ludzie.
Puchlinę tak w bydlęciu/ jako w ludziach/ wyciąga/ Liście tego ziela/ tak świeże/ jako zeschłe tłukąc/ a na puchlinę przykładając. Ranj świeże goi.
Toż też rany świeżo cięte/ albo sztychowe goi. Przepukł.
Przepuklinam barzo służy. Przeto go do maści i plastrów kładą/ równie jako Żywokost i Żywiec. Bydlęce rany leczy
Nietylko ludziom Zankiel ratunek wielki daje/ ale i bydłu/ na starcie kłębu/ na splecenie/ na wytyki/ i do wielu innych dolegliwości bydlęcych. Przeto/ warzony Zankiel z Rzepikiem/ a na rany bydlęce plastrowany/ osobliwie je goi/ przemywając ich pierwszej tąż wodą z warzonego
ludźie.
Puchlinę ták w bydlęciu/ iáko w ludźiách/ wyćiąga/ Liśćie tego źiela/ ták świeże/ iáko zeschłe tłukąc/ á ná puchlinę przykłádáiąc. Ránj świeże goi.
Toż też rány świeżo ćięte/ álbo sztychowe goi. Przepukł.
Przepuklinam bárzo służy. Przeto go do máśći y plastrow kłádą/ rownie iáko Zywokost y Zywiec. Bydlęce rány leczy
Nietylko ludźiom Zánkiel rátunek wielki dáie/ ále y bydłu/ ná stárćie kłębu/ ná splecenie/ ná wytyki/ y do wielu inych dolegliwośći bydlęcych. Przeto/ wárzony Zánkiel z Rzepikiem/ á ná rány bydlęce plastrowány/ osobliwie ie goi/ przemywáiąc ich pierwszey tąż wodą z wárzonego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 249
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ i do wielu innych dolegliwości bydlęcych. Przeto/ warzony Zankiel z Rzepikiem/ a na rany bydlęce plastrowany/ osobliwie je goi/ przemywając ich pierwszej tąż wodą z warzonego. Mięso w garncu zrasta.
Sztuki mięsa w garncu spaja/ i zrosłe czyni/ włożywszy miedzy nie. Bo tychże jest skutków/ których Żywokost. Szyszkom i złym krostom w kroku.
Szyszki i Krosty złe w siedzeniu/ Sok tego ziela goi/ często je tym namazując: albo flajtuch z chusty w nim maczając/ a na te tam miejsca przykładając. Item.
Toż też na puchnienie/ z przymiotem ognistym złączone/ jest dobre/ a ile tam w
/ y do wielu inych dolegliwośći bydlęcych. Przeto/ wárzony Zánkiel z Rzepikiem/ á ná rány bydlęce plastrowány/ osobliwie ie goi/ przemywáiąc ich pierwszey tąż wodą z wárzonego. Mięso w gárncu zrasta.
Sztuki mięsá w gárncu spaia/ y zrosłe czyni/ włożywszy miedzy nie. Bo tychże iest skutkow/ ktorych Zywokost. Szyszkom y złym krostom w kroku.
Szyszki y Krosty złe w śiedzeniu/ Sok tego źiela goi/ często ie tym námázuiąc: álbo flájtuch z chusty w nim maczáiąc/ á ná te tám mieyscá przykłádáiąc. Item.
Toż też ná puchnienie/ z przymiotem ognistym złączone/ iest dobre/ á ile tám w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 249
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
opisali/ chocia Dioscorydes i Galenus namniejszej zmianki nieuczynili/ ale że do Żywokostów skutkami i siłami są podobne/ tusmy je położyli/ w tym pośledniejszych Zielopisów naśladując. Są jeszcze inne dwa Liszczaki/ czerwony i namniejszy/ ale i te są tychże skutków/ których przedniejsze/ to jest do gojenia ran i przepuklin. Żywokost skalny. Rozdział 75.
Symphytum petreum. Consolida petrea. Alum. Plin. Steingënsel.
SKalny Żywokost jest czworaki: Pierwszy którego Matiolus dał wyobrażenie i figurę w swym Zielniku/ mający korzeń długi rumiany i na palec wzmiąsz/ z tego rosczki cienkie/ proste i obdłużne/ pochodzą/ do Lebiotki podobne/ a główkami i
opisáli/ choćia Dioscorides y Galenus namnieyszey zmianki nieuczynili/ ále że do Zywokostow skutkámi y siłámi są podobne/ tusmy ie położyli/ w tym poślednieyszych Zielopisow náśláduiąc. Są iescze inne dwá Lysczaki/ czerwony y namnieyszy/ ále y te są tychże skutkow/ ktorych przednieysze/ to iest do goienia ran y przepuklin. Zywokost skalny. Rozdźiał 75.
