jako Dioscorydes pisze/ ale w tych krainach naszych na górach i Pagórkach słońcu otworzystych/ znajduje się obficie. Pod Jesień ma być kopany/ albo radniej gdyby poczynał kłącze wypuszczać. Może być chowany do dwu lat/ nie utracając swej mocy i poty. Przyrodzenie.
Oleśnik/ jako Dioscorydes, Galenus, Egineta, i inni Ziołopisowie starodawni piszą/ jest przyrodzenia w trzecim stopniu rozgrzewającego/ a we wtórym wysuszającego. Korzeń jego naczęściej do lekarstw wchodzi/ mając moc rozprawowania/ rozgrzewania/ trawienia/ i otwierania. Nasienie także jego rozgrzewa i wysusza/ które do niektórych lekarstw wchodzi/ ale nie tak często/ jako korzenie. Naci niekiedy do kąpiele i do
iáko Dioscorides pisze/ ále w tych kráinách naszych ná gorách y Págorkách słońcu otworzystych/ znáyduie się obfićie. Pod Ieśień ma być kopány/ álbo rádniey gdyby poczynał kłącze wypusczáć. Może być chowány do dwu lat/ nie vtrácáiąc swey mocy y poty. Przyrodzenie.
Oleśnik/ iáko Dioscorides, Galenus, Egineta, y ini Ziołopisowie stárodawni piszą/ iest przyrodzenia w trzećim stopniu rozgrzewáiącego/ á we wtórym wysuszaiącego. Korzen iego naczęśćiey do lekarstw wchodźi/ máiąc moc rosprawowánia/ rozgrzewánia/ trawienia/ y otwieránia. Naśienie tákże iego rozgrzewa y wysusza/ ktore do niektorych lekarstw wchodźi/ ále nie ták często/ iáko korzenie. Náci niekiedy do kąpiele y do
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 23
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ciała wywodzi.
Żółtej niemocy jest lekarstwem.
Kolice i w Kiszkach morzeniu.
Macicznym rozmaitym dolegliwościam z zimnej przyczyny/ jest ratunkiem.
Kamień krzy/ i wywodzi moczem.
Moczu ciężkiemu odchodzeniu/ i tym wszytkim pomienionym dolegliwościom jest osobliwym lekarstwem/ po trzy łyżki jej na czczo z winem używając. Rozsądek.
Mylą się niektórzy z Ziołopisów/ Leśnym go kminem nazywając/ albo też Czyscem/ który Czarnogłowym mianujemy. Drudzy go chcą mieć Rozmarynem własnym. Nie tym/ z którego wieńce wiją/ ale inym Cudzoziemskim. Inni Jelenim korzeniem/ który Tordilium Łacinnicy zówią. Ale się ci wszyscy w mniemaniu swym oszukali/ i innych zwodzą. O Wonnym Ostrzyżu/ Rozdział
ciáłá wywodźi.
Zołtey niemocy iest lekárstwem.
Kolice y w Kiszkách morzeniu.
Máćicznym rozmáitym dolegliwośćiam z źimney przyczyny/ iest rátunkiem.
Kámień krzy/ y wywodźi moczem.
Moczu ćięszkiemu odchodzeniu/ y tym wszytkim pomienionym dolegliwośćiom iest osobliwym lekárstwem/ po trzy łyszki iey ná czczo z winem vżywáiąc. Rozsądek.
Mylą się niektorzy z Ziołopisow/ Leśnym go kminem názywáiąc/ álbo też Czyscem/ ktory Czarnogłowym miánuiemy. Drudzy go chcą mieć Rozmárynem własnym. Nie tym/ z ktorego wieńce wiią/ ále inym Cudzoźiemskim. Ini Ielenim korzeniem/ ktory Tordilium Láćinnicy zówią. Ale się ći wszyscy w mniemániu swym oszukáli/ y inych zwodzą. O Wonnym Ostrzyżu/ Rozdźiał
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 25
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Galenus pisze: wysusza na końcu wtórego/ albo na początku trzeciego. Kozłek naprzedniejszy/ i Nawiętszy Driawnik.
JEst jeszcze pierwszy i naprzeddniejszy Kozłek wielki/ który Driawnikiem/ dla osobliwych skutków jego/ zowią/ przeciwko wszelakiemu jadu/ i morowemu powietrzu. A ten jest prawdziwy Kozłek/ który Dioscorydes, Galenus, i inni starodawni Ziołopisowie naprzedniejszy rozumieli/ Korzeń ma na palec miąższy/ fałdzisty/ jako koński korzeń/ albo Tatarskie ziele/ mając zapach Indiańskiego Nardusa. Liście na wiosnę z ziemie obszyrne wypuszcza/ na kształt Barwinkowego/ ciemno zielone. Zaś które się po rozgach puszczają/ są wykrawane labrowate/ mało nie podobne liściu polnej Driakwie. Dwie albo trzy
Galenus pisze: wysusza ná końcu wtorego/ álbo ná początku trzećiego. Kozłek naprzednieyszy/ y Nawiętszy Dryáwnik.
