woda ciepliczna/ z onych trzech rodzajów pomieszania wód wzwyż od nas położonych. A ta proba trojako może być czyniona/ albo przez warzenie wody cieplicznej/ albo przez euaporationem: to jest/ jakoby przez wywietrzenie w cieple/ albo słonecznem/ albo też izdebnem: a trzeci raz może doświadczyć tej wody przepuszczając onę albo dystillując w Alembiku. Warząc tedy wodę ciepliczną/ tak sobie postąpisz. Weźmiesz garniec nowy szklany dobrze wypalony/ i nalejesz wody onej pełno/ warzże tedy wodę onę tak długo/ aby jej wywrzała pierwej trzecia część: w ten czas powoniaj jej i pokosztuj/ jeśliż będzie miała i zapach i smak tenże co i pierwej/
wodá ćieplicżna/ z onych trzech rodzáiow pomieszánia wod wzwysz od nas położonych. A tá probá troiáko może bydź cżynioná/ álbo przez wárzenie wody ćieplicżney/ álbo przez euaporationem: to iest/ iákoby przez wywietrzenie w ćieple/ álbo słonecżnem/ álbo też izdebnem: á trzeći raz może doświádcżyć tey wody przepuszcżaiąc onę álbo distilluiąc w Alembiku. Wárząc tedy wodę ćieplicżną/ ták sobie postąpisz. Weźmiesz gárniec nowy śklany dobrze wypalony/ y náleiesz wody oney pełno/ warzże tedy wodę onę ták długo/ áby iey wywrzáłá pierwey trzećia cżęść: w ten czás powoniay iey y pokosztuy/ iesliż będźie miáłá y zapách y smák tenże co y pierwey/
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 76.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
pewniejszych/ tedy doskonalej i pewniej tegoż się doświadczymy co nam zmysły pokazują/ i dowiadomości przynoszą. A niemasz inszych łepszych i pewniejszych jako one trzy/ i od Fallopiusa, i od innych wielu położonych. Warzyć tę wodę: abo na słońcu onę postawić/ aby tak ewaporowała: a ostatni przez dystylowanie w Alembiku. Tej naszej wody wywarzywszy/ abo trzecią część abo połowicę/ dać się jej ustać/ i potym zlać: znajdziesz na dnie w garcu materią siarczaną i saletry. Toż obaczysz kiedy zechcesz doświadczać przez euaporacją na słońcu: to jednak trzeba wiedzieć kiedy tę wodę będziesz dystylował w Alembiku. jeśliż onę wlejesz do Alembiku
pewnieyszych/ tedy doskonáley y pewniey tegoż się doświádcżymy co nam zmysły pokázuią/ y dowiádomośći przynoszą. A niemász inszych łepszych y pewnieyszych iáko one trzy/ y od Fallopiusa, y od innych wielu położonych. Wárzyć tę wodę: ábo ná słońcu onę postáwić/ áby ták ewáporowáłá: á ostatni przez dystyllowánie w Alembiku. Tey nászey wody wywárzywszy/ ábo trzećią cżęść ábo połowicę/ dáć się iey vstać/ y potym zlać: znaydźiesz ná dnie w gárcu máteryą śiárcżáną y saletry. Toż obacżysz kiedy zechcesz doświádcżáć przez euáporácyą ná słońcu: to iednák trzebá wiedźieć kiedy tę wodę będźiesz dystyllował w Alembiku. iesliż onę wleiesz do Alembiku
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 135.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
ewaporowała: a ostatni przez dystylowanie w Alembiku. Tej naszej wody wywarzywszy/ abo trzecią część abo połowicę/ dać się jej ustać/ i potym zlać: znajdziesz na dnie w garcu materią siarczaną i saletry. Toż obaczysz kiedy zechcesz doświadczać przez euaporacją na słońcu: to jednak trzeba wiedzieć kiedy tę wodę będziesz dystylował w Alembiku. jeśliż onę wlejesz do Alembiku czystą/ pewna rzecz że z niej nic nie zostanie na dnie: a to dla tego; iż ta woda zaraz z początku swego rodzi się z takowych par. a wody takowe jako się już pierwej powiedziało/ nigdy dystylacją nie mogą być doświadczone: gdyż woda która się takim obyczajem
ewáporowáłá: á ostatni przez dystyllowánie w Alembiku. Tey nászey wody wywárzywszy/ ábo trzećią cżęść ábo połowicę/ dáć się iey vstać/ y potym zlać: znaydźiesz ná dnie w gárcu máteryą śiárcżáną y saletry. Toż obacżysz kiedy zechcesz doświádcżáć przez euáporácyą ná słońcu: to iednák trzebá wiedźieć kiedy tę wodę będźiesz dystyllował w Alembiku. iesliż onę wleiesz do Alembiku cżystą/ pewna rzecż że z niey nic nie zostánie ná dnie: á to dla tego; iż tá wodá záraz z pocżątku swego rodźi się z tákowych par. á wody tákowe iáko się iuż pierwey powiedźiáło/ nigdy dystyllácyą nie mogą bydź doświadcżone: gdyż wodá ktora się tákim obycżáiem
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 135.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
ziarnka nie znajduja się/ tylko u nas/ i w Północnych krainach. Wodka z Rożyczki Panny Mariej. Aqua stillat.
