/ na ranę/ od wściekłego psa/ przykładać dobrze. Strutym.
Strutym jakąkolwiek trucizną/ doświadczonym jest lekarstwem/ warząc Korzeń Dzięgielowy z Rokotnakiem/ Dyptanem i z Rutą/ a z nasieniem Anyżowym pijąc. Kaduku.
Padającej także niemocy. I Mowie utraconej.
Mowy utraceniu jest wielkim ratunkiem: Wziąć Dzięgielu/ Oleśniku/ ziela Zębnego/ które Piretrum Łacinnicy zowią: Czarnuchy/ Pieprzu/ Ruty/ bobrowego stroju/ przetłukszy zgruba/ to wszysto w małe i w wąskie woreczki/ na palec wszerz/ nasypać/ przeszyć/ a po jednemu w uściech obracać. Tak abowiem ustawicznie śliny będzie wywodził/ zaczym głowa będzie i Mózg wyczeszczony/ a zatym i
/ ná ránę/ od wśćiekłego psá/ przykłádáć dobrze. Strutjm.
Strutym iákąkolwiek trućizną/ doświádczonym iest lekárstwem/ wárząc Korzeń Dźięgielowy z Rokotnákiem/ Dyptanem y z Rutą/ á z naśieniem Anyżowym piiąc. Káduku.
Pádáiącey tákże niemocy. Y Mowie vtráconey.
Mowy vtráceniu iest wielkim rátunkiem: Wźiąć Dźięgielu/ Oleśniku/ źiela Zębnego/ ktore Piretrum Láćinnicy zowią: Czárnuchy/ Pieprzu/ Ruty/ bobrowego stroiu/ przetłukszy zgrubá/ to wszysto w máłe y w wąskie woreczki/ ná pálec wszerz/ násypáć/ przeszyć/ á po iednemu w vśćiech obrácáć. Ták ábowiem vstáwicznie śliny będźie wywodźił/ záczym głowá będźie y Mozg wyczesczony/ á zátym y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 91
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ten my Pasternaczkiem polnym zowiemy/ albo Smłodem białym. a Dioscorydes wtórym. Trzeci do Koriandru podobny: czwarty Olszeniec/ albo Olszownik/ i Olszenik. Są inne tym nazwiskiem/ Daucus/ mianowane od Galena/ Scrapiona/ Etiusa/ ale różne od Dioscorydowych. O których się na swych miejscach przypominać będzie. Piretrum/ albo Zębne Ziele. Rozdział 47.
ZEbne Ziele/ dwojakiego rodzaju się znajduje. Pierwsze i własne Piretrum, albo Zębne Ziele: Ma Korzeń gładki/ mało nie na palec wzmiasz/ na piądź wzdłuż. Smaku gorzko korzennego/ usta sczmiącego i rozpalającego. Liścia do Marchwie polnej/ albo do Kopru Włoskiego podobnego/ albo do Rumienkowego/
ten my Pásternaczkiem polnym zowiemy/ álbo Smłodem białym. á Dioscorides wtorym. Trzeći do Koryándru podobny: czwarty Olszeniec/ álbo Olszownik/ y Olszenik. Są ine tym názwiskiem/ Daucus/ miánowane od Galená/ Scrapioná/ Aetiusá/ ále rozne od Dioscoridowych. O ktorych sie ná swych mieyscách przypomináć będźie. Piretrum/ albo Zębne Ziele. Rozdźiał 47.
ZEbne Ziele/ dwoiákiego rodzáiu sie znáyduie. Pierwsze y własne Piretrum, álbo Zębne Ziele: Ma Korzeń głádki/ máło nie na pálec wzmiasz/ ná piądź wzdłuż. Smáku gorzko korzennego/ vstá sczmiącego y rospaláiącego. Liśćia do Márchwie polney/ álbo do Kopru Włoskiego podobnego/ álbo do Rumienkowego/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 157
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Olszeniec/ albo Olszownik/ i Olszenik. Są inne tym nazwiskiem/ Daucus/ mianowane od Galena/ Scrapiona/ Etiusa/ ale różne od Dioscorydowych. O których się na swych miejscach przypominać będzie. Piretrum/ albo Zębne Ziele. Rozdział 47.
ZEbne Ziele/ dwojakiego rodzaju się znajduje. Pierwsze i własne Piretrum, albo Zębne Ziele: Ma Korzeń gładki/ mało nie na palec wzmiasz/ na piądź wzdłuż. Smaku gorzko korzennego/ usta sczmiącego i rozpalającego. Liścia do Marchwie polnej/ albo do Kopru Włoskiego podobnego/ albo do Rumienkowego/ jeno mięszejsze. Kłącza czczego/ soku pełnego/ na połtory piędzi/ podczas na dwie wzwyż: W wierzchu
Olszeniec/ álbo Olszownik/ y Olszenik. Są ine tym názwiskiem/ Daucus/ miánowane od Galená/ Scrapioná/ Aetiusá/ ále rozne od Dioscoridowych. O ktorych sie ná swych mieyscách przypomináć będźie. Piretrum/ albo Zębne Ziele. Rozdźiał 47.
