w sobie znakomitą ostrość/ rozgrzewa i wysusza/ na końcu wtórego stopnia/ albo na początku trzeciego/ rościeńcza/ otwiera/ wyciera/ ścieńcza/ pobudza i posila/ rozprawuje/ rozsiekuje. Mniejszy ze wszech nasilniejsz i napotężniejszy/ bo ostrzejszy. Wtóre ma po nim miejsce średni. Poślednie pierwszy. Podmiot.
W Niedostatku korzenia Biedrzeńcowego/ możemy Macedońskiego Opichu/ albo Pietruszki używać: tak też namiejsce jej Biedrzeńcu/ tak korzenia/ jako nasienia. Moc i skutki. Zielnik D. Simona Syrenniusa.
Korzenie tych naszych Biedrzenców/ a ile do zaprawienia potraw miasto pieprzu/ pospolitemu człowiekowi jest bardzo dobry/ ususzywszy go i miałko utłukszy. Abowiem Żołądek/
w sobie znákomitą ostrość/ rozgrzewa y wysusza/ ná końcu wtorego stopniá/ álbo ná początku trzećiego/ rośćieńcza/ otwiera/ wyćiera/ śćieńcza/ pobudza y pośila/ rozpráwuie/ rozśiekuie. Mnieyszy ze wszech naśilnieysz y napotężnieyszy/ bo ostrzeyszy. Wtore ma po nim mieysce średni. Poślednie pierwszy. Podmiot.
W Niedostátku korzeniá Biedrzeńcowego/ możemy Mácedońskiego Opichu/ álbo Pietruszki vżywáć: ták też námieysce iey Biedrzeńcu/ ták korzenia/ iáko naśienia. Moc y skutki. Zielnik D. Simoná Syrenniusá.
Korzenie tych nászych Biedrzencow/ á ile do zápráwienia potraw miásto pieprzu/ pospolitemu człowiekowi iest bárdzo dobry/ vsuszywszy go y miáłko vtłukszy. Abowiem Zołądek/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 63
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
od Wężów.
Uszczknionym od jadowitych bestii/ dobrze go używać/ i na ranę przykładać. Położnicom.
Położnice po porodzeniu/ nie dobrze wyciszczone/ uwierciany z migdałami a w trunku używany wychędaża. Pokurczenie członków.
Pokurczonym z wina wapiennego używania/ Węgrowie to Cemerem zowią/ niemasz nic lepszego nad ten plastr abo maść z Biedrzeńcowego korzenia i z ziela/ wziąwszy Soku z tego wszytkiego ziela/ Octu Rożanego po równej części/ i warzyć to w polewanym garncu/ aż do połowice: a przecedziwszy chędogo/ przydać wosku nowego trzy części/ Sadła Jazwcowego pięć części/ sadła Kapłuniego/ Szpiku wołowego po trzy: Tak wiele psiego sadła/ Oleju sosnowego dwie
od Wężow.
Vsczknionym od iádowitych bestiy/ dobrze go vżywáć/ y ná ránę przykłádáć. Położnicom.
Położnice po porodzeniu/ nie dobrze wyćisczone/ vwierćiány z migdałámi á w trunku vżywány wychędaża. Pokurczenie członkow.
Pokurczonym z winá wapiennego vżywánia/ Węgrowie to Cemerem zowią/ niemász nic lepszego nád ten plastr ábo máść z Biedrzeńcowego korzenia y z źiela/ wźiąwszy Soku z tego wszytkieg^o^ źiela/ Octu Rożánego po rowney częśći/ y wárzyć to w polewánym gárncu/ áż do połowice: á przecedźiwszy chędogo/ przydáć wosku nowego trzy częśći/ Sádłá Iázwcowego pięć częsći/ sádłá Kápłuniego/ Szpiku wołowego po trzy: Ták wiele pśiego sádłá/ Oleiu sosnowego dwie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 65
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
pierwszej władze przyidą. (Parac:) Księgi Pierwsze.
Temuż pokurczeniu inny plastr/ albo maść/ którego mi mój dobry przyjaciel użyczył: Wziąć Prochu/ albo species Mitridati/ Czaszki z Trupiej głowy człowieczej/ Lajen Pawich/ Soku koziej Ruty/ którą też Rutewką zowiemy/ kamienia Gagatku Czarnego/ Soku korzenia Biedrzeńcowego/ zarówno każdego/ Miodu we czworo nasób/ i to co nalepiej wespół umieszać/ a na słońce jarkie/ ile Lecie/ Zimie w piecu/ po pieczywie usmażyć/ każdego dnia raz/ albo i dziesięć mieszać/ i tym skurczone członki mazać co namocniej: Abowiem przez takowe mazania/ te miąsze/ grube/ zimne
pierwszey władze przyidą. (Parac:) Kśięgi Pierwsze.
