ż ziela. Ranionym szkodliwie w głowę.
Ranionym szkodliwie w głowę/ trunek barzo osobliwy: wziąć Biedrzeńcu śrzedniego/ albo wtórego garści dwie/ Bukwice czerwonej i białej liścia i z kwieciem po połtory garści/ Koszysczka/ Podróżniku/ Przywrotu/ Trancu/ Jałowcowych Jagodek przetłuczonych z gruba/ Stokroci/ Leszczynowej Jemioły i z liściem/ Benedyktu/ Zanklu po garści/ Kwiecia z Trzemchy/ albo ze Smrodynie/ Centurii małej/ kwiecia Konwaliowego/ albo Lankowego/ po pół garści/ Dzięgielu/ korzenia Benedyktowego/ po łocie/ to wszytko pokrajać/ i kwartę wina dobrego/ a wody chędogiej drugą/ na to nalać/ a w konwi Cynowej/ w ukropie wrzącym
ż źiela. Ránionym szkodliwie w głowę.
Ránionym szkodliwie w głowę/ trunek bárzo osobliwy: wźiąć Biedrzeńcu śrzedniego/ álbo wtorego gárśći dwie/ Bukwice czerwoney y białey liśćia y z kwiećiem po połtory gárśći/ Koszysczká/ Podrożniku/ Przywrotu/ Tráncu/ Iáłowcowych Iágodek przetłuczonych z grubá/ Stokroći/ Lesczynowey Iemioły y z liśćiem/ Benedyktu/ Zánklu po gárśći/ Kwiećia z Trzemchy/ álbo ze Smrodynie/ Centuryey máłey/ kwiećia Konwáliowego/ álbo Lánkowego/ po poł gárśći/ Dźięgielu/ korzenia Benedyktowego/ po łoćie/ to wszytko pokráiáć/ y kwartę winá dobrego/ á wody chędogiey drugą/ ná to nálać/ á w konwi Cynowey/ w vkropie wrzącym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 69
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ten trunek w chłodzie/ dla skwaszenia. A gdzieby ranionemu gorączka przypadła/ tedy nie w winie/ ale w piwie/ albo w wodzie ten mu trunek warzyć. Może go też z Cukrem Rożanym warzyć: może i bez Cukru być/ jakoby się choremu nalepiej podobało. Item.
Wziąć Zanklu dwie garści/ Benedyktu z korzeniem/ Podróżniku/ wołowego Języka/ Grusczyczki/ po garści. To w połgarncu wina albo piwa warzyć/ aż trzecia część wywre/ i po trunku rano i na noc pić. Albo Item.
Wziąć ze trzy garści Zanklu z korzeniem/ Srebrniku dwie garści: pokrajać drobno/ i w konwi zalutowanej/ albo w
ten trunek w chłodźie/ dla skwászenia. A gdźieby ránionemu gorączká przypádłá/ tedy nie w winie/ ale w piwie/ álbo w wodźie ten mu trunek warzyć. Może go też z Cukrem Rożánym wárzyć: może y bez Cukru być/ iákoby sie choremu nalepiey podobało. Item.
Wźiąć Zánklu dwie gárśći/ Benedyktu z korzeniem/ Podrożniku/ wołowego Ięzyká/ Gruscżyczki/ po gárśći. To w połgarncu winá álbo piwá wárzyć/ áż trzećia część wywre/ y po trunku ráno y ná noc pić. Albo Item.
Wźiąć ze trzy gárśći Zánklu z korzeniem/ Srebrniku dwie gárśći: pokráiáć drobno/ y w konwi zálutowáney/ álbo w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 248
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ a do potrzeb przepukłym chowają/ którym kiszki wychodzą/ bądź w słabizny/ bądź w mosznie bo je zaś wzgórę pędzi. Ale do tego pasa miękkiego/ według potrzeby uczynionego potrzeba/ któryby kiszkom wpędzonym Wyciekać bronił. Do tego jeszcze trunek takowy choremu pić. Wziąć Maśleszki abo złotogłowu/ Głowienek czerwonych/ Chlastawj/ Benedyktu/ rzepiku/ Bapki po garści. To wszytko w piwie do połowice warzjć/ a każdego dnia po kwaterce ciepło pić choremu dawać/ który ma barzo spokojnie leżeć/ ażby się miejsca naruszone dobrze stanowiły. Może też z tychże ziół/ które do plastru wchodzą/ woreczek uczynić który w cirpkim winie warząc na przepuklinę
/ á do potrzeb przepukłym chowáią/ ktorym kiszki wychodzą/ bądź w słabizny/ bądź w mosznie bo ie záś wzgorę pędzi. Ale do tego pása miękkiego/ według potrzeby vczynionego potrzebá/ ktoryby kiszkom wpędzonym Wyćiekáć bronił. Do tego iescze trunek tákowy choremu pić. Wźiąć Másleszki ábo złotogłowu/ Głowienek czerwonych/ Chlástáwj/ Benediktu/ rzepiku/ Bapki po gárśći. To wszytko w piwie do połowice wárzjć/ á káżdego dniá po kwáterce ćiepło pić choremu dáwáć/ ktory ma bárzo spokoynie leżeć/ áżby się mieyscá náruszone dobrze stánowiły. Może też z tychże źioł/ ktore do plastru wchodzą/ woreczek vczynić ktory w ćirpkim winie wárząc ná przepuklinę
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 258
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
.
