dościgłę jedząc solucję jego zatrzymują. Malum Punicum, granatum Granatowe jabłko, alias niegdy z Kartaginy do Granaty miasta przyniesione, tam rozmnożone. Wiele w sobie zamyka ziarn w komureczkach lo- O Drzewach i Drzewkach Historia naturalna.
kowanych. Ostrość od tego oddalisz fruktu, klin z jodły w drzewa tego pień zabiwszy, tak ażby drzeń sam był rozkłuty. Pierius.
MYRHA to jest Myrrowe drzewko pachnące, w Arabii bywa, wysokie na łokci pięć. Odziomek drzewa tego jest bardzo twardy, kręty. Liście jak na oliwnym drzewie, tylko że ostre, i kędzierzawsze. Płynie z niego olejek dobrowolnie, Stacte nazwany w Aptekach, wielkich cnot i mocy.
doscigłę iedząc solucyę iego zatrzymuią. Malum Punicum, granatum Granatowe iabłko, alias niegdy z Kartaginy do Granaty miasta przyniesione, tam rozmnożone. Wiele w sobie zamyka ziarn w komureczkach lo- O Drzewach y Drzewkach Historya naturalna.
kowanych. Ostrość od tego oddalisz fruktu, klin z iodły w drzewa tego pień zabiwszy, tak ażby drzeń sam był rozkłuty. Pierius.
MYRHA to iest Myrrowe drzewko pachnące, w Arabii bywa, wysokie na łokci pięć. Odziomek drzewa tego iest bardzo twardy, kręty. Liście iak na oliwnym drzewie, tylko że ostre, y kędzierzawsze. Płynie z niego oleiek dobrowolnie, Stacte nazwany w Aptekach, wielkich cnot y mocy.
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 330
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
są lepsze: czasem je szczepią. Sadząc je, dół potrzeba wykopać głęboki, od drzew drugich na stop 30. okopać go i obrzezować często. Aby się wiśnie bez kostek rodziły, tego zażyj sposobu. Młode drzewko od ziemi na dwie stopy zostawiwszy pniak zetni, i od końca aż do korzenia rozłupaj na dwoje, drzeń w oboch stronach wybierz żelazem, potym do kupy spoj, owe szpary, gnojem obłoż, zwiąż, za rok jak się owe zrosną obie strony, wszczep latorośli młode jeszcze nie rodzącej wiśni, bez kostek będziesz miał owoc Martialis. Notandum że wiśnia prędkim popisze się owocem, i rannym zaraz na wiosnę, jeśli
są lepsze: czasem ie szczepią. Sadząc ie, dôł potrzeba wykopać głęboki, od drzew drugich na stop 30. okopać go y obrzezować często. Aby się wisnie bez kostek rodziły, tego zażyi sposobu. Młode drzewko od ziemi na dwie stopy zostawiwszy pniak zetni, y od końca aż do korzenia rozłupay na dwoie, drzeń w oboch stronach wybierz żelazem, potym do kupy spoy, owe szpary, gnoiem obłoż, zwiąż, za rok iak się owe zrosną obie strony, wszczep latorosli młode ieszcze nie rodzącey wisni, bez kostek będziesz miał owoc Martialis. Notandum że wisnia prędkim popisze się owocem, y rannym zaraz na wiosnę, iezli
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 387
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
na drzewie. Z owocu cytru według Izaaka cztery rzeczy są lekarskie. 1. Skorka żołądek utwierdza, ogrzewa, na jad leczy śmiertelny, brzemiennym matronom chęć ku jedzeniu złych rzeczy odejmuje. 2. Mięso w nich chłodne, stej racyj chłodzi żołądek, najlepiej dla pomnożenia żołądkowi trawić, na czczo go jeść. 3. Drzeń gorącość w ciele gasi, apetyt ostrzy. 4 Nasienie albo ziarka na leczenie wrzodów dobre są.