Symphytum petreum. Consolida petrea. Alum. Plin. Steingënsel.
SKálny Zywokost iest czworáki: Pierwszy ktorego Máthiolus dał wyobráżenie y figurę w swym Zielniku/ máiący korzeń długi rumiány y ná pálec wzmiąsz/ z tego rosczki ćieńkie/ proste y obdłużne/ pochodzą/ do Lebiotki podobne/ á głowkámi y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 255
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
podobne/ tusmy je położyli/ w tym pośledniejszych Zielopisów naśladując. Są jeszcze inne dwa Liszczaki/ czerwony i namniejszy/ ale i te są tychże skutków/ których przedniejsze/ to jest do gojenia ran i przepuklin. Żywokost skalny. Rozdział 75.
Symphytum petreum. Consolida petrea. Alum. Plin. Steingënsel.
SKalny Żywokost jest czworaki: Pierwszy którego Matiolus dał wyobrażenie i figurę w swym Zielniku/ mający korzeń długi rumiany i na palec wzmiąsz/ z tego rosczki cienkie/ proste i obdłużne/ pochodzą/ do Lebiotki podobne/ a główkami i listeczkami do Szmeru Włoskiego: kwiatu modrego/ drobnego/ wdzięcznie pachniącego/ smaku słodkiego/ śliny z ust
podobne/ tusmy ie położyli/ w tym poślednieyszych Zielopisow náśláduiąc. Są iescze inne dwá Lysczaki/ czerwony y namnieyszy/ ále y te są tychże skutkow/ ktorych przednieysze/ to iest do goienia ran y przepuklin. Zywokost skalny. Rozdźiał 75.
Symphytum petreum. Consolida petrea. Alum. Plin. Steingënsel.
SKálny Zywokost iest czworáki: Pierwszy ktorego Máthiolus dał wyobráżenie y figurę w swym Zielniku/ máiący korzeń długi rumiány y ná pálec wzmiąsz/ z tego rosczki ćieńkie/ proste y obdłużne/ pochodzą/ do Lebiotki podobne/ á głowkámi y listeczkámi do Szmeru Włoskiego: kwiátu modrego/ drobnego/ wdźięcznie pachniącego/ smáku słodkiego/ śliny z vst
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 255
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
pitym/ bądź w sycie/ abo w wodzie warzony/ a pity. (Tenże) Pokurczonym.
Pokurczonym i pokrzywionym/ jako i przepukłym z kwaśnym miodkim go dając/ wielkim bywa lekarstwem. (Gal.) Rozsądek.
Mylą się/ którzy go małym Żywokostem mieć chcą/ i tak go innym udają: gdyż Żywokost mały nic innego nie jest/ jedno Głowienki. Przystojnieby go Żywcem żółtym nazwali/ niżli małym. Księgi Pierwsze. Kosztywał abo Żywokost/ Rozdział 76.
Symphytum alterum. Symphytum mas. Consolida maior. Inula rustica. Confirma maior. Conferua maior. Solidago. Wallwurtzl/ Schwartzwurtzl/ Schmeerwurtzl/ Beynweyl.
KOsztywał abo Żywokost
pitym/ bądź w syćie/ ábo w wodźie wárzony/ á pity. (Tenże) Pokurczonym.
Pokurczonym y pokrzywionym/ iáko y przepukłym z kwáśnym miodkim go dáiąc/ wielkim bywa lekárstwem. (Gal.) Rozsądek.
Mylą się/ ktorzy go máłym Zywokostem mieć chcą/ y ták go innym vdáią: gdyż Zywokost máły nic innego nie iest/ iedno Głowienki. Przystoynieby go Zywcem żołtym názwáli/ niżli máłym. Kśięgi Pierwsze. Kosztywał ábo Zywokost/ Rozdźiáł 76.
Symphytum alterum. Symphytum mas. Consolida maior. Inula rustica. Confirma maior. Conferua maior. Solidago. Wallwurtzl/ Schwartzwurtzl/ Schmeerwurtzl/ Beynweyl.
KOsztywáł ábo Zywokost
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 256
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Żywokost mały nic innego nie jest/ jedno Głowienki. Przystojnieby go Żywcem żółtym nazwali/ niżli małym. Księgi Pierwsze. Kosztywał abo Żywokost/ Rozdział 76.
Symphytum alterum. Symphytum mas. Consolida maior. Inula rustica. Confirma maior. Conferua maior. Solidago. Wallwurtzl/ Schwartzwurtzl/ Schmeerwurtzl/ Beynweyl.