Kolkę i darcie w żywocie i w kiszkach leczy/ jucha z korzenia warzonego trunkiem używana/ po ośmiu łotów/ abo łyżek/ rano i na noc ciepło pijąc. Płucom nadętym i do gardła spierającym.
W nadęciu płuc z zbytnich wilgotności zimnych/ gdy się zda że gardłem chcą wyniść/ i chcą zadusić. Wziąć Benedyktu z liściem/ i z korzeniem dwie garści/ Marzymiętki korzenia/ Imbieru białego/ Pieprzu/ Fiołkowego korzenia po dwu łotu/ Rapontyku łot. To wszystko drobno pokrajawszy/ w konew cynową/ abo w flaszę wsypać/ Miodu do tego przewarzonego i chędogo odszymowanego łotów w dwanaście przydać/ wina przednie dobrego białego pułgarca/ a dobrze
.
Kolkę y dárćie w żywoćie y w kiszkách leczy/ iuchá z korzenia wárzonego trunkiem vżywána/ po ośmiu łotow/ ábo łyżek/ ráno y ná noc ćiepło pijąc. Płucom nádętym y do gárdłá spieráiącym.
W nádęćiu płuc z zbytnich wilgotnośći źimnych/ gdy się zda że gárdłem chcą wyniść/ y chcą záduśić. Wźiąć Benediktu z liśćiem/ y z korzeniem dwie gárśći/ Márzymiętki korzenia/ Imbieru białego/ Pieprzu/ Fiiołkowego korzenia po dwu łotu/ Rhápontyku łot. To wszystko drobno pokráiawszy/ w konew cynową/ ábo w flászę wsypáć/ Miodu do tego przewárzonego y chędogo odszymowánego łotow w dwánaśćie przydáć/ winá przednie dobrego białego pułgárcá/ á dobrze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 269
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
po kwincie/ a przetłukszy wszystko we trzy abo we cztery baryły/ może i we dwie/ podług tego jako chce kto mieć mocne mosztu dobrego wpuścić/ i tak jako małmazja będzie wino/ które tylko naturam zimnym a starym służy/ młodym szkodzi dla zbytniego rozgrzewani. Wodka z Kukliku. Aqua stillatitia Cariophyllata.
Wodka z Benedyktu tym sposobem bywa dystylowana/ w Marcu abo w Kwietniu ma być kopany i z nacią/ a ochędożywszy go posiekać i przeciągnąć go przez Balneum maris, barzo wolnym ogniem: Potym do każdego pułgarca tej wodki ośm abo dziesięć łotów tegoż korzenia świeżo ususzonego i z gruba przetłoczonego przydać/ i wespół zbić dobrze/ a w
po kwinćie/ á przetłukszy wszystko we trzy ábo we cztery báryły/ może y we dwie/ podług tego iáko chce kto mieć mocne mosztu dobrego wpuśćić/ y ták iáko máłmázya będźie wino/ ktore tylko naturam źimnym á stárym służy/ młodym szkodźi dla zbytniego rozgrzewáni. Wodka z Kukliku. Aqua stillatitia Cariophyllata.
