to cyrkuł względem jakiego takiego miejsca na którym zostaje ziemianin, z tegoż miejsca punktu prowadzony, dzielący ziemię na dwie części, jedno pułsferze górne, względem punktu Zenit nazwanego, na którym jest który ziemianin. Na drugie pułsferze dolne, za centrum tego cyrkułu choryzontalnego, mające przeciwny punkt Nadyr nazwany.
XXII. Względem pomienionych cyrkułów Geografowie zwierzchnią sferyczność ziemi dzielą na trzy części, na kraje podsłoneczne, na kraje zasłoneczne, i kraje subpolarne. Kraje podsłoneczne: zowią się Zona Turriaa: to jest gorący kraj. Jest to ta część ziemi, która się zamyka między obiema cyrkułami solstycjonalnemi, dokoła szeroka na gradusów 47. Zawiera w sobie całą prawie Afrykę
to cyrkuł względem iakiego takiego mieysca ná ktorym zostaie ziemianin, z tegoż mieysca punktu prowadzony, dzielący ziemię ná dwie części, iedno pułsferze gorne, względem punktu Zenith nazwanego, ná ktorym iest ktory ziemianin. Ná drugie pułsferze dolne, za centrum tego cyrkułu choryzontalnego, maiące przeciwny punkt Nadir nazwany.
XXII. Względem pomienionych cyrkułow Geografowie zwierzchnią sferyczność ziemi dzielą ná trzy części, na kraie podsłoneczne, na kraie zasłoneczne, y kraie subpolarne. Kraie podsłoneczne: zowią się Zona Turriáa: to iest gorący kray. Iest to tá cżęść ziemi, ktora się zamyká między obiemá cyrkułami solstycyonalnemi, dokoła szeroka ná gradusow 47. Záwiera w sobie całą prawie Afrykę
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: Cv
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
roczne dni i nocy pokalkulowawszy, i w summę zebrawszy, na każdym miejscu po całej ziemi niemasz więcej dnia, ani nocy. Ale wszędzie 6. miesięcy dnia, 6. miesięcy nocy. Bo co jednej części roku ujmie słońce dnia, albo nocy, to drugiej części roku nadgrodzi.
XXVIII. Oprócz wyżej wyrażonych cyrkułów dzielących ziemię: jeszcze Geografowie ją dzielą na te części, które Clima nazywają. Clima zaś, jest ta porcja ziemi od ekwatora ku punktom polarnym dwiema cyrkułami dokoła określona, tak szeroko, jak tylko którym krajom słońce dzień najdłuższy wymierzać może pułgodziną większy. A że od ekwatora rachując ku cyrkułom polarnym południowemu i północemu, do
roczne dni y nocy pokalkulowawszy, y w summę zebrawszy, ná káżdym mieyscu po całey ziemi niemasz więcey dnia, ani nocy. Ale wszędzie 6. miesięcy dniá, 6. miesięcy nocy. Bo co iedney części roku uymie słońce dnia, álbo nocy, to drugiey części roku nadgrodzi.
XXVIII. Oprocz wyżey wyrażonych cyrkułow dzielących ziemię: ieszcze Geografowie ią dzielą ná te części, ktore Clima nazywaią. Clima zaś, iest tá porcya ziemi od ekwatora ku punktom polarnym dwiema cyrkułami dokoła określoná, ták szeroko, iák tylko ktorym kraiom słońce dzień naydłuższy wymierzać może pułgodziną większy. A że od ekwatora rachuiąc ku cyrkułom polarnym południowemu y pułnocnemu, do
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: C4
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
I tak że w Lubelskim Województwie w Czerwcu dzień najdłuższy jest blisko godzin pułsiedemnasta: toć mięszka w Klima dziewiątym. Bo nad godzin 12. które statecznie liczą kraje Podekwatorowe, zostaje nad to godzin 4. i pół: to jest pułgodzin 9. Zaczym i klimatów 9. liczy się od Ekwatora. Ze zaś od cyrkułów polarnych ku punktom polarnym dzień nie pułgodzinami ale całemi dniami rośnie: a rośnie aż do sześćmiesięcznego prawie długości dnia ustawicznego. Więc climata już nie pułgodzinną dnia długością, ale miesięczną się wymierzają. Zaczym południowych 6. północych 6. klimatów się liczy subpolarnych.
