/ bądź warzone/ albo w Oliwie smażone/ bądź w popiele żarzystym pieczone/ a z oliwą/ z sola i z octem/ miasto sałaty przygotowane. Sok dwojaki z tego ziela bywa zbierany. Jeden z kłącza. Drugi z korzenia. Korzeń zwierzchu czarny/ przeto/ gdy miał do używania przychodzić/ skorę albo łupinę czarną z niego zejmowali/ do którego używania starzj ludzie mieli pewnj sposób i miarę/ podług której go w ziemi odrzynali/ ostatek co do odmłodzenia i odroszczenia być dosyć baczyli zostawowali/ nad którą miarę/ ani mniej/ ani więcej/ nie godziło się go odrzynać/ boby on ostatek zgnił/ i w niwecz
/ bądź wárzone/ álbo w Oliwie smáżone/ bądź w popiele żárzystym pieczone/ á z oliwą/ z sola y z octem/ miásto sałaty przygotowáne. Sok dwoiáki z tego źiela bywa zbierány. Ieden z kłącża. Drugi z korzenia. Korzeń zwierzchu czarny/ przeto/ gdy miał do vżywánia przychodźić/ skorę álbo łupinę czarną z nie^o^ zejmowáli/ do ktore^o^ vżywánia stárzj ludźie mieli pewnj sposob y miárę/ podług ktorey go w źiemi odrzynáli/ ostátek co do odmłodzenia y odrosczenia być dosyć baczyli zostáwowáli/ nád ktorą miárę/ áni mniey/ áni więcey/ nie godźiło sie go odrzynáć/ boby on ostátek zgnił/ y w niwecz
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 187
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
służące. Korzeń tego Źiela/ miernodługi/ mając odnóżek sześć albo siedm rozdzielnych/ miąższości małego palca/ i tam i sam w ziemi rozpierzchłe: sam Korzeń albo Macica/ od której mniejsze pochodzą/ na wielki palec wzmiąsz/ pomarzczony/ mocny/ czarny/ albo szaro czarny/ z wierzchu skórkę cienką mając/ pod tą łupinę miąższą/ twardą/ żółtawą/ a pod tą mięsiwość korzenia biała/ Soku pełna. Który korzeń/ gdy poprzecz w talarki pokraje/ pochodzą linijki od środku/ na kształt gwiazdy/ równie jako w Rzodkwi. Zapachu mocnego/ i przykrego. Drżeń we środku cienki/ i biały. Liście gęsto z korzenia/ na długich
służące. Korzeń tego Źiela/ miernodługi/ máiąc odnożek sześć álbo śiedm rozdźielnych/ miąższośći máłego pálcá/ y tám y sam w źiemi rozpierzchłe: sam Korzeń álbo Máćicá/ od ktorey mnieysze pochodzą/ ná wielki pálec wzmiąsz/ pomarzczony/ mocny/ czarny/ álbo száro czarny/ z wierzchu skorkę ćienką máiąc/ pod tą łupinę miąższą/ twárdą/ żołtáwą/ á pod tą mięśiwość korzeniá biała/ Soku pełna. Ktory korzeń/ gdy poprzecz w tálarki pokráie/ pochodzą liniyki od środku/ ná kształt gwiazdy/ rownie iáko w Rzodkwi. Zapáchu mocnego/ y przykrego. Drżeń we środku ćienki/ y biały. Liście gęsto z korzeniá/ ná długich
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 226
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
siłach i w czerstwości/ do sądnego dnia zachować/ używając jej z złotem pitym/ abo z złotą wodką/ w którejby perły były rozpuszczone/ a z Istnością Celidoniej/ abo z ziela Jaskółczego/ i z Istnością z Cukru wyciągnioną potrzeciej części łota każdego z tych biorąc/ abo coby się mogło wlać w łupinę orzechową. Twierdząc/ że przyrodzonę wilgotnością w ciele/ tak miarkuje/ że jedna drugiej w niczym nie przemaga. Udają też to ci Filozofowie/ że ta ich Quinta Essentia, wszelakim chorobom w ciele będącym służy. Tak tym które są niepodobne do uleczenia/ jako/ które się leczyć dają/ okrom śmierci przyrodzonej/ przeciwko
śiłách y w czerstwośći/ do sądnego dniá záchowáć/ vżywáiąc iey z złotem pitym/ ábo z złotą wodką/ w ktoreyby perły były rospusczone/ á z Istnośćią Celidoniey/ ábo z źiela Iáskołczego/ y z Istnośćią z Cukru wyćiągnioną potrzećiey częśći łotá káżdego z tych biorąc/ ábo coby się mogło wlać w łupinę orzechową. Twierdząc/ że przyrodzonę wilgotnośćią w ćiele/ ták miárkuie/ że iedná drugiey w niczym nie przemaga. Vdáią też to ći Philosophowie/ że tá ich Quinta Essentia, wszelákim chorobom w ćiele będącym służy. Ták tym ktore są niepodobne do vleczenia/ iáko/ ktore się leczyć dáią/ okrom śmierći przyrodzoney/ przećiwko