Bywa z tego ziela w porządnych Aptekach Wodka/ z Balneum marys, w Czerwcu dystylowana: której wziąwszy pół garnca/ i wsypać w nie tegoż ziela korzenia przeszrotowanego z ośm łotów/ i w Alembiku bez rury/ w Balneum maris, albo w kotle gorącej wody/ przez cztery dwadzieścia godzin moczyć/ zwirzchu dobrze zalutowawszy. Potym znowu przedystyllować/ i do potrzeby pilnie chować. Ta Płucom zranionym.
Płuca zranione i owrzedziałe leczy. Kiszkom
Kiszki także. I wnętrzn: zawrze.
Wnętrzności zranione i zawrzedziałe potężnie goi. Suchotnym
źiarnká nie znáyduia sie/ tylko v nas/ y w Połnocnych kráinách. Wodká z Rożyczki Pánny Máryey. Aqua stillat.
Bywa z tego źiela w porządnych Aptekách Wodká/ z Balneum maris, w Czerwcu distyllowána: ktorey wźiąwszy poł gárncá/ y wsypáć w nie tegoż źiela korzenia przeszrotowánego z ośm łotow/ y w Alembiku bez rury/ w Balneum maris, álbo w kotle gorącey wody/ przez cztery dwádźieśćiá godźin moczyć/ zwirzchu dobrze zálutowawszy. Potym znowu przedistyllowáć/ y do potrzeby pilnie chowáć. Tá Płucom zránionym.
Płucá zránione y owrzedźiáłe leczy. Kiszkom
Kiszki tákże. Y wnętrzn: záwrze.
Wnętrznośći zránione y záwrzedźiáłe potężnie goi. Suchotnym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 84
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
szóstego/ albo dziesiątego/ tegoż Miesiąca/ na troje wzdłuż jako Marchew/ albo Rzepa poprzekrawany. W skalną bankę szeroką u spodku/ a uwierzchu z wąskim nosem włożyć/ i ocet pośledniej dystylowany nań wlać/ zatkać dobrze. A one cztery kwarty naprzód z dystylowania odjęte/ wlać na one ostatki octu w Alembiku pozostałe/ znowu więtszym ogniem/ niżli Ocet/ przeciągniony/ do onegoż pierwszego/ co już w bańce jest z korzeniem. Pilnując tego/ żeby się do czysta nie wydystyllowało z Alembika/ ale żeby przynamniej na dnie ze cztery kwarty z fusem zostało/ boby już z tego nic dobrego nie było. A
szostego/ álbo dźieśiątego/ tegoż Mieśiącá/ ná troie wzdłuż iáko Márchew/ álbo Rzepá poprzekrawány. W skálną bankę szyroką v spodku/ á vwierzchu z wąskim nosem włożyć/ y ocet pośledniey dystyllowány nań wlać/ zátkáć dobrze. A one cztery kwárty naprzod z dystylowánia odięte/ wlać ná one ostátki octu w Alembiku pozostáłe/ znowu więtszym ogniem/ niżli Ocet/ przećiągniony/ do onegoż pierwszego/ co iuż w báńce iest z korzeniem. Pilnuiąc tego/ żeby sie do czystá nie wydystyllowáło z Alembiká/ ále żeby przynamniey ná dnie ze cztyry kwarty z fusem zostáło/ boby iuż z tego nic dobrego nie było. A
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 156
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Item. Czasu zimy.
