to jest wyrobienia rozmaitych minerałów, kruszców i sodyn ziemnych. Jako to złota, srebra, miedzi, ołowiu, żelaza, soli, alabastru, marmuru, porfiru, Trzeci: dla ewaporowania tłustych i potrzebnych ekshalacyj z głębszych wnętrzności ziemi, które to ziemie zwierzchnią sposobią do różnego rodzaju drzewa, ziół, urodzajów. To na Atmosferze wyrabiają chmury, wiatry, deszcze, i inne meteora. Czwarty: aby nietylko co do pożytku ludzkiego z Opatrzności Boskiej te ognie służyły: ale też i sprawiedliwości Boskiej, do ukarania doczesnego ludzi: przez trzęsienia ziemi, pochłonienia całych miast, Prowincyj. Jako świadczy Dawid Psal: 17. Wzruszyła się ziemia i zadrzała
to iest wyrobienia rozmaitych minerałow, kruszcow y sodyn ziemnych. Iako to złota, srebra, miedzi, ołowiu, żelaza, soli, alabastru, marmuru, porfiru, Trzeci: dla ewaporowania tłustych y potrzebnych exchalacyi z głębszych wnętrzności ziemi, ktore to ziemie zwierzchnią sposobią do rożnego rodzaiu drzewa, zioł, urodzaiow. To ná Atmosferze wyrábiáią chmury, wiátry, deszcze, y inne meteora. Czwárty: áby nietylko co do pożytku ludzkiego z Opátrzności Boskiey te ognie służyły: ále też y spráwiedliwości Boskiey, do ukarania doczesnego ludzi: przez trzęsienia ziemi, pochłonienia całych miást, Prowincyi. Iáko świadczy Dáwid Psal: 17. Wzruszyła się ziemia y zadrzáła
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B2v
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
z zródłach, rzekach, po całym ziemnym rozlewa się świecie. Iż też wody znowu się wracają do morza. Jako w swoich deszczach, śniegach, obłokach nie ustaje według czasu Atmosfera, choć na czas obfite na ziemię spadają deszcze. Iż znowu ziemia ewaporuje humory, słońce ciągnie w góre ekshalacje, z których się na Atmosferze nieustanną alternatą rodzą chmury, deszcze, i inne meteora. Tak dla tejże ustawicznej alternaty generacyj i korupcyj rzeczy ziemnych, w swojej porze utrzymuje się ziemia.
XV. Po miedzy piecami podziemnemi ognistemi, jedne w równi, drugie wyżej są kanały wód podziemnych, jednych do morza płynących, drugich z morza wypadających. Czego
z zrodłách, rzekách, po cáłym ziemnym rozlewa się świecie. Iż też wody znowu się wrácáią do morżá. Iako w swoich deszczach, śniegach, obłokach nie ustaie według czasu Atmosfera, choć ná czas obfite ná ziemię spádáią deszcze. Iż znowu ziemiá ewaporuie chumory, słońce ciągnie w gore exchálácye, z ktorych się ná Atmosferze nieustanną álternátą rodzą chmury, deszcze, y inne meteorá. Ták dlá teyże ustáwiczney álternáty generácyi y korrupcyi rzeczy ziemnych, w swoiey porze utrzymuie się ziemia.
XV. Po miedzy piecami podziemnemi ognistemi, iedne w rowni, drugie wyżey są kánáły wod podziemnych, iednych do morżá płynących, drugich z morza wypádáiących. Czego
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B2v
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
z ziemi wody i ognia się wyrabia. Aby przez wielorakie anfrakty czyszcząc się i filtrując to morskie to mineralne wody, użyteczne wypływały na wierzch ziemi dla konserwacyj zwierząt, ptastwa, ryb, różnych żywiołów i człowieka. Aby odwilżały wnętrze części ziemi i sposobiły do obfitszegourodzaju powierzchnego ziemię: i do ewaporowania ekshalacyj służących rodzajowi meteorów na Atmosferze.
XVI. Z części wewnętrznych ziemi wyszedłszy zostaje do uwagi powierzchna pozycja całej cyrkumferencyj sferycznej ziemi. Która jako raz przy pierwszym stworzeniu swoim za rozkazaniem i konkursem Boskim Gen: 1. Niech rodzi ziemia zioła, i pożytkujące drzewa, tak i teraz corocznie wydaje rozmaite kwiecia, zioła, drzewa, według różnice rodzaju, i
z ziemi wody y ogniá się wyrábiá. Aby przez wielorákie ánfrákty czyszcząc się y filtruiąc to morskie to mineralne wody, użyteczne wypływáły ná wierzch ziemi dlá konserwacyi zwierząt, ptástwa, ryb, rożnych żywiołow y człowieká. Aby odwilżáły wnętrze części ziemi y sposobiły do obfitszegourodzáiu powierzchnego ziemię: y do ewáporowániá exchálácyi służących rodzaiowi meteorow ná Atmosferze.
