jednym końcem, lub stroną, wody dotyka, albo herbaty, w siebie ją do góry ciągnie: lubo inni Filozofowie powiadają, że powietrzna atmosfera przyciskając wodę, lub herbatę, swoim ciężarem wpędza ją w subtelne cukru pory i cewki. Ja w tę dysputę teraz wchodzić nie chcę, bo tylko, co to jest ta atrakcja, opisuję, i ażeby zrozumiana była, niektóremi ją objaśniam przykładami. Tak tedy podług Newtonianów, i Merkuriusz, w swoich chociaż najszczuplejszych utrzymuje się gałkach, dla tego, że większa jest partykuł jego, między sobą, a niżeli do innych rzeczy, atrakcja: przeto też, i w szklannym naczyniu, w którym się
iednym końcem, lub stroną, wody dotyka, albo herbaty, w siebie ią do gory ciągnie: lubo inni Filozofowie powiadaią, że powietrzna atmosfera przyciskaiąc wodę, lub herbatę, swoim ciężarem wpędza ią w subtelne cukru pory y cewki. Ja w tę dysputę teraz wchodzić nie chcę, bo tylko, co to iest ta attrakcya, opisuię, y ażeby zrozumiana była, niektóremi ią obiaśniam przykładami. Tak tedy podług Newtonianow, y Merkuryusz, w swoich chociasz nayszczupleyszych utrzymuie się gałkach, dla tego, że większa iest partykuł iego, między sobą, a niżeli do innych rzeczy, attrakcya: przeto też, y w szklannym naczyniu, w ktorym się
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 49
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
teraz wchodzić nie chcę, bo tylko, co to jest ta atrakcja, opisuję, i ażeby zrozumiana była, niektóremi ją objaśniam przykładami. Tak tedy podług Newtonianów, i Merkuriusz, w swoich chociaż najszczuplejszych utrzymuje się gałkach, dla tego, że większa jest partykuł jego, między sobą, a niżeli do innych rzeczy, atrakcja: przeto też, i w szklannym naczyniu, w którym się chowa, dołek czyli rowek jakiś przy szkle około robi. Tak przeciwnie, i woda, lgnie do brzegów szklannego naczy- nia, i za szkłem lub nożem, gdy jednym jego końcem dotknięta będzie, cóżkolwiek się do góry podnosi; a jedna jej kropla,
teraz wchodzić nie chcę, bo tylko, co to iest ta attrakcya, opisuię, y ażeby zrozumiana była, niektóremi ią obiaśniam przykładami. Tak tedy podług Newtonianow, y Merkuryusz, w swoich chociasz nayszczupleyszych utrzymuie się gałkach, dla tego, że większa iest partykuł iego, między sobą, a niżeli do innych rzeczy, attrakcya: przeto też, y w szklannym naczyniu, w ktorym się chowa, dołek czyli rowek iakiś przy szkle około robi. Tak przeciwnie, y woda, lgnie do brzegow szklannego naczy- nia, y za szkłem lub nożem, gdy iednym iego końcem dotknięta będzie, cożkolwiek się do góry podnosi; a iedna iey kropla,
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 49
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
szklannego naczy- nia, i za szkłem lub nożem, gdy jednym jego końcem dotknięta będzie, cóżkolwiek się do góry podnosi; a jedna jej kropla, na szkło płaskie, lub nóż, w puszczona, rozchodzi się, dla tego, że mniejsza jest wodnistych partykuł między sobą, a większa onychże do szkła lub żelaza atrakcja. Bo gdyby się, (mówią Newtonianie) woda, dla swojej ciężkości, po szkle płaskim rozchodziła, czemużby i Merkuriusz, daleko od niej cięższy, podobnie nie miał się rozchodzić? a przecie on, w okrągłych utrzymuje się gałeczkach? stąd tedy ten skutek pochodzi, że Merkuriusza między sobą większa, a do