XXIX. Jeszcze cała ziemia ma u Geografów swój wydział na 4.
Y tak że w Lubelskim Woiewodztwie w Czerwcu dzień naydłuszszy iest blisko godzin pułsiedemnasta: toć mięszka w Klima dziewiątym. Bo nad godzin 12. ktore statecznie liczą kraie Podekwatorowe, zostaie nad to godzin 4. y puł: to iest pułgodzin 9. Záczym y klimatow 9. liczy się od Ekwatora. Ze zaś od cyrkułow polarnych ku punktom polarnym dzień nie pułgodzinami ále całemi dniami rośnie: á rośnie áż do sześćmiesięcznego prawie długości dnia ustawicznego. Więc climata iuż nie pułgodzinną dniá długością, ále miesięczną się wymierzaią. Zaczym południowych 6. pułnocnych 6. klimatow się liczy subpolarnych.
XXIX. Ieszcze cała ziemia ma u Geografow swoy wydział ná 4.
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: C4
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
samo i Astronomowie usiłują, całe sistema Nieba i Luminarzów Niebieskich przed oczy kładąc. Dwojakie na to wynaleźli figury, jedne które sferami nazywają, drugie które Mapami. Trojaka zaś znajduje się w tej mierze sfera. Jedna Geograficzna: która jest figurą całej cyrkumferencyj Nieba, Luminarzów i obrotów Niebieskich. Trzecia Armillarna: która z samych cyrkułów złożona Niebieskich, oraz Niebo Astronomiczne i Ziemię reprezentuje. Mapy zaś są te figury które toż samo reprezentują na płaskiej karcie, co sfery w swojej cyrkumferencyj. A że sfery swoją okrągłością bardziej stosują się do okrągłości Niebios i Ziemi, a niżeli mapy: więc rzeczywiściej cały świat wyrażają, i do imaginatywy i pojęcia bardziej służą
samo y Astronomowie usiłuią, cáłe sistema Nieba y Luminarzow Niebieskich przed oczy kładąc. Dwoiákie ná to wynaleźli figury, iedne ktore sferami nazywaią, drugie ktore Mappami. Troiaka zaś znayduie się w tey mierze sfera. Jedna Geograficzna: ktora iest figurą cáłey cyrkumferencyi Nieba, Luminarzow y obrotow Niebieskich. Trzecia Armillarna: ktora z samych cyrkułow złożona Niebieskich, oraz Niebo Astronomiczne y Ziemię reprezentuie. Mappy zaś są te figury ktore toż samo reprezentuią ná płáskiey kárcie, co sfery w swoiey cyrkumferencyi. A że sfery swoią okrągłością bardziey stosuią się do okrągłości Niebios y Ziemi, á niżeli mappy: więc rzeczywiściey cáły świat wyrażáią, y do imaginatywy y poięcia bardziey służą
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: L
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
na nim bywają wyznaczone. III. Ma cyrkuł Choryzontalny około sfery obwiedziony. Który jest wydzielony jako się niżyj powie. Czego wszystkiego masz eksplikacją w Informacyj II. Geograficznej zacząwszy od liczby XX. Ta sfera ziemi tak wyrobiona do czegoby służyła? następujące opiszą reguły.
II. Sfera Astronomiczna jest wyobrażenie Nieba gwiazdowego, i cyrkułów obrotu Niebieskiego, osobliwie słońca. Z tą osobliwszą dyferencją: iż co się na Niebie znajduje w jego wewnatrznej wydętości, i niby wydrożeniu: to zewnętrzna wypukłość Astronomicznej sfery reprezentuje. Także oś Niebieską, cyrkuł ekwinokcjalny, Solstycjonalne, Polarne, Południowe tak partykularne jako i uniwersalny, cyrkuł Choryzontalny, zgoła tęż wszystkę przez cyrkuły dywizją
ná nim bywaią wyznáczone. III. Ma cyrkuł Choryzontalny około sfery obwiedziony. Ktory iest wydzielony iáko się niżyi powie. Czego wszystkiego masz explikácyą w Jnformacyi II. Geograficzney zácząwszy od liczby XX. Ta sfera ziemi ták wyrobiona do czegoby służyłá? nástępuiące opiszą reguły.