XVI. Z części wewnętrznych ziemi wyszedłszy zostáie do uwági powierzchna pozycyá cáłey cyrkumferencyi sferyczney ziemi. Ktorá iáko raz przy pierwszym stworzeniu swoim zá rozkázániem y konkursem Boskim Gen: 1. Niech rodzi ziemia ziołá, y pożytkuiące drzewa, ták y teráz corocznie wydáie rozmáite kwieciá, ziołá, drzewá, według rożnice rodzaiu, y
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B3
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
stworzenia ziemi. Gdyż te potrzebne były do zasłonienia wielu królestw i Prowincyj od wichrów i nawałnic. Do utrzymania rzek i deszczowych powodzi, aby równin niezalewały. Do wyrabiania w sobie różnych minerałów, do ewaporowania ekshalacyj ziemnych i podziemnych ogniów, jak przez jakie kominy. Do formowania z swoich waporów Chmur i inszych meteora na Atmosferze. I dla tegoć obszerne równiny około Libii w Afryce: z tę stronę Syneńczyków w Azyj: między królestwem Chileńskim i Parakwają, w Ameryce, ba i w Europie na Ukrainie dzikie pola; są niesposobne do mięszkania, nieużyteczne do urodzajów, iż gór żadnych w tak wielkiej obszerności niemają. Przeciwnym sposobem królestwo Chileńskie długie
stworzenia ziemi. Gdyż te potrzebne były do zasłonieniá wielu krolestw y Prowincyi od wichrow y náwáłnic. Do utrzymania rzek y deszczowych powodzi, áby rownin niezalewały. Do wyrabiania w sobie rożnych minerałow, do ewaporowániá exchalacyi ziemnych y podziemnych ogniow, iák przez iákie kominy. Do formowaniá z swoich waporow Chmur y inszych meteora ná Atmosferze. Y dlá tegoć obszerne rowniny około Libii w Afryce: z tę stronę Syneńczykow w Azyi: między krolestwem Chileńskim y Parakwáią, w Ameryce, bá y w Europie ná Ukráinie dzikie polá; są niesposobne do mięszkania, nieużyteczne do urodzaiow, iż gor żadnych w ták wielkiey obszerności niemaią. Przeciwnym sposobem krolestwo Chileńskie długie
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: B3v
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
widziemy. Wszystkie zaś inne rzeczy przez powietrze widziemy. Nie zupełnie przezroczystą nazywam, przez którą część promieni przebija się: część zaś od grubszych jej cząstek odbija się przez taką rzecz widziemy inne rzeczy, i ją samą: Jakie jest szkło, woda etc.
Drugie zdanie jest: iż ogon komet pochodzi od promieni słonecznych w atmosferze komety łamiących się, albo co jest toż samo, drogę odmieniających, i do oka po załamaniu wpadających. Rzecz bowiem doświadczona: iż ani słońca, ani innych widoków nie widziemy w tej linii, którą pomień nie źrzódła swego wychodzi, albo od innej rzeczy odbija się, ale w tej, którą do oka w pada
widziemy. Wszystkie zaś inne rzeczy przez powietrze widziemy. Nie zupełnie przezroczystą nazywam, przez którą część promieni przebiia się: część zaś od grubszych iey cząstek odbiia się przez taką rzecz widziemy inne rzeczy, y ią samą: Jakie iest szkło, woda etc.