Figowe drzewo jest cudzoziemskie: lubi powietrze ciepłe; dla tego od południa i wschodu, ma być wystawione ku słońcu, nie ku pułnocy; ziemię miernie tłustą, nie suchą, dla tego owoc słodszy. Ziemię dla fig na
na drzewie. Z owocu cytru według Izaaka cztery rzeczy są lekarskie. 1. Skorka żołądek utwierdza, ogrzewa, na iad leczy smiertelny, brzemiennym matronom chęć ku iedzeniu złych rzeczy odeymuie. 2. Mięso w nich chłodne, ztey racyi chłodzi żołądek, naylepiey dla pomnożenia żołądkowi trawić, na czczo go ieść. 3. Drzeń gorącość w ciele gasi, apetyt ostrzy. 4 Nasienie albo ziarka na leczenie wrzodow dobre są.
Figowe drzewo iest cudzoziemskie: lubi powietrze ciepłe; dla tego od południa y wschodu, ma bydź wystawione ku słońcu, nie ku pułnocy; ziemię miernie tłustą, nie suchą, dla tego owoc słodszy. Ziemię dla fig na
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 388
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
. Grudnia do 15. Lutego. Drzewa na miejscach zgorzystych są suche i mocniejsze. Wcieniach rosnące są zgodniejsze do struktur, i są mocne. Nagotowawszy drzewa klaść w stosy, proste i gładkie, przykryć je, aby powoli schły, boby się od nagłego gorąca popadały; niech pierwej miękisz wyschnie, a potym drzeń.
Do Fabryki murowanej instrumentów tych potrzeba, drąga żelaznego, kijani, alias dojbni żelaznej, łańcucha do ciągnienia kamienia, kielni, biki, motyki, kielofa albo oskardu, rydlów, młotka, łopaty żelaznej, konwie, sypnia, skopca, cebrzyków, kary, łączek, sznurów, beczek na wodę, kafarete, blisko
. Grudnia do 15. Lutego. Drzewa na mieyscach zgorzystych są suche y mocnieysze. Wcieniach rosnące są zgodnieysze do struktur, y są mocne. Nagotowawszy drzewa klaść w stosy, proste y gładkie, przykryć ie, aby powoli schły, boby się od nagłego gorąca popadały; niech pierwey miękisz wyschnie, á potym drzeń.
Do Fabryki murowaney instrumentow tych potrzeba, drąga żelaznego, kiiani, alias doybni żelazney, łancucha do ciągnienia kamienia, kielni, biki, motyki, kielofa albo oskardu, rydlow, młotka, łopaty żelazney, konwie, sypnia, skopca, cebrzykow, kary, łączek, sznurow, beczek na wodę, kafarete, blisko
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 399
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
roku, w ciąż do koła aż do drzenia obcinają i zostawiają: Robactwo za kilka lat stoczy z korzeniem drzewo, które potym sznury u góry zarzuciwszy z korzeniem obalają. EKsPERENCJA PROBLEMA. Przełożył obserwację Architektoniczne, w drzewa wysuszeniu, Rez: W stosy kładą się drzewa z wierzchu ją pokrywają; aby gdy miękisz pierwej niż drzeń przez słońce oschnie, szpary w drzewach nie stały się, i od deszczów które prędkiemu osuszeniu przeszkadzają. Tak się zaś układają aby ją wiatr przewiewał. PROBLEMA. Rez. Czy twardy kamień, uderzeniem młota probuję się. Czy trwały zaś; jeśli przez dwa roku pod niebem leżąc, nie pada się, (jako Witruwiusz
roku, w ciąż do koła áż do drzenia obcináią y zostawiaią: Robáctwo za kilka lát ztoczy z korzeniem drzewo, które potym sznury u gory zarzuciwszy z korzeniem obaláią. EXPERENCYA PROBLEMA. Przełożył obserwacyę Architektoniczne, w drzewa wysuszeniu, Rez: W stosy kłádą się drzewa z wierzchu ię pokrywáią; áby gdy miękisz pierwey niż drzeń przez słońce oschnie, szpáry w drzewach nie stáły się, y od deszczow które prętkiemu osuszeniu przeszkadzáią. Ták się záś układáią áby ię wiátr przewiewał. PROBLEMA. Rez. Czy twárdy kámień, uderzeniem młota probuię się. Czy trwáły záś; iesli przez dwa roku pod niebem leżąc, nie padá się, (iáko Witruwiusz
Skrót tekstu: ŻdżanElem
Strona: 9.
