nieść dobrze jak w pływaniu/ sobą nie ruszając/ ani na tę ani na owę stronę/ sobą się nie kolisząc/ bo inacej lekko nie będzie niósł. Koń za godzinę uść może stępią pół mile/ za godzinę kłusem podróżnym mile/ za godzinę rychcią mil dwie/ za godzinę w skoku wielkim mil cztery/ w zadzierżywaniu jednak dla wysilenia. Konia szacunek cudnego/ jeśli wyprawny Pięćdziesiąt złotych Polskich/ Konia szpetnego/ tak wielkiego nie wyprawnego/ dwadzieścia złotych/ Koń cudny wyprawny/ ten drogi musi być. Jeśli Koń dosiadać nie da/ tedy mu zasłaniaj oczy/ albo nogę przednią ujmuj/ gdy będziesz wsiadal nań/ a uderz w siodło
nieść dobrze iák w pływániu/ sobą nie ruszáiąc/ ani ná tę áni na owę stronę/ sobą sie nie kolysząc/ bo inácey lekko nie będźie niosł. Koń zá godźinę vść może stępią puł mile/ zá godźinę kłusem podrożnym mile/ zá godźinę rychćią mil dwie/ zá godźinę w skoku wielkim mil cztery/ w zádźierżywániu iednák dla wyśilenia. Koniá szácunek cudnego/ iesli wypráwny Pięćdźieśiąt złotych Polskich/ Koniá szpetnego/ ták wielkiego nie wypráwnego/ dwádźieśćiá złotych/ Koń cudny wypráwny/ ten drogi muśi bydź. Ieśli Koń dośiádáć nie da/ tedy mu zásłaniay oczy/ álbo nogę przednią vymuy/ gdy będźiesz wśiadal nąń/ á vderz w śiodło
Skrót tekstu: PienHip
Strona: 25
Tytuł:
Hippika abo sposób poznania chowania i stanowienia koni
Autor:
Krzysztof Pieniążek
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
gospodarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1607
Data wydania (nie wcześniej niż):
1607
Data wydania (nie później niż):
1607
/ jeden nazywają Gęsią szyją/ drugi Kotczą noszką/ trzeci z Kurzą stopką. Pierwszego kształtu tych Wędzidł dla złej/ suchej/ abo nieustawicznej gęby końskiej/ abo też dla słabego i subtelnego karku/ a wtórego według upatrowania istności wad w gębie będących/ i różności zabieżenia onym/ a dla prawdziwego postanowienia w czynieniu i w zadzierżywaniu zażywają. Proste Wędzidła tę własność mają/ że ociężałą gębę i kark dźwigają/ i język w swą miarę wprawują. Z podkowką załamują/ pojęcie smaczniejsze i dzierżenie warowniejsze czynią/ a językowi wolność (zwłaszcza przygrubszemu) więtszą dają. Których wszytkich subtelnych sposobów i ważności Wędzidł/ iż się podobno żadną miarą by też najwydworniejszymi i
/ ieden názywáią Gęśią szyią/ drugi Kotczą noszką/ trzeći z Kurzą stopką. Pierwszego kształtu tych Wędźidł dla złey/ suchey/ ábo nieustáwiczney gęby końskiey/ ábo też dla słábego y subtelnego kárku/ á wtorego według vpátrowánia istnośći wad w gębie będących/ y rożnośći zábieżenia onym/ á dla prawdźiwego postánowienia w czynieniu y w zádźierżywániu záżywáią. Proste Wędźidłá tę własność máią/ że oćiężáłą gębę y kárk dźwigáią/ y ięzyk w swą miárę wpráwuią. Z podkowką záłámuią/ poięćie smácznieysze y dźierżenie wárownieysze czynią/ á ięzykowi wolność (zwłaszczá przygrubszemu) więtszą dáią. Ktorych wszytkich subtelnych sposobow y ważnośći Wędźidł/ iż się podobno żadną miárą by też naywydwornieyszymi y
Skrót tekstu: DorHip_II
Strona: Aij
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_II
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
5.
MUnsztuk być złożony ze trzech części/ iż się na początku wspomniało/ przeto na ten czas do tej trzeciej części onego/ to jest/ do łancuszka przystąpić należy. Podbrodek tedy nic inszego nie jest/ tylko obyczaj warowny miernego leżenia i władze własnej Munsztukowej w gębie końskiej/ zamykający w sobie sposób potężniejszego i bezpieczniejszego zadzierżywania/ które to acz różne bywają/ a różność tę brody końskiej twardość/ miąższość/ abo subtelność sprawuje: jednak żaden w mię tego wmowić nie może/ abym tych które brodę koniowi obrażają i rozkrwawują. A chocia się z razu pożyteczne być zdadzą/ jednak za kilkokrotnym używaniem prędzej brodkę poranią/ a zatym do uporności
5.
