co Prorok mówi o tych zdradliwych sercach/ że też i w ten czas gdy z tobą siedzi gdy ztobą tam po waszemi pije/ trzeba się go strzec. Niedźwiadkiem jest/ cierniem kolącym. Ale podobno i gdzie indziej wejźrzał Pan gdy ich cierniem zowie do Ewangeliej wierzę naszej w której powiada/ że często to ciernie zatłumia słowo Boże/ często się zda pięknie kwitnąć/ ale w ten czas nawiętsze mrozy; widzi się że ma winne jagody nasobie/ a ono cierpnące tarnki/ a pod wszystkim są pewne żądła/ które rady bodą każdego co się ich dotknie. Nie rozwodzę się tu bo z żalem wielkim widzimy na oko i z hańbą
co Prorok mowi o tych zdrádliwych sercách/ że też y w ten czás gdy z tobą śiedźi gdy ztobą tám po wászemi pije/ trzebá sie go strzédz. Niedźwiadkiem iest/ ćiérniem kolącym. Ale podobno y gdźie indźiéy weyźrzał Pan gdy ich ćierniem zowie do Ewángeliey wierzę nászéy w któréy powiáda/ że często to ćiérnie zátłumia słowo Bożé/ często się zda pięknie kwitnąć/ ále w ten czás nawiętszé mrozy; widźi się że ma winné iágody násobie/ á ono ćiérpnącé tarnki/ á pod wszystkim są pewné żądłá/ któré rády bodą káżdégo co sie ich dotknie. Nie rozwodzę sie tu bo z żalém wielkim widźimy ná oko y z hańbą
Skrót tekstu: NajmProg
Strona: D2
Tytuł:
Prognostyk duchowny na kometę
Autor:
Jakub Najmanowicz
Drukarnia:
Maciej Jędrzejowczyk
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty perswazyjne
Gatunek:
kazania
Tematyka:
astrologia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1619
Data wydania (nie wcześniej niż):
1619
Data wydania (nie później niż):
1619
śmierci. Gdy tedy ciała nasze tak dobrze pomiarkowane są w tych czterech rzeczach/ w cieple/ w zimnie/ w suchości/ i wilgotności: w ten czas też możemy one nazwać zdrowemi/ i dobrze pomiarkowanemi; ale gdy które z nich wykroczy z przyrodzenia swego/ i na drugie się zwaśniwszy/ i zwycięstwo otrzymawszy ono zatłumia/ a samo się rozkrzewia; natychmiast ciało ludzkie zdrowym być nie może; ale choroba się rodzi takowa/ jakowa jest ona abo wilgotność/ abo też jakowość/ to jest qualitas, po łacinie przewycięzająca. Na przykład/ weźmie górę abo samo ciepło/ abo też cholera/ która jest gorąca i sucha; pewna rzecz jeśli
śmierći. Gdy tedy ćiáłá nasze ták dobrze pomiárkowáne są w tych cżterech rzecżách/ w ćieple/ w źimnie/ w suchośći/ y wilgotnośći: w ten cżás też możemy one názwáć zdrowemi/ y dobrze pomiárkowánemi; ále gdy ktore z nich wykrocży z przyrodzenia swego/ y ná drugie się zwaśniwszy/ y zwyćięstwo otrzymawszy ono zátłumia/ á samo się roskrzewia; natychmiast ćiało ludzkie zdrowym bydź nie może; ále chorobá się rodźi tákowa/ iakowa iest oná ábo wilgotność/ ábo też iakowość/ to iest qualitas, po łáćinie przewyćięzáiąca. Ná przykład/ wezmie gorę ábo sámo ćiepło/ ábo też cholerá/ ktora iest gorąca y sucha; pewna rzecż iesli
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 138.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
bobrowego stroju/ przetłukszy zgruba/ to wszysto w małe i w wąskie woreczki/ na palec wszerz/ nasypać/ przeszyć/ a po jednemu w uściech obracać. Tak abowiem ustawicznie śliny będzie wywodził/ zaczym głowa będzie i Mózg wyczeszczony/ a zatym i choroba padająca ustanie. Smrodu z czosnku.
Smrodliwy zapach z Czosnku zatłumia i odgania/ w uściech go trzymając albo żuchając. Mowie naruszon.
Naruszeniu mowy jest użytezny korzeń warząc a pijąc/ albo proch jego z winem i z inym przystojnym trunkiem/ z wodką też do tego służącą: także i sam gryziony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęcherzowi.