Drugie zdanie iest: iż ogon komet pochodzi od promieni słonecznych w atmosferze komety łamiących się, albo co iest toż samo, drogę odmieniaiących, y do oka po załamaniu wpadających. Rzecz bowiem doświadczona: iż ani słońca, ani innych widoków nie widziemy w tey linii, którą pomień ne źrzódła swego wychodzi, albo od inney rzeczy odbiia się, ale w tey, którą do oka w pada
Skrót tekstu: BohJProg_I
Strona: 90
Tytuł:
Prognostyk Zły czy Dobry Komety Roku 1769 y 1770
Autor:
Jan Bohomolec
Drukarnia:
Drukarnia J.K.M. i Rzeczypospolitej w Kollegium Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
traktaty
Tematyka:
astronomia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1770
Data wydania (nie wcześniej niż):
1770
Data wydania (nie później niż):
1770
dnia, atoli różnych godzin, na jednym miejscu, wydaje się to większe słońce, jako to na wschodzie i zachodzie; to mniejsze, jako to ku południowi. Insza przecież tego racja. Iż na wschodzie albo zachodzie, nachylone ku choryzontowi wolniejszym okiem dla ukośnych promieni da na się patrzyć. J że na rosistej atmosferze promienie swoje nadłamując, jak przez szkło auctivum, przyczynia wielkości swojej. Ze zaś w znaku Raka zostające na przykład na wschodzie słońce, wszędzie po całej ziemi wschodzące, mniejsze się wydaje, a większe gdy w znaku Kozorożca wschodzi? tego racja nie insza, tylko tam większa, tu mniejsza odległość słońca od ziemi. Druga
dnia, átoli rożnych godzin, ná iednym mieyscu, wydáie się to większe słońce, iáko to ná wschodzie y zachodzie; to mnieysze, iáko to ku południowi. Jnsza przecież tego rácya. Jż ná wschodzie álbo zachodzie, náchylone ku choryzontowi wolnieyszym okiem dla ukośnych promieni da ná się pátrzyć. J że ná rosistey atmosferze promienie swoie nadłamuiąc, iák przez szkło auctivum, przyczynia wielkości swoiey. Ze zaś w znaku Raka zostáiące ná przykład ná wschodzie słońce, wszędzie po cáłey ziemi wschodzące, mnieysze się wydáie, á większe gdy w znáku Kozorożca wschodzi? tego racya nie insza, tylko tam większa, tu mnieysza odległość słońca od ziemi. Druga
Skrót tekstu: BystrzInfAstron
Strona: L3
Tytuł:
Informacja Astronomiczna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astronomia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
, wydawałoby się oku ludzkiemu ledwie tak wielkie, jak się wydaje która gwiazda, toć słońce zda się być nieproporcjonalne do oświecenia tak odległych, tak w sobie obszernych, i tak wielorakich gwiazd. Scyntyllacja zaś gwiazd, to jest drzenie światła i miganie w oku ludzkim, pochodzi to z subtelnych proszków, atomów po atmosferze rozpierzchłych i unoszących się, przez które przebijając się gwiazdowe światło, miga się. Tak jako z tejże racyj, gdy na pozłocistą gałkę albo blachę oświeconą od słońca kto patrzy, drząca jasność się wydaje. To z szybkiego gwiazd obrotu: jako gdy diamentem kto rusza, migającą widzi jego jasność.
XXIX. Co się
, wydawałoby się oku ludzkiemu ledwie ták wielkie, iák się wydáie ktora gwiazda, toć słońce zda się być nieproporcyonalne do oswiecenia ták odległych, ták w sobie obszernych, y ták wielorakich gwiazd. Scyntyllacya zaś gwiazd, to iest drzenie światła y migánie w oku ludzkim, pochodzi to z subtelnych proszkow, atomow po atmosferze rozpierzchłych y unoszących się, przez ktore przebiiaiąc się gwiazdowe swiatło, miga się. Ták iáko z teyże racyi, gdy ná pozłocistą gałkę álbo blachę oswieconą od słońca kto pátrzy, drząca iasność się wydáie. To z szybkiego gwiazd obrotu: iáko gdy dyamentem kto rusza, migáiącą widzi iego iasność.