MVnsztuk być złożony ze trzech częśći/ iż się ná początku wspomniáło/ przeto ná ten czás do tey trzećiey częśći onego/ to iest/ do łáncuszká przystąpić należy. Podbrodek tedy nic inszego nie iest/ tylko obyczay wárowny miernego leżenia y władze własney Munsztukowey w gębie końskiey/ zámykáiący w sobie sposob potężnieyszego y bespiecznieyszego zádźierżywánia/ ktore to ácz rożne bywáią/ á rożność tę brody końskiey twárdość/ miąższość/ ábo subtelność spráwuie: iednák żaden w mię tego wmowić nie może/ ábym tych ktore brodę koniowi obrażáią y roskrwáwuią. A choćia się z rázu pożyteczne być zdádzą/ iednák zá kilkokrotnym vżywániem prędzey brodkę poránią/ á zátym do vpornośći
Skrót tekstu: DorHip_II
Strona: Aijv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_II
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
przypięcia do haczków mający. A ten kształt acz nie jest ozdobny/ ale zaiste do ćwiczenia i postanowienia gęby jakiejkolwiek bez wszelakiej obrazy barzo pożyteczny. Do tych trojga sposobów łancuszków/ z obu stron Czanek mają bywać haczki okrągłe oba/ nie mniej nad palec wzdłuż urobione/ aby i podbrodek w miarę swą był/ i w zadzierżywaniu warga się nie szczypała ani rozkrwawiała/ co więc oboje owe krótkie haczki zwykły działać/ wielką przeszkodę i samemu Munsztukowi we własnej jego władzy czyniąc/ który kształt tak haczków jako i łancuszków niżej też obmalowany i przy Munsztukach położony jest/ insze się jako nie potrzebne i szkodliwe opuściły. Trzecie. O istności gęby Końskiej, i
przypięćia do haczkow máiący. A ten kształt ácz nie iest ozdobny/ ále záiste do ćwiczenia y postánowienia gęby iákieykolwiek bez wszelákiey obrázy bárzo pożyteczny. Do tych troygá sposobow łáncuszkow/ z obu stron Czánek máią bywáć haczki okrągłe obá/ nie mniey nád pálec wzdłuż vrobione/ áby y podbrodek w miárę swą był/ y w zádźierżywániu wárgá się nie szczypáłá áni roskrwáwiáłá/ co więc oboie owe krotkie haczki zwykły dźiáłáć/ wielką przeszkodę y sámemu Munsztukowi we własney iego władzy czyniąc/ ktory kształt ták haczkow iáko y łáncuszkow niżey też obmálowány y przy Munsztukách położony iest/ insze się iáko nie potrzebne y szkodliwe opuśćiły. Trzećie. O istnośći gęby Końskiey, y
Skrót tekstu: DorHip_II
Strona: Aijv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_II
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
/ i wolne dzierżenie czyni/ należy właśnie koniom które abo kły wysokie mają/ abo na kieł biorą.
To wędzidło właśnie należy szkapom/ które język nazbyt wywieszają/ i wolne dzierżenie czyni/ nic nie jest pożyteczne do ćwiczenia/ tylko do przejazdzki lekkiej. Księgi Trzecie.
Tęż władzą ma jako i przed nim będące w zadzierżywaniu języka/ ale iż koniowi gębę rozdziera/ szpetne pojźrzenie czyni.
Wędzidło otworzyste z opaczną podkowką drążkowatą/ a ze dwiema gałkami/ załamuje kark/ dziąsła karze/ i język zadzierżywa/ należy koniowi twardoustemu.
Wędzidło otwarte/ z gęsią szyją/ z gruszkami opacznemi/ wolność daje językowi/ kark załamuje/ karze dziąsła/ i
/ y wolne dzierżenie czyni/ należy własnie koniom ktore ábo kły wysokie máią/ ábo ná kieł biorą.
To wędźidło własnie należy szkápom/ ktore ięzyk názbyt wywieszáią/ y wolne dzierżenie czyni/ nic nie iest pożyteczne do ćwiczenia/ tylko do przeiazdzki lekkiey. Kśięgi Trzećie.
Tęż władzą ma iáko y przed nim będące w zádzierżywániu ięzyká/ ále iż koniowi gębę rozdziera/ szpetne poyźrzenie czyni.
Wędzidło otworzyste z opáczną podkowką drążkowátą/ á ze dwiemá gałkámi/ záłámuie kárk/ dziąsłá karze/ y ięzyk zádzierżywa/ należy koniowi twárdoustemu.