Temuż pokurczeniu iny plastr/ álbo máść/ ktorego mi moy dobry przyiaćiel vżyczył: Wźiąć Prochu/ álbo species Mitridati/ Czászki z Trupiey głowy człowieczey/ Láien Pawich/ Soku koźiey Ruty/ ktorą też Rutewką zowiemy/ kámieniá Gágátku Czarnego/ Soku korzenia Biedrzeńcoweg^o^/ zárowno káżdego/ Miodu we czworo násob/ y to co nalepiey wespoł vmieszáć/ á ná słońce iárkie/ ile Lećie/ Zimie w piecu/ po pieczywie vsmáżyć/ káżdego dniá raz/ álbo y dźieśięć mieszać/ y tym skurczone członki mázáć co namocniey: Abowiem przez tákowe mázánia/ te miąsze/ grube/ źimne
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 65
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
noc po kubku/ co nacieplej daj pić/ Abowiem wszelakim/ Piersi i Płuc/ nie dostatkom z zimna/ jest lekarstwem osobliwym. Jako Zielnik D. Simona Syrenniusa. Kaszlom.
Kaszlom zastarzałym. Dychawicznym.
Dychawicy i ciężkiemu tchnieniu z wyciąganiem szyje/ to jest gwiżdzotchniącym. Item.
Też przeciwko tymże dolegliwościom weźmi korzenia Biedrzeńcowego trzy łoty/ Dzięgielu/ korzenia pokrzywianego po łócie/ Bożego drzewka Żywiosłki/ Ziela powietrznego/ Szałwiej listu wąskiego albo uskowanego po połowicy łota. To wszystko posiekaj/ a we flaszę Cynową albo w Konew włożywszy/ dwie kwarcie miodu na to nalej zalep wierzch dobrze/ przez godzin cztery w kotle ukropu gorącego warz ustawnie/ a
noc po kubku/ co naćiepley day pić/ Abowiem wszelákim/ Pierśi y Płuc/ nie dostátkom z źimná/ iest lekárstwem osobliwym. Iáko Zielnik D. Simoná Syrenniusá. Kászlom.
Kászlom zástárzáłym. Dicháwicznym.
Dycháwicy y ćiężkiemu tchnieniu z wyćiągániem szyie/ to iest gwiżdzotchniącym. Item.
Też przećiwko tymże dolegliwośćiom weźmi korzenia Biedrzeńcowego trzy łoty/ Dźięgielu/ korzenia pokrzywiánego po łócie/ Bożego drzewká Zywiosłki/ Ziela powietrznego/ Szałwiey listu wąskiego álbo vskowánego po połowicy łotá. To wszystko pośiekay/ á we flászę Cynową álbo w Koneẃ włożywszy/ dwie kwarćie miodu ná to náley zálep wierzch dobrze/ przez godźin cztery w kotle vkropu gorącego warz vstáwnie/ á
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 66
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Konew włożywszy/ dwie kwarcie miodu na to nalej zalep wierzch dobrze/ przez godzin cztery w kotle ukropu gorącego warz ustawnie/ a gdy przechłodnie przecedź/ i po trunku dobrym tego rano i na noc daj choremu pić. Zuchotom.
Suchotom też Konfekt doświadczony/ z tegoż ziela tym sposobem może być czyniony: Wziąć korzenia Biedrzeńcowego/ miałko utartego/ cztery łoty Miodu łotów dwanaście odszymowanego/ zmieszać dobrze/ a na czczo po pół łociu używać tego/ a wodką tegoż korzenia dystylowaną z sześcią łyżek popijając po pół łota prochu Biedrzeńcowego/ czynią Lektwarz albo Konfekt Rożanym Cukrem/ którego poranu na czczo po pół łota każą używać/ a wodką z
Koneẃ włożywszy/ dwie kwarćie miodu ná to náley zálep wierzch dobrze/ przez godźin cztery w kotle vkropu gorącego warz vstáwnie/ á gdy przechłodnie przecedz/ y po trunku dobrym tego ráno y ná noc day choremu pić. Zuchotom.
Suchotom też Konfekt doświadczony/ z tegoż źiela tym sposobem może być czyniony: Wźiąć korzenia Biedrzeńcowego/ miáłko vtártego/ cztery łoty Miodu łotow dwánaśćie odszymowánego/ zmieszáć dobrze/ á ná czczo po poł łociu vżywáć teg^o^/ á wodką tegoż korzenia distyllowáną z sześćią łyżek popiiáiąc po poł łotá prochu Biedrzeńcowego/ czynią Lektwarz álbo Konfekt Rożánym Cukrem/ ktorego poránu na czczo po poł łotá każą vżywáć/ á wodką z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 66
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
choremu pić. Zuchotom.
