Pierwsze Przyrodzenie Olejku z Kwiatu Kosacowego. Mesue.
Z kwiatu Kosacowego Olejek/ uczy Mesua, tym sposobem czynić/ jako z kwiatu Liliowego/ Przyrodzenia jest ciepłego i suchego/ barziej niżli Liliowy. Przeto też głębiej przenika/ i potężniej rozpędza. Liliowy zaś barziej uśmierza bole i układa. Olej kwiatu Kosacowego wyciera/ ściencza/ zwarza/ trawi/ potężnie rozpędza/ rozprawuje/ rozrzedza/ odmięszcza. Także i inne tego ziela Olejki. Dioscorydes, Mesue. Wybór.
Ten naprzedniejszy i nalepszy jest/ który samego Kosacu zapach ma/ inej niemając w sobie obcej wonności albo zapachu/ taki jest/ który w Pardzie mieście Pamfiluskim/ i w Elidzie Achajskim
Pierwsze Przyrodzenie Oleyku z Kwiátu Kosacowego. Mesue.
Z kwiátu Kosacowego Oleiek/ vczy Mesua, tym sposobem czynić/ iáko z kwiátu Liliowego/ Przyrodzenia iest ćiepłego y suchego/ bárźiey niżli Liliowy. Przeto też głębiey przenika/ y potężniey rospądza. Liliowy záś bárźiey vśmierza bole y vkłáda. Oley kwiátu Kosacowego wyćiera/ śćiencza/ zwarza/ trawi/ potężnie rozpądza/ rosprawuie/ rozrzedza/ odmięscza. Tákże y ine tego źiela Oleyki. Dioscorides, Mesue. Wybor.
Ten naprzednieyszy y nalepszy iest/ który samego Kosacu zapách ma/ iney niemáiąc w sobie obcey wonnośći álbo zapáchu/ táki iest/ ktory w Párdźie mieśćie Pámphiluskim/ y w Elidźie Acháyskim
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 11
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wypaleniu/ dobrze naczynie nakrywszy/ żeby namniej para nie wychodziła. Potym na węglistym ogniu/ w sowitym naczyniu warzyć/ aż woda parą wynidzie. A gdy przechłodnie/ co nalepiej wyżąć/ zlewając z fusu co się podstoi. Takowy olej rozgrzewa/ odmiękcza/ utwierdza/ posila ściencza/ potężnie rozpędza/ wyciera/ trawi/ zwarza/ w głębokości przenika. A wszelakim dolegliwościom przerzeczonym jest ratunkiem. Księgi Pierwsze. Rozsądek.
WIele jest sposobów czynienia Kosacowego Olejku: ale ten od Dioscoryda opisany jest naprzedniejszy nalepszy/ który samego Kosacu ma zapach. Tego tedy radniej prostego używać mamy do potrzeb lekarskich/ niżli wolnymi rzeczami zaprawionego i zagęszczonego/ który niema w
wypaleniu/ dobrze naczynie nákrywszy/ żeby namniey párá nie wychodźiłá. Potym ná węglistym ogniu/ w sowitym naczyniu wárzyć/ áż wodá párą wynidźie. A gdy przechłodnie/ co nalepiey wyżąć/ zlewáiąc z fusu co śie podstoi. Tákowy oley rozgrzewa/ odmiękcza/ vtwierdza/ pośila śćiencza/ potężnie rozpądza/ wyćiera/ trawi/ zwarza/ w głębokośći przenika. A wszelákim dolegliwośćiom przerzeczonym iest rátunkiem. Kśięgi Pierwsze. Rozsądek.
WIele iest sposobow czynienia Kosacowego Oleyku: ále ten od Dioscoryda opisány iest naprzednieyszy nalepszy/ ktory sámego Kosacu ma zapách. Tego tedy rádniey prostego vżywáć mamy do potrzeb lekárskich/ niżli wolnymi rzeczámi zápráwionego y zágęsczonego/ ktory niema w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 13
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
których Nardusa Celtyckiego korzenie/ jeno mdlejszy. Miejsce.