KOsztywał abo Żywokost wielki/ jest dwojaki. Biały abo samica/ i czerwony abo samiec. Pierwszy/ ma korzeń/ miąższy/ wielki/ klejowaty/ abo śliski/ i ślozowaty: na dwa łokcia w ziemi wzdłuż. Po wierzchu czarny i gładki/ wewnątrz biały. Z tego kłącze wyrasta miąższe/ ostre a szczeciaste/ wewnątrz czcze/
Zywokost máły nic innego nie iest/ iedno Głowienki. Przystoynieby go Zywcem żołtym názwáli/ niżli máłym. Kśięgi Pierwsze. Kosztywał ábo Zywokost/ Rozdźiáł 76.
Symphytum alterum. Symphytum mas. Consolida maior. Inula rustica. Confirma maior. Conferua maior. Solidago. Wallwurtzl/ Schwartzwurtzl/ Schmeerwurtzl/ Beynweyl.
KOsztywáł ábo Zywokost wielki/ iest dwoiáki. Biały ábo sámicá/ y czerwony ábo sámiec. Pierwszy/ ma korzeń/ miąższy/ wielki/ kliiowáty/ ábo śliski/ y ślozowáty: ná dwá łokćiá w źiemi wzdłuż. Po wierzchu czarny y głádki/ wewnątrz biały. Z tego kłącze wyrasta miąższe/ ostre á szczećiáste/ wewnątrz czcze/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 257
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
charkającym używany z rożanym cukrem. Wodka z Kosztywału. Aqua Symphyti.
Bywa tak z liścia jako z korzenia Kosztywałowego/ wespół palona wodka/ do wysszych pomienionych potrzeb: z osobności swej Płuca wychędaża.
Płucom zaplugawionym służy/ i zranionym/ abowiem je wychędażą i goi. Suchotom.
Suchotnyn pijąc ją/ wielkim jest lekarstwem. Żywokost abo Głowienki czerwone/ Rozdział 77.
Consolida media. Consolida Saracenica. Solidago, et Solidago Seracenica. Bugula. Gall. Guldengünsel.
ŻYwokost czerwony/ abo czerwone Głowienki/ czworakie się znajdują.
Pierwszy/ korzeniem Babczanemu podobny/ cienki/ biały/ w ziemi nie głęboko siedzący/ i tam i sam rozpierzchły. Z tego
chárkáiącym vżywány z rożánym cukrem. Wodká z Kosztywału. Aqua Symphyti.
Bywa ták z liśćia iáko z korzeniá Kosztywałowego/ wespoł palona wodká/ do wysszych pomienionych potrzeb: z osobnośći swey Płucá wychędaża.
Płucom záplugáwionym służy/ y zránionym/ ábowiem ie wychędażą y goi. Suchotom.
Suchotnyn piiąc ią/ wielkim iest lekárstwem. Zywokost ábo Głowienki czerwone/ Rozdźiał 77.
Consolida media. Consolida Saracenica. Solidago, et Solidago Seracenica. Bugula. Gall. Guldengünsel.
ZYwokost czerwony/ ábo czerwone Głowienki/ czworákie się znáyduią.
Pierwszy/ korzeniem Bábczánemu podobny/ ćienki/ biały/ w źiemi nie głęboko śiedzący/ y tám y sám rozpierzchły. Z tego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 260
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Korzenia rosochatego/ i odnogi puszczającego/ z tego kłącze abo rózgi wyrastają miękkie/ z długim/ wąskim/ a spiczastym liściem karbowanym/ gromadkami nie równe. Na śrzednim kłączu abo rozdze/ w wierzchu kwiecie na stopkach mierno długich okrągłe/ na kształt Stokroci wielkiej. 4. Consolida. Guldenwundt kraut. Sonnen blumen.
Czwarty Żywokost czerwony/ rózgi oblej/ wewnątrz czczy/ z wielą odnóg i gałązek/ miedzy któremi są niektóre modre/ niektóre zielone jako bylica. Liścia długiego karbowanego/ barzo liściu wierzbowemu podobnego. Na wierzchu rózg kwiat/ okrągło kołem rozwity/ bladożołty/ który gdy doźrzeje/ w wełnianki się przemienia/ które potym wiatr zwiewa/ równe
Korzenia rosochátego/ y odnogi pusczáiącego/ z tego kłącze ábo rozgi wyrastáią miękkie/ z długim/ wąskim/ á spiczástym liśćiem kárbowánym/ gromadkámi nie rowne. Ná śrzednim kłączu ábo rozdze/ w wierzchu kwiećie ná stopkách mierno długich okrągłe/ ná kształt Stokroći wielkiey. 4. Consolida. Guldenwundt kraut. Sonnen blumen.