Suchotom też Konfekt doświadczony/ z tegoż ziela tym sposobem może być czyniony: Wziąć korzenia Biedrzeńcowego/ miałko utartego/ cztery łoty Miodu łotów dwanaście odszymowanego/ zmieszać dobrze/ a na czczo po pół łociu używać tego/ a wodką tegoż korzenia dystylowaną z sześcią łyżek popijając po pół łota prochu Biedrzeńcowego/ czynią Lektwarz albo Konfekt Rożanym Cukrem/ którego poranu na czczo po pół łota każą używać/ a wodką z korzenia ośmią łyżek popijać. (Mat Syluatieus. Marc: Gattenaria.) Item.
Wziąć Soku z korzenia Biedrzeńcowego/ z korzenia Diablikowego/ albo Obraskowego po łocie/ Cukru Rożanego trzy łoty/ to wespół
choremu pić. Zuchotom.
Suchotom też Konfekt doświadczony/ z tegoż źiela tym sposobem może być czyniony: Wźiąć korzenia Biedrzeńcowego/ miáłko vtártego/ cztery łoty Miodu łotow dwánaśćie odszymowánego/ zmieszáć dobrze/ á ná czczo po poł łociu vżywáć teg^o^/ á wodką tegoż korzenia distyllowáną z sześćią łyżek popiiáiąc po poł łotá prochu Biedrzeńcowego/ czynią Lektwarz álbo Konfekt Rożánym Cukrem/ ktorego poránu na czczo po poł łotá każą vżywáć/ á wodką z korzeniá ośmią łyżek popiiáć. (Matth Syluatieus. Marc: Gattenaria.) Item.
Wźiąć Soku z korzenia Biedrzeńcowego/ z korzenia Diablikowego/ álbo Obraskowego po łoćie/ Cukru Rożánego trzy łoty/ to wespoł
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 66
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
używać tego/ a wodką tegoż korzenia dystylowaną z sześcią łyżek popijając po pół łota prochu Biedrzeńcowego/ czynią Lektwarz albo Konfekt Rożanym Cukrem/ którego poranu na czczo po pół łota każą używać/ a wodką z korzenia ośmią łyżek popijać. (Mat Syluatieus. Marc: Gattenaria.) Item.
Wziąć Soku z korzenia Biedrzeńcowego/ z korzenia Diablikowego/ albo Obraskowego po łocie/ Cukru Rożanego trzy łoty/ to wespół na jarkie słońce wystawić/ aż się usmaży z zgęstnieje/ jako lektwarz/ tego na czco po pół łociu brać/ a łyżką abo sześcią wodki Biedrzeńcowej popijać. Kłóciu o koło serca
Przeciwko kłóciu około serca/ bądź z zbytniej krwie
vżywáć teg^o^/ á wodką tegoż korzenia distyllowáną z sześćią łyżek popiiáiąc po poł łotá prochu Biedrzeńcowego/ czynią Lektwarz álbo Konfekt Rożánym Cukrem/ ktorego poránu na czczo po poł łotá każą vżywáć/ á wodką z korzeniá ośmią łyżek popiiáć. (Matth Syluatieus. Marc: Gattenaria.) Item.
Wźiąć Soku z korzenia Biedrzeńcowego/ z korzenia Diablikowego/ álbo Obraskowego po łoćie/ Cukru Rożánego trzy łoty/ to wespoł ná iárkie słońce wystáwić/ áż sie vsmáży z zgęstnieie/ iáko lektwarz/ tego ná czco po poł łoćiu brác/ á łyszką ábo sześćią wodki Biedrzeńcowey popiiáć. Kłoćiu o koło sercá
Przećiwko kłoćiu około sercá/ bądź z zbytniey krwie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 66
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
łotu. To co nasubtelniej utłuc/ i z połpiętą kwarty miodu odszymowanego zaczynić/ a przez kilka dni dwie godzinie przed obiadem/ miasto przysmaku przy jedzeniu może go używać/ wziąwszy tego przerzeczonego Konfektu łyżkę/ roztworzyć go winem abo octem/ osobliwie sprawuje do trawienia żołądek. Toż czyni wziąwszy dwa łoty miałko utartego/ korzenia Biedrzeńcowego/ Pieprzu tłuczonego łot/ to zmieszać wespół/ a po kwincie na raz z trunkiem wina ciepłego na czco pić. Do zaprawienia potraw/ abo inym przysmakiem może go używać. Scjatyce
Scjatykę i boleści w lędźwiach i w brodach uśmierza/ warząc go w winie/ pijąc. Toż też Kaszlu cięskiemu.