W Syriej i w Cylicjej ten Nardus naoficjej roście: w naszych krainach nie znajomy/ jednak najduje się na górach Charwackich. Przyrodzenie.
PIsze Galenus w ośmych Księgach o ziołach/ że jest przyrodzenia rozgrzewającego i wysuszającego/ ale daleko słabiej/ niżli inni Nardusowie. Rościeńcza/ zwarza/ i w kupę ściąga. Moc i skutki Księgi Pierwsze.
Mocz nad przyrodzenie zatrzymany/ albo kąpaniem odchodzący/ potężnie wywodzi/ w winie go warząc/ a pijąc. Żołądkowi. Ślezionie. Nyrkom. Pęcherzowi Z przyczyny zimnej choremu jest ratunkiem warząc go/ a pijąc. Mocz wywodzi. Żołądku. Ślezionie Nyrkom. Pęcherzowi
ktorych Nárdusá Celtyckiego korzenie/ ieno mdleyszy. Mieysce.
W Syryey y w Cylicyey ten Nardus naofićiey rośćie: w nászych kráinách nie znáiomy/ iednák náyduie sie ná gorách Chárwáckich. Przyrodzenie.
PIsze Galenus w osmych Kśięgách o źiołách/ że iest przyrodzenia rozgrzewáiącego y wysuszaiąceg^o^/ ále dáleko słábiey/ niżli ini Nárdusowie. Rośćieńcza/ zwarza/ y w kupę śćiąga. Moc i skutki Kśięgi Pierwsze.
Mocz nád przyrodzenie zátrzymány/ álbo kąpániem odchodzący/ potężnie wywodźi/ w winie go wárząc/ á piiąc. Zołądkowi. Sleźionie. Nyrkom. Pęchyrzowi Z przyczyny źimney choremu iest rátunkiem wárząc go/ á piiąc. Mocz wywodźi. Zołądku. Sleźionie Nyrkom. Pęchyrzowi
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 38
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nazwisko. Roście pospolicie przy borach na bagniskach/ i od tych imię u nas wzięło. Bagno. Rosmarinum Syl: et Boemicum. Alis. Camaepeuce. Ledum alterum, folijs Rośmaryni. Bemischer Rosmarem. Przyrodzenie.
ROzgrzewającego/ i wysuszającego jest przyrodzenia na końcu w wtórym stopniu/ albo w trzecim na przodku/ scieńcza/ zwarza/ utwierdza/ rozprawuje/ otwiera/ trawi. Moc i skutki. Niedostatkom białogłów:
Białogłowskim niedostatkom barzo użyteczne/ zwłaszcza które z zimnych wilgotności pochodzą/ naparzając się nim po pas.
Do tego wszystkiego jest przygodny/ do czego Rozmaryn ogródny/ okrom że do potraw nie przychodzi/ ani do przysmaków. Nad to. Do
názwisko. Rośćie pospolićie przy borách ná bágniskách/ y od tych imię v nas wźięło. Bágno. Rosmarinum Syl: et Boemicum. Alis. Camaepeuce. Ledum alterum, folijs Rosmarini. Bemischer Rosmarem. Przyrodzenie.
ROzgrzewáiącego/ y wysuszáiącego iest przyrodzenia ná końcu w wtorym stopniu/ álbo w trzećim ná przodku/ zćieńcza/ zwarza/ vtwierdza/ rospráwuie/ otwiera/ trawi. Moc y skutki. Niedostátkom białogłow:
Białogłowskim niedostátkom bárzo vżyteczne/ zwłasczá ktore z źimnych wilgotnośći pochodzą/ náparzáiąc sie nim po pás.
Do tego wszystkiego iest przygodny/ do czego Rozmaryn ogrodny/ okrom że do potraw nie przychodźi/ áni do przysmákow. Nád to. Do
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 171
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
plugawości (jako się wyższej namieniło) zowią Phyrama, to jest: zmieszany/ albo pomieszany. Przyrodzenie.