XXIX. Co się
Skrót tekstu: BystrzInfAstron
Strona: M4v
Tytuł:
Informacja Astronomiczna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astronomia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
południowi, inne ku pułnocy, i to nie regularnie dążą, ato impetem bieżących planet popędzone. Im wyżej która kometa na niebie którego planety się urodzi, tym leniwiej obrót swój sprawować się widzi dla odległości od ziemi. Więc sublunarne komety daleko są w biegu prędsze a niżeli planetarne. Te ekshalacje ogniste, które na atmosferze zapalone aparencją sprawują: jakie są błyskawice, pioruny, latawce, gwiazdy spadające, nie są komety. Bo kometa ma miejsce nad atmosferą, przydłużej się pali, albo świeci, stateczniej i regularniej obrót swój sprawuje, opak zaś atmosferne ogniste ekshalacje. Dopuszcza także częstokroć Bóg różne na niebie aparycje, i ogniste planet ekshalacje,
południowi, inne ku pułnocy, y to nie regularnie dążą, ato impetem bieżących planet popędzone. Jm wyżey ktora kometa ná niebie ktorego planety się urodzi, tym leniwiey obrot swoy sprawować się widzi dla odległości od ziemi. Więc sublunarne komety dáleko są w biegu prędsze á niżeli planetarne. Te exhalacye ogniste, ktore ná atmosferze zapalone apparencyą sprawuią: iákie są błyskáwice, pioruny, latawce, gwiazdy spadaiące, nie są komety. Bo kometa ma mieysce nad atmosferą, przydłużey się páli, álbo swieci, stateczniey y regularniey obrot swoy sprawuie, opak zaś atmosferne ogniste exhalacye. Dopuszcza tákże częstokroć Bog rożne ná niebie apparycye, y ogniste planet exhalacye,
Skrót tekstu: BystrzInfAstron
Strona: N3
Tytuł:
Informacja Astronomiczna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astronomia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
z tychże Niebieskich obrotów wiele ewentów przyszłych tak dalekich od nieomylnej prawdy jak Niebo od ziemi, zwykli osobliwe kalendarznicy wnosić; siebie Astrologami, swoję zysku chciwość Astrologią, fałszu pełne predykcje, Astronomicznemi ewentami krzcić śmieją. Nad to że naturalistowie to jest naturę rzeczy stworzonych z skutków miarkujący, przez obserwacje długie, stateczny niektórych na Atmosferze ewentów, eksperyment, i z niebieskich luminarzy obrotów, zwykłą ich koniunkturę doznawszy za regułę sobie wzięli obroty Niebieskich luminarzów, z których przyszłych skutków prognostyki podobneż przeszłym formują. Więc trojakie ewenta się znajdują które po tytułem prognostyków Astrologicznych formowane bywają. Pierwsze ewenta nieomylne. Drugie koniekturalne. Trzecie przypadkowe.
XXV. Te ewenta które
z tychże Niebieskich obrotow wiele ewentow przyszłych ták dálekich od nieomylney prawdy iák Niebo od ziemi, zwykli osobliwe kalendarznicy wnosić; siebie Astrologámi, swoię zysku chciwość Astrologią, fałszu pełne predykcye, Astronomicznemi ewentámi krzcić smieią. Nad to że náturalistowie to iest náturę rzeczy stworzonych z skutkow miarkuiący, przez obserwácye długie, státeczny niektorych ná Atmosferze ewentow, experyment, y z niebieskich luminarzy obrotow, zwykłą ich koniunkturę doznawszy zá regułę sobie wzięli obroty Niebieskich luminarzow, z ktorych przyszłych skutkow prognostyki podobneż przeszłym formuią. Więc troiákie ewenta się znayduią ktore po tytułem prognostykow Astrologicznych formowáne bywáią. Pierwsze ewenta nieomylne. Drugie koniekturalne. Trzecie przypadkowe.
XXV. Te ewenta ktore
Skrót tekstu: BystrzInfAstrol
Strona: 18
Tytuł:
Informacja astrologiczna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astrologia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
i w innych częstokroć doznawamy rzeczach. Pewny albowiem lubo podług okoliczności czasów i miejsca, odmienny, ciepła, albo gorącości stopień, na ziemi panuje; ten tedy, gdy najsubtelniejsze, od niektórych rzeczy, odrywa, i po powietrzu rozrzuca partykuły; my ludzie którzy powietrzem tchniemy, tych zapachy czujemy obiektów, których cząstki po atmosferze podzielone, w większym mnóstwie naszego dotykają się powonienia. Stąd także jest, że w ogrodach daleko większy z kwiatów zapach wieczorem czujemy. Gdy albowiem chłód wieczorny fciska powietrze, razem i pachnące owe, a gorącością słońca od kwiatów oddzielone, jedne do drugich zbliża partykuły, i przeto sprawuje, że w większej je wąchamy liczbie
y w innych częstokroć doznawamy rzeczach. Pewny albowiem lubo podług okoliczności czasow y mieysca, odmienny, ciepła, albo gorącości stopień, na ziemi panuie; ten tedy, gdy naysubtelnieysze, od niektórych rzeczy, odrywa, y po powietrzu rozrzuca partykuły; my ludzie którzy powietrzem tchniemy, tych zapachy czuiemy obiektow, których cząstki po atmosferze podzielone, w większym mnostwie naszego dotykaią się powonienia. Ztąd także iest, że w ogrodach daleko większy z kwiatow zapach wieczorem czuiemy. Gdy albowiem chłód wieczorny fciska powietrze, razem y pachnące owe, a gorącością słońca od kwiatow oddzielone, iedne do drugich zbliża partykuły, y przeto sprawuie, że w większey ie wąchamy liczbie
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 57
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