Tytuł:
Elementa architektury domowej
Autor:
Kajetan Żdżanski
Drukarnia:
Drukarnia Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
architektura
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1749
Data wydania (nie wcześniej niż):
1749
Data wydania (nie później niż):
1749
/ podczas i na dwa wzwyż/ obły. Na wierzchu którego kwiecie ozdobne/ woniej przyjemnej i pornej/ ku Cytrynowemu podobnej/ białobronatne/ jako w prostym Slazu być baczemy/ albo zbłękitna białawe. Korzeń ma podczas jeden tylko/ podczas na kilkoro roździelony/ wzdłuż na piędź/ niekiedy dłuższy/ biały. We wnątrz drzeń cienki/ czerstwy/ barzo przykro i parkiem kozłowym pachniący/ skąd niektórzy z Łacinników nazwali go Tragum/ jakoby Kozłowe ziele/ to jest Kozłem trącące. Smaku gorzkiego. Wykwita w strączki trzy granowite/ zwierzchu chropowate/ w tych nasienie w przegrodkach. Pręt. Kwiecie Korzeń. Nasienie. Miejsce.
ROście w Podolu
/ podczás y ná dwá wzwysz/ obły. Ná wierzchu ktorego kwiećie ozdobne/ woniey przyiemney y porney/ ku Cytrynowemu podobney/ białobronatne/ iáko w prostym Slazu być baczemy/ álbo zbłękitná biáłáwe. Korzeń ma podczás ieden tylko/ podczás ná kilkoro roźdźielony/ wzdłusz ná piędź/ niekiedy dłuższy/ biały. We wnątrz drzeń ćienki/ czerstwy/ bárzo przykro y párkiem kozłowym pachniący/ skąd niektorzy z Láćinnikow názwáli go Tragum/ iákoby Kozłowe źiele/ to iest Kozłem trącące. Smáku gorzkiego. Wykwita w strączki trzy gránowite/ zwierzchu chropowáte/ w tych naśienie w przegrodkách. Pręt. Kwiećie Korzeń. Naśienie. Mieysce.
ROśćie w Podolu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 106
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Nasienie Korzeń.
popielaty: we wnątrz blado zielonawy: Soku żółtego jako Zołc: Smaku ostro korzennego i gorzkiego/ w usta i w język szczypiacy/ pachniący. Piszą niektórzy/ iż w Księżycu Sierpniu/ gdy Słońce w znaku niebieskim Pannie pierwszych dziesięć stopni wznidzie. Liście/ Kłącze/ i z swymi gałązkami/ także drzeń który w kłączu jest/ ma obfitość w sobie Soku lipkiego/ i jako kadzidło kramne pachniącego. I przeto niektórzy z uczonych (ale omylnie i źle) rozumieli go być. Leczy wrzodem Herkulesowym albo Herkuleą. O czym się szyrzej przypomni Soku jego. Miejsce.
ROście pospolicie na górach wysokich/ i nad potokami z gór
. Naśienie Korzeń.
popieláty: we wnątrz bládo źielonáwy: Soku żołtego iáko Zołc: Smáku ostro korzennego y gorzkiego/ w vstá y w ięzyk sczypiacy/ pachniący. Piszą niektorzy/ iż w Kśiężycu Sierpniu/ gdy Słońce w znáku niebieskim Pánnie pierwszych dźieśięć stopni wznidźie. Liśćie/ Kłącze/ y z swymi gáłąskámi/ tákże drzeń ktory w kłączu iest/ ma obfitość w sobie Soku lipkiego/ y iáko kádźidło kramne pachniącego. Y przeto niektorzy z vczonych (ále omylnie y źle) rozumieli go być. Lecży wrzodem Herkulesowym álbo Herkuleą. O czym sie szyrzey przypomni Soku iego. Mieysce.