szklannego naczy- nia, y za szkłem lub nożem, gdy iednym iego końcem dotknięta będzie, cożkolwiek się do góry podnosi; a iedna iey kropla, na szkło płaskie, lub nóż, w puszczona, rozchodzi się, dla tego, że mnieysza iest wodnistych partykuł między sobą, a większa onychże do szkła lub żelaza attrakcya. Bo gdyby się, (mowią Newtonianie) woda, dla swoiey cięszkości, po szkle płaskim rozchodziła, czemużby y Merkuriusz, daleko od niey cięższy, podobnie nie miał się rozchodzić? a przecie on, w okrągłych utrzymuie się gałeczkach? ztąd tedy ten skutek pochodzi, że Merkuriusza między sobą większa, a do
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 50
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
, (mówią Newtonianie) woda, dla swojej ciężkości, po szkle płaskim rozchodziła, czemużby i Merkuriusz, daleko od niej cięższy, podobnie nie miał się rozchodzić? a przecie on, w okrągłych utrzymuje się gałeczkach? stąd tedy ten skutek pochodzi, że Merkuriusza między sobą większa, a do szkła, mniejsza jest atrakcja, czyli bardziej się, merkurialne cząstki między sobą wzajemnie ciągną, a niżeli od szkła są ciągnione. Przeciwnie zaś, wodniste cząstki, mniej się między sobą ciągną, a mocniej od szkła są ciągnione, czyli większą do szkła, niż pomiędzy sobą mają atrakcją. Tak olej nigdy się nie łący z wodą, bo
, (mowią Newtonianie) woda, dla swoiey cięszkości, po szkle płaskim rozchodziła, czemużby y Merkuriusz, daleko od niey cięższy, podobnie nie miał się rozchodzić? a przecie on, w okrągłych utrzymuie się gałeczkach? ztąd tedy ten skutek pochodzi, że Merkuriusza między sobą większa, a do szkła, mnieysza iest attrakcya, czyli bardziey się, merkuryalne cząstki między sobą wzaiemnie ciągną, a niżeli od szkła są ciągnione. Przeciwnie zaś, wodniste cząstki, mniey się między sobą ciągną, a mocniey od szkła są ciągnione, czyli większą do szkła, niż pomiędzy sobą maią attrakcyą. Tak oley nigdy się nie łączy z wodą, bo
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 50
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
, a niżeli od szkła są ciągnione. Przeciwnie zaś, wodniste cząstki, mniej się między sobą ciągną, a mocniej od szkła są ciągnione, czyli większą do szkła, niż pomiędzy sobą mają atrakcją. Tak olej nigdy się nie łący z wodą, bo większa jest jego partykuł między sobą, a niżeli do wody, atrakcja. Tak naostatek, chymiczne kruszców rozpuszczania, krystallizacje, i tysiączne inne, które Newton i Newtonianie przywodzą, doświadczenia, oczywiście pokazują, i prawie palcem wytykają, że ta ciągłość czyli atrakcja, albo, (jeżeli ją tak raczej nazwać podoba się) wzajemne dążenie i przystępowanie, we wszystkich materialnych, proporcjonalnie znajduje się
, a niżeli od szkła są ciągnione. Przeciwnie zaś, wodniste cząstki, mniey się między sobą ciągną, a mocniey od szkła są ciągnione, czyli większą do szkła, niż pomiędzy sobą maią attrakcyą. Tak oley nigdy się nie łączy z wodą, bo większa iest iego partykuł między sobą, a niżeli do wody, attrakcya. Tak naostatek, chymiczne kruszczów rozpuszczania, krystallizacye, y tysiączne inne, które Newton y Newtonianie przywodzą, doświadczenia, oczywiście pokazuią, y prawie palcem wytykaią, że ta ciągłość czyli attrakcya, albo, (ieżeli ią tak raczey nazwać podoba się) wzaiemne dążenie y przystępowanie, we wszystkich materyalnych, proporcyonalnie znayduie się
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 51
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