IEst iescze pierwszy y naprzeddnieyszy Kozłek wielki/ ktory Dryáwnikiem/ dla osobliwych skutkow iego/ zowią/ przećiwko wszelákiemu iádu/ y morowemu powietrzu. A ten iest prawdźiwy Kozłek/ ktory Dioscorides, Galenus, y ini stárodawni Ziołopisowie naprzednieyszy rozumieli/ Korzeń ma ná pálec miąższy/ fałdźisty/ iáko koński korzeń/ álbo Tátárskie źiele/ máiąc zapách Indyáńskiego Nárdusá. Liśćie ná wiosnę z źiemie obszyrne wypuscza/ ná kształt Bárwinkowego/ ćiemno źielone. Záś ktore sie po rozgách pusczáią/ są wykrawáne lábrowáte/ máło nie podobne liśćiu polney Dryakwie. Dwie álbo trzy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 49
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
jej używać/ jakimkolwiek sposobem. Truciźnie
Przeciwko wszelakiej truciźnie i jadu/ jest niewymownym użytkiem i lekarstwem/ z przynależącemi lekarstwy jej używając. (Tabe:) Rozsądek.
Najdują się inne Kozłki w cudzych stronach/ jako w Grecji Greckim nazwany. Także Kozłek Czerwony/ który chcą niektórzy być Condurdum Pliniusowe/ ale że nam starodawni Ziołopisowie o nich nic nie podali: a pośledniejszy tylko mnimaniem/ a nie skutkami/ być je Kozłkami dochodzą. Nam też w tych krainach naszych/ iż nie są znajome/ rozumielismy próżno co o nich pisać. Kozłków Slad/ Rozdział 15 Carpesium. Zielnik D. Simona Syrenniusa/
GALENUS pisząc o Kozłku/ przyrównywa mu ziele
iey vżywáć/ iákimkolwiek sposobem. Trućiźnie
Przećiwko wszelákiey trućiźnie y iádu/ iest niewymownym vżytkiem y lekárstwem/ z przynależącemi lekárstwy iey vżywáiąc. (Tabe:) Rozsądek.
Náyduią sie ine Kozłki w cudzych stronách/ iáko w Grecyey Greckim názwány. Tákże Kozłek Czerwony/ który chcą niektorzy być Condurdum Pliniusowe/ ále że nam stárodawni Ziołopisowie o nich nic nie podáli: á poślednieyszy tylko mnimániem/ á nie skutkámi/ być ie Kozłkámi dochodzą. Nam też w tych kráinách nászych/ iż nie są znáiome/ rozumielismy prozno co o nich pisáć. Kozłkow Slad/ Rozdźiał 15 Carpesium. Zielnik D. Simoná Syrenniusá/
GALENVS pisząc o Kozłku/ przyrownywa mu źiele
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 55
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
to błąd. Bo/ by to być tak miało/ nie opuściłby był Galenus tego/ gdyż on więcej korzenie w Carpesium opisuje/ niżli samo jego ziele. Skądby tedy ta różnica/ miedzy tak zacnemi i uczonemi ludzimi/ o Carpesium a Kubebach urosła/ inaczej nie rozumiem/ jeno nie z pilnego uważenia starych Ziołopisów/ a zwłaszcza Greckich/ którzy opisując zioła/ Drzewa/ Krze/ Szczepy/ które z siebie owoc albo nasienie wydają/ częstokroć o tychże owocach/ albo nasieniach/ żadnej wzmianki przytym nie czynią/ jako tu o Capresium i Kubebach. I tak potym drudzy z tąd przyśli w różne mniemania/ o tych
to błąd. Bo/ by to bydź ták miáło/ nie opuśćiłby był Galenus tego/ gdyż on więcey korzenie w Carpesium opisuie/ niżli sámo iego źiele. Skądby tedy tá roznicá/ miedzy ták zacnemi y vczonemi ludźimi/ o Carpesium á Kubebách vrosłá/ ináczey nie rozumiem/ ieno nie z pilnego vważenia stárych Ziołopisow/ á zwłaszczá Greckich/ ktorzy opisuiąc źiołá/ Drzewá/ Krze/ Szczepy/ ktore z śiebie owoc álbo naśienie wydáią/ częstokroć o tychże owocách/ álbo naśieniách/ żadney wzmianki przytym nie czynią/ iáko tu o Capresium y Kubebách. Y ták potym drudzy z tąd przyśli w rozne mniemánia/ o tych
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 57
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
lwa niebieskiego/ i zaraz na szyję zawieszony/ frasunek odpędza/ i serce wesołe czyni. Potężne do Małżeńskiego skutku czyni.