Gdzieby się więc w zimie trafiło/ a tej wodki się przebrało/ wziąć ziół wyższej pomienionych/ i z korzeniem/ połowicą mniej od pierwszych. Ale zioła/ i z ich korzeniem mając być w cieniu suszone/ i z gruba na proch potłuczone/ i to na wolnym ogniu w Alembiku z ślepą kolbą nakrytego/ przez cztery dwadzieścia godzin moczyć/ żeby nie wrzało/ ale tylko przało. Potym inny Helm abo kolbę z rurą/ na onże Alembik włożyć/ i cztery kwarty tylko wydystyllowania odjąć. A to tak wiele uczyni jako pierwsza.
Owa Cyrulikowie uczeni i Barwierze w leczeniu ran/ tak zwierzchnich jako
. Item. Czásu źimy.
Gdźieby się więc w źimie tráfiło/ á tey wodki się przebráło/ wźiąć źioł wyższey pomienionych/ y z korzeniem/ połowicą mniey od pierwszych. Ale źiołá/ y z ich korzeniem máiąc bydź w ćieniu suszone/ y z hrubá ná proch potłuczone/ y to ná wolnym ogniu w Alembiku z ślepą kolbą nákrytego/ przez cztery dwádźieśćiá godźin moczyć/ żeby nie wrzáło/ ále tylko przáło. Potym inny Helm ábo kolbę z rurą/ ná onże Alembik włożyć/ y cztery kwarty tylko wydistyllowánia odiąć. A to ták wiele vczyni iáko pierwsza.
Owa Cyrulikowie vczeni y Bárwierze w leczeniu ran/ ták zwierzchnich iáko
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 270
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
tym sposobem bywa dystylowana/ w Marcu abo w Kwietniu ma być kopany i z nacią/ a ochędożywszy go posiekać i przeciągnąć go przez Balneum maris, barzo wolnym ogniem: Potym do każdego pułgarca tej wodki ośm abo dziesięć łotów tegoż korzenia świeżo ususzonego i z gruba przetłoczonego przydać/ i wespół zbić dobrze/ a w Alembiku przez godzin cztery a dwadzieścia w łaźni ciepłej moczyć/ nakrywszy czym zwierzchu żeby oddechu żadnego nie miało. Potym kolbę z rurą na Alembik włożywszy/ wolnym ogniem znowu dystyluj/ a dobrze zatkawszy w szklenicy na słońcu gorącym wyżonuj. Taka Przepuklinie/
Wnętrznym przepuklinom służy. Ranom wnętrznym.
Zranieniu wnętrznemu jest lekarstwem Piersiam/ Płucam
tym sposobem bywa distylowána/ w Márcu ábo w Kwietniu ma bydź kopány y z náćią/ á ochędożywszy go pośiekáć y przećiągnąć go przez Balneum maris, bárzo wolnym ogniem: Potym do káżdego pułgárcá tey wodki ośm ábo dźieśięć łotow tegoż korzeniá świeżo vsuszonego y z hrubá przetłoczonego przydáć/ y wespoł zbić dobrze/ á w Alembiku przez godźin cztery á dwádźieśćiá w łáźni ćiepłey moczyć/ nákrywszy czym zwierzchu żeby oddechu żadnego nie miáło. Potjm kolbę z rurą ná Alembik włożywszy/ wolnym ogniem znowu dystyluy/ á dobrze zátkawszy w szklenicy ná słońcu gorącym wyżonuy. Táka Przepuklinie/
Wnętrznym przepuklinom służy. Ránom wnętrznym.
Zránieniu wnętrznemu iest lekárstwem Pierśiam/ Płucam
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 271
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
kwiatem wziąć/ a co nadrobniej usiekać/ i w Balneum marys dystillować. Potym wziąć znowu liścia i kwiecia tegoż ziela/ w cieniu na wolnym powietrzu ususzonego/ i z gruba przerażonego/ do każdego pułgarnca tej wodki z ośm abo z dziesiąć łotów/ a przez cztery dwadzieścia godzin/ w Cucurbicie to jest/ w Alembiku ślepym/ dobrze nakrytym moczyć w Balneum marys/ i znowu ono przeciągnąć/ a w szklanej bańce/ abo w flaszy dobrze wierzch obwarowawszy/ na słońcu jarym wysonować/ abo wyprażyć i lutrować. Ta Ślezionie.