Kaszel ciężki uśmierza i
łotu. To co nasubtelniey vtłuc/ y z połpiętą kwarty miodu odszymowánego záczynić/ á przez kilká dni dwie godźinie przed obiádem/ miásto przysmaku przy iedzeniu może go vżywáć/ wźiąwszy tego przerzeczonego Konfektu łyszkę/ rostworzyć go winem ábo octem/ osobliwie spráwuie do trawienia żołądek. Toż czyni wźiąwszy dwá łoty miáłko vtártego/ korzenia Biedrzeńcowego/ Pieprzu tłuczonego łot/ to zmieszác wespoł/ á po kwinćie ná raz z trunkiem winá ćiepłego ná czco pić. Do zápráwienia potraw/ ábo inym przysmákiem może go vżywáć. Scyátyce
Scyátykę y boleśći w lędźwiách y w brodách vśmierza/ wárząc go w winie/ piiąc. Toż też Kászlu ćięskiemu.
Kaszel ćiężki vśmierza y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 66
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
to w garncu wody chędogiej/ abo we trzech kwartach do wywrzenia trzeciej części. Potym do juchy przecedzonej włóż funt miodu chędogiego/ i warz znowu zszymując pilno/ aż trzecia część uwre/ przecedź/ a na czco i na noc po trunku zawsze ciepło pij. Item.
Przeciw temuż wszystkiemu proch ko- sztowny: Wziąć Biedrzeńcowego korzenia/ Prochu z kamyków Rakowych po dwu łotu/ Nasienia Lamikamienia łot/ Nasienia prosa Wróblego półtora łota/ tego po ćwierci łota na raz/ abo trochę więcej/ z ciepłego wina trunkiem używać. Księgi Pierwsze. Item.
Weźmi tego ziela korzenia cztery łoty/ korzenia Pietruszczanego trzy łoty/ Lamikamienia/ Wróblego Prosa/ korzenia
to w gárncu wody chędogiey/ ábo we trzech kwartách do wywrzenia trzećiey częśći. Potym do iuchy przecedzoney włoż funt miodu chędogiego/ y warz znowu zszymuiąc pilno/ áż trzećia część vwre/ przecedź/ á ná czco y ná noc po trunku záwsze ćiepło piy. Item.
Przećiw temuż wszystkiemu proch ko- sztowny: Wźiąć Biedrzeńcowego korzenia/ Prochu z kámykow Rákowych po dwu łotu/ Naśienia Lamikámieniá łot/ Nasienia prosá Wroblego połtorá łotá/ tego po ćwierci łotá ná raz/ ábo trochę więcey/ z ćiepłego winá trunkiem vżywáć. Kśięgi Pierwsze. Item.
Weźmi tego źiela korzenia cztery łoty/ korzenia Pietrusczánego trzy łoty/ Lamikámieniá/ Wroblego Prosá/ korzenia
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 68
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
panewce/ aż się zarumienieją. Potym przydaj Mirhy wybornej kwintę jednę/ Pieprzu pełnego dwanaście ziarn. To wszysto co namielej utrzeć/ i pomieszać/ a tego po kwincie w ciepłym winie pić do kąpiele idąc/ która bywa dla tego po pas czyniona. Pęcherza zatkanie.
Pęchrz zatkany i zamulony otwiera/ i wyprażnia. Wziąć Biedrzeńcowego korzenia cztery łoty/ korzenia Pietruszczanego/ Lamikamieniowego po dwu łotu. To pokrajać/ i przydać Cukru białego ośm łotów/ a w kwarcie wody studziennej/ i wina drugiej/ zaszpuntowawszy w konwi/ abo w flaszy Cynowej/ w kotle ukropu wrzącego/ przez godzin cztery warzyć/ a rano i na noc choremu ciepło po dobrym
panewce/ áż sie zárumienieią. Potym przyday Mirhy wyborney kwintę iednę/ Pieprzu pełnego dwánaśćie źiarn. To wszysto co namieley vtrzeć/ y pomieszáć/ á tego po kwinćie w ćiepłym winie pić do kąpiele idąc/ ktora bywa dla tego po pás czyniona. Pęchyrzá zátkánie.
Pęchrz zátkány y zámulony otwierá/ y wyprażnia. Wźiąć Biedrzeńcowego korzenia cztery łoty/ korzenia Pietrusczánego/ Lamikámieniowego po dwu łotu. To pokráiáć/ y przydáć Cukru białe^o^ ośm łotow/ á w kwarćie wody studźienney/ y winá drugiey/ zászpuntowawszy w konwi/ ábo w flászy Cynowey/ w kotle vkropu wrzącego/ przez godźin cztery wárzyć/ á ráno y ná noc choremu ćiepło po dobrym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 68
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