Wędzidło otwárte/ z gęśią szyią/ z gruszkámi opácznemi/ wolność dáie ięzykowi/ kárk záłámuie/ karze dziąsłá/ y
Skrót tekstu: DorHip_II
Strona: Iiv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_II
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
i dłuższy niżli u Usarskich/ więc i siedzenie i dzierżenie w nim mocniejsze. Tym raczej nieco nadsiodływać trzeba a niżli w pojśrzodku grzbieta przypinać/ to dla tego/ że w kłusaniu nie tak musi koń wydziwiać/ i równiejszy kłus czynić/ i spokojniejszy dla ciężaru czującego nad łopatkami/ niemniej też i dla postanowienia prostszego w zadzierżywaniu i lekszego podnoszenia napotym/ które aby nie nazbyt przestrone ani ciasne/ dobrze i równo wysłane/ nigdziej niedolegające/ z dobremi krzyżowemi popręgami/ z dużego rzemienia puśliskami/ z pochwami i z popiersieniem rządnym szerokim uczynione było/ pilno dojźrzeć należy/ nie mniej dla samego Kawalkatora i zdrowia jego a niż dla dogodzenia koniowi. bo
y duższy niżli v Vsárskich/ więc y śiedzenie y dźierżenie w nim mocnieysze. Tym ráczey nieco nádśiodływáć trzebá á niżli w poyśrzodku grzbietá przypináć/ to dla tego/ że w kłusániu nie ták muśi koń wydźiwiáć/ y rownieyszy kłus czynić/ y spokoynieyszy dla ćiężaru czuiącego nád łopátkámi/ niemniey też y dla postánowienia prostszego w zádźierżywániu y lekszego podnoszenia nápotym/ ktore áby nie názbyt przestrone áni ćiásne/ dobrze y rowno wysłáne/ nigdźiey niedolegáiące/ z dobremi krzyżowemi popręgámi/ z dużego rzemieniá puśliskámi/ z pochwámi y z popierśieniem rządnym szerokim vczynione było/ pilno doyźrzeć należy/ nie mniey dla sámego Káwálkatorá y zdrowia iego á niż dla dogodzenia koniowi. bo
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Gv
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
dalej przyćwiczyć/ abo przynamniej przedtym umiejącemu dla jakiego zaniedbania abo pamięci wywietrzałej przypomnieć. A nauki w tym rycerskim rzemieśle uczciwym doskonalej kto chce być prawdziwym uczestnikiem/ niech mistrzów przednich i krajów w tym obfitujących uprzejmie szuka/ przyłożywszy chęci/ kosztu i prace/ łacniej umiejętności dostąpić może. Wtóre. Sposób ćwiczenia kłusania, czwałania i zadzierżywania. Rozd: 13.
I W nowonarodzonym źrzebięciu łacniuchno to postrzec/ że abo stępią abo czwałem najczęściej się rad puszcza/ z rzadka kłusem/ który mu z natury z ciężkością odprawować przychodzi/ i wiele dorosłych znajduje się koni/ które radniej czwałem a niżli kłusem bieg swój odprawować wolą. Przeto do kłusu jako i z
dáley przyćwiczyć/ ábo przynamniey przedtym vmieiącemu dla iákiego zániedbánia ábo pámięći wywietrzáłey przypomnieć. A náuki w tym rycerskim rzemięśle vczćiwym doskonáley kto chce być prawdźiwym vczestnikiem/ niech mistrzow przednich y kráiow w tym obfituiących vprzeymie szuka/ przyłożywszy chęći/ kosztu y prace/ łácniey vmieiętnośći dostąpić może. Wtore. Sposob ćwiczenia kłusánia, czwałánia y zádzierżywánia. Rozd: 13.