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 332
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
konkludując jedni ze się to musiało zawiązac ex semine viri cum ursa . Drudzy zaś mówili ze to znać niedzwiedzica porwała gdzies dziecko bardzo młode i wychowała. które że ubera suxit i dlatego tez owę assumpsit similitudinem animalis . Niemiało to chłopczysko ani mowy ani obyczajów Ludzkich tylko Zwierzęce w ten ze to czas podała mu królowa z gruszki Łupinę pocukrowawszy ją z wielką ochotą włozył do gęby pośmakowawszy wyplunan to na rękę i z ślinami cisnął królowej między oczy Król począł się śmiać okrutnie, królowa rzekła coś po Francusku król jeszcze bardziej w śmiech Ludowika jako była Ludowika jak to była gniewliwa poszła od stołu Król tez na owę furyją Kazał nam wszystkim pić wina dawać Muzyce,
konkluduiąc iedni ze się to musiało zawiązac ex semine viri cum ursa . Drudzy zas mowili ze to znać niedzwiedzica porwała gdzies dziecko bardzo młode y wychowała. ktore że ubera suxit y dlatego tez owę assumpsit similitudinem animalis . Niemiało to chłopczysko ani mowy ani obyczaiow Ludzkich tylko Zwierzęce w ten ze to czas podała mu krolowa z gruszki Łupinę pocukrowawszy ią z wielką ochotą włozył do gęby posmakowawszy wyplunąn to na rękę y z slinami cisnął krolowey między oczy Krol począł się smiać okrutnie, krolowa rzekła cos po Francusku krol ieszcze bardziey w smiech Ludowika iako była Ludowika iak to była gniewliwa poszła od stołu Krol tez na owę furyią Kazał nąm wszystkim pić wina dawać Muzyce,
Skrót tekstu: PasPam
Strona: 176
Tytuł:
Pamiętniki
Autor:
Jan Chryzostom Pasek
Miejsce wydania:
nieznane
Region:
nieznany
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
pamiętniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
między 1656 a 1688
Data wydania (nie wcześniej niż):
1656
Data wydania (nie później niż):
1688
zruca łuszczkę z siebie, i wydaje ziarko czarne, którego zapachu nie-podobna długo cierpieć; i owszem na słońcu go zaraz suszą i do potraw zażywają. 2. Drzewo Łojowe jeszcze osobliwsze jest tak wysokie jak wiśnia, wierzchołek okrągławy, liście na podobieństwo Serca, kolor żywo czerwony, i jasny, owoc zaś jak orzech ma łupinę na sobie. która się otwiera jak Kasztan i wydaje z siebie 3. gruna w których jest ziarko wewnątrz, a z wierzchu mięsem okryte, którego kolor i zapach podobny do łoju, insza zaś relacja pisze; że jest mięso to białe jako śnieg i podobne do łoju topionego, zbierają ten owoc na końcu Grudnia albo
zruca łuszczkę z siebie, y wydáie ziárko czárne, ktorego zápáchu nie-podobná długo cierpiec; y owszem ná słońcu go záráz suszą y do potráw záżywáią. 2. Drzewo Łojowe ieszcze osobliwsze iest ták wysokie iák wisnia, wierzchołek okrągłáwy, liscie ná podobieństwo Sercá, kolor żywo czerwony, y iásny, owoc záś iák orzech ma łupinę ná sobie. ktora się otwiera iák Kásztán y wydáie z siebie 3. gruná w ktorych iest ziárko wewnątrz, á z wierzchu mięsem okryte, ktorego kolor y zápách podobny do łoiu, inszá záś relacya pisze; że iest mięso to biáłe iáko snieg y podobne do łoiu topionego, zbieráią ten owoc ná koncu Grudnia álbo
Skrót tekstu: ŁubŚwiat
Strona: 600
Tytuł:
Świat we wszystkich swoich częściach
Autor:
Władysław Aleksander Łubieński
Drukarnia:
Wrocławska Akademia Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Wrocław