Wodká z Benediktu tym sposobem bywa distylowána/ w Márcu ábo w Kwietniu ma bydź kopány y z náćią/ á ochędożywszy go pośiekáć y przećiągnąć go przez Balneum maris, bárzo wolnym ogniem: Potym do káżdego pułgárcá tey wodki ośm ábo dźieśięć łotow tegoż korzeniá świeżo vsuszonego y z hrubá przetłoczonego przydáć/ y wespoł zbić dobrze/ á w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 271
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
godziny/ przed oboim jedzeniu/ po kwaterce ciepło pijąc. Samo też ziele tak na Kancer/ jako na Fistułę/ ciepło plastrując. W winie także albo w piwie zawsze go mieć. Item. Fistułam
Item, Fistuły/ Kancer/ i Rany wszelakie zastarzałe leczy tym sposobem trunek czyniony: Wziąć Rzepiku/ Centurzjej małej/ Benedyktu/ abo Kukliku z korzeniem jego/ po dwu garści/ Reubarbarum pół łota. To wszystko drobno pokrajać/ i pułgarnca wina przednie dobrego białego nalać/ a w flaszy cynowej zaszrubować/ abo w konwi cynowej zalepiwszy wieko co napilniej/ w kotle ukropu wrzącego przez pięć godzin warzyć/ przydawszy do wina/ wodki z ziela i
godźiny/ przed oboim iedzeniu/ po kwáterce ćiepło piiąc. Sámo też źiele ták ná Káncer/ iáko ná Fistułę/ ćiepło plastruiąc. W winie tákże álbo w piwie záwsze go mieć. Item. Fistułam
Item, Fistuły/ Káncer/ y Rány wszelákie zástárzáłe leczy tym sposobem trunek czyniony: Wźiąć Rzepiku/ Centurzyey máłey/ Benediktu/ ábo Kukliku z korzeniem ie^o^/ po dwu garśći/ Rheubárbárum puł łotá. To wszystko drobno pokráiáć/ y pułgárncá winá przednie dobrego białego nálać/ á w flászy cynowey zászrubowáć/ ábo w konwi cynowey zálepiwszy wieko co napilniey/ w kotle vkropu wrzącego przez pięć godźin wárzyć/ przydawszy do winá/ wodki z źielá y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 275
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
goi/ wziąć Rzepiku sześć garści/ Zanklu/ Pienięźniku/ Płucniku/ abo Majowej Miodunki po trzy garści/ Płonnego języka wołowego/ Potoczniku/ kwiecia z Głogu/ Powoju wonnego/ liścia Lankowego/ abo Konwaliowego/ Czartowego żebra/ świniego Mleczu/ abo podróżniku polnego co i Mniszą Główką drudzy zowią/ Biedrzeńcowego ziela bez korzenia/ Benedyktu z korzeniem/ po dwu garści/ liścia Kopytnikowego/ kwiatu Lipowego drzewa/ krwawniku/ po pułtory garści/ posiekać drobno/ i z Alembika nalawszy kwart z dziesięć wody chędogiej dystylować/ której tylko wziąć pięć kwart. Tej do trunku chorym dawać po cztery łoty ciepło/ rano i na wieczor. Nie tylko rany cięte/
goi/ wźiąć Rzepiku sześć gárści/ Zánklu/ Pienięźniku/ Płucniku/ ábo Máiowey Miodunki po trzy gárśći/ Płonnego ięzyká wołowego/ Potoczniku/ kwiećia z Głogu/ Powoiu wonnego/ liśćia Lankowego/ ábo Konwáliowego/ Czártowego źiebrá/ świniego Mleczu/ ábo podrożniku polnego co y Mniszą Głowką drudzy zowią/ Biedrzeńcowego źiela bez korzenia/ Benediktu z korzeniem/ po dwu gárśći/ liśćia Kopytnikowego/ kwiátu Lipowego drzewá/ krwawniku/ po pułtory gárśći/ pośiekáć drobno/ y z Alembiká nálawszy kwart z dźieśięć wody chędogiey distylowáć/ ktorey tylko wźiąć pięć kwart. Tey do trunku chorym dáwáć po cztery łoty ćiepło/ ráno y ná wieczor. Nie tylko rány ćięte/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 276
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ drobno pokrajać/ a przez 24. godzin w dziesiąciu kwartach wody moczyć w ciepłym miejscu/ potym z Alembiku wolnym ogniem dystylować/ i pomienionym sposobem do trunku rannym dawać. Toż uczyni jako z ziół świeżo zielonych. Item. Item.
Item. Weźmi korzenia Rzepikowego dwie garści/ liścia Psiech języczków/ Gruszczycki/ Benedyktu liścia z korzeniem/ po garści/ Miodu od młodych pszczół/ abo jarego dziesięć łotów/ wina białego dobrego pułgarnca/ abo piwa przednie dobrego. To wszystko posiekać drobno/ i w konwi cynowej zalutowawszy/ w kotle ukropu wrzącego przez cztery godziny pilnie warzyć. A gdy przechłodnie/ przecedzić/ i w sklenicznych flaszach/ dobrze
/ drobno pokráiáć/ á przez 24. godźin w dźieśiąćiu kwartách wody moczyć w ćiepłym mieyscu/ potym z Alembiku wolnym ogniem dystylowáć/ y pomienionym sposobem do trunku ránnym dáwáć. Toż vczyni iáko z źioł świeżo źielonych. Item. Item.