Potężne do małżeńskiego skutku czyni/ Pod Bykiem niebieskim kopany/ a przy sobie noszony. Flegmie.
Do wywiedzienia flegmy z Płuc/ pod Skopem. Ale ta prawda przy tych zabobonnikach zostawa. Rozsądek.
Ziołopisom starodawnym to ziele/ jeśliże było w źnajomości/ i jakoby go mianowali do tych czasów nie mamy nic pewnego/ chcą niektórzy żeby miało być Smirmum starożytnym Pisarzom/ które Dzięgielem Włoskim abo Arabskim zowiemy: Ale chociaż jedno do drugiego blisko kształtem przystępuje/ i w wielu skutkach są sobie podobne: jednak inszy jest Dzięgiel nasz
lwá niebieskiego/ y záraz ná szyię záwieszony/ frásunek odpądza/ y serce wesołe czyni. Potężne do Małżeńskiego skutku czjni.
Potężne do małżeńskiego skutku czyni/ Pod Bykiem niebieskim kopány/ á przy sobie noszony. Flágmie.
Do wywiedźienia flágmy z Płuc/ pod Skopem. Ale tá prawdá przy tych zabobonnikách zostawa. Rozsądek.
Ziołopisom stárodawnym to źiele/ iesliże było w źnáiomośći/ y iákoby go miánowáli do tych czásow nie mamy nic pewnego/ chcą niektorzy żeby miáło być Smirmum stárożytnym Pisárzom/ ktore Dźięgielem Włoskim ábo Arábskim zowiemy: Ale choćiasz iedno do drugiego blisko kształtem przystępuie/ y w wielu skutkách są sobie podobne: iednák inszy iest Dźięgiel nász
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 98
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
niektórzy żeby miało być Smirmum starożytnym Pisarzom/ które Dzięgielem Włoskim abo Arabskim zowiemy: Ale chociaż jedno do drugiego blisko kształtem przystępuje/ i w wielu skutkach są sobie podobne: jednak inszy jest Dzięgiel nasz tak ogródny/ jako polny inny Dzięgiel Włoski/ o którym zaraz mówić będziemy. Niektórzy rozumieją/ że jest własny Panak starych Ziołopisów/ dla podobieństwa Soku/ i zapachu: ale i ten nie jest. Archanielika/ Rozdział 23.
Archangelica Angelica Scandiaca. Nordtweisch vnd Pomerysch Angelik. Korzeń.
Czwarty rodzaj Dzięgielu Archangelica/ jakoby Arcydzięgiel/ że jest korzenia więtszego/ mięższejszego nad inne Dzięgiele/ i dłuższego z wielą odnóżek: wszakże nie tak gęsto jako ogródny
niektorzy żeby miáło być Smirmum stárożytnym Pisárzom/ ktore Dźięgielem Włoskim ábo Arábskim zowiemy: Ale choćiasz iedno do drugiego blisko kształtem przystępuie/ y w wielu skutkách są sobie podobne: iednák inszy iest Dźięgiel nász ták ogrodny/ iáko polny iny Dźięgiel Włoski/ o ktorym záraz mowić będźiemy. Niektorzy rozumieią/ że iest własny Pának stárych Ziołopisow/ dla podobieństwá Soku/ y zapáchu: ále y ten nie iest. Archánieliká/ Rozdział 23.
Archangelica Angelica Scandiaca. Nordtweisch vnd Pomerysch Angelik. Korzeń.
Czwarty rodzay Dźięgielu Archangelica/ iákoby Arcydźięgiel/ że iest korzeniá więtszego/ mięższeyszego nád inne Dźięgiele/ y dłuższego z wielą odnożek: wszákże nie ták gęsto iáko ogrodny
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 98
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
albo brodawki twarde pod palcy w nogach/ Łacinnicy Furunculos zowią/ spądza. Postrzały.
Postrzały jakiekolwiek w ciele tkwiące inne Bolączki. Także Kości w głowie.
Kości w głowie odszczepione wyciąga na wierzch. Gal. Rozsądek.
Ten istotny a prawdziwy jest Dyptan/ któryśmy tu opisali z świadectwa Dioscorydowego/ i z innych starych Ziołopisów. A ten tylko w Krecie roście/ jako się wyżej powiedziało. Zaraz go po zbieraniu w wiązanki małe wiążą/ i miedzy trzciną albo rozgami chowają żeby nie wywietrzał.