ZEbne Ziele/ dwoiákiego rodzáiu sie znáyduie. Pierwsze y własne Piretrum, álbo Zębne Ziele: Ma Korzeń głádki/ máło nie na pálec wzmiasz/ ná piądź wzdłuż. Smáku gorzko korzennego/ vstá sczmiącego y rospaláiącego. Liśćia do Márchwie polney/ álbo do Kopru Włoskiego podobnego/ álbo do Rumienkowego/ ieno mięszeysze. Kłącza czczego/ soku pełnego/ ná połtory piędźi/ podcżás ná dwie wzwysz: W wierzchu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 157
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
prochem posypawszy/ na Ząb bolejący przyłożyć. Zębom wyprochniałym.
Gdyby Ząb był wyprochniały: wziąć Galasu/ i tego korzenia po równej części: To co namielej utrzeć/ a ze środka świeżego chleba ugnieść/ i z tego pigułek natoczyć/ a w wyprochniały ząb natkać/ kilkakroć to uczynić. Albo tak: Item.
Korzenia Zębnego miałko utartego/ Gałganu zarówno/ rozczynić mlekiem Komanowego ziela/ albo Sosnki/ i potoczywszy z tego małe pigułki po jednej w Ząb wyprochniały natkać. Item.
Wziąć korzenia tego łot/ Nasienia Nardusowego/ abo Czarnuchy pół ćwierci/ Driakwie łot. To z trochą Gorzałki zaczynić/ i w pigułki małe potoczyć/ a w ząb
prochem posypawszy/ ná Ząb boleiący przyłożyć. Zębom wyprochniáłym.
Gdyby Ząb był wyprochniáły: wźiąć Gálásu/ y tego korzeniá po rowney częśći: To co namieley vtrzeć/ á ze środká świeżego chleba vgnieść/ y z tego pigułek nátoczyć/ á w wyprochniáły ząb nátkáć/ kilkákroć to vczynić. Albo ták: Item.
Korzeniá Zębnego miáłko vtártego/ Gáłgánu zárowno/ rozczynić mlekiem Komanowego źielá/ álbo Sosnki/ y potoczywszy z tego máłe pigułki po iedney w Ząb wyprochniáły nátkáć. Item.
Wźiąć korzenia tego łot/ Naśienia Nardusoweg^o^/ ábo Czárnuchy poł ćwierći/ Dryákwie łot. To z trochą Gorzałki záczynić/ y w pigułki máłe potoczyć/ á w ząb
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 159
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
dobrze mazać i nacierać. Wilgotnościom.
Wilgotności/ które z żołądka pochodzą/ trawi/ żuchając go przez niemały czas/ abowiem je usty wywodzi. Dla czego może go też Ślinnym zielem nazwać/ jako Łacinnicy Saliuariam, bo flegmę z ślinami/ tak z głowy jako z żołądka/ i z Piersi potężnie wyciąga. Rozsądek.
Zębne ziele/ od naszych Polaków rzeczone jest/ przeto że boleści ich z wilgotności flegmistych prędko uśmierza/ i rozgrzewając lipkie a zimne ślamowatości w nich/ przez usta wywodzić. Potężnie abowiem rozgrzewa: skąd u Greków tego imienia i nazwiska (Pyrethrum) od ognistego rozpalania ust i pryszczenia/ dostało. Też i to wiedzieć potrzeba/
dobrze mazáć y náćieráć. Wilgotnośćiom.
Wilgotnośći/ ktore z żołądká pochodzą/ trawi/ żucháiąc go przez niemáły czás/ ábowiem ie vsty wywodźi. Dla czego może g^o^ też Slinnym źielem názwáć/ iáko Lácinnicy Saliuariam, bo flágmę z ślinámi/ ták z głowy iáko z żołądká/ y z Pierśi potężnie wyćiąga. Rozsądek.