atrakcją. Tak olej nigdy się nie łący z wodą, bo większa jest jego partykuł między sobą, a niżeli do wody, atrakcja. Tak naostatek, chymiczne kruszców rozpuszczania, krystallizacje, i tysiączne inne, które Newton i Newtonianie przywodzą, doświadczenia, oczywiście pokazują, i prawie palcem wytykają, że ta ciągłość czyli atrakcja, albo, (jeżeli ją tak raczej nazwać podoba się) wzajemne dążenie i przystępowanie, we wszystkich materialnych, proporcjonalnie znajduje się rzeczach, i powszechną ich jest własnością. Najmniejszym owym, i początkowym partykułom, ta atrakcyj, albo wzajemnego do siebie dążenia, własność, przy ich stworzeniu jest od Boga dana, jako twierdzi
attrakcyą. Tak oley nigdy się nie łączy z wodą, bo większa iest iego partykuł między sobą, a niżeli do wody, attrakcya. Tak naostatek, chymiczne kruszczów rozpuszczania, krystallizacye, y tysiączne inne, które Newton y Newtonianie przywodzą, doświadczenia, oczywiście pokazuią, y prawie palcem wytykaią, że ta ciągłość czyli attrakcya, albo, (ieżeli ią tak raczey nazwać podoba się) wzaiemne dążenie y przystępowanie, we wszystkich materyalnych, proporcyonalnie znayduie się rzeczach, y powszechną ich iest własnością. Naymnieyszym owym, y początkowym partykułom, ta attrakcyi, albo wzaiemnego do siebie dążenia, własność, przy ich stworzeniu iest od Boga dana, iako twierdzi
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 51
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
gorącości, obwisłe i mdlejące być się zdają. Ile jednak z swojej istności cząstek, dzienną utracają transpiracją, tyle na ich miejsce nowych, w nocy nabierają; i ciągnąc w siebie rosę, a z ziemi wilgoć i wodę, które ich są pokarmem, do dawnej wracają się czerstwości. Skąd łatwo poznać, jak ta atrakcja, jest im przyrodzona, i potrzebna- Leçon de Fysique Eksperyment: Tom. I. o Podzielności Materyj. Doświadczenia
46. Podział materyj na najdrobniejsze cząstki, jeszcze i z tąd poznać się daje: że bursztyn, lub inne kadzidło, na węgle żarzyste, wrzucone, swoim zapachem obszerne napełnia miejsce. Ze cyprys, którego
gorącości, obwisłe y mdleiące bydź się zdaią. Jle iednak z swoiey istności cząstek, dzienną utracaią transpiracyą, tyle na ich mieysce nowych, w nocy nabieraią; i ciągnąc w siebie rosę, a z ziemi wilgoć y wodę, które ich są pokarmem, do dawney wracaią się czerstwości. Zkąd łatwo poznać, iak ta attrakcya, iest im przyrodzona, y potrzebna- Leçon de Physique Experiment: Tom. I. o Podzielności Materyi. Doświadczenia
46. Podział materyi na naydrobnieysze cząstki, ieszcze y z tąd poznać się daie: że bursztyn, lub inne kadzidło, na węgle żarzyste, wrzucone, swoim zapachem obszerne napełnia mieysce. Ze cyprys, którego
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 58
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
: przeto, gdy każda żelaza cząsteczka do serwaseru dąży, przystępuje, i z nim się łący, tym samym od innych swoich oddala się cząstek; a tak żelazo rozpuszczać się, i rozpływać musi. Podobnym się sposobem, i miedzi rozpuszczanie, odprawuje. Ze zaś większa jest, żelaza, aniżeli miedzi, do serwaseru atrakcja; przeto też prędszy, i gwałtowniejszy, na żelazie następuje skutek. Tak właśne te kruszców rozpuszczenie dzieje się, jako i cukru, który włożony w wodę, dla większej do wody, niż po między swojemi cząstkami, atrakcyj, rozpuszczać się musi; bo gdy każda cukru partykuła, bardziej ciągnie wodę, aniżeli inne cukru