Ten Dyptan Kreteński z naszym Dyptanem Podolskim albo z białym/ w niczym społeczności niema/ ani kształtem ani skutkami. Ten rany jadowite od broni jadowitych
álbo brodawki twarde pod pálcy w nogách/ Laćinnicy Furunculos zowią/ spądza. Postrzały.
Postrzały iákiekolwiek w ćiele tkwiące ine Bolączki. Tákże Kośći w głowie.
Kosći w głowie odsczepione wyćiąga na wierzch. Gal. Rozsądek.
Ten istotny á prawdźiwy iest Dyptan/ ktorysmy tu opisáli z świádectwá Dioscoridowego/ y z inych stárych Ziołopisow. A ten tylko w Krećie rośćie/ iáko sie wyszey powiedziáło. Záraz go po zbieraniu w wiązánki máłe wiążą/ y miedzy trzciną albo rozgámi chowáią żeby nie wywietrzał.
Ten Dyptan Kreteński z naszym Dyptanem Podolskim álbo z białym/ w niczym społecznośći niema/ áni kształtem áni skutkámi. Ten rany iádowite od broni iádowitych
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 110
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
flancowane i rozsadzane: bo w krótkim czasie niemało miejsca swym rozkrzewieniem okrywa. Księgi Pierwsze. Czas do kopania korzenia/ i brania liścia z kłączem/ także i nasienia jego.
POwiedziała się w Przemowie na przodku tych ksiąg przyczyna/ miedzy inymi: dla czego nie zawsze pożądanych i obiecowanych skutków z Ziół dochodzimy/ które nam Ziołopisowie obiecują i opisują. Miedzy któremi tę jedną/ a prawie przedniejszą/ powiedzieliśmy/ że nie według własnego czasu ich/ pod pewnemi niebieskiemi znakami którymi podlegli/ bywają brane/ kopane/ i zbierane. Przeto chcemyli dostąpić/ co nam o nich obiecują/ i uczynić doskonale mogą/ to zachować pilnie mamy. Także
fláncowáne y rozsadzáne: bo w krotkim czáśie niemáło mieyscá swym rozkrzewieniem okrywa. Kśięgi Pierwsze. Czás do kopánia korzenia/ y bránia liśćia z kłącżem/ tákże y naśienia iego.
POwiedźiáłá sie w Przemowie ná przodku tych kśiąg przyczyná/ miedzy inymi: dla cze^o^ nie záwsze pożądánych y obiecowánych skutkow z Zioł dochodźimy/ ktore nam Ziołopisowie obiecuią y opisuią. Miedzy ktoremi tę iedną/ á práwie przednieyszą/ powiedźielismy/ że nie według własnego cżásu ich/ pod pewnemi niebieskiemi znákámi ktorymi podlegli/ bywáią bráne/ kopáne/ y zbieráne. Przeto chcemyli dostąpić/ co nam o nich obiecuią/ y vczynić doskonále mogą/ to záchowáć pilnie mamy. Tákże
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 115
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ gdzie go nawięcej do czarów używają. Drugi w ciepłych tylko krainach roście. Przyrodzenie.
WEdług skutków jego/ o których tu zaraz mówić będziemy/ znaczy się być przyrodzenia ciepłego. Toż i o wtórym rozumieć możemy. Moc i Skutki.
O skutkach lekarskich tego ziela niemasz co mówić: bo też żadne z Ziołopisów (acz ich mało o nim pisało) tak Greckich/ jako z Łacińskich/ nic nam nie zostawili/ okrom Dioszkoryda i Pliniusa/ i to do nierządnych a nieprzystojnych spraw/ To jest: do czarów miłością nierządną zwyciężenia. Także i drugi Kani albo Kotczy Pazur/ którego w Tessaliej białegłowy do tychże czarów używają
/ gdźie go nawięcey do czárow vżywáią. Drugi w ćiepłych tylko kráinách rośćie. Przyrodzenie.
WEdług skutkow iego/ o ktorych tu záraz mowić będźiemy/ znáczy sie być przyrodzenia ćiepłego. Toż y o wtorym rozumieć możemy. Moc y Skutki.
O skutkách lekárskich tego źiela niemász co mowić: bo też żadne z Ziołopisow (ácz ich máło o nim pisáło) ták Greckich/ iáko z Láćińskich/ nic nam nie zostáwili/ okrom Dyoszkorydá y Pliniusá/ y to do nierządnych á nieprzystoynych spraw/ To iest: do czárow miłośćią nierządną zwyćiężenia. Tákże y drugi Káni álbo Kotczy Pázur/ ktorego w Tessáliey białegłowy do tychże czárow vżywáią
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 124
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