Item. Weźmi korzeniá Rzepikowego dwie gárśći/ liśćia Pśiech ięzyczkow/ Gruszczycki/ Benediktu liśćia z korzeniem/ po gárśći/ Miodu od młodych pszczoł/ ábo iárego dźieśięć łotow/ winá białego dobrego pułgárncá/ ábo piwá przednie dobrego. To wszystko pośiekáć drobno/ y w konwi cynowey zálutowawszy/ w kotle vkropu wrzącego przez cztery godźiny pilnie wárzyć. A gdy przechłodnie/ przecedźić/ y w sklenicznych flászách/ dobrze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 276
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Rafis.
Owa to ziele/ wątrobnym niedostatkom nalepiej służy. Acz Piołyn więcej jej dolegliwości i potężniej ratuje/ niżli Rzepik/ jako pisze Rafis: jednak i ten nie ma być wzgardzony. Piwo smaczne i długo trwałe czynić.
Piwo smakowite/ i długo trwałe czyni/ smażąc go z chmielem/ przydawszy do tego Bobku/ Benedyktu/ Krwawniku/ Lebiodki/ abo to wszystko wespół utłuc i w piwo w woreczku puścić. Zapiekłości końskiej.
Zapieczeniu końskiemu gdj pochodować abo gnoju puszczać niemoże/ sztukę słonina palec wzdłuż/ a wzmięsz także na palec wielki ukroić i posypać ją z Rzepiku miałko utartym prochem i wetknąć mu w zad. Czyrwiu końskiemu
Czerwiu końskiemu
Ráfis.
Owa to źiele/ wątrobnym niedostátkom nalepiey służy. Acz Piołyn więcey iey dolegliwośći y potężniey rátuie/ niżli Rzepik/ iáko pisze Rafis: iednák y ten nie má bydź wzgárdzony. Piwo smáczne y długo trwáłe czynić.
Piwo smákowite/ y długo trwáłe czjni/ smáżąc go z chmielem/ przydawszy do tego Bobku/ Benediktu/ Krwawniku/ Lebiodki/ ábo to wszystko wespoł vtłuc y w piwo w woreczku puśćić. Zápiekłośći końskiey.
Zápieczeniu końskiemu gdj pochodowáć ábo gnoiu pusczáć niemoże/ sztukę słoniná pálec wzdłuż/ á wzmięsz tákże ná pálec wielki vkroić y posypáć ią z Rzepiku miáłko vtártjm prochem y wetknąć mu w zad. Czyrwiu końskiemu
Czerwiu końskiemu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 277
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i w konwi cynowej zalutowawszy w kotle ukropu wrzącego warzyć przez godzin cztery/ a tego trunkiem używać. Ranom. Przepukłym. Item.
Item, weźmi wtórego Sadcu dwie garści/ Wężowego mordu/ abo Kurzejnyry z liściem i z korzeniem/ Zanklu po pułtory garści. Głowienek/ Rzepiku/ Gawędy modrego kwiatu/ Pięćperstu małego/ Benedyktu/ po garści. Naparstnice błękitnokwitnącej/ Wężowych języczków/ Wierzby czerwonej liścia młodego po pół garści. Jałowcowych jagód cztery łoty co naświeżych/ z gruba przetłuczonych. To wszystko wespół pomieszać/ zioła posiekać drobno/ i na dwoję rozdzielić. Jednę cześć w konwi abo flaszy cynowej/ wina białego pułgarnca/ abo piwa na to nalawszy
y w konwi cynowey zálutowawszy w kotle vkropu wrzącego wárzyć przez godźin cztery/ á tego trunkiem vżywáć. Ránom. Przepukłym. Item.
Item, weźmi wtorego Sadcu dwie gárśći/ Wężowego mordu/ ábo Kurzeynyry z liśćiem y z korzeniem/ Zánklu po pułtory gársći. Głowienek/ Rzepiku/ Gáwędy modrego kwiátu/ Pięćperstu máłego/ Benediktu/ po gársći. Napárstnice błękitnokwitnącey/ Wężowych ięzyczkow/ Wierzby czerwoney liśćia młodego po puł gárśći. Iáłowcowych iágod cztery łoty co naświeżych/ z hrubá przetłuczonych. To wszystko wespoł pomieszáć/ źiołá pośiekáć drobno/ y ná dwoię rozdźielić. Iednę cześć w konwi ábo flászy cynowey/ winá białego pułgárncá/ ábo piwá ná to nálawszy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 283
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