ROzgrzewa Amoniak w trzecim stopniu na początku/ albo we wtórym na końcu. Wysusza we wtórym. Drudzy także go w trzecim wysuszać twierdzą. Auicenna w pierwszym. Zmiękcza/ rozdziaływa/ rozprawia/ wyciąga/ rozpadza/ zwarza i trawi goi. Moc i skutki z Dioscoryda i z Galena. Purguje.
Amoniak w trunku używany purguje potężnie/ ćwierć łota na raz biorąc/ albo piątą część. Ślezionę ścieńcza nabrzmi:
Pod tąż wagą z octem miodowym w trunku używany/ przez sześć dni/ Ślezienę nabrzmiałą ścieńcza i trawi. Artetyce.
Artetyce
plugáwośći (iáko sie wyższey námieniło) zowią Phyrama, to iest: zmieszány/ álbo pomieszány. Przyrodzenie.
ROzgrzewa Ammoniak w trzećim stopniu ná początku/ álbo we wtorym ná końcu. Wysusza we wtorym. Drudzy tákże go w trzećim wysuszáć twierdzą. Auicenna w pierwszym. Zmiękcża/ rozdźiáływa/ rosprawia/ wyćiąga/ rospadza/ zwarza y trawi goi. Moc y skutki z Dioscoridá y z Galená. Purguie.
Ammoniak w trunku vżywány purguie potężnie/ czwierć łotá ná raz biorąc/ álbo piątą część. Sleźionę scieńcza nábrzmi:
Pod tąż wagą z octem miodowym w trunku vżywány/ przez sześć dni/ Sleźienę nabrzmiáłą śćieńcza y trawi. Artetyce.
Artetyce
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 216
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w koziej/ a po kwaterce dobrej ćepło naczczo pijąc. Toż czyni proch z suchego liścia miałko utarty pół łota/ abo i trzy kwinty na raz w ciepłej serwatce używany. Abowiem cholerę i szlamowatości flegmiste z ciała stolcem wywodzi. Wątrobie zamulonej.
Wątrobie zamuloną otwiera. Oziębłą rozgrzewa. Mdłą w swych sprawach potwierdza. Zwarza/ i trawi/ hrube/ klejowate w jej żyłach wilgotności/ przerzeczonym trunkiem przez cały tydzień porządnie używając. (Dios:) Chorobom długim
Chorobam długim/ i wdłuż idącym. Febrom zawziętym.
Febrom zawziętym jest osobliwym ratunkiem. Chudnieniu ciała.
Ciału trawiącemu się i niszczejącemu. Puchlinie poczynającej.
Puchlinie poczynającej jest lekarstwem nie małym
w koźiey/ á po kwáterce dobrey ćepło náczczo piiąc. Toż czyni proch z suchego liśćia miáłko vtárty puł łotá/ ábo y trzy kwinty ná raz w ćiepłey serwatce vżywány. Abowiem cholerę y szlámowátośći flágmiste z ćiáłá stolcem wywodźi. Wątrobie zámuloney.
Wątrobie zámuloną otwiera. Oźiębłą rozgrzewa. Mdłą w swych spráwách potwierdza. Zwárza/ y trawi/ hrube/ klijowáte w iey żyłách wilgotnośći/ przerzeczonym trunkiem przez cáły tydźień porządnie vżywáiąc. (Dios:) Chorobom długim
Chorobam długim/ y wdłuż idącym. Febrom záwźiętym.
Febrom záwźiętym iest osobliwym rátunkiem. Chudnieniu ćiáłá.
Ciáłu trawiącemu się y nisczeiącemu. Puchlinie poczynáiącey.
Puchlinie poczynáiącey iest lekárstwem nie máłym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 287
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
długi/ mało odnóżek z siebie puszczający. Księgi Pierwsze. Miejsce.