Zębne źiele/ od nászych Polakow rzeczone iest/ przeto że boleśći ich z wilgotnośći flágmistych prędko vśmierza/ y rozgrzewáiąc lipkie á źimne ślámowátośći w nich/ przez vstá wywodźić. Potężnie ábowiem rozgrzewa: skąd v Grekow tego imieniá y názwiská (Pyrethrum) od ognistego rospalánia vst y prysczenia/ dostáło. Też y to wiedźieć potrzebá/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 160
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i rozgrzewając lipkie a zimne ślamowatości w nich/ przez usta wywodzić. Potężnie abowiem rozgrzewa: skąd u Greków tego imienia i nazwiska (Pyrethrum) od ognistego rozpalania ust i pryszczenia/ dostało. Też i to wiedzieć potrzeba/ iż Pyrerrum nasze/ które Łacinnicy Ptarmikam/ my kichawcem mianujemy/ nie jest własne Piretrum, albo Zębne ziele/ ani według kształtu/ ani podług skutków/ jako się z opisania ich/ i z wyobrażenia Figur/ może każdy sprawić. Rozmaryn Cudzoziemski/ Rozdział 48.
TO ziele Rozmarynem Cudzoziemskim zowiemy/ trojakie jest. Dwoje płodne i Nasienie miewające. Trzecie niepłodne/ które ani kwiatu/ ani nasienia miewa. Pierwszy/ ma
y rozgrzewáiąc lipkie á źimne ślámowátośći w nich/ przez vstá wywodźić. Potężnie ábowiem rozgrzewa: skąd v Grekow tego imieniá y názwiská (Pyrethrum) od ognistego rospalánia vst y prysczenia/ dostáło. Też y to wiedźieć potrzebá/ iż Pyrerrum násze/ ktore Láćinnicy Ptarmikam/ my kichawcem miánuiemy/ nie iest własne Piretrum, álbo Zębne źiele/ áni według kształtu/ áni podług skutkow/ iáko sie z opisánia ich/ y z wyobráżenia Figur/ może káżdy spráwić. Rozmáryn Cudzoziemski/ Rozdział 48.
TO źiele Rozmárynem Cudzoźiemskim zowiemy/ troiákie iest. Dwoie płodne y Naśienie miewáiące. Trzećie niepłodne/ ktore ani kwiátu/ áni naśienia miewa. Pierwszy/ ma
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 160
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przyjemnie pachniace. Prętu łokietnego/ niekiedy wyższego/ czczego/ gałązkowatego/ w wierzchu ogniste okołki: na tych nasienia białego obficie/ podobnego nasieniu Niedzwiedzej Lapy/ którą też Wodnym barszczem drudzy nazywają. Obłe/ z wierzchu stryfiaste/ smaku ostroprzykrego/ żywicznego/ a żuchane/ język/ i usta sczmi/ i rozpala/ jako Zębne ziele. Wtóry Rozmaryn płodny/ mało pierwszemu nie we wszem podobny. Korzeń z wierzchu czarny/ we wnątrz biały/ i dosyć miąższy/ odnoszki z siebie wydający. Liścia także Kopru Włoskiego podobny. Kłącza miąższego/ długiego/ kolankowatego/ równie/ jako Włoskiego Kopru rózga/ albo Zapaliczki/ dwu albo trzyłokietna/ gałęzista.
przyiemnie pachniace. Prętu łokietnego/ niekiedy wyższego/ cżcżego/ gáłąskowátego/ w wierzchu ogniste okołki: ná tych naśienia białego obfićie/ podobnego naśieniu Niedzwiedzey Lápy/ ktorą też Wodnym barsczem drudzy názywáią. Obłe/ z wierzchu stryfiáste/ smáku ostroprzykrego/ żywicznego/ á żucháne/ ięzyk/ y vstá sczmi/ y rospala/ iáko Zębne źiele. Wtory Rozmáryn płodny/ máło pierwszemu nie we wszem podobny. Korzeń z wierzchu czarny/ we wnątrz biały/ y dosyć miąższy/ odnoszki z śiebie wydáiący. Liśćia tákże Kopru Włoskiego podobny. Kłącza miąższeg^o^/ długieg^o^/ kolankowáteg^o^/ rownie/ iáko Włoskiego Kopru rozgá/ álbo Zápaliczki/ dwu álbo trzyłokietna/ gáłęźista.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 161
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Ligustinum zowią/ a z octem zaczyniwszy/ tym członki spracowane i zemdlone mazać (Dios) Scjatyce:
Toż mazanie służy Biedrom bolejącym/ albo Scjatyce. Zaległość w głowie.
Zaległość w głowie/ co bywa pospolicie z Rymy/ albo z wilgotności miąsszych zatkania/ leczy/ wziąwszy Armoniaku łot/ Piretrum/ to jest ziela Zębnego pół łota. To wespół miałko utarszy z Sokiem Kosaccu modrego maść uczynić/ i nozdrza po trosze tym nacierać/ zaczym zaraz się Katarus nosem puści/ a zatym głowie ulżenie będzie. Z oczu wszelakie zmazj ściera.
Z oczu wszelakie zmazy sciera/ Amoniak co nachędoższy w Białogłowskim mleku roztarty/ i w oczy po kropek trzy
Ligustinum zowią/ á z octem záczyniwszy/ tym członki sprácowáne y zemdlone mázáć (Dios) Scjátyce:
Toż mázánie służy Biedrom boleiącym/ álbo Scyátyce. Záległość w głowie.