II. Sfera Astronomiczna iest wyobrażenie Nieba gwiazdowego, y cyrkułow obrotu Niebieskiego, osobliwie słońca. Z tą osobliwszą dyfferencyą: iż co się ná Niebie znayduie w iego wewnatrzney wydętości, y niby wydrożeniu: to zewnętrzna wypukłość Astronomiczney sfery reprezentuie. Także oś Niebieską, cyrkuł ekwinokcyalny, Solstycyonalne, Polarne, Południowe ták partykularne iáko y uniwersalny, cyrkuł Choryzontalny, zgołá tęż wszystkę przez cyrkuły dywizyą
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: L2
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Szeroka na trzy palce, ajb się nie prężyła, jako wąskie zwykły. CYRKLE niech nie będą zbytnie tęgie, i niech się jednostajnym oporem otwierają. Takiego, który miejscami tęższy albo słabszy, darmo nie bierz, chyba z nadzieją poprawy. Nogi niech mają mocne, nie chylące się, i końce stalne. Do rysowania Cyrkułów, potrzeba w ostrzu jednej nóżki, piełką subtelną Slosarską albo Złotniczą, naciąć rysę, w którejby inkaust mógł się otrzymać.
Cyrkiel, który ma jednę nożkę na spreżynce stalowej z śróbką, jest rzecz nie przepłacona do rozdzielania linij na równe części. Gdyż śróbka nasubtelniejszy punkcik przyda, albo ujmie według potrzeby. Nauka II
Szeroka ná trzy pálce, áyb się nie prężyłá, iáko wąskie zwykły. CYRKLE niech nie będą zbytnie tęgie, y niech się iednostáynym oporem otwieráią. Tákiego, ktory mieyscámi tęższy álbo słábszy, dármo nie bierz, chybá z nádźieią popráwy. Nogi niech máią mocne, nie chylące się, y końce stálne. Do rysowánia Cyrkułow, potrzebá w ostrzu iedney nożki, piełką subtelną Slosárską álbo Złotniczą, náćiąć rysę, w ktoreyby inkaust mogł się otrzymáć.
Cyrkiel, ktory ma iednę nożkę ná spreżynce stálowey z szrobką, iest rzecz nie przepłácona do rozdżielánia liniy ná rowne częśći. Gdyż szrobka nasubtelnieyszy punktćik przyda, álbo vymie według potrzeby. NAVKA II
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 2
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
figury DC, albo też bez wszelkiego ociosania, mającą rękojeść przy D, miąższą i długą do miary rękojeści w posrzodku Tablicy Mierniczej: żeby ta rękojeść D, mogła dychtownie stawać w szyj dżyuerawej Pachołka wyżej opisanego, gdy tego potrzebować będzie Geometra do rozmierzania Pol, i Granic. Na tej desce ma być zrysowanych spięć cyrkułów, jako chcesz odległych, między którymi ze dwa pola powinny być odmienną farbą zmalowane glinką i kredą, albo inszymi farbami do upodobania; którychby oko dojźrzeć mogło w znacznej odległości. Nauka X. O Mierze Wysokości dziennej i nocnej. MIarę Wysokości dzienną i nocną nazywam Instrument nowy, służący do mierzenia cieniem Słonecznym albo Księżycowym
figury DC, álbo też bez wszelkiego oćiosánia, máiącą rękoieść przy D, miąszszą y długą do miáry rękoieśći w posrzodku Tablicy Mierniczey: żeby tá rękoieść D, mogłá dychtownie stawáć w szyi dżiueráwey Páchołká wyżey opisánego, gdy tego potrzebowáć będżie Geometrá do rozmierzánia Pol, y Gránic. Ná tey desce ma bydż zrysowánych zpięć cyrkułow, iáko chcesz odległych, między ktorymi ze dwá polá powinny bydź odmienną fárbą zmálowáne glinką y kredą, álbo inszymi fárbámi do vpodobánia; ktorychby oko doyżrzeć mogło w znáczney odległośći. NAVKA X. O Mierze Wysokośći dźienney y nocney. MIárę Wysokośći dżienną y nocną náżywam Instrument nowy, służący do mierzenia ćieniem Słonecznym álbo Xiężycowym
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 12
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