Y W nowonárodzonym źrzebięćiu łácniuchno to postrzedz/ że ábo stępią ábo czwałem nayczęśćiey się rad puszcza/ z rzadká kłusem/ ktory mu z nátury z ćięszkośćią odpráwowáć przychodźi/ y wiele dorosłych znáyduie się koni/ ktore rádniey czwałem á niżli kłusem bieg swoy odpráwowáć wolą. Przeto do kłusu iáko y z
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Gij
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
z lekuchna raz/ abo tylko zawichnąwszy palcatem. Dłuższego do kłusania placu nad staje najdalej nie obierać/ do którego końca przyjezdżając zadzierżywać z lekka potrzeba równym kaweczonem/ podawszy nieco ciała swego nazad dla uważenia się i zatrzymania raźniejszego i koniowi lekszego: zatym zarazem zastanowiwszy/ cofnąć zawsze nazad krok dwa/ abo trzy przynależy/ dla zadzierżywania powolniejszego/ a potym znowu ruszywszy wprzód abo stępią/ abo kłusem/ według dawniejszego poczęcia ćwiczenia/ obrócić na prawą zawsze najpierwej rękę w kole barzo przestronym/ równym/ namniej nienakrzywionym ciałem. A takimże sposobem tymże miejscem nazad przekłusawszy na drugim końcu na lewą stronę obrócić/ po kilkanaście kroć i tam i sam tak
z lekuchná raz/ ábo tylko záwichnąwszy pálcatem. Dłuższego do kłusánia plácu nád stáie naydáley nie obieráć/ do ktorego końcá przyiezdżáiąc zádźierżywáć z lekká potrzebá rownym káweczonem/ podawszy nieco ćiáłá swego názad dla vważenia się y zátrzymánia ráźnieyszego y koniowi lekszego: zátym zárázem zástánowiwszy/ cofnąć záwsze názad krok dwá/ ábo trzy przynależy/ dla zádźierżywánia powolnieyszego/ á potym znowu ruszywszy wprzod ábo stępią/ ábo kłusem/ według dawnieyszego poczęćia ćwiczenia/ obroćić ná práwą záwsze naypierwey rękę w kole bárzo przestronym/ rownym/ namniey nienákrzywionym ćiáłem. A tákimże sposobem tymże mieyscem názad przekłusawszy ná drugim końcu ná lewą stronę obroćić/ po kilkánaśćie kroć y tám y sám ták
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Gij
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
i palcata i ostróg zażywać barziej niż pierwej przychodzi/ pobudzając i do czerstwości i do posłuszeństwa więtszego/ miarę we wszem zachowywując. Postrzegając przytymże przez ten wszytek czas pomienony/ aby i kark/ i szyję/ i gębę/ pleca/ nogi/ i wszytkę postać ciała prosto nosił i stawił/ a lekkiemu się obracaniu i zadzierżywaniu bezpiecznemu przyuczał/ gdyż to jest rzecz najpotrzebniejsza/ aby głowę w swej mierze nosząc/ na wodzy nie leżąc/ na tę i na owę rękę powolnie się obracał: do czego gdy też wprawisz w pomierny kłus/ w ryść dobrą/ w czwał i w obracanie rządne w kole mniejszym/ zapewneć to twierdzić mogę/
y pálcatá y ostrog záżywáć bárźiey niż pierwey przychodźi/ pobudzáiąc y do czerstwośći y do posłuszeństwá więtszego/ miárę we wszem záchowywuiąc. Postrzegáiąc przytymże przez ten wszytek czás pomienony/ áby y kárk/ y szyię/ y gębę/ plecá/ nogi/ y wszytkę postáć ćiáłá prosto nośił y stáwił/ á lekkiemu się obracániu y zádźierżywániu bespiecznemu przyuczał/ gdyż to iest rzecz naypotrzebnieysza/ áby głowę w swey mierze nosząc/ ná wodzy nie leżąc/ ná tę y ná owę rękę powolnie się obracał: do czego gdy też wpráwisz w pomierny kłus/ w ryść dobrą/ w czwał y w obracánie rządne w kole mnieyszym/ zápewneć to twierdźić mogę/
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Giij
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
takowymże/ jako ścieżką wzdłuż od jednego od drugiego koła czyniąc sposobem/ tak konia ćwiczyć do lekszego i żardszego obracania powoli. Ale zasię w repellonach ścisłych/ które kołka na pół/ abo na cały tylko pręt miewają/ tam już tylko po razu obracać na tę i na owę rękę przychodzi/ i to w pół zadzierżywaniu co raz przybiegając ku kołku/ dla bezpiecznego obrotu i żardszego pochybnienia ciała wszytkiego/ przywodząc konia do takowego obrotu z wielką ostróżnością/ aby nie wyskakował z miary abo nie szwankował/ co się w nieopatrzności często przygadza/ zwłaszcza gdy w tymże biegu bez zadzierżenia/ w którym ścieżką pędził/ znagła w koło powrócić zachce
tákowymże/ iáko śćieszką wzdłuż od iednego od drugiego kołá czyniąc sposobem/ ták koniá ćwiczyć do lekszego y żárdszego obracánia powoli. Ale zásię w repellonách śćisłych/ ktore kołká ná puł/ ábo ná cáły tylko pręt miewáią/ tám iuż tylko po rázu obrácáć ná tę y ná owę rękę przychodźi/ y to w puł zádźierżywániu co raz przybiegáiąc ku kołku/ dla bespiecznego obrotu y żárdszego pochybnienia ćiáłá wszytkiego/ przywodząc koniá do tákowego obrotu z wielką ostrożnośćią/ áby nie wyskákował z miáry ábo nie szwánkował/ co się w nieopátrznośći często przygadza/ zwłaszczá gdy w tymże biegu bez zádźierżenia/ w ktorym śćieszką pędźił/ znagłá w koło powroćić záchce
Skrót tekstu: DorHip_I
Strona: Hij
Tytuł:
Hippica to iest o koniach księgi_I
Autor:
Krzysztof Dorohostajski
Drukarnia:
Andrzej Piotrkowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1603
Data wydania (nie wcześniej niż):
1603
Data wydania (nie później niż):
1603