Záległość w głowie/ co bywa pospolicie z Rymy/ álbo z wilgotnośći miąsszych zátkánia/ leczy/ wźiąwszy Armoniaku łot/ Piretrum/ to iest źiela Zębnego poł łotá. To wespoł miáłko vtárszy z Sokiem Kosáccu modrego máść vczynić/ y nozdrzá po trosze tym náćierác/ záczym záraz sie Catarus nosem puśći/ a zátym głowie vlżenie będźie. Z oczu wszelákie zmázj śćiera.
Z oczu wszelakie zmázy zćiera/ Ammoniak co nachędoższy w Białogłowskim mleku rostárty/ y w oczy po kropek trzy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 218
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
kurcz odpędza/ okurzając nim ranę/ abo wszystek członek zraniony Dymnicom morowym
Dyminice powietrzne/ albo Morowe zropia/ i w otok zbiera/ a potym otwiera: wziąwszy ze trzy łoty Amoniaku/ Serapinu/ Bdelium po półtora łota/ Naciasty kwaśnej dwa łoty/ Fig suchych mięsistych dwanaście/ Nasienia Gorczyce/ Korzenia Piretrowego/ albo ziela zębnego/ po pół łota/ to miałko utrzeć/ Euforbium dwie części kwinty jednej. Tę Żywicę i z naciastą w occie rozczynić/ a potym inne pomienione rzeczy do tego przydać/ uczynić plastr z pilnością/ a na Dymienicę Morową przykładać. Pępku wypukłemu.
Pępku przepukłemu jest znacznym ratunkiem: wziąwszy Armoniaku w winie roztartego/ ile
kurcz odpądza/ okurzáiąc nim ránę/ ábo wszystek członek zrániony Dymnicom morowym
Dyminice powietrzne/ álbo Morowe zropia/ y w otok zbiera/ á potym otwiera: wźiąwszy ze trzy łoty Ammoniaku/ Serápinu/ Bdelium po połtorá łotá/ Naciásty kwáśney dwá łoty/ Fig suchych mięśistych dwánaśćie/ Naśienia Gorczyce/ Korzeniá Piretroweg^o^/ álbo źiela zębnego/ po poł łotá/ to miáłko vtrzeć/ Euforbium dwie częśći kwinty iedney. Tę Zywicę y z náćiástą w ocćie rozczynić/ á potym ine pomienione rzeczy do tego przydáć/ vczynić plastr z pilnośćią/ á ná Dymienicę Morową przykłádáć. Pępku wypukłemu.
Pępku przepukłemu iest znácznym rátunkiem: wźiąwszy Armoniaku w winie rostártego/ ile
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 221
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ że będzie Konfekt/ którego na raz brać/ jako mały Kasztan/ albo dobry Laskowy orzech/ bądź z wodą ciepłą/ bądź z winem. Item.
Wziąć korzenia Wielosiłu dwa łoty/ Mirry/ Żywice/ Serapinu/ korzenia Barszczu wodnego/ albo Niedźwiedziego paznogcia/ Sphondilium Łacinnicy zowią/ Soku Gałbanowego/ Pieprzu/ korzenia Zębnego ziela/ Szafranu/ każdego po ćwierci łota. To wszystko co namielej utłuc/ i przesiać/ a z jednaścią łotów miodu odszymowanego zaczynić. Tego Konfektu na raz brać/ jako Bobowe ziarno/ a tym trunkiem niżej opisanym popijać: Wziąć Iwinki/ korzenia szerokolistnej Sałaty/ albo Loczygi po garści. To wespół w wodzie warzyć
/ że będźie Konfekt/ ktorego ná raz bráć/ iáko máły Kásztan/ álbo dobry Laskowy orzech/ bądź z wodą ćiepłą/ bądź z winem. Item.
Wźiąć korzeniá Wielośiłu dwá łoty/ Mirrhy/ Zywice/ Serápinu/ korzeniá Barsczu wodnego/ álbo Niedźwiedziego páznogćiá/ Sphondilium Láćinnicy zowią/ Soku Gałbanowego/ Pieprzu/ korzeniá Zębnego źiela/ Száfránu/ káżdego po czwierci łotá. To wszystko co namielej vtłuc/ y prześiać/ á z iednaśćią łotow miodu odszymowánego záczynić. Tego Konfektu ná raz bráć/ iáko Bobowe źiárno/ á tym trunkiem niżey opisánym popiiáć: Wźiąć Iwinki/ korzeniá szyrokolistney Sáłaty/ álbo Loczygi po gárśći. To wespoł w wodźie wárzyć
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 228
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