jako 9. do 25. Tak długość Owaty, do Czwartego: będziesz miał Obwód Owaty. Naprzykład: Jeżeli długość takowej Owaty, będzie 10. Calów; Obwód jej wyniesie blisko na Calów 28. Gdyż taka figura (z rysowania) ma cztery Sekstansy DC, CS, HB, BN, cyrkułów, na Diametrach, EC, FB; i dwa Sekstansy HD, NS, z półdiametru VD, i PS, które są równe czterema Sekstansom z diametru EC, według przestrogi Nauki 72. Zabawy 4. na karcie 141. Zaczym znalazłszy obwód cyrkułu BHFN, 62 831 851. z diametru BF 20 000 000;
iáko 9. do 25. Ták długość Owáty, do Czwartego: będźiesz miał Obwod Owáty. Náprzykład: Jeżeli długość tákowey Owáty, będźie 10. Calow; Obwod iey wynieśie blisko ná Calow 28. Gdyż táka figurá (z rysowánia) ma cztery Sextánsy DC, CS, HB, BN, cyrkułów, ná Dyámetrách, EC, FB; y dwá Sextánsy HD, NS, z połdyámetru VD, y PS, ktore są rowne czteremá Sextánsom z dyámetru EC, według przestrogi Náuki 72. Zábáwy 4. ná kárćie 141. Záczym ználaszszy obwod cyrkułu BHFN, 62 831 851. z dyámetru BF 20 000 000;
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 71
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
wwedług Nauki 4 tej Zabawy 9) pole triangułu MCF: a gdy je wyrzucisz z pola klina MCEFM; zostanieć pole sztuki CEFH, cyrkułu, którejeś szukał. Nauka XIX. Pole dwiema lunetami zawarte znaleźć. TAkie pole zwać się tu będzie, pole liściowe, jakie jest CDEF: Zawierają je dwie lunety, dwóch cyrkułów równych, lubo nie równych. Znajduje się wten sposób.
Rozdziel Figurę liściową CDEF, linią prostą CE, tam gdzie się lunety schodzą, które lunety jeżeli są równe: znajdź jeden plac abo pole (przez Naukę 18 poprzedzającą) a wzięte dwakroć, da pole całego hstka. Jeżeli nie są równe lunety, znajdź
wwedług Náuki 4 tey Zábáwy 9) pole tryángułu MCF: á gdy ie wyrzućisz z polá kliná MCEFM; zostánieć pole sztuki CEFH, cyrkułu, ktoreyeś szukał. NAVKA XIX. Pole dwiemá lunetámi záwárte ználeść. TAkie pole zwáć się tu będźie, pole liśćiowe, iákie iest CDEF: Záwieráią ie dwie lunety, dwoch cyrkułow rownych, lubo nie rownych. Znáyduie się wten sposob.
Rozdźiel Figurę liśćiową CDEF, liniią prostą CE, tám gdżie się lunety zchodzą, ktore lunety ieżeli są rowne: znaydż ieden plác ábo pole (przez Náukę 18 poprzedzáiącą) á wżięte dwákroć, da pole cáłego hstká. Ieżeli nie są rowne lunety, znaydż
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 87
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
, lubo na wierzch. NIech będą takie figury C, E, F: Tedy lunety ich podciągnij cięciwami nieznacznymi HN, NL, LP, PS, SHH. i znajdź ich pola według Nauki 18. tej Zabawy Zabawa IX.
Potym w pierwszej figurze C, znalezionemu polowi kwadratu HNLP, przydaj te pola znaezione sztuk cyrkułów powierzchownych. Wdrugiej zaś figurze E, znalazłszy pole piąciokątu HNLPS, wyjmij zniego pola znalezione figur cyrklistych HRN, NTL, LUP, PKsS, SZH, wewnętrznych; zostanieć pole HRNTLUPKsSZH. Wtrzeciej nakoniec figurze F, znalazłszy pole piąciokątu HNLPSH, i przydawszy mu pola powierzchownych sztuk cyrkułu HRN, LUP, SZH
, lubo ná wierzch. NIech będą tákie figury C, E, F: Tedy lunety ich podćiągniy ćienćiwámi nieznácznymi HN, NL, LP, PS, SHH. y znaydż ich polá według Náuki 18. tey Zábáwy Zábáwá IX.
Potym w pierwszey figurze C, ználeżionemu polowi kwádratu HNLP, przyday te polá znáeźione sztuk cyrkułow powierzchownych. Wdrugiey záś figurze E, ználaszszy pole piąćiokątu HNLPS, wyimiy zniego polá ználeżione figur cyrklistych HRN, NTL, LVP, PXS, SZH, wewnętrznych; zostánieć pole HRNTLVPXSZH. Wtrzećiey nákoniec figurze F, ználaszszy pole piąćiokątu HNLPSH, y przydawszy mu pola powierzchownych sztuk cyrkułu HRN, LVP, SZH
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 88
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