Pęcherz zimnemi wilgotnościami zamulone wychędaża/ warząc go i
bobrowego stroiu/ przetłukszy zgrubá/ to wszysto w máłe y w wąskie woreczki/ ná pálec wszerz/ násypáć/ przeszyć/ á po iednemu w vśćiech obrácáć. Ták ábowiem vstáwicznie śliny będźie wywodźił/ záczym głowá będźie y Mozg wyczesczony/ á zátym y chorobá padáiąca vstánie. Smrodu z czosnku.
Smrodliwy zapách z Czosnku zátłumia y odgánia/ w vśćiech go trzymáiąc álbo żucháiąc. Mowie náruszon.
Náruszeniu mowy iest vżytezny korzeń wárząc á piiąc/ álbo proch iego z winem y z inym przystoynym trunkiem/ z wodką też do tego służącą: tákże y sam gryźiony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęchyrzowi.
Pęchyrz źimnemi wilgotnośćiámi zámulone wychędáża/ wárząc go y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 91
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
: także i sam gryziony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęcherzowi.
Pęcherz zimnemi wilgotnościami zamulone wychędaża/ warząc go i pijąc. Opuszen:
Od opuszenia żołądek z odbywaniem wiatrów/ tak dołem/ jako górą/ wolny czyni. Puchlinie
Puchlinę z ciała wywodzi: Potj czynić
Poty czyni/ warząc a juchę pijąc. Chęć do Wenusa zatłumia.
Chęć i wzbudzenie do Wenusa tłomi i odejmuje/ na czczo go używając. Spracowanym.
Spracowane otrzezwia i posila. Dzięgiel mniejszy
Tychże jest skutków Dzięgiel mniejszy/ albo płonny/ jeno że gorętszy/ silniejszy/ i potężniejszej mocy. Przeto go mniej do potrzeb lekarskich brać potrzeba. Abowiem barzo ciało rozgrzewa: co się
: tákże y sam gryźiony. Nyrkom.
Nyrki/ Pęchyrzowi.
Pęchyrz źimnemi wilgotnośćiámi zámulone wychędáża/ wárząc go y piiąc. Opuszen:
Od opuszenia żołądek z odbywániem wiátrow/ ták dołem/ iáko gorą/ wolny czyni. Puchlinie
Puchlinę z ćiáłá wywodźi: Potj czynić
Poty czyni/ wárząc á iuchę piiąc. Chęć do Venusá zátłumia.
Chęć y wzbudzenie do Venusá tłomi y odeymuie/ ná czczo go vżywáiąc. Sprácowánym.
Sprácowáne otrzezwia y pośila. Dźięgiel mnieyszy
Tychże iest skutkow Dźięgiel mnieyszy/ álbo płonny/ ieno że gorętszy/ śilnieyszy/ y potężnieyszey mocy. Przeto go mniey do potrzeb lekárskich bráć potrzebá. Abowiem bárzo ćiáło rozgrzewa: co sie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 91
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Ambrą je potrząść/ a w Bawełnę obwinąć/ i w Cyndelin/ albo w Tawtę cienką zawiązać na szyj nosić. Za doświadczoną rzecz i lekarstwo udają/ nietylko przeciwko morowego powietrzu/ ale przeciwko wszelakim zaraźliwym i jadowitymsmrodom/ być ratunkiem. A nie dziwować się tego/ ponieważ sam Arszenik swą jadowitością wszystkie inne jady zatłumia/ i odbija. Francowatym chorobom.
Francowatą chorobą złożonym/ tenże Sok z Dzięgielu/ kopanego pod Marsem z Kozorożcem wstępującym w znak Skopu niebieskiego/ a cum. Mercurio sublimato zaczyniony/ i tak że w Kołaczki tworzony/ w Bawełnę i w Tawtę obwiniony/ i na szyj noszony/ Francę w nich leczy. Ludziom
Ambrą ie potrząść/ á w Báwełnę obwinąć/ y w Cyndelin/ álbo w Táwtę ćienką záwiązáć ná szyi nośić. Zá doświadczoną rzecz y lekárstwo vdáią/ nietylko przećiwko morowe^o^ powietrzu/ ále przećiwko wszelákim záráźliwym y iádowitymsmrodom/ być rátunkiem. A nie dźiwowáć sie te^o^/ ponieważ sam Arszenik swą iádowitośćią wszystkie ine iády zátłumia/ y odbiia. Fráncowátym chorobom.