Rad w lesiech przy mokradliskach roście/ na miejcach wyprawnych/ w krzewinach/ i przy krzewinach/ miedzy wierzbą/ i przy wodach rzecznych. Przyrodzenie
WYrusza/ i rozgrzewa we wtórym stopniu/ co się znaczy z smaku jego gorzkiego/ wyciera/ spaja/ zwarza złomki/ otwiera/ ściencza/ rozprawuje. Moc i skutki. Kości połomane zwiera.
Kości w ciele połamane spaja i zwiera/ tłukąc i przywijając. Kamieniu
Kamień w nyrkach i w pęcherzu krszy. Moczu.
Mocz zatrzymany pędzi. macicy.
Macicę zaziębioną/ i do płodu przeto niesposobną rozgrzewa i naprawuje/ warząc go w
długi/ máło odnożek z śiebie pusczáiący. Kśięgi Pierwsze. Mieysce.
Rad w leśiech przy mokrádliskách rośćie/ ná mieycách wypráwnych/ w krzewinách/ y przy krzewinách/ miedzy wierzbą/ y przy wodách rzecznych. Przyrodzenie
WYrusza/ y rozgrzewa we wtorym stopniu/ co się znáczy z smáku iego gorzkiego/ wyćiera/ spaia/ zwarza złomki/ otwiera/ śćiencza/ rospráwuie. Moc y skutki. Kośći połománe zwiera.
Kośći w ćiele połamáne spaia y zwiera/ tłukąc y przywiiáiąc. Kámieniu
Kámień w nyrkách y w pęcherzu krszy. Moczu.
Mocz zátrzymány pędźi. máćicy.
Máćicę záźiębioną/ y do płodu przeto niesposobną rozgrzewa y nápráwuie/ wárząc go w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 305
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przyrodzonemu zatłumionemu.
Przyrodzone ciepło spomienionej przyczyny/ albo z jakiej innej zatłumione/ wznieca/ używając tego ziela świeżozielonego/ albo Rosy/ albo wodki z niego dystillowanej. Duchy w starych oczerstwia.
Duchy ożywiające w ludziach starych odżywia/ albo otrzeźwia. Wilgotności lipkie rozprawuje.
Wilgotności w nich flegmiste/ lipkie/ klejowate/ gęste/ zwarza/ i trawi swym rozgrzewaniem/ rozprawując je/ ścienczając/ wycierając/ i wywodząc. Flegmie słonej na płuca spądza.
Flegmę słoną w piersiach/ z głowy na płuca spadającą/ i one wyjadającą/ trawi/ nad co miedzy wszystkim zioła/ w takim przypadku/ nie mamy nic lepszego/ nic użyteczniejszego. Tok krwie z
przyrodzonemu zátłumionemu.
Przyrodzone ćiepło spomienioney przyczyny/ álbo z iákiey inney zátłumione/ wznieca/ vżywáiąc tego źiela świeżoźielonego/ álbo Rosy/ álbo wodki z niego distillowáney. Duchy w stárych oczerstwia.
Duchy ożywiáiące w ludźiách stárych odżywia/ álbo otrzeźwia. Wilgotnośći lipkie rospráwuie.
Wilgotnośći w nich flágmiste/ lipkie/ kliiowáte/ gęste/ zwarza/ y trawi swym rozgrzewániem/ rospráwuiąc ie/ śćienczáiąc/ wyćieráiąc/ y wywodząc. Flágmie słoney ná płucá spądza.