Region:
Śląsk
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
relacje
Tematyka:
egzotyka, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1740
Data wydania (nie wcześniej niż):
1740
Data wydania (nie później niż):
1740
te ciepło stwarsza, bo same tylo grubsze zostają, a dla tej przyczyny błoto od ciepła twardnieje. gdy te cząstki subtelniejsze odejść nie mogą dla jakiej klliowatości, jako w wosku, żywicy, etc. tedy takie rzeczy mając części, wycienczone miękczejszemi zostają. 110. Czemu jaje warzone twardsze niż surowe? Cząstki subtelniejsze przez łupinę odchodza. i tak się ostatek gęstnie, ze zaś odejść mogą przez łupinę to pokazuje iż jakie wysychą w cieple suchym, co inaczej być nie może tylo za wyniściem części cieńszych. 111. Czemu wrzace rzeczy kipią? Gdy co wre cząstki niektóre w powietrze się albo w parę obróciwszy miejsca większego potrzebują, i inne z
te ćiepło ztwarsza, bo sáme tylo grubsze zostáią, á dla tey przyczyny błoto od ciepłá twárdnieie. gdy te cząstki subtelnieysze odeyść nie mogą dla iákiey klliowátośći, iáko w wosku, żywicy, etc. tedy tákie rzeczy máiąc częśći, wyćienczone miękczeyszemi zostáią. 110. Czemu iáie wárzone twardsze niż surowe? Cząstki subtelnieysze przez łupinę odchodza. y ták się ostátek gęstnie, ze záś odeyść mogą przez łupinę to pokázuie iż iákie wysychą w ćieple suchym, co ináczey bydź nie może tylo zá wyniśćiem częśći ćieńszych. 111. Czemu wrzace rzeczy kipią? Gdy co wre cząstki niektore w powietrze się álbo w párę obroćiwszy mieyscá większego potrzebuią, y inne z
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 112
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
błoto od ciepła twardnieje. gdy te cząstki subtelniejsze odejść nie mogą dla jakiej klliowatości, jako w wosku, żywicy, etc. tedy takie rzeczy mając części, wycienczone miękczejszemi zostają. 110. Czemu jaje warzone twardsze niż surowe? Cząstki subtelniejsze przez łupinę odchodza. i tak się ostatek gęstnie, ze zaś odejść mogą przez łupinę to pokazuje iż jakie wysychą w cieple suchym, co inaczej być nie może tylo za wyniściem części cieńszych. 111. Czemu wrzace rzeczy kipią? Gdy co wre cząstki niektóre w powietrze się albo w parę obróciwszy miejsca większego potrzebują, i inne z garnca wyganiają. 112. Czemu rzeczy smażone po wierzchu suche bywają? Smażenie
błoto od ciepłá twárdnieie. gdy te cząstki subtelnieysze odeyść nie mogą dla iákiey klliowátośći, iáko w wosku, żywicy, etc. tedy tákie rzeczy máiąc częśći, wyćienczone miękczeyszemi zostáią. 110. Czemu iáie wárzone twardsze niż surowe? Cząstki subtelnieysze przez łupinę odchodza. y ták się ostátek gęstnie, ze záś odeyść mogą przez łupinę to pokázuie iż iákie wysychą w ćieple suchym, co ináczey bydź nie może tylo zá wyniśćiem częśći ćieńszych. 111. Czemu wrzace rzeczy kipią? Gdy co wre cząstki niektore w powietrze się álbo w párę obroćiwszy mieyscá większego potrzebuią, y inne z gárncá wyganiáią. 112. Czemu rzeczy smáżone po wierzchu suche bywáią? Smáżenie
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 112
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
46. Czemu drzewo które dobrowolnie uschło słabsze aniżeli które wycięte uschło? Zwierz który sam przez się zdycha, złe ma mięso, bo zbolałe, tak też drzewo umiera i schnie dla wnętrznej zarazy, która je na kształt choroby strapiła, a wycięte drzewo jest podobne mięsu zdrowego zwierza zabitego. 47. Czemu orzech laskowy ma łupinę? Orzech laskowy ma ciepło którym wysmaża tłustość z wilgotności którą z ziemi ciągnie, a ta napełnia jądrko, idzie z tą tłustością oraz nadsuszona wilgotność, i obwiją jądrko, i twardnieje powoli w łupinę, co się też najduje i w orzechach włoskich, ale i nad to co innego, jakom mówiąc o tym napisał