Fráncowatą chorobą złożonym/ tenże Sok z Dźięgielu/ kopánego pod Marsem z Kozorożcem wstępuiącym w znák Skopu niebieskiego/ á cum. Mercurio sublimato záczyniony/ y ták że w Kołaczki tworzony/ w Báwełnę y w Táwtę obwiniony/ y ná szyi noszony/ Fráncę w nich leczy. Ludźiom
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 97
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ciała/ z wielkiego gniewu/ z pół ćwierci łota dawać go/ ze trzemi kroplami Spizglasowego olejku/ a z wodką dystylowaną z Jelenich rogów/ ze trzemi łyżkami. Frasującym się bez przyczyny
Melancholicznym i frasowliwym bez przyczyny/ osobliwym jest ratunkiem/ przerzeczonym sposobem używany. Abowiem takowe złe wilgotności/ z których to wszystko pochodzi/ zatłumia i wywo- dzi. Zaczym serce wolne i wesołe czyni. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Istność z ziela/ z korzenia/ i z nasienia wyciągniona. Essentia.
Żyłom wszystkim na dół/ od żyły wielkiej do żywota i Macice pochodzącym/ ta Istność barzo służy/ która (jako się na wielu innych miejscach powiedziało
ćiáłá/ z wielkiego gniewu/ z poł czwierći łotá dawáć go/ ze trzemi kroplámi Spizglásowe^o^ oleyku/ á z wodką dystyllowáną z Ielenich rogow/ ze trzemi łyszkámi. Frásuiącym sie bez przyczyny
Melánkolicznym y frásowliwym bez przyczyny/ osobliwym iest rátunkiem/ przerzeczonym sposobem vżywány. Abowiem tákowe złe wilgotnośći/ z ktorych to wszystko pochodźi/ zátłumia y wywo- dźi. Záczym serce wolne y wesołe czyni. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Istność z źiela/ z korzenia/ y z naśienia wyćiągniona. Essentia.
Zyłom wszystkim ná doł/ od żyły wielkiey do żywotá y Máćice pochodzącym/ tá Istność bárzo służy/ ktora (iáko sie ná wielu inych mieyscách powiedźiáło
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 133
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
na rany przykładać dobrze. Oziębłę członki.
Oziębłe członki rozgrzewa/ korzenie warząc i z zielem/ i tym je naparzając. Toż też w winie warząc/ i pijąc czyni. Oparzeniu i opaleniu.
Oparzonym albo ogniem opalonym/ sok maściom inym przymieszany/ jest lekarstwem. Albowiem swą gorącością/ opalenia i oparzeliny wyciąga i zatłumia/ nieinaczej jeno jako ciepło od promieni słonecznych /gorącość ognia przyrodzonego mdli. Przymiotom ognistym .
Przymiot ognisty/ Sok tenże zatłumia chustki w nim maczając/ a przykładając. Olejek. Oleum. Puchlinie
Puchliny z zimna albo z wody wywodzi/ dając go z połkwinty z fiołkowym octem /dziewięć kroć przez dzień. Członkomwstydliwem
ná rány przykłádáć dobrze. Oźiębłę członki.
Oźiębłe członki rozgrzewa/ korzenie wárząc y z źielem/ y tym ie náparzáiąc. Toż też w winie wárząc/ y piiąc czyni. Opárzeniu y opaleniu.
Oparzonym álbo ogniem opalonym/ sok máśćiom inym przymieszány/ iest lekárstwem. Albowiem swą gorącośćią/ opalenia y oparzeliny wyćiąga y zátłumia/ nieináczey ieno iáko ćiepło od promieni słonecznych /gorącość ogniá przyrodzonego mdli. Przymiotom ognistym .
Przymiot ognisty/ Sok tenże zátłumia chustki w nim maczáiąc/ á przykładáiąc. Oleiek. Oleum. Puchlinie
Puchliny z źimná álbo z wody wywodźi/ dáiąc go z połkwinty z fiołkowym octem /dźiewięć kroć przez dźień. Członkomwstydliwem
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 136
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ż też w winie warząc/ i pijąc czyni. Oparzeniu i opaleniu.
Oparzonym albo ogniem opalonym/ sok maściom inym przymieszany/ jest lekarstwem. Albowiem swą gorącością/ opalenia i oparzeliny wyciąga i zatłumia/ nieinaczej jeno jako ciepło od promieni słonecznych /gorącość ognia przyrodzonego mdli. Przymiotom ognistym .
Przymiot ognisty/ Sok tenże zatłumia chustki w nim maczając/ a przykładając. Olejek. Oleum. Puchlinie
Puchliny z zimna albo z wody wywodzi/ dając go z połkwinty z fiołkowym octem /dziewięć kroć przez dzień. Członkomwstydliwem
Boleści ciężkie w progu/ i w korzeniu męskim/ z poruszenia kamienia uśmierza/ dając go po połkwinty z wodką z tegoż
ż też w winie wárząc/ y piiąc czyni. Opárzeniu y opaleniu.