ROśćie pospolićie ná gorách wysokich/ y nád potokámi z gor
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 114
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w ziemnych grubach pospolicie wyrastać widziemy. W starym korzeniu więtsze/ w młodym mniejsze/ miękkości gębczastej/ albo Jeleniej bedłki/ środek mając miedzy twardym a miękkim/ które potym usychają pirwej/ niżli Kłącze z siebie wypuści: Które Kłącze/ jako się wyższej namieniło/ barzo wysoko puszcza/ kolankowate/ we wnątrz czcze/ jednak Drzeń biały. A kolanka albo członki cienka błoneczka okrywa/ właśnie/ jako na trzcinie baczymy. Liścia na pozór barzo wdzięcznego/ miękkiego zielonego/ podobnego liściu Kopru Włoskiego/ tylko że szersze/ i mięższe/ około swych rózg roztaczające/ na wierzchu oganiste okołki/ gęste i wielkie/ kwiatem żółtym kwitnące/ mało nie jako Kopr
w źiemnych grubách pospolićie wyrastáć widźiemy. W stárym korzeniu więtsze/ w młodym mnieysze/ miękkości gębcżástej/ álbo Ieleniej bedłki/ środek máiąc miedzy twárdym á miękkim/ ktore potym vsycháią pirwey/ niżli Kłącze z śiebie wypuśći: Ktore Kłącze/ iáko śię wysszey námieniło/ bárzo wysoko puscza/ kolankowáte/ we wnątrz czcże/ iednák Drzeń biały. A kolanká álbo członki ćienka błonecżká okrywa/ właśnie/ iáko ná trzćinie baczymy. Liśćia ná pozor bárzo wdźięcznego/ miękkiego źielonego/ podobnego liśćiu Kopru Włoskiego/ tylko że szyrsze/ y mięższe/ około swych rozg rostaczáiące/ na wierzchu ogániste okołki/ gęste y wielkie/ kwiátem żołtym kwitnące/ máło nie iáko Kopr
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 177
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ćwierci łota/ aż do całej ćwierci/ inym go rzeczom przymieszując. (Aben Mesua.) Ciężkiemu rodzeniu.
Ciężkiemu rodzeniu jest ratunkiem: ćwierć łota tego ziela nasienia/ miałko utartego/ z winem dać wypić tej/ która się dziatkami pracuje. (Turn:) Mleka mamkom obfitość.
Mleka mamkom obfitość daje/ drzeń z Kłącza/ dając go z czymkolwiek w trunku. Ciało ot:
Ciało otwiera i rzedzi. Purguje.
Żywot laksuje i odwilża. Wietrz: rozpędza.
Wietrzności w ciele zamknione wypędza/ toż nasienie Panakowe/ z octem a z Oliwą pijąc. Kurczom.
Kurcze odpędza. Zimnicom.
Zimnice leczy/ dawszy Soku tego ziela
czwierći łotá/ áż do cáłey czwierci/ inym go rzeczom przymieszuiąc. (Aben Mesua.) Cięszkiemu rodzeniu.
Cięszkiemu rodzeniu iest rátunkiem: czwierć łotá tego źiela naśienia/ miáłko vtártego/ z winem dáć wypić tey/ ktora sie dźiatkámi prácuie. (Turn:) Mleká mámkom obfitość.
Mleká mámkom obfitość dáie/ drzeń z Kłącza/ dáiąc go z czymkolwiek w trunku. Ciáło ot:
Ciáło otwiera y rzedźi. Purguie.
Zywot láxuie y odwilża. Wietrz: rospądza.
Wietrznośći w ćiele zámknione wypądza/ toż naśienie Pánákowe/ z octem á z Oliwą piiąc. Kurczom.
Kurcze odpądza. Zimnicom.
Zimnice leczy/ dawszy Soku tego źiela
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 231
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