Śleziony. Wątrobie
Wątroby zamulenia i zatkania otwiera. Mdłe i osłabiałe w przyrodzonych sprawach swych posila. Przechodom wnętrznym.
kwiátem wźiąć/ á co nadrobniey vśiekáć/ y w Bálneum máris distillowáć. Potym wźiąć znowu liśćia y kwiećia tegoż źiela/ w ćieniu ná wolnym powietrzu vsuszonego/ y z hrubá przeráżonego/ do káżdego pułgárncá tey wodki z ośm ábo z dźieśiąć łotow/ á przez cztery dwádźieśćiá godźin/ w Cucurbićie to iest/ w Alembiku ślepym/ dobrze nákrytym moczyć w Bálneum máris/ y znowu ono przećiągnąć/ á w szkláney báńce/ ábo w flászy dobrze wierzch obwárowawszy/ ná słońcu iárym wysonowáć/ ábo wypráżyć y lutrowáć. Tá Sleźionie.
Sleźiony. Wątrobie
Wątroby zámulenia y zátkánia otwiera. Mdłe y osłábiáłe w przyrodzonych spráwách swych pośila. Przechodom wnętrznym.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 284
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Wodka z Zeniszku. Aqua destillata Agerati.
Wodka z Zeniszku w Kwietniu nalepsza bywa palona/ z kłączem/ z liściem/ i z kwieciem drobną usiekawszy/ w Balneum marys wolnym ogniem wyciągając.
Potym do każdego pułgarnca tej wodki ośm łotów suszonego liścia z kwieciem z gruba przetłuczonego wsypać/ a przez cztery dwadzieścia godzin w Alembiku dobrze zaszpuntowanym i zalutowanym w ciepłym miejscu moczyć/ często zruszając: znowu potym to z Balneum marys wyciągnąć. A na jarym słońcu przez całe lato dobrze w szklenicy zatkawszy wysonować/ abo wylutrować. Ta wodka Wątrobie ozięblej zatkanej/ osłabiałej
Wątroby oziębłość rozgrzewa/ zatkaną otwiera i wychędaża. Osłabiałą w swych przyrodzonych skutkach posila. Owa
. Wodká z Zeniszku. Aqua destillata Agerati.
Wodká z Zeniszku w Kwietniu nalepsza bywa palona/ z kłączem/ z liśćiem/ y z kwiećiem drobną vśiekawszy/ w Bálneum máris wolnym ogniem wyćiągáiąc.
Potym do káżdego pułgárncá tey wodki ośm łotow suszoneg^o^ liśćiá z kwiećiem z hrubá przetłuczonego wsypáć/ á przez cztery dwádźieśćiá godźin w Alembiku dobrze zászpuntowánym y zálutowánym w ćiepłym mieyscu moczyć/ często zruszáiąc: znowu potym to z Balneum máris wyćiągnąc. A ná iárym słońcu przez cáłe láto dobrze w szklenicy zátkawszy wysonowáć/ ábo wylutrowáć. Tá wodká Wątrobie oźiębley zátkáney/ osłábiáłey
Wątroby oźiębłość rozgrzewa/ zátkáną otwiera y wychędaża. Osłábiałą w swych przyrodzonych skutkách pośila. Owa
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 287
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ któramci rozkazał w szklanym naczyniu chować/ w którym jest ogień i powietrze. A to naczynie/ w którym to będziesz miał/ dobrze nakrywszy i zalutowawszy/ z Balneum maris dystilluj/ rurę z recipientem dobrze zalutowawszy/ i tak długo dystilluj/ aż nic więcej niepojdzie: potym pilnie nakrywszy chowaj. A to co w Alembiku na dnie zostało/ na kształt Terpentyny gęstej/ to jest ogień żywiolny/ z wielu Lagru zmieszany: który ogień od tego Lagru tak ma być odegnany/ i odjęty. 6.
Wodkę wydystillowaną/ wlej na toż z czegoś ją wyciągnął/ a dobrze zamieszawszy/ nakrii/ a przez dni cztery daj się temu podstać
/ ktoramći roskazał w szklánym naczyniu chowáć/ w ktorym iest ogień y powietrze. A to naczynie/ w ktorym to będźiesz miał/ dobrze nákrywszy y zálutowawszy/ z Balneum maris distilluy/ rurę z recipientęm dobrze zálutowawszy/ y ták długo distilluy/ áż nic więcey niepoydźie: potym pilnie nákrywszy choway. A to co w Alembiku ná dnie zostáło/ ná kształt Terpentyny gęstey/ to iest ogień żywiolny/ z wielu Lagru zmieszany: ktory ogień od tego Lagru ták ma bydź odegnány/ y odięty. 6.
Wodkę wydistillowáną/ wley ná toż z czegoś ią wyćiągnął/ á dobrze zámieszawszy/ nákriy/ á przez dni cztery day się temu podstać
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 333
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