46. Czemu drzewo ktore dobrowolnie vschło słábsze ániżeli ktore wyćięte vschło? Zwierz ktory sam przez się zdycha, złe ma mięso, bo zbolałe, ták też drzewo vmiera y schnie dla wnętrzney zárázy, ktora ie ná kształt choroby ztrápiłá, á wycięte drzewo iest podobne mięsu zdrowego zwierzá zábitego. 47. Czemu orzech láskowy ma łupinę? Orzech láskowy ma ćiepło ktorym wysmáża tłustość z wilgotności ktorą z ziemi ćiągnie, á tá nápełnia iądrko, idźie z tą tłustośćią oraz nádsuszona wilgotność, y obwiią iądrko, y twárdnieie powoli w łupinę, co się też nayduie y w orzechách włoskich, ále y nád to co innego, iákom mowiąc o tym nápisał
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 152
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
która je na kształt choroby strapiła, a wycięte drzewo jest podobne mięsu zdrowego zwierza zabitego. 47. Czemu orzech laskowy ma łupinę? Orzech laskowy ma ciepło którym wysmaża tłustość z wilgotności którą z ziemi ciągnie, a ta napełnia jądrko, idzie z tą tłustością oraz nadsuszona wilgotność, i obwiją jądrko, i twardnieje powoli w łupinę, co się też najduje i w orzechach włoskich, ale i nad to co innego, jakom mówiąc o tym napisał na innym miejscu.
48. Czemu trzcina ma kolanka? Trzcina roście według Księżyca, i co kwadra, nów, albo pełnia nowe kolanko czyni, a to dla tego iż w wodzie, albo
ktora ie ná kształt choroby ztrápiłá, á wycięte drzewo iest podobne mięsu zdrowego zwierzá zábitego. 47. Czemu orzech láskowy ma łupinę? Orzech láskowy ma ćiepło ktorym wysmáża tłustość z wilgotności ktorą z ziemi ćiągnie, á tá nápełnia iądrko, idźie z tą tłustośćią oraz nádsuszona wilgotność, y obwiią iądrko, y twárdnieie powoli w łupinę, co się też nayduie y w orzechách włoskich, ále y nád to co innego, iákom mowiąc o tym nápisał ná innym mieyscu.
48. Czemu trzciná ma kolánka? Trzćina rośćie według Kśiężyca, y co kwádra, now, álbo pełnia nowe kolánko czyni, á to dla tego iż w wodźie, álbo
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 152
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
Gdzie jednak skora zgrubieje że jej słońce przysuszy, tam czernieje. 51. Czemu wiśnia i śliwa ma pestkę? Wiśnia jest barzo wilgotna także i śliwa, zaczym nie mogłoby się nasienie w onej wilgotności długo zachować, ale alboby nazbyt rozmokło albo zgniło, natura tedy chcący zachować nasienie dla rozmnożenia drżewa, w łupinę twardą je przybrała. dla tego też w śliwach węgierskich które są suższe nie tak twarda pestka jako w innych. 52. Czemu bez ma szrzodek miękki? Wszytkie które barzo prędko rosną czcze albo miękkie we srzodku, bo nie daje czasu natura wilgotności aby się zgęstła, i srzodek twardy uczyniła, ale ją do góry pędzi
Gdzie iednák skorá zgrubieie że iey słońce przysuszy, tám czernieie. 51. Czemu wiśniá y śliwá ma pestkę? Wiśniá iest bárzo wilgotna tákże y śliwá, záczym nie mogłoby się násienie w oney wilgotności długo záchowáć, ále álboby názbyt rozmokło álbo zgniło, náturá tedy chcący záchowáć náśienie dla rozmnożenia drżewa, w łupinę twárdą ie przybráła. dla tego też w śliwách węgierskich ktore są suższe nie ták twárda pestká iáko w innych. 52. Czemu bez ma szrzodek miękki? Wszytkie ktore bárzo prędko rosta czcze álbo miękkie we srzodku, bo nie dáie czásu náturá wilgotnośći áby się zgęstła, y srzodek twárdy uczyniłá, ále ią do gory pędzi
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 154
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