: przeto, gdy każda żelaza cząsteczka do serwaseru dąży, przystępuie, y z nim się łączy, tym samym od innych swoich oddala się cząstek; a tak żelazo rozpuszczać się, y rozpływać musi. Podobnym się sposobem, y miedzi rospuszczanie, odprawuie. Ze zaś większa iest, żelaza, aniżeli miedzi, do serwaseru attrakcya; przeto też prędszy, y gwałtownieyszy, na żelazie następuie skutek. Tak właśne te kruszcow rospuszczenie dzieie się, iako y cukru, który włożony w wodę, dla większey do wody, niż po między swoiemi cząstkami, attrakcyi, rozpuszczać się musi; bo gdy każda cukru partykuła, bardziey ciągnie wodę, aniżeli inne cukru
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 66
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
i przystępują, i pochwy około niego robią, a nie raczej wszystkie ciężkością swoją na dno upadają? Za co serwaseru cząstki, przynajmniej od żelaznej blaszki odleglejsze, miedź mają opuszczać, lub je z sobą do żelaza prowadzić? Te i tym podobne inne trudności, trzeba pierwej mocno zważyć. Potrzeba także roztrząsnąć, czyli atrakcja, jest zapewne rzeczy materialnych własnością? jakie na jej potwierdzenie są doświadczenia? czyli ona we wszytkich rzeczach jest jednakowa, czyli odmienna? i jakie przeciwko niej trudności od innych Filozofów zarzucone? O tym zaś wszytkim, razem pisać nie podobna. A do tego, i sam Newton tak bierze atrakcją, że tylko ona,
y przystępuią, y pochwy około niego robią, a nie raczey wszystkie cięszkością swoią na dno upadaią? Za co serwaseru cząstki, przynaymniey od żelazney blaszki odlegleysze, miedź maią opuszczać, lub ie z sobą do żelaza prowadzić? Te y tym podobne inne trudności, trzeba pierwey mocno zważyć. Potrzeba także roztrząsnąć, czyli attrakcya, iest zapewne rzeczy materyalnych własnością? iakie na iey potwierdzenie są doświadczenia? czyli ona we wszytkich rzeczach iest iednakowa, czyli odmienna? y iakie przeciwko niey trudności od innych Filozofow zarzucone? O tym zaś wszytkim, razem pisać nie podobna. A do tego, y sam Newton tak bierze attrakcyą, że tylko ona,
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 69
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
z wodą, jest od niej cięższy, (gravitas specifica) a drewno pod równą miarą lub kupą, z wodą wzięte, ma mniejszą od niej ciężkość. To tu większa lub mniejsza względem wody ciężkość, tak odmienne, sprawiać może, i zapewne sprawuje skutki. Czemuż więc i podług Newtonianów, większa lub mniejsza atrakcja, odmiennych także nie ma czynić skutków? czemu na przykład, żelazo nie ma się rozpuszczać prędzej, dla większej, a miedź nierychlej, dla mniejszej, do serwaseru atrakcyj, a z żelazem się łączyć, i miedź około niego zostawiać, dla większej jego atrakcyj? Doświadczenia
Wszak oliwa, gdy w nią wody nalejesz,
z wodą, iest od niey cięższy, (gravitas specifica) a drewno pod rowną miarą lub kupą, z wodą wzięte, ma mnieyszą od niey cięszkość. To tu większa lub mnieysza względem wody cięszkość, tak odmienne, sprawiać może, y zapewne sprawuie skutki. Czemuż więc y podług Newtonianow, większa lub mnieysza attrakcya, odmiennych także nie ma czynić skutkow? czemu na przykład, żelazo nie ma się rospuszczać prędzey, dla większey, a miedź nierychley, dla mnieyszey, do serwaseru attrakcyi, a z żelazem się łączyć, y miedź około niego zostawiać, dla większey iego attrakcyi? Doświadczenia
Wszak oliwa, gdy w nią wody naleiesz,
Skrót tekstu: ChróśSFizyka
Strona: 72
Tytuł:
Fizyka doświadczeniami potwierdzona
Autor:
Samuel Chróścikowski
Drukarnia:
Drukarnia Scholarum Piarum J.K.Mci i Rzeczypospolitej
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1764
Data wydania (nie wcześniej niż):
1764
Data wydania (nie później niż):
1764
