z Wanstynu zasypować. (Tabe.) Wrzodom zagniłym
Rany zagniłe/ albo wrzody/ i sadzele chrobaczliwe wychędaża Kozłek/ i goi/ z korzeniem jegoż warząc go/ i tą wodą ciepło i często wymywając. Także Bydlęce wrzody leczy.
Bydlęce rany/ i wrzody zagniłe leczy/ wychędażając je. Tenże Brodawki spędza.
Brodawki spądza/ tą wodą często je obmywając. Szczurki truje.
Szczurki i Myszy tym sposobem wygładza: co namielej Kozłkowe korzenie utłuc z białą Ciemierzycą/ a z mąką pszeniczną: naczynić gałek albo kołaczków/
część wywre/ á w tey wodźie káżdego dniá dwákroć odmrożone członki kąpáć/ po godźinie/ po pułtory/ á prochem z Wánstynu zásypowáć. (Tabe.) Wrzodom zágniłym
Rány zágniłe/ álbo wrzody/ y sádzele chrobáczliwe wychędaża Kozłek/ y goi/ z korzeniem iegoż wárząc go/ y tą wodą ćiepło y często wymywáiąc. Tákże Bydlęce wrzody leczy.
Bydlęce rány/ y wrzody zágniłe leczy/ wychędażáiąc ie. Tenże Brodawki spędza.
Brodáwki spądza/ tą wodą często ie obmywáiąc. Sczurki truie.
Sczurki y Myszy tym sposobem wygładza: co namieley Kozłkowe korzenie vtłuc z białą Ciemierzycą/ á z mąką pszeniczną: náczynić gałek álbo kołaczkow/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 54
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Glistom Dziecinnym.
Glisty małym dzieciom/ które innych lekarstw używać nie mogą/ wywodzi i morzy je/ dając jej pić po łyszcze. Oczom zapalonym.
Oczom zapalonym/ bądź od zbytniego upalenia słonecznego/ bądź z gorącej łaźnie/ abo z kurzawy/ albo od ognia płomienistego i gwałtownego/ albo od dymu/ barzo jest użyteczna wymywając je często/ albo chędogą chusteczkę w niej maczając/ na oczy przykładać/ albowiem przymiot ognisty/ z nich wyciąga/ i wzrok posila. Także Oczom ciekącym
Oczy z zbytniej wilgotności w głowie płynące wysusza/ każdego dnia kilka kroć po trzy albo cztery kropki w nie puszczając. Wyciągnienie istności z Kozłku. Extract.
Bywa z
Glistom Dźiećinnym.
Glisty máłym dźiećiom/ ktore inych lekarstw vżywáć nie mogą/ wywodźi y morzy ie/ dáiąc iey pić po łyscze. Oczom zápalonym.
Oczom zápalonym/ bądź od zbytniego vpalenia słonecznego/ bądź z gorącey łáźnie/ ábo z kurzáwy/ álbo od ogniá płomienistego y gwałtownego/ álbo od dymu/ bárzo iest vżyteczna wymywáiąc ie często/ álbo chędogą chusteczkę w niey maczáiąc/ ná oczy przykłádáć/ álbowiem przymiot ognisty/ z nich wyćiąga/ y wzrok pośila. Tákże Oczom ćiekącym
Oczy z zbytniey wilgotnośći w głowie płynące wysusza/ káżdego dniá kilká kroć po trzy álbo cztery kropki w nie pusczáiąc. Wyciągnienie istnośći z Kozłku. Extract.
Bywa z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 55
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i ciało wyjadającym/ jadowitym. Też
Wrzodom Francowatym/ ciało psującym/ barzo kosztowna jest/ przymieszawszy do niej Magisterium veneris, które zowią Flegma vitrioli, a potym wespół je zmieszawszy/ tym je nacierać i plastrować. Ranom w głowie Parchom
Rany niebezpieczne w głowie. Także
Parchy/ Sok z korzenia tego ziela/ leczy/ wymywając je nim/ albo Flajtuch w nim maczając/ kłaść na nie.
Toż Olejek z tego ziela czyni/ pomazując nim. Także Wodka z korzenia jego/ wymywając je nią. (Turn.) Przepukłym.