Oparzonym álbo ogniem opalonym/ sok máśćiom inym przymieszány/ iest lekárstwem. Albowiem swą gorącośćią/ opalenia y oparzeliny wyćiąga y zátłumia/ nieináczey ieno iáko ćiepło od promieni słonecznych /gorącość ogniá przyrodzonego mdli. Przymiotom ognistym .
Przymiot ognisty/ Sok tenże zátłumia chustki w nim maczáiąc/ á przykładáiąc. Oleiek. Oleum. Puchlinie
Puchliny z źimná álbo z wody wywodźi/ dáiąc go z połkwinty z fiołkowym octem /dźiewięć kroć przez dźień. Członkomwstydliwem
Boleśći ciężkie w progu/ y w korzeniu męskim/ z poruszenia kamieniá vśmierza/ dáiąc go po połkwinty z wodką z tegoż
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 136
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
uczyniwszy/ na głowie nosząc/ odpędza. Przeto do lekarstw serdecznych/ miasto obojga Ben/ to jest/ Kuczmerki Ormiańskiej/ abo pachniącej/ może korzenia tego bezpiecznie brać/ i daleko lepiej i bezpieczniej/ niżli fałszowanego Ben. Zapach ustom wdzięczny daje w cuchnieniu.
Korzenie w uściech żuchane/ smrodliwą parę z nich odpędza i zatłumia/ a zapach im wdzięczny daje. Sałata z liścia młodego żołądkowi.
Do sałaty z innymi zioła użytecznie wchodzi/ abowiem chęć do jedzenia wzbudza/ i żołądek do trawienia sposabia. Salsa.
Salsa bywa także z młodych jego listeczków z nacią żyta/ a z ośrzodką chleba wierciana/ a octem roztworzona/ do ryb/ ptaków
vczyniwszy/ ná głowie nosząc/ odpądza. Przeto do lekárstw serdecznych/ miásto oboygá Ben/ to iest/ Kuczmerki Ormieńskiey/ ábo pachniącey/ może korzenia tego bespiecznie bráć/ y dáleko lepiey y bespieczniey/ niżli fałszowánego Ben. Zapách vstom wdźięczny dáie w cuchnieniu.
Korzenie w vśćiech żucháne/ smrodliwą párę z nich odpądza y zátłumia/ á zapách im wdźięczny dáie. Sáłatá z liśćia młodego żołądkowi.
Do sáłaty z innymi źioły vżytecznie wchodźi/ ábowiem chęć do iedzenia wzbudza/ y żołądek do trawienia sposabia. Sálsá.
Salsá bywa tákże z młodych iego listeczkow z náćią żytá/ á z ośrzodką chlebá wierćiána/ á octem roztworzona/ do ryb/ ptakow
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 268
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
niż drudzy? Pragnienie jest chęć do rzeczy wilgotnej i chłodnej, zaczym którzy są natury wilgotnej i zimnej, nie tak pragną jako którzy są suchej i gorącej, w której się chcą ochłodzić, i odwilżyć. 20. Czemu w gorączce wszytko zda się gorszko? Bo język gorszkiemi z żółci pochodzącemi dymami jest napełniony: i zatłumia smaki innych rzeczy. 21. Czemu człowiek spracowany więcej nad zwyczaj pragnie? Przez pracą w człowieku ciepło się wzbudza, które wilgotność trawi, tę zaś chcący natura naprawić, pragnienie czyni, i dla tego też więcej piją, bo na naprawe wyschłej wilgotności napój się obraca. 22. Czemu pijany nie dobrze wymawia?
niż drudzy? Pragnięnie iest chęć do rzeczy wilgotney y chłodney, zaczym ktorzy są nátury wilgotney y źimney, nie ták pragną iáko ktorzy są suchey y gorącey, w ktorey się chcą ochłodzić, y odwilżyć. 20. Czemu w gorączce wszytko zdá się gorszko? Bo ięzyk gorszkiemi z żołći pochodzącemi dymámi iest nápełniony: y zatłumiá smaki innych rzeczy. 21. Czemu człowiek spracowany więcey nad zwyczay pragnie? Przez pracą w człowieku ćiepło się wzbudza, ktore wilgotność trawi, tę zaś chcący nátura náprawić, pragnięnie czyni, y dla tego też więcey piią, bo na náprawe wyschłey wilgotności nápoy się obraca. 22. Czemu piiany nie dobrze wymáwia?
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 224
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