Czwarty Zywokost czerwony/ rozgi obley/ wewnątrz czczy/ z wielą odnog y gáłązek/ miedzy ktoremi są niektore modre/ niektore źielone iáko bylicá. Liśćia długiego kárbowánego/ bárzo liśćiu wierzbowemu podobnego. Ná wierzchu rozg kwiát/ okrągło kołem rozwity/ bládożołty/ ktory gdy doźrzeie/ w wełnianki się przemienia/ ktore potym wiátr zwiewa/ rowne
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 261
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
jako na Loczydze wykwitłej. Korzenia drobnogęstego/ cienkiego/ zapachu mocnego/ nie prawie przyjemnego. Miejsce.
ROście pierwszy i wtóry/ także trzeci/ na winnicach/ w ogrodach/ na łąkach i innych miejscach. Czwarty/ przy wodach/ błotach/ i bagnach. Przyrodzenie.
JEst przyrodzenia ścigającego/ i spojającego/ jako wielki Żywokost. Moc i skutki. Z wysoka potłuczonym.
Zwysoka potłuczonym/ pogniecionym/ zbitym/ sok z liścia tego ziela bywa z wielkim użytkiem trunkiem dany. Połomanym.
Płomanym/ Utrząśnionym/ Przerwanym/ Tenże sok pijąc jest. doświadczonym ratunkiem. Utrząśnionym. Przerwanym. Urażonym Przepukłym.
Przepukłym także sok/ abo jucha z
iáko ná Loczydze wykwitłey. Korzenia drobnogęstego/ ćienkiego/ zapáchu mocnego/ nie práwie przyiemnego. Mieysce.
ROśćie pierwszy y wtory/ tákże trzeći/ ná winnicách/ w ogrodách/ ná łąkách y innych mieyscách. Czwarty/ przy wodách/ błotách/ y bágnách. Przyrodzenie.
IEst przyrodzenia śćigáiącego/ y spoiáiącego/ iáko wielki Zywokost. Moc y skutki. Z wysoká potłuczonym.
Zwysoká potłuczonym/ pogniećionym/ zbitym/ sok z liśćia tego źiela bywa z wielkim vżytkiem trunkiem dány. Połománym.
Płománym/ Vtrząśnionym/ Przerwánym/ Tenże sok pijąc iest. doświadczonym rátunkiem. Vtrząśnionym. Przerwánym. Vráżonym Przepukłym.
Przepukłym tákże sok/ ábo iuchá z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 261
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ korzonki mają cienkie gęsto włosienkowate/ i w ziemie miałko rozpierzchłe/ z których czworogranowity pręt wełnisty wyrasta. Liście Bazyliowemu podobne/ jeno ostrzejsze i kosmatsze zupełnej zieloności. Kwiecia w wierzchu pręta kłosowate/ jako u Lawendy brunatnego abo modrego. Niekiedy kwiat odmienia w biały. Smaku ziele gorzkawego. 2.
Druga Głowienka abo mały Żywokost/ korzenia także cienkiego/ jeno nie tak jako pierwsze gęstego . Z którego dwa abo trzy rosczki pochodzą cienkie/ w wierzchu kwiatki białe. Liścia mało niepodobnego do pierwszego/ jeno ostrzejsze i kosmatsze do Szałwiej mniejszej podobne. 3.
Trzecia korzeniem podobna pierwszej. Rózgi abo byla czworogranowitego kosmato wełnistego/ napiąć wzwyż. Liścia też
/ korzonki máią ćienkie gęsto włośienkowáte/ y w źiemie miáłko rozpierzchłe/ z ktorych czworogránowity pręt wełnisty wyrasta. Liśćie Bázyliowemu podobne/ ieno ostrzeysze y kosmátsze zupełney źielonośći. Kwiećia w wierzchu prętá kłosowáte/ iáko v Láwendy brunatnego ábo modrego. Niekiedy kwiát odmienia w biały. Smáku źiele gorzkáwego. 2.
Druga Głowienká ábo máły Zywokost/ korzenia tákże ćienkiego/ ieno nie ták iáko pierwsze gęstego . Z ktorego dwá ábo trzy rosczki pochodzą ćienkie/ w wierzchu kwiatki białe. Liśćia máło niepodobnego do pierwszego/ ieno ostrzeysze y kosmátsze do Szałwiey mnieyszey podobne. 3.
Trzećia korzeniem podobna pierwszey. Rozgi ábo byla czworogránowitego kosmáto wełnistego/ nápiąć wzwysz. Liśćia też
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 262
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