Przepukłym/ Korzenie Dzięgielowe tłuc/ a ile świeże: i przykładać na miejsce naruszone. Mocz wywodzi.
Mocz
y ćiáło wyiadáiącym/ iádowitym. Też
Wrzodom Fráncowátym/ ćiáło psuiącym/ bárzo kosztowna iest/ przymieszawszy do niey Magisterium veneris, ktore zowią Flegma vitrioli, á potym wespoł ie zmieszawszy/ tym ie náćieráć y plástrowáć. Ránom w głowie Párchom
Rány niebespieczne w głowie. Tákże
Párchy/ Sok z korzenia tego źiela/ leczy/ wymywáiąc ie nim/ álbo Fláytuch w nim maczáiąc/ kłáść ná nie.
Toż Oleiek z tego źiela czyni/ pomázuiąc nim. Tákże Wodká z korzenia iego/ wymywáiąc ie nią. (Turn.) Przepukłym.
Przepukłym/ Korzenie Dźięgielowe tłuc/ á ile świeże: y przykłádáć ná mieysce náruszone. Mocz wywodźi.
Mocz
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 65
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
je zmieszawszy/ tym je nacierać i plastrować. Ranom w głowie Parchom
Rany niebezpieczne w głowie. Także
Parchy/ Sok z korzenia tego ziela/ leczy/ wymywając je nim/ albo Flajtuch w nim maczając/ kłaść na nie.
Toż Olejek z tego ziela czyni/ pomazując nim. Także Wodka z korzenia jego/ wymywając je nią. (Turn.) Przepukłym.
Przepukłym/ Korzenie Dzięgielowe tłuc/ a ile świeże: i przykładać na miejsce naruszone. Mocz wywodzi.
Mocz nad przyrodzenie zatrzymany wywodzi/ na Pępek Korzeń także tłuczony przywijając. (Turn:) Biegunkom.
Nasienie jego tejże nocy jest/ której i Korzeń: To biegunki
ie zmieszawszy/ tym ie náćieráć y plástrowáć. Ránom w głowie Párchom
Rány niebespieczne w głowie. Tákże
Párchy/ Sok z korzenia tego źiela/ leczy/ wymywáiąc ie nim/ álbo Fláytuch w nim maczáiąc/ kłáść ná nie.
Toż Oleiek z tego źiela czyni/ pomázuiąc nim. Tákże Wodká z korzenia iego/ wymywáiąc ie nią. (Turn.) Przepukłym.
Przepukłym/ Korzenie Dźięgielowe tłuc/ á ile świeże: y przykłádáć ná mieysce náruszone. Mocz wywodźi.
Mocz nád przyrodzenie zátrzymány wywodźi/ ná Pępek Korzeń tákże tłuczony przywiiáiąc. (Turn:) Biegunkom.
Naśienie iego teyże nocy iest/ ktorey y Korzeń: To biegunki
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 65
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wszelakie zmazy wodka Biedrzeńcowa spądza/ umywając się nią/ nic nie ścierając/ ażby weschła w ciało. Tak płeć chędogą i gładką uczyni/ często się nią umywając. Ręce białe czyni.
Ręce także zgrubiałe i czarne/ ogorzałe/ czyni białe/ i miękkie/ nią umywane. Wzroku
Wzrok jasny i ostry czyni/ wymywając nią oczy/ podczas kroplę albo trzy puszczając w nie. Biedrzeńcowe Wino. Vinum Pipinnel:
Biedrzencowe Wino tym sposobem/ jako z Dzięgielu/ bywa czynione z Mosztem/ albo z młodym winem przewarzonym/ albo z nieprzewarzonym: jako się o tym częstokroć/ na wielu miejscach powiedziało. Skutki. morowemu powietrzu.
Czasu zimy/
wszelákie zmázy wodká Biedrzeńcowa spądza/ vmywáiąc sie nią/ nic nie śćieráiąc/ áżby weschłá w ćiáło. Ták płeć chędogą y głádką vczyni/ często sie nią vmywáiąc. Ręce białe czyni.