Flágmę słoną w pierśiách/ z głowy ná płucá spádáiącą/ y one wyiádáiącą/ trawi/ nád co miedzy wszystkim źioły/ w tákim przypadku/ nie mamy nic lepszego/ nic vżytecznieyszego. Tok krwie z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 331
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z rybią rozmięszać żołićą, i często tym kropić lzbę. Item Czarnuchę od godziny, do godziny moczyć, i tą wodą często gmachy kropić. Item. Wapno niegaszone, jako piasek rozetrzeć, i tym[...] pauimenta posypać; pchły od tego zdychac muszą. Na Płuskwy Zołć bydlęcą, z ostrem octem, i piołunem, dobrze zwarzać, łóżka ściany, i miejsca te, gdzie się znajdują, tym często smarować, do szczętu wyginąć muszą. Drugi sposób. Wziąć jak najstarszej Oliwy, Siarki, według potrzeby, zetrzeć to w jakim dobrze naczyniu, i te wszystkie miejsca gdzie się tylko ten znajduje niestatek pośmarowac, niepochybnie że przez ten wyginą sposób.
z rybią rozmięszáć żołićą, y często tym kropić lzbę. Item Czárnuchę od godźiny, do godźiny moczyć, y tą wodą często gmáchy kropić. Item. Wapno niegászone, iáko piasek rozetrzeć, y tym[...] pauimentá posypáć; pchły od tego zdychác muszą. Ná Płuskwy Zołć bydlęcą, z ostrem octem, y piołunem, dobrze zwarzáć, łoszká śćiány, y mieyscá te, gdźie się znáyduią, tym często smárowáć, do szczętu wyginąć muszą. Drugi sposob. Wźiąc iák naystárszey Oliwy, Siárki, według potrzeby, zetrzeć to w iákim dobrze naczyniu, y te wszystkie mieyscá gdźie się tylko tęn znáyduie niestátek posmárowac, niepochybnie że przez tęn wyginą sposob.
Skrót tekstu: HaurEk
Strona: 24
Tytuł:
OEkonomika ziemiańska
Autor:
Jakub Kazimierz Haur
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
gospodarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1675
Data wydania (nie wcześniej niż):
1675
Data wydania (nie później niż):
1675
Do poduszki się wyścigać tam, kędy ksiądz sędzię. Mniema druga, że tam księdza odpusty opadły; Więc się do nich wyścigają: bodaj diabła zjadły. Do Nowego lata przędze nigdy nie motają, Że wilka we wsi zamota, taką wiarę mają. Kądziele aż do Trzech królów żadna z nich nie przędzie; Chust nie zwarza ani pierze, w żarnach mleć nie będzie. W zapustne dni, są to nasze uroczyste święta, Sami się tam do nas cisną Judzie niebożęta. Wszyscy nam tam się oddają i z duszą i z ciałem, Wychodzimy przeciwko nim orszakiem niemałem. Z samej Polski ledwie że ich możemy odnosić Do przepaści; jako mówię,
Do poduszki się wyścigać tam, kędy ksiądz sędzię. Mniema druga, że tam księdza odpusty opadły; Więc się do nich wyścigają: bodaj dyabła zjadły. Do Nowego lata przędze nigdy nie motają, Że wilka we wsi zamota, taką wiarę mają. Kądziele aż do Trzech królów żadna z nich nie przędzie; Chust nie zwarza ani pierze, w żarnach mleć nie będzie. W zapustne dni, są to nasze uroczyste święta, Sami się tam do nas cisną Iudzie niebożęta. Wszyscy nam tam się oddają i z duszą i z ciałem, Wychodzimy przeciwko nim orszakiem niemałem. Z samej Polski ledwie że ich możemy odnosić Do przepaści; jako mówię,
Skrót tekstu: SejmPiek
Strona: 49
Tytuł:
Sejm piekielny straszliwy
Autor:
Anonim
Miejsce wydania:
nieznane
Region:
nieznany
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
utwory synkretyczne
Gatunek:
satyry
Tematyka:
obyczajowość
Poetyka żartu:
tak
Data wydania:
1622
Data wydania (nie wcześniej niż):
1622
Data wydania (nie później niż):
1622
Tekst uwspółcześniony:
tak
Redaktor wersji uwspółcześnionej:
Aleksander Brückner
Miejsce wydania wersji uwspółcześnionej:
Kraków
Wydawca wersji uwspółcześnionej:
Akademia Umiejętności
Data wydania wersji uwspółcześnionej:
1903