Ręce tákże zgrubiáłe y czarne/ ogorzáłe/ czyni białe/ y miękkie/ nią vmywáne. Wzroku
Wzrok iásny y ostry czyni/ wymywáiąc nią oczy/ podczás kroplę álbo trzy pusczáiąc w nie. Biedrzeńcowe Wino. Vinum Pipinnel:
Biedrzencowe Wino tym sposobem/ iáko z Dźięgielu/ bywa czynione z Mosztem/ álbo z młodym winem przewárzonym/ álbo z nieprzewárzonym: iáko sie o tym częstokroć/ ná wielu mieyscách powiedźiáło. Skutki. morowemu powietrzu.
Czásu źimy/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nabrzmiałej.
Wątrobie nabrzmiałej zatkania ćwierć łota korzenia tego z winem białym dają pić/ rozgrzewają/ otwiera i leczy. Ślezienie
Toż też śledzionie zamulon: służy. Także
Żyłom we wszytkim ciele zatkanym.
Ranom zaplugawionym i smrodliwym. Uszczkniony od bestii.
Uszczknionym od bestii jadowitych/ Sokiem z całego i zupełnego ziela wyżętym/ wymywając i w nie puszczając/ abo do innych maści i plastrów go przydając/ jest wielkim lekarstwem. Zimnicy czwarto.
Zimnice leczy ćwierć łota dawszy korzenia z winem białym pić: a zwłaszcza czwartaczkę: raz i kilka to czyniąc. Drudzy do ćwerci łota tego prochu/ nie wina biorą/ ale z wodku Pięćperstowej/ albo jakiej
nábrzmiałey.
Wątrobie nábrzmiáłey zátkánia ćwierć łotá korzeniá tego z winem białym dáią pić/ rozgrzewaią/ otwiera y leczy. Sleźienie
Toż też sleźienie zámulon: służy. Tákże
Zyłom we wszytkim ćiele zátkánym.
Ránom záplugáwionym y smrodliwym. Vsczkniony od bestiy.
Vsczknionym od bestiy iádowitych/ Sokiem z cáłego y zupełnego źiela wyżętym/ wymywáiąc y w nie pusczáiąc/ ábo do inych máśći y plastrow go przydáiąc/ iest wielkim lekárstwem. Zimnicy czwarto.
Zimnice leczy ćwierć łotá dawszy korzeniá z winem białym pić: á zwłasczá czwártaczkę: raz y kilká to czyniąc. Drudzy do ćwerći łotá teg^o^ prochu/ nie winá biorą/ ále z wodku Pięćperstowey/ álbo iákiey
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 90
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
inej przyczyny władzą przyrodzoną utraciły/ a k temu boleści w sobie miały. Także Martwieniu.
Martwieniu ich i cierpieniu/ warzyć to ziele/ a chustami albo płatami maczając w tym/ nagrzewać/ i naparzać dobrze. Sadzelom.
Sadzele i wrzody brzeżyste/ załomione a wiele dziur w sobie mające i płynące/ tąż wodą wymywając wychędaża i goi. Ranom i wrzodom ziadowiczonym.
Rany i wrzody jadowite zawiera/ kwiat tego ziela w Oliwie/ a jeszcze lepiej w swym własnym olejku smażony/ aż do wysmażenia i przypalenia/ a przecedziwszy/ tym pomazować/ albo Flajtuszek w tym maczać/ a w nie kłaść. Toż Item.Ukąszonem od bestii
iney przyczyny władzą przyrodzoną vtráćiły/ á k temu boleśći w sobie miáły. Tákże Martwieniu.
Mártwieniu ich y ćierpieniu/ wárzyć to źiele/ á chustámi álbo płátámi maczáiąc w tym/ nágrzewáć/ y náparzáć dobrze. Sadzelom.
Sadzele y wrzody brzeżyste/ záłomione á wiele dźiur w sobie máiące y płynące/ tąż wodą wymywáiąc wychędaża y goi. Ránom y wrzodom ziádowiczonym.
Rány y wrzody iádowite záwiera/ kwiát tego źiela w Oliwie/ á iescze lepiey w swym własnym oleyku smáżony/ áż do wysmáżenia y przypalenia/ á przecedźiwszy/ tym pomázowáć/ álbo Fláytuszek w tym maczáć/ á w nie kłáść. Toż Item.Vkąszonem od bestiy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 104
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Ranom ciętym.
Tak wielkiej mocy jest to ziele/ iż zapachem swym bestie jadowite odpędza.
Rany bronią jakakolwiek jadem napuszczoną cięte/ od postrzału jadem przyprawne goi/ jad z nich wyciągnąwszy/ a to piciem i przykładaniemswym. tenże. Rano od bestii jadowitych zadanym
Także rany od bestii jadowitych zadane Dyptanowym Sokiem je wymywając leczy. Dios. A jeszcze rychlej to czyni/ i lepiej pijąc go zwinem. idem
Paniom chorobę Miesięczną zastanowioną nad przyrodzenie wywodzi/ prochu z korzenia jego dając po ćwierci łota/ z juchą warzonego Dyptanowego liścia pić. Kamień zamulenie.
Kamień krzy/ trunkiem używany.
Zamulenie wnętrzności otwiera. Moczu.
Mocz z ciężkością
. Ránom ćiętym.
Tak wielkiey mocy iest to źiele/ iż zapáchem swym bestye iadowite odpądza.
Rány bronią iakakolwiek iádem nápusczoną ćięte/ od postrzału iádem przypráwne goi/ iad z nich wyciągnąwszy/ á to pićiem y przykłádaniemswym. tenże. Ráno od bestiy iádowitjch zádánjm
Tákże rány od bestiy iádowitych zádáne Dyptanowym Sokiem ie wymywaiąc leczy. Dios. A iescze rychley to czyni/ y lepiey piiąc go zwinem. idem
Paniom chorobę Mieśięczną zástánowioną nád przyrodzenie wywodzi/ prochu z korzenia iego dáiąc po ćwierći łotá/ z iuchą warzonego Dyptanowego liśćia pić. Kámień zámulenie.
Kámień krzy/ trunkiem vżywány.
Zámulenie wnętrznośći otwierá. Moczu.
Mocz z ćieżkością
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: K
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Koniom gdyby Korzeń albo moszna opuchły/ suchym je korzeniem miarzowym podkurzać/ gumami naprzód okrywszy/ żeby Moszna dym co nalepiej obchodził. To przynamniej każdego dnia trzy kroć/ przez cały tydzień czyniąc. Ranom jadowitem
Rany od bestii jadowitych goi/ Korzeń warząc/ a na nie plastrując. Toż wodka z niego dystylwana czyni/ wymywając je nią. Pawłocej zasłonie.
Z oczu Pawłoki i zasłony ściera. Wrzędzienniczkom na oczach.
Wrzedzienice i krosty/ które na źrenicy/ albo na bielmie bywają/ ściera i spądza Collyvium, albo wpuszczanie na nie czyniąc. Rozgrzewa.
Rozgrzewa wszystki części ciała oziębłe/ jakimkolwiek sposobem używany. Soku suchego wyciągnienie. Succus.
Tym
Koniom gdyby Korzeń álbo moszná opuchły/ suchym ie korzeniem miarzowym podkurzáć/ gumámi naprzod okrywszy/ żeby Moszná dym co nalepiey obchodźił. To przynamniey káżdego dniá trzy kroć/ przez cáły tydźień czyniąc. Ránom iádowitem
Rány od bestiy iádowitych goi/ Korzeń wárząc/ á ná nie plástruiąc. Toż wodká z niego dystyllwána czyni/ wymywáiąc ie nią. Páwłocey zasłonie.
Z oczu Páwłoki y zasłony śćiera. Wrzędźienniczkom ná oczách.
Wrzedźienice y krosty/ ktore ná źrenicy/ álbo ná bielmie bywáią/ ściera y spądza Collyvium, álbo wpusczánie ná nie czyniąc. Rozgrzewá.
Rozgrzewa wszystki częśći ciáłá oźiębłe/ iákimkolwiek sposobem vżywány. Soku suchego wyćiągnienie. Succus.
Tym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 119
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
